بررسی جامعه‏ شناختی سهم عوامل ساختاری و یادگیری اجتماعی در بزهکاری نوجوانان مناطق حاشیه‏ نشین شهر تبریز

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

صمد رسول زاده اقدم ¹ (استادیار گروه مطالعات خانواده دانشگاه شهید مدنی آذربایجان)
قاسم جعفری ² (دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی وزارت علوم تحقیقات و فناوری)
موسی سعادتی ³ (دانشجوی دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی دانشگاه کاشان)
رحیم یوسفی اقدم ⁴ (دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی)

تاریخ دریافت : 1395/02/21 تاریخ پذیرش : 1395/02/21 تاریخ انتشار : 1394/12/01

کلید واژه: نوجوان, عوامل ساختاری, بزهکاری, یادگیری اجتماعی, آنومی اجتماعی, بی سازمانی اجتماعی,

چکیده مقاله :

نوجوانان، سرمایه ی اصلی هر جامعه ای محسوب می شوند که در پویایی و تداوم حیات نظام اجتماعی و رشد و توسعه ی همه جانبه ی آن، نقش بسزایی دارند؛ از طرفی، مسأله ی بزهکاری این قشر می تواند یک مانع جدی در راه شکوفایی استعدادهای فردی و توسعه و ترقی قلمداد شود. بنابراین مطالعه ی حاضر با هدف شناخت سهم عوامل ساختاری یادگیری اجتماعی در تبیین بزهکاری نوجوانان مناطق حاشیه نشین شهر تبریز نگاشته شده است.روش تحقیق مورد استفاده در پژوهش حاضر پیمایش است و جامعه ی آماری پژوهش شامل نوجوانان پسر 14- 19 سال به تعداد 53866 نفر شهر تبریز بوده که از این تعداد 320 نفر از طریق نمونه گیری هدفمند به عنوان نمونه ی نهایی انتخاب شده اند. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS و LISREL استفاده شده است. نتایج آزمون همبستگی متغیر بزهکاری نوجوانان با متغیرهای مستقل ساختاری یعنی آنومی اجتماعی، بی سازمانی اجتماعی، سن، پایگاه اجتماعی و اقتصادی و ساختار خانواده معنادار نبوده است؛ اما با ابعاد یادگیری اجتماعی یعنی تعاریف مثبت از مذهب(18/0-= R)، تعاریف مثبت از قانون(17/0-= R) و شانس دستیابی به اهداف مثبت (18/0-= R) معکوس؛ ولی با تعاریف خنثی از عمل بزهکارانه (301/0r=)، بزهکاری دوستان (636/0= R)، افسردگی (14/0= R)، روابطی منفی با والدین (209/0= R) مثبت بوده است. نتایج به دست آمده از تحلیل رگرسیونی بزهکاری نشان داد که از بین ابعاد یادگیری اجتماعی، بُعد بزهکاری دوستان بیشترین تأثیر را بر بزهکاری نوجوانان داشته است و تمام متغیرهای باقی مانده در این مدل، 32 درصد از واریانس این متغیر را تبیین نموده‌اند؛ همچنین در مدل معادلات ساختاری، متغیرهای ساختاری نظری (آنومی اجتماعی و بی سازمانی اجتماعی) به عنوان علل دور، سبب فضاسازی بر روی یادگیری اجتماعی بزهکاری می‌شوند و فضای یادگیری اجتماعی نیز به عنوان علل نزدیک بزهکاری و کجروی تولید می‌کند.

چکیده انگلیسی:

Adolescents, as the main asset of any society, play an important part in the dynamics, survival, growth and development of its social system. On the other hand, the delinquency of this group can be considered as a serious obstacle in the way of their development and self-actualization. Therefore, this study aimed to identify the structural and social learning factors that are related to the delinquency of the youth in slum areas of the city of Tabriz. The research method used in this study was the survey method. Research population consisted of all 53 866 juveniles who were 14 to 19 years old, of which 320 were selected through purposive sampling. The results showed that juvenile delinquency was not significantly correlated with structural variables of social anomie, social disorganization, age, economic and social status and family structure, but it was  significantly related to various dimensions of social learning: positive definitions of religion (R =-0/18), positive definitions of law (R = -0/17), and the chances for achieving positive goals (R = -0/18) reverse, but with neutral definitions of criminal act (301/0 r =), criminal friends (R =0/63), depression (R = 0/14), negative relationships with parents (R = 0/209). The results of the regression analysis showed that of the different dimensions of social learning, delinquency of friends had the greatest impact on juvenile delinquency, and all remaining variables in the model explained 32% of variance of the dependent variable. Furthermore, in structural equation, modeling, it was shown that structural theoretical variables (social anomie and social disorganization) as non-immediate causes of crime can create an atmosphere of social learning and the atmosphere of social learning acts as the immediate cause of crime and deviance.

منابع و مأخذ:

-         احمدی، حبیب. (1384). جامعه‏شناسی انحرافات، چاپ اول، تهران: سمت.

-         توسلی،  غلامعباس. (1379). نظریه‏های جامعه‏شناسی، تهران: سمت.

-     جعفری، قاسم. (1389). مطالعه‏ی جامعه‏شناختی سهم عوامل ساختاری و یادگیری اجتماعی در بزهکاری نوجوانان در شهر تبریز (مطالعه­ی موردی مناطق حاشیه‏نشین). پایان‏نامه‏ی کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، دانشکده‏ی علوم انسانی و اجتماعی.

