شاهنامه سلیمانی؛ احیای سنت شاهنامه‌سرایی در دربار عثمانی

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

محمدرضا امینی ¹ (استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز)
سکینه نعمتی ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز)

تاریخ دریافت : 1399/01/28 تاریخ پذیرش : 1399/01/28 تاریخ انتشار : 1397/09/01

کلید واژه: عارف, منظومه, حماسی, شاهنامۀ سلیمانی, شاهنامه‌سرایی,

چکیده مقاله :

منظومۀ حماسی تاریخی شاهنامۀ سلیمانی اثر فتح‌الله عارف چلبی (درگذشتۀ 969)، نخستین شاهنامه‌چی دربار عثمانی است. این منظومه از جملۀ آثار حماسی تاریخی زبان فارسی است که در قلمرو عثمانی شکل گرفته و تاکنون از دید پژوهشگران دور مانده‌ است. شاهنامۀ سلیمانی در شرح جلوس سلطان سلیمان قانونی، قانون‌گذاری‌ها و فتوحات او در آسیا و اروپا سروده‌ شده‌ است. شیوۀ بیان عارف بیش از هرکس به طرز فردوسی شباهت دارد، اما دیدگاه او دربارۀ فردوسی و شاهنامه‌ در این منظومه قابل تأمل است. شاهنامۀ سلیمانی محصول قرن دهم هجری، نمونۀ بارز تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری شاعران دربار عثمانی به‌ویژه در نزاع طولانی دولت‌های عثمانی و صفوی است. در پژوهش حاضر به‌عنوان نخستین تحقیق دربارۀ این اثر، علاوه بر معرفی و تحلیل شاهنامۀ سلیمانی بر اساس نسخۀ خطی کتابخانۀ آستان قدس رضوی، این منظومه از منظر محتوا، مطابقت با تاریخ، چگونگی الگوپذیری از شاهنامه، زبان شعری و فنون ادبی بررسی می‌شود.