راهکارهای کاهش خلوت منفی در فضای محلات پرتراکم به منظور رعایت حریم و خلوت اجتماعی با رویکرد افزایش امنیت شهروندان (مطالعه موردی: محله‌های شمس‌آباد و کاظم‌آباد تهران)

محورهای موضوعی : کالبدی

سمانه جعفرمحمدی ¹ (دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه تربیت مدرس)
مجتبی انصاری ² (دکتری معماری، دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس)
بهمن کارگر ³ (عضو هیات علمی دانشگاه علوم انتظامی امین و دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام (ره))
حمید بحیرایی ⁴ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی‌روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران)

تاریخ دریافت : 1398/02/04 تاریخ پذیرش : 1398/02/04 تاریخ انتشار : 1394/08/01

کلید واژه: امنیت اجتماعی, کلمات کلیدی: حریم اجتماعی, فضای جمعی, محله های پرتراکم,

چکیده مقاله :

چکیده محله برای ساکنین آن، فرصتی برای بوجود آوردن برخوردهای غیر رسمی و انسجام اجتماعی است. شناسایی و تمیز مکان ها و سازمان دهی آنها در ساختار ذهنی، نه تنها به افراد اجازه عملکرد مؤثر را می دهد، بلکه منبع احساس امنیت، دلپذیری، خوشایندی و درک نیز هست. افراد، خواهانِ وضوح کالبدی و مکان هایی قابل درک و مرتبط با احساسات و اهداف خود هستند مقاله حاضر سعی دارد تا به اهمیت خلق فضاهای عمومی علی الخصوص در محله های با تراکم بالا و تأثیر آن بر بالا رفتن امنیت ساکنین که موجب حفظ حریم و خلوت انسان در زیستگاهش می شود، بپردازد. مسیر پژوهش مقاله این است که نخست به بررسی نظری مفهوم خلوت و کارکردهای آن پرداخته می شود. سپس خصوصیات و ماهیت فضای عمومی(حیات جمعی) محله و در نهایت به تأثیر خلق فضاهای عمومی در جهت ایجاد حریم و خلوت خانواده ها پرداخته خواهد شد. روش پژوهش، استدلال منطقی، همجنین مورد پژوهی بر روی دو محله مسکونی پر تراکم تهران، شمس آباد و کاظم آباد به همراه مطالعات میدانی و انجام پرسشنامه از افراد محله است. دستاورد این مقاله آن است که در قرن حاضر (دهه نهم قرن 14) جمعیت قابل توجهی در محله های پرتراکم بسر می برند. اگر همانند تاجرینِ برده به انسان ها نگاه گردد؛ و تصور نیازهای فضایی آن ها صرفاً در محدوده بدن آن ها در نظر گرفته شود، در این صورت توجهی به اثرات ازدحام نمی شود، اما اگر آنها را موجوداتی بدانیم که توسط یک سری حباب های نامرئی که دارای ابعاد قابل اندازه گیری هستند، احاطه شده اند؛ می توان به معماری این محلات با دیدی جدید نگریست.

منابع و مأخذ:

مراجع

1. الکساندر، کریستوفر، عرصه های زندگی جمعی و زندگی خصوصی، ترجمه دکتر منوچهر مزینی، تهران، دانشگاه تهران، 1371.


2. آلتمن، ایروین، محیط و رفتار اجتماعی، ترجمه علی نمازیان، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1382.


3. انصاری، مجتبی، " ارتقاء امنیت محیطی و کاهش جرائم شهری با تأکید بر رویکرد C.P.T.E.D"، 1387

ویژه نامه مهندسی معماری و شهرسازی، جلد19، شماره6، علم و صنعت

4. دانشپور، سید عبد الهادی،"فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی"، باغ نظر، شماره 7، 1380.


5. سلامتی زارع، اکرم، "طراحی شهری همسو یا در تقابل ایجاد احساس امنیت در فرد"، همایش ملی معماری و شهرسازی و توسعه پایدار، 1393.  


6. عینی فر، علیرضا، "عوامل انسانی- محیطی مؤثر در طراحی مجموعه های مسکونی"، هنرهای زیبا،  شماره 8، 1383


7. فلاحت، محمد صادق، "مفهوم حس مکان و عوامل شکل دهنده آن" ، هنرهای زیبا، شماره 26 ، 1382.


8. فلاحت، محمد صادق، "مشکلات پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی(C.P.T.E.D)

در ایران و مقایسه آن با تجربیات جهان"، فصلنامه دانش انتظامی، سال چهارم، شماره دهم، 1392.

نقی زاده، محمد، "ویژگی های کیفی مسکن مطلوب"