قصیدۀ ایوان مداین خاقانی با رویکرد بینامتنیت بینانشانه‌ای و درون‌نشانه‌ای
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسیحمیدرضا انصاری 1 , علی عشقی سردهی 2 , ابوالقاسم امیر احمدی 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.
3 - استادیار زبان و ادبیات فارسی واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.
کلید واژه: خاقانی, ایوان مداین, بینامتنیت, درون‌نشانه‌ای, بینانشانه‌ای,
چکیده مقاله :
بینامتنیت یکی از نظریات مطرح در حوزۀ مطالعات ادبی و هنری است که به بررسی روابط متون با یکدیگر می‌پردازد. از آن‌جا که شعر فارسی در دوره‌های مختلف حیات خود همواره پیوندی عمیق و ناگسستنی با آثار پیشین در حوزه‌های گوناگون فکر و اندیشۀ بشری داشته، زمینۀ مطالعات بینامتنی دربارۀ آن بسیارگسترده است. خاقانی شروانی (520-595هـ.ق) شاعری بزرگ و دارای سبک شخصی است که از بن‌مایه‌های متنوّعی در شعرش استفاده کرده و این موضوع شعر او را به دایرﺓالمعارفی تبدیل کرده است که رابطۀ عمیق و گستردۀ بینامتنی با متون گوناگون گذشته پیدا می‌کند. از همین‌رو در این مقاله تلاش شده است تا قصیدۀ معروف و ماندگار "ایوان مداین" وی با توجّه به ماهیّت دوسویه‌ای که دارد؛ ـ بدین‌معنی که از یک طرف متأثّر از نشانۀ غیرکلامی بنای با عظمت طاق کسری است و از طرف دیگر تا حدّی متأثّر از آثاری است که پیشینیان در اثر مشاهدۀ این بنای شکوه‌مند تاریخی آفریده‌اند ـ بر اساس نظریّۀ "بینامتنیت" با تأکید بر بینامتنیت بینانشانه‌ای و بینامتنیت درون‌نشانه‌ای مورد بررسی قرار گیرد.
Intertextuality is a much discussed theory in the area of Literary and artistic studies dealing with the relationship of literature / texts with one another ; and inasmuch as the Persian Poetry is one of the texts that has constantly had a profound and inseparable bond with the antecedent Work in various areas of human thought and idea over its different periods of life, field of inter-textual studies about it is widespread. Khaqani-e Sharvani (b.1141 d.1216) is a great poet of personal style who has benefited from a variety of motifs in his poems, and this matter has turned his poems into an encyclopedia taking on a profound and widespread inter-textual relationship with the diversified past literature. Hence it is, an endeavor has been made so as to consider his well – known and lasting ode of Madaen Porch with attention to the bidirectional nature which it bears to the effect that it has been affected by the non-verbal sign of the majestic edifice of Khosro's arched roof on the one hand, and on the other hand it is affected to some extent by the literary works that his antecedents have created under the impression of observing this historical and magnificent palace – on the basis of the intertextuality theory while emphasis is being laid on inter-semiotic intertextuality and intra-semiotic intertextuality.
