عوامل مرتبط با سازگاری اجتماعی و فرهنگی مهاجران در محیط‌های شهری با استفاده از روش فراتحلیل تحقیقات انجام شده

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

محسن صفاریان ¹ (استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه پیام نور- ایران.(نویسنده مسؤول))
علی مرادی ² (دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد اسلام آباد غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلام آباد غرب، ایران.)

تاریخ دریافت : 1400/12/19 تاریخ پذیرش : 1401/03/20 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: فراتحلیل, کلان‌شهر, سازگاری مهاجران, مبدأ مهاجرت, مقصد مهاجرت, انگیزه مهاجران,

چکیده مقاله :

یکی از مسائلی که مهاجران در کلان‌شهرها با آن همواره درگیری مستقیم دارند، سازگاری اجتماعی و فرهنگی در جامعه مقصد و به عبارتی چگونگی پذیرش فرهنگ کشور مقصد توسط آن‌ها است. در این راستا پژوهش‌های متعددی صورت گرفته است. هدف این مطالعه عوامل مرتبط با سازگاری اجتماعی و فرهنگی مهاجران در محیط‌های شهری ایران با استفاده از روش فراتحلیل تحقیقات انجام شده است. چارچوب نظری این پژوهش دیدگاه تلفیقی وارد در مورد سازگاری اجتماعی- فرهنگی و روان‌شناختی است. روش پژوهش اسنادی از نوع تحلیل محتوای متون است. جامعه آماری پژوهش، تحقیقات چاپ شده در مجلات علمی در ایران که در بازه زمانی 22 ساله از سال 1378 تا سال 1400 که در زمینه سازگاری اجتماعی و فرهنگی مهاجران انجام شده و از بین آن‌ها تعداد 25 مطالعه که از پایگاه‌های اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پایگاه مجلات تخصصی نورمگز و بانک اطلاعات نشریات کشور نمایه شده است، مورد تحلیل قرار گرفتند. تکنیک جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات پرسشنامه معکوس و سؤال‌های ارزیاب در پرسشنامه است. تحلیل‌های آماری با استفاده از نرم‌افزار آماری CMA2 انجام شدند. برای تجزیه و تحلیل داده‌های به دست آمده ابتدا توصیفی خلاصه از مطالعات و ویژگی‌های آن‌ها بیان شد و در بخش استنباطی ابتدا پیش‌فرض‌های آماری سوگیری انتظار و همگنی مطالعات مورد بررسی قرار گرفت و سپس فرضیه‌ها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان می‌دهد که پنج مجموعه عوامل شامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، جمعیت شناختی و روانشناسی در این پژوهش شناسایی شدند که هر کدام از آن‌ها با استفاده از چندین متغیر مورد بررسی قرار گرفته است. فاصله اطمینان گزارش شده از سوی این مجموعه عوامل از فاصله اطمینان (039/0- و 215/0) که مربوط به عوامل اقتصادی است تا فاصله اطمینان بالا و دامنه (275/0 تا 614/0) و همچنین مقدار مثبت عدد Z2 بیانگر وجود ارتباط معنی‌دار مستقیم و مثبت بین مؤلفه‌های عوامل گوناگون و سازگاری اجتماعی فرهنگی مهاجران دارد. می‌توان نتیجه گرفت که عوامل جمعیتی با دارا بودن ضریب تأثیر 510/0 بالاترین ارتباط و عوامل روانشناسی با حداقل سطح ضریب تأثیر با مقدار 293/0 کمترین تأثیرگذاری را در فرایند سازگاری اجتماعی و فرهنگی مهاجران دارد و البته همه عوامل در سطح حداقل 95 درصد فاصله اطمینان دارای اثرگذاری مثبت بر سازگاری اجتماعی و فرهنگی مهاجران می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

