بازنمایی تاثیر مذاکرات درکاهش منازعات وافزایش همگرایی کشورهای حوزه خزرمطالعه موردی ایران و جمهوری آذربایجان

محورهای موضوعی : کالبدی

دکتر عزت ا... عزتی ¹ ( عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران )
شهلا حسنی ² ( دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران )

تاریخ دریافت : 1398/02/30 تاریخ پذیرش : 1398/02/30 تاریخ انتشار : 1393/09/01

کلید واژه: همگرایی, منازعه, کلید واژه : منافع ملی, مالکیت منافع, حوزه خزر,

چکیده مقاله :

با تشکیل کشور های مستقل قزاقستان ، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان در حوزه دریای خزر که در سال 1991 میلادی صورت گرفت ، تغییراتی در نقشه های جغرافیای سیاسی جهان بوجود آورد و این حوزه را به خصوص بعد از تخمین میزان قابل توجه انرژی در آن به مهمترین کانون ژئوپلیتیکی جهان بویژه در منطقه تبدیل نمود . همین عامل ژئواکونومیکی منازعاتی را در این حوزه ایجاد کرده است از جمله این منازعات میتوان به مالکیت منافع اشاره کرد تغییر مالکیت خزربعد از فروپاشی اتحاد شوروی از دو کشور ( ایران و شوروی) به پنج کشور ( ایران ، روسیه ، آذربایجان ، ترکمنستان و قزاقستان ) زمینه شکل گیری مذاکراتی را در بین کشور های این حوزه فراهم آورده است محتوای این مذاکرات در ابتدا با انگیزه رفع و یا کاهش منازعات و حرکت به سوی همگرایی از سوی این کشور ها بوده است اما منافع ملی کشور ها مانع از این تصمیم شده است .در جنوب این حوزه کشور های ایران ، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان قرار دارند . به نظر می رسد استراتژی این کشور ها نیز مانند کشور های شمال حوزه خزر ، دست یافتن به منافع بیشتر است .این دیدگاه منازعات و چالش ها را در این حوزه افزایش داده است .اسناد آماری بیانگر آن است که توجه صرف به بهره برداری از انرژی ، سایر توان های حوزه خزررا تحت الشعاع قرار داده است . تحقیق حاضر پس از تجزیه وتحلیل روند مذاکرات ، این نکته را مطرح می کند که تعیین رژیم حقوقی دریای خزر میتواند منازعات دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان را کاهش داده و زمینه همکاریها در سایر بخش ها از جمله گردشگری ، اقتصادی ، زیست محیطی را افزایش خواهد داد .

منابع و مأخذ:

منابع

1--  آذربایجانی ، کریم ،،  جهانی شدن ، همگرایی اقتصادی – منطقه ای و تاثیر آن بر رشد کشور های حوزه دریای خزر و جمهوریهای قفقاز ، مجله تحقیقات اقتصادی ، شماره 61 ، پاییز و زمستان 88 ص155

2- امیر احمدیان  ، بهرام ، تحولات ژئوپلیتیکی قفقاز پس واقعه 11 سپتامبر 2001 ، مجموعه مقالات نخستین کنگره علمی انجمن ژئوپلیتیک ایران ، 1383 ، ص149 )

3- رسول افضلی ، مصطفی محمد جانی ، همگرایی و واگرایی سیاسی در حوزه کاسپین و حوزه های پیرامونی آن ، فصل نامه مطالعات سیاسی، شماره 1 ، پاییز 1387 ، ص 124

4-جفری کمپ ، رابرت هارکاوی ، ترجمه سید مهدی حسینی متین ، - جغرافیای استراتژیک خاورمیانه ، پژوهشکده مطالعات راهبردی ، 1383 ،صص232و233  

5- رمضانی ، سید رحمت علیرضا محرابی ،ژئوپلیتیک دریای خزر و واگرایی کشور های ساحلی ، فصل نامه علوم سیاسی : مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز ، زمستان 1389 ، شماره 72 ص 19تا50)

6- سریع القلم ، محمود ،  تبدیل ژئوپلیتیک جنگ به ژئوپلیتیک صلح ، فصل نامه ژئوپلیتیک ، سال دوم شماره سوم و چهارم

7-- مژگان شکری ،بررسی موانع کشورهای ساحلی دریای خزر ، روزنامه آشتی ،

8-  قوام ، سید عبدالعلی ، اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل ، تهران ، انتشارات سمت ،1371 ، ص 254

9- کولایی ، الهه ، تحول در نظریه های همگرایی ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی تهران ، تابستان 1379 ، شماره 48، ص 157

10- عزتی ، عزت ا...، نظریه های جدید جغرافیای سیاسی ، انتشارات قومس ، 1386 ص78

11- قلی زاده ، علی ولی ، اهمیت اقتصادی جمهوری آذربایجان در چشم انداز توسعه منطقه آزاد ارس ، فصل نامه آسیای مرکزی و قفقاز ) شماره 73 ، بهار 1390 ص111تا ص134 )

12- مجتهد زاده ، پیروز ، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی ، انتشارات سمت ،1386،ص 204 ،205

13-  سید حسن میر فخرایی ، رژیم حقوقی دریای خزر از واگرایی تا همگرایی ، نشریه پژوهش حقوق بهار 83 ، شماره 10 ، ص22)

14- عباس ملکی ، همکاری متوازن توسعه اقتصادی ، روزنامه ایران ، 4/4/74/

15- میر مهرداد میر سنجری ، سایت خبری تابناک ، 19/6/1388 ، حقوق ملی ایران در دریای خزر

16 - منفرد ، سید قاسم ، امکان سنجی شکل گیری ترتیبات امنیتی مشترک در حوزه دریای خزر ، مرکز پژوهش های مجلس ،مرداد 1385

17- محمد حسن نامی ، جایگاه دریای خزر در استراتژی جهانی با تاکید بر قرن 21 ، ناشر زیتون سبز و سهره 9/9/89

18-   نشست سران کشورهای ساحلی خزر در یک نگاه. . روزنامه ایران (ویژه نامه)، ش. ویژه نامه (۲۴ مهر ۱۳۸۶): صفحه 3

19- منبع: همشهری آنلاین سه شنبه 17 بهمن 1391 ، کد مطلب 200274            

20– کتاب حقایق جهان

21- منبع شورای بین المللی غلات

22- زمین شناسی بریتانیا در ژوئن ۲۰۰۸

23- سازمان بنادر و دریانوردی 1391

24- آرشیو روزنامه اطلاعات نتایج مجموع نشست ها از تاریخ 1991 تا 2013

         1386   25- فصل نامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز ، سال شا نزدهم ، دوره چهارم ، شماره 59 پاییز  

 26- همشهری سه شنبه 17 بهمن 1391 - کد مطلب: 200260 

27- کمیته دولتی اماری جمهوری آذربایجان

28- دانشگاه مازندران ، بازرگانی بین المللی با ترکمنستان  

 

 

30- Federal State Statistics Service of Russia

31 -Mineral Wealth

32 - British PetroleumWorld Oil Productio2006

33 - State Statistical Committee of Azerbaijan

34 - State Statistical Committee of Azerbaijan

35 -https://www.cia.gov/library

36 - www.tradingeconomics.com

37-State Statistics Committee of Azerbaijan Republic

38- www.Atlas.media.mit.edu

39-www.txt.newsru.com