ضرورت تصحیح مجدد دیوان رکن‌الدین دعویدار قمی، شاعر ذواللسانین سده‌های ششم و هفتم

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

علیرضا شعبانلو ¹ , محمدقاسم سیاوشی ²

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه

تاریخ دریافت : 1397/07/30 تاریخ پذیرش : 1397/07/30 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: دیوان, تصحیح, نسخۀ خطی, رکن‌الدین دعویدار قمی,

چکیده مقاله :

دیوان رکن‌الدین دعویدار قمی تنها اثر فارسی و عربی رکن دعویدار قمی است که در ایران یک بار به‌اهتمام علی محدّث تصحیح شده و در سال ۱۳۶۵ به چاپ رسیده است. این مقاله بر آن است تا با بررسی تصحیح علی محدّث و مقایسۀ آن با تنها نسخۀ باقی‌ماندۀ این اثر در کتابخانۀ آستان قدس رضوی، به خط صدرالدین محمد بن محمدعلی معمار اصفهانی، کاستی‌ها و اشکالات این تصحیح را نشان دهد و ضرورت تصحیح مجدد آن را یادآوری کند. در این راستا، افزون بر نسخۀ اصلی مورد استفادۀ علی محدّث، از تذکره‌ها و نسخ خطی که جسته‌گریخته به نمونه‌هایی از اشعار رکن دعویدار قمی اشاره داشته‌اند، بهره بردیم. انتقادی نبودن تصحیح، افتادگی‌ها، افزونه‌ها و حذف‌های بی‌پشتوانه و برخی اشتباهات فاحش تصحیح از جمله ایراداتی است که بر تصحیح محدّث وارد است. نگارنده این موارد را در دوازده گروه دسته‌بندی کرده است. این اشکالات به‌حدی است که گاه معنی مفهوم ابیات را دگرگون کرده و به‌طور کلی با آنچه مؤلف درصدد القای آن بوده، اختلاف فاحشی دارد.

منابع و مأخذ:

1. آذر بیگدلی، لطفعلی‌بیگ (۱۳۳۶)، آتشکدۀ آذر، به‌کوشش حسن سادات ناصری، تهران: امیرکبیر.

2. ابن بابویه الرازی، منتخب‌الدین علی (۱۳۶۶)، الفهرست، تحقیق و مقدمۀ جلال‌الدین محدّث، چ۱، قم: نشر کتابخانۀ عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی.

3. اصفهانی، صدرالدین محمد بن جعفر علی (۱۰۴۰ق)، مجموع منتخبات دواوین، مشهد: آستان قدس رضوی.

4. اوحدی دقاقی بلیانی، تقی‌الدین (بی‌تا)، عرفات ‌العاشقین و عصرات ‌العارفین، تصحیح سید محسن ناجی نصرآبادی.

5. تهرانی، شیخ آقابزرگ (۱۹۷۵)، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۹، قسم دوم، بیروت: دارالاضواء.

6. جاجرمی، بدرالدین (۱۳۵۷)، مونس الاحرار فی دقائق الاشعار، تصحیح میرصالح طیبی، چ۱، تهران: امیرکبیر.

7. دعویدار قمی، رکن‌الدین (۱۳۶۵)، دیوان، تصحیح علی محدّث، چ۱، تهران: امیرکبیر.

8. زینی‌وند، تورج، و لیلا قلندرلکی سلطانی (۱۳۸۹)، «بازتاب فرهنگ و شعر عربی در دیوان رکن‌الدین دعویدار قمی شاعر ذواللسانین دهه‌های پایانی سده شش و آغازین سده هفتم»، مجله ادبیات تطبیقی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارۀ ۳، ۱۳۵ـ۱۵۶.

9. صفا، ذبیح‌الله (۱۳۷2)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.

10. مجاهد، محمدعلی (۱۳۷۰)، تذکرۀ سخنوران قم، قم: هجرت.

11. هدایت، رضاقلی‌خان (۱۳۸۲)، مجمع الفصحا، به‌کوشش مظاهر مصفا، تهران: امیرکبیر.