One of the main subjects that immigrants in metropolitan areas are involved with is the social and cultural adjustment to the target country and how they come along with their culture. Many studies have been done in this field. The aim of this study was to investigate what factors influence immigrants’ social and cultural adjustment in urban environments of Iran using a meta-analysis method. The theoretical framework of the research was provided through an integration of views concerning socio-cultural and psychological adjustment. Text-content analysis of documentary research method was used to collect that data. The research population of the study consisted of  research papers published in scientific journals in Iran for a period of 22 years from 1999 to 2022, which were related to the social and cultural adjustment of immigrants; of which 25 studies were analyzed from the indexed scientific databases of Jihad Daneshgahi, specialized journals of NoorMags and the database of the country's publications. The data collection technique was a reverse questionnaire and the evaluators’ questions in the questionnaire. Statistical analysis were performed using CMA2 statistical software. To analyze the obtained data, a brief description of the studies and their characteristics was elaborated at first. In the analytical part, first, the statistical presuppositions of expectation bias and homogeneity of the studies were evaluated and then the hypotheses were examined. The results showed that five sets of factors including social, economic, cultural, demographic, and psychological were identified, each of which was studied using several variables. The confidence interval reported by this set of factors ranged from the confidence interval (-0.039 and 0.215) which is related to economic factors to the high confidence interval, scope (0.275 to 0.614) as well as the positive value of Z2 number. There is a direct and positive relationship between the components of various factors and the socio-cultural adaptation of immigrants. It can be concluded that demographic factors with an impact factor of 0.510 have the highest impact and psychological factors with a minimum level of impact factor with a value of 0.293 have the least impact on the process of social and cultural adjustment of immigrants. Besides, all factors with at least 95% Confidence Interval have a positive effect on immigrants’ social and cultural adjustment.  

منابع و مأخذ:

استوار، افشین.(1378). «بررسی وضعیت سلامت روانی گروهی از مهاجران افغان مقیم شیراز»،  فصلنامۀ اندیشه و رفتار،  سال 5،  شمارۀ 1 و 2، صص 4-10.

امیرمظاهری، امیرمسعود. (1394). «سنخ‎شناسی انطباق اجتماعی مهاجران روستایی با زندگی شهری (مطالعۀ موردی: منطقۀ 16 تهران)»، مطالعات جامعه‌شناختی شهری (مطالعات شهری)، دورۀ پنجم، شمارۀ 15، صص 123-154.

ایمان، محمدتقی و علی مرادی. (1389). «بررسی رابطه بین شیوه‌های فرهنگی مقابله و بهداشت روانی زنان مهاجر: مورد مطالعه شهر کرمانشاه»، رویکردهای نوین آموزشی ، سال پنجم، شمارۀ 2 (پیاپی 12)، صص 113-140.

ایمان، محمدتقی و علی مرادی. (1388). «بررسی رابطه بین استراتژی‌های فرهنگ‎پذیری و سلامت روانی مهاجران شهر کرمانشاه». جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیستم، شمارۀ پیاپی 33، شمارۀ اول، صص، 147-170.

پیرزاده داریونی، سارا. (1389). بررسی انسان‌شناختی سازگاری فرهنگی و اجتماعی مهاجران زن افغان ساکن شهرستان شیراز، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی - مردم‌شناسی دانشگاه تهران، به راهنمایی             نرسیسیانس، امیلیا.

جمالی، فیروز. (1381). «مهاجرت، شهرها و سازگاری مهاجران»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی (تبریز)، دورۀ  45، شمارۀ  182، صص. 61-81.

جمشیدیها، غلامرضا و عنبری، موسی. (1383). «تعلقات اجتماعی و اثرات آن بر بازگشت مهاجران افغانی»،  نشریه نامۀ علوم اجتماعی، دوره سوم، شمارۀ 23، شمارۀ پیاپی 448، صص 43-68.

جوان شیخی، تهمینه. (1380). «بررسی رابطۀ وضعیت فرهنگی-اجتماعی خانواده با میزان سازگاری اجتماعی دانشجویان خوابگاهی دانشگاه الزهرا»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشته مدیریت آموزشی، به راهنمایی مرتضی منادا، دانشکدۀ روانشناسى و علوم تربیتى، دانشگاه الزهرا.

