بررسی و تحلیل نابرابری فضایی شهرستان‌‌های استان همدان بر اساس شاخص‌‌های بهداشتی- درمانی

محورهای موضوعی : کالبدی

داود شیخی ¹ , معصومه پازکی ² , مختار یوردخانی ³

1 - استادیار گروه جغرافیا (جغرافیا و برنامه ریزی روستایی) , دانشگاه پیام نور , صندوق پستی تهران - ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا (جغرافیا و برنامه ریزی روستایی) , دانشگاه پیام نور , صندوق پستی تهران - ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا (جغرافیا و برنامه ریزی روستایی) , دانشگاه پیام نور , صندوق پستی تهران - ایران

تاریخ دریافت : 1398/01/26 تاریخ پذیرش : 1398/01/26 تاریخ انتشار : 1394/12/01

کلید واژه: تحلیل عاملی, تحلیل فضایی, تحلیل خوشه ای, واژه های کلیدی: استان همدان, شاخص های بهداشتی درمانی,

چکیده مقاله :

چکیده: در هر جامعه ای، بهبود وضعیت بهداشت و سلامتی شهروندان یکی از نـشانه هـای ارتقا و توسعة انسانی است. با توجه به اهمیت و نقش توسعه و توزیع مطلوب امکانات و شاخص های بهداشتی درمانی در بهبود کیفیت زندگی و توسعة پایدار مناطق، در پـژوهش حاضر توزیع و توسعة این شاخص ها در سطح شهرسـتان هـای اسـتان همدان ارزیابی مقایسه ای شده است. در این تحقیق، روش مطالعه توصیفی تحلیلی بوده و از روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای استفاده شده است . یافته های پژوهش حاکی از این است که محرومیتی نسبی در سطح کل استان از نظر برخورداری از شاخص های بهداشتی و درمانی حاکم است و توزیع امکانات موجود نیز چندان متناسب با تـوان و نیـاز جمعیتـی شهرستان ها انجام نشده است. شهرستان همدان، به عنوان مرکـز اداری سیاسـی و اقتـصادی اسـتان، در رتبه دوم برخـوردارترین شهرستان از نظر توسعة شاخص های بهداشتی درمانی بوده و اختلاف نسبتاً چشمگیری بـا رتبه اول شهرستان ها که تویسرکان می باشد دارد. شهرستان های رزن، ملایر، نهاوند، بهار، کبودرآهنگ و اسدآباد بـه ترتیـب در رتبه های بعدی قرار گرفته و فامنین نیز محروم ترین شهرستان شناخته شده است و با مدل تحلیل خوشه ای نیز 3 سطح مشخص شد که سطح یک که برخوردارترین شهرستان است فقط تویسرکان را شامل شد و سطح 2 که شامل 4 شهرستان نیمه برخوردار همدان، رزن، ملایر و نهاوند بودند و سطح 3 که 4 شهرستان دیگر استان را شامل شد که محروم شناخته شدند.

منابع و مأخذ:

منابع:

-        احمدی، سجاد و دیگران، (1392)، تحلیل فضایی برخورداری استانهای ایران در  شاخصهای سلامت، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال چهارم، شماره 14، تابستان 1393

-        استانداری همدان(1392)، سالنامه آماری استان همدان، دفتر آمار و اطلاعات معاونت برنامه ریزی

-        الیاس پور، بهنام، حجازی، علی( 1390)، میزان توسعه‌یافتگی بخش بهداشتی و درمانی شهرستان‌های استان خراسان شمالی به روش تاکسونومی عددی در سال 1385، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، بهار 1390، دوره 3، شماره 1، 28-23

-        امینی، علیرضا و حجازی آزاد، زهره ( 1385 )، تحلیل و ارزیابی نقش سلامت و بهداشت در ارتقا بهره وری

-         نیروی کار در اقتصاد ایران، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، سال نهم، شماره 30 ، صص 163-137

-        ایروین، آلک، اسکالی، النا، (1384)، اقدامات مربوط به عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت: برگرفته از تجارب پیشین. مترجم محمد حسین نیکنام، تهران: نشر وفاق.

-        بنکدار، سیدمسعود و دهقان نیری، لقمان، ( 1390 )، بررسی وضعیت بهداشتی شهر اصفهان در سالهای . 9- 1304- ه. ش)، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره چهارم، شماره 3، صص 2

-        بهادری، و همکاران، (1391)،  طبقه بندی شاخصهای ساختاری بهداشت و سلامت با استفاده از مدل اسکالوگرام در استان گلستان، مجله علمی پژوهشی بهداشت عمومی، دوره 5، شماره 41، 65-58

-        تقوایی مسعود،  قائد رحمتی، صفر،(1385)، تحلیل شاخص‌های توسعه‌ی فرهنگی استان‌های کشور، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا و توسعه ناحیه ای،  سال 4, شماره 7 ، 132-117

-    

-        داداش پور، هاشم ، بهرام علیزاده، بهاره مدنی، (1390). بررسی و تحلیل روند توسعه یافتگی و نابرابری های فضایی در شهرستان های استان آذربایجان غربی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 53، تابستان ،1390،  207-173

-        دانشگاه علوم پزشکی استان همدان(1392)، آمار و اطلاعات بخش بهداشت و درمان استان

-        زارع چاهکوهی، محمد علی، (1389)، روشهای تحلیل چندمتغیره در نرم افزار SPSS، دانشگاه تهران.

-        زاهدی اصل، م( 1381 )، مبانی رفاه اجتماعی ، چ 1، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.

-        سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح(1376)، فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور. همدان جلد 47، تهران.

-        سازمان جهانی بهداشت، (1364)، فرایند مدیریت برای توسعه بهداشت کشور، مترجم محمد عصُار، نشر مترجم، تهران

-        سایه میری، علی و کورش سایه میری ( 1380 )، رتبه بندی وضعیت بهداشت و درمان شهرستان های ایلام با استفاده از تکنیک تاکسونومی عددی و تحلیل مؤلفه های اصلی ، مجلة علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، سال 8 و 9(30 و 29): 35-30

-        فرهادیان مریم، محسن علی آبادی، حسین محجوب، غلامحسین صدری (1389). رتبه بندی وضعیت سلامت کودکان در استان های مختلف ایران و ارتباط آن با شاخص های اقتصادی- اجتماعی، فصلنامه علمی – پژوهشی حکیم ، سال سیزدهم، شماره 2، تابستان 1389 ، 44-38

-        کلانتری، خلیل، (1385)، پردازش و تحلیل داده ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی. تهران: نشر شریف.

-        ضرابی، اصغر، محمدی، جمال، رخشانی نسب، حمیدرضا ( 1386 )، تحلیل فضایی شاخصهای توسعه. 213- خدمات بهداشت و درمان، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 27 ، صص 2

-        ضرابی، اصغر، موسوی، میرنجف،  ( 1389 )، تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی.27- شهری یزد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 97 ، صص 46

-        ضرابی، اصغر، شیخ بیگلو، رعنا، ( 1390 )، سطح بندی شاخصهای توسعه سلامت استانهای ایران، فصلنامه. رفاه اجتماعی، سال 11 ، صص107 128

-        وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ( 1383 )، سند ملی توسعة بخش بهداشت و درمان در برنامة چهارم توسعة اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور، تهران، معاونت هماهنگی و دبیر مجامع.

-        یارمحمدیان، محمد حسین، بهرامی، سوسن، (1383): نیازسنجی در سازمان های بهداشتی درمانی و آموزشی، انتظارات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

Caroline C and et al, Reproductive health indicators for China’s rural areas, Social Science & Medicine 57 (2003) 217