-         جلایی‏پور، حمیدرضا، حسینی نثار، مجید. (1387). عوامل اجتماعی مؤثر بر بزهکاری نوجوانان در رشت، پژوهشنامه‏ی علوم انسانی و اجتماعی و پژوهش‏های اجتماعی.

-         چلبی، ­­مسعود. (1385). تحلیل اجتماعی در فضای کنش، تهران: نشر نی.

-     حیدری چروده، مجید و فروغ زاده، سیمین. (1390). راهنمای کاربرد نرم افزار SPSS با تأکید بر روش تحقیق و آمار، تهران: انتشارات جامعه‏شناسان.

-     دواس، دی. ای. (1387). پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه‏ی هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.

-     رجبی‏پور، محمود. (1388). بزهکاری دانش آموزان و امکان پیش‏گیری اجتماعی رشدمدار از دیدگاه کارشناسان آموزش و پرورش، فصلنامه‏ی دانش انتظامی، سال دهم، شماره‏ی دوم.

-         زمانی، اکبر. (1379). حاشیه‏نشینی در شهر تبریز،  پایان نامه دوره‏ی کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه تبریز، دانشکده‏ی علوم انسانی و اجتماعی.

-         صدیق سروستانی، رحمت اله. (1384). آسیب‏شناسی اجتماعی (جامعه‏شناسی انحرافات)، تهران: نشر سمت.

-         طالبان، محمدرضا. (1383). تحلیل واریانس ساختاری بزهکاری نوجوانان، فصلنامه‏ی مطالعات جوانان، شماره‏ی 7، صص 43-3.

-     عباس‏زاده، محمدحسن. (1391). نقش رسانه‏های جمعی در بزهکاری نوجوانان در استان البرز، پایان‏نامه کارشناسی ارشد؛ دانشگاه پیام نور استان البرز، دانشکده‏ی علوم انسانی.

-     غیبی، میثم. (1393). نقش خانواده در پیشگیری از بزهکاری اطفال و نوجوانان، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده‏ی حقوق و علوم سیاسی.

-         کوزر، لوئیس. (1372). زندگی و اندیشه‏ی بزرگان جامعه‏شناسی، ترجمه‏ی محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.

-         له مان، جنیفر. (1385). ساخت‏شکنی دورکیم، ترجمه­ی شهناز مسمی‏پرست، تهران: نشر نی.

-     مشکاتی محمدرضا. (1381). سنجش عوامل درونی و بیرونی خانواده بر بزهکاری نوجوانان، مجله‏ی جامعه‏شناسی ایران،  دوره‏ی چهارم، شماره‏ی 2.

-         نجفی توانا، علی. (1382). نابهنجاری و بزهکاری اطفال و نوجوانان، تهران: انتشارات راه و تربیت.

-         نوربها، رضا. (1373). زمینه‏ی جرم‏شناسی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

-         ولد، جرج، برنارد، توماس، اسنیپس، جفری. (1380). جرم‏شناسی نظری (گذری بر نظریه‏های جرم‏شناسی)، ترجمه‏ی علی شجاعی، تهران: سمت.

-         هرگنهان و اولسون. (1379). تئوری‏های یادگیری، ترجمه‏ی علی اکبر سیف، تهران: نشر دوران.

-          Aker, Ronald, L. (1994). Drugs، Alcohol، and Society: Social Structure, Process and Policy. Belmont، CA: Wadsworth.

-          Aker, Ronald, L. (2000) CriminologicalTheories: Introduction, Evaluation, and Application. Third edition. Los Angeles, CA: Roxbury Publishing Co.

-          Akers, Ronald L. (1998). Social Learning and Social Structure: A General Theory of Crime and Deviance. Boston: Northeastern University Press.

-          Akers, Ronald L. and Burgess, Robert L. (1987). “A Longitudinal Test of Social Learning Theory: Adolescent Smoking.” Journal of Drug Issues 26: 317-344.

-          Akers, Ronald L., Marv in D. Krohn, Lonn Lanza-Kaduce and Marcia J. Radosevich (1979). “Social Learning and Deviant Behavior: a Specific Test of a sGeneral Theory.” American Sociological Review 44:635-55.

-          Bandura, A. (1969). Principle of Behavior Modification, Holt, Rinehart, and Winston. New York.

-          Bandura, A. (1977). Social Learning Theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.

-          Borgatta, Edgar F. & Rhonda J. V. Montgomery. (2000). Encyclopedia of Sociology. Published by Macmillan Reference USA.

-          Lee, G. Aker, Ronald, L, and Borg, M. (2004). Social Learning and Structural Factors in Adolescent Substance Use, Western Criminology Review 5(1) [on-line] EXTERNAL_LINK/wcr.sonoma.edu/v5n1/lee.

-          Peter, B. (1977) Inequality and Heterogeneity: A Primitive Theory of Social Structure.New York: Free Press.

-          Rashed, Abdulaziz. (2002). "Juvenile Delinquency in Saudi Arabia: Testing Social Disorganization Theory". Mississippi State University.

-          Siegel, Larry J. (2001). Criminology Theories، Patterns and Typologies”.Wadsworth، a division of Thomson learning, Inc. Web: http://www.thomsonrights.com.

-          Sykes, M. and Matza, D. (1982).Thechniquers of Neutralization: A Theory of Delinquency. In R. Giallombardo(Ed.). Juvenline Delinquency: A Book of Readngs. New York: Willy.

-          Vold, George B., Thomas J. Bernard and Jeffry. S. (1998). Theotretical Criminology. Forth edition. New York: Oxford University Press.