حسین پور، محمدعلی؛ محمودی، سعید؛  زمانی، مهدی و جالینوس نیا، علیرضا. (1398). ارزیابی اثرات تغییرات اقلیم بر مهاجرت از دیدگاه‌های سازگاری، آسیب‌پذیری، تاب‌آوری، امنیت و عدالت اقلیمی، ششمین کنفرانس منطقه‌ای تغییر اقلیم، تهران،https://civilica.com/doc/1002737

حقیقتیان، منصور؛ غضنفری، احمد و تقوی، سیدعبدالرسول. (1387). «بررسی عوامل مؤثر بر سازگاری فرهنگی مهاجران به شهر قائمیه»، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. دورۀ بیست و هفتم، شمارۀ اول، صص. 66-83.

خدارحیمی، سیامک و نرگس نیکویی.(1383). «بررسی میزان شیوع اختلالات روانی در بین دانشجویان دانشگاه‌های پیام نور آباده، بوانات و دانشگاه آزاد اسلامی واحد اقلید». دومین کنگرۀ روانشناسی بالینی ایران. 25 ـ 24 اردیبهشت 1383.

خسروی، رقیه؛ بهادری، راضیه؛ گراوند، فاطمه؛ احمدی، علی یار (1398). «مطالعه عوامل مرتبط با سازگاری دانش‌آموزان افغانستانی ساکن شهر شیراز»، فصلنامۀ مطالعات جمعیتی، دورۀ پنجم، شمارۀ یک، صص 149-175.

ربانی، رسول.(1381). جامعه‌شناسی شهری، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان و سازمان سمت.

ساریخانی، ناهید و همایی، لیلا. (1393). عوامل مؤثر بر سازگاری اجتماعی مهاجران، فصلنامۀ مطالعات جامعه‌شناختی ایران، سال چهارم، شمارۀ سیزدهم، صص. 67-83.

شلیله، محمد. (1381). «تصمیم‌گیری درباره مهاجرت و فرآیند سازگاری با جامعۀ میزبان (ایران و کانادا)»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، دورۀ  اول، شمارۀ  سوم، صص 115 – 139.

شیخ بیگلو، رعنا و سلطانی، زهرا. (1399). «سازگاری و هویت مکانی مهاجران: روابط و تعدیل‌ترها (مطالعۀ موردی: مهاجران ساکن شهر اصفهان)»، جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، دورۀ 19، شمارۀ اول، صص 8-23.

طالبی، لیلا و امیری مجد، مجتبی. (1398). «پیش‌بینی سازگاری روان‌شناختی نوجوانان مهاجر بر اساس مهارت‌های مقابله‌ای، فاصلۀ اجتماعی و سازگاری اجتماعی ـ فرهنگی»، روانشناسی فرهنگی، دورۀ سوم، شمارۀ اول، صص 23-40.

قاسمی، وحید و مریم امیری. (1389). «سازگاری اجتماعی و فرهنگی مهاجران ایرانی در آمریکا»، فصلنامۀ تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال چهارم، شمارۀ هشتم، صص. 131-185.

کیوسیتو، پیتر.(1383). اندیشه‌های بنیادی در جامعه‌شناسی. ترجمۀ منوچهر محسنی،‌ تهران:‌ نی.

گیدنز، آنتونی. (1389). جامعه‌شناسی، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران، نشر نی.

لهسایی زاده، عبدالعلی.(1368).  نظریات مهاجرت. شیراز: انتشارات نوید.

محمودیان، حسین. (1386). مهاجرت افغان‌ها به ایران: تغییر در ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی و انطباق با جامعۀ مقصد، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دورۀ  دوم، شمارۀ چهارم، صص 42-69 .

محمودیان، حسین و مقدس، سعید. (1394). «رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و رضایتمندی از مهاجرت در شهرستان بهارستان»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورۀ چهارم، شمارۀ چهارم، پیاپی 16، صص 663-684.

مرادی، علی و محمدتقی، ایمان. (1400). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی مهاجرت، کرمانشاه: انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.

مرادی، علی، داریوش بوستانی و محمدرضا همتی فر. (1391)، «بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی و سلامت روانی مهاجران: مورد مطالعه: شهر طبس»، جامعه‌شناسی کاربردی ، سال بیست و سوم، شمارۀ اول، صص، 149-170.

مرادی، گلمراد. (1385). عوامل اقتصادی اجتماعی مرتبط با سلامت روانی مهاجران: مورد مطالعۀ اسلام آبادغرب، پایان‎نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ جمعیت‎شناسی، دانشگاه شیراز.

نوری، سعید؛ حلاج زاده، هدی؛ شنوا، معصومه. (1397). «بررسی سازگاری فرهنگی مهاجران؛ مورد مطالعه: مهاجران آذری شهر رشت»، پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، سال هفتم، شمارۀ چهارم، صص 93-108.

همایی، لیلا و ملک‌زاده، امیر. (1394). «عوامل مؤثر بر سازگاری اجتماعی مهاجران (مطالعۀ موردی: شهر تهران)»، هشتمین جشنواره بین‌المللی برترین‌های پژوهش و نوآوری و دومین کنفرانس علمی مدیریت شهری، جایزۀ جهانی تهران.

Balbo, M. and Marconi, G. (2006). International Migration, Diversity and Urban Governance in Cities of South, Journal of Habitat International, Vol. 30, pp. 706-715.

Berry, J. W. (1998). Acculturation stress. In P.B. Organista & K. M. Chun Eds.), Reading in Ethnic Psychology, New York: Routledge.

Bjerrejard, P.& et al.(2002).“Cultural change and mental health in Greenland: The association of childhood condition,language and of urbaniziation with mental health and surcidal thoughts among the invite Greenland”.  Social Science & Mental Health Journal, Vol. 45,  pp. 33-48.

Cobasa, S. C., Maddi, S. R., Khan, S. (1982). Hardiness & health: A prospective study, Journal of Personality and Social Psychology. 42, 68-177.

Desouzan, R.(2006). “Migration and mental health”. Psychology and Development Societies, Vol. 18, No. 10,  pp. 1-14.

Dimatteo, M. R.(1976). The psychology of health, illness and medical care. California,  Univrsity of  California.

Folkman, S., & Lazarus, R. S. (1985). If it changes it must be a process: A study of emotion and coping during three stages of a college examination. Journal of Personality and Social Psychology, 48, 150–170.

Koch, M. W. & et al. (2003). “Acculturation and Mental Health-empirical Verification of J.W. Berry’s Model of Acculturation Stress”.  Circumpolar Health Denmark, Vol.14, pp. 371-376.

Lahsaeizadeh, A. (2002). Migration and urbanization, Shiraz: Zar Publication.

Landis, D.(2010). Globalization, Migration into Urban Enters and Cross-cultural training, International Journal of International Relations, Vol. 32, pp. 337-348.

Lee, J. S. & et al. (2004). Social support buffering of acculturation stress: A study of mental health symptoms among Korean international students. International of Intercultural Relations, Vol. 28, pp. 399-414.

Mangalam, J. J. (1968). Some theoretical guidlines toward a sociology of migration, Working Paper, USA, Virjinia University of West Virjinia.

Moghaddas, A. A & Amiri, A. M.(2006). The process of adjustmen t/acculturation of first and second generation of migrants: The case of nomad  Qashghaee Turks migrants in in Shiraz, Iran, European population conference Liverpool, UK, 21ST-24TH. June2006.

Murphy, H. B.(1997). Migration, culture and mental health.  Psycho Med, Vol. 4,  No. 7,  pp. 677-684.

Oudenhoven, John Pieter Van; Colleen Ward & Anne-Marie Masgoret(2006). “Patterns of Relations between Immigrants and Host Societies”, International Journal of Intercultural Relations, Vol. 30, No. 6, pp. 637-651.

Pearlin, L. I., & Schooler, C. (1978). The structure of coping. Journal of Health and Social Behavior, 19, 2–21.

Ward,C. Kennedy, A.(2000). “Immigration mental and psycal health”. Psychology and developing societies. Vol. 4, pp. 173-131.

Zlobina, Anna; Nekane Basabe; Dario Paez & Adrian Furnham. (2006). “Sociocultural Adjustment of Immigrants: Universal and Group-Specific Predictors”, International Journal of Intercultural Relations, Vol. 30, pp. 195-211.