تبیین نگرش به حقوق شهروندی زنان شهر تهران مبتنی بر سرمایه های اجتماعی و فرهنگی

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

محبوبه عبدالصمدی ¹ ( دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز )
خدیجه سفیری ² ( استاد جامعه شناسی دانشگاه الزهرا )
سید یعقوب موسوی ³ ( دانشیار جامعه شناسی دانشگاه الزهرا )

تاریخ دریافت : 1396/11/29 تاریخ پذیرش : 1396/11/29 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: زنان, سرمایه‌ی اجتماعی, سرمایه‌ی فرهنگی, نگرش به حقوق شهروندی,

چکیده مقاله :

مقاله‌ی حاضر با هدف تبیین نگرش به حقوق شهروندی زنان شهر تهران مبتنی بر سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی‌شان انجام شد. روش تحقیق پیمایش از نوع تحلیلی است. جامعه‌ی آماری شامل زنان بالای 18 سال شهر تهران در سال 1395 است که به صورت تصادفی طبقه‌ای، از بین مناطق 22گانه‌ی شهر تهران و با استفاده از فرمول کوکران، 384 نفر انتخاب شدند. ابزار اندازه‌گیری پرسشنامه محقق‌ساخته بوده است. چارچوب نظری برای سرمایه‌ی اجتماعی؛ نظریه‌ی بوردیو با دو رویکرد عینیت‌گرایی(مشارکت- تعهدات و تعامل اجتماعی) و ذهنیت‌گرایی (آگاهی- اعتماد و- احساس انسجام اجتماعی) که برآیند دیالکتیکی میان ملکه(ذهن) و میدان (عین) است؛ برای سرمایه‌ی فرهنگی نیز طبق نظریه‌ی بوردیو شامل سرمایه‌ی فرهنگی تجسدیافته- عینیت یافته و نهادینه شده است و برای نگرش به حقوق شهروندی نیز از مدل ژانوسکی در ابعاد سیاسی و مشارکتی- مدنی- اجتماعی استفاده شد. وضعیت نگرش به حقوق شهروندی زنان 55% بود. نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر نشان داد که در مجموع شاخصهای ششگانه‌ی سرمایه‌ی اجتماعی، 17درصد نگرش به حقوق شهروندی زنان را تبیین می‌کند که بیشترین سهم و اهمیت را اعتماد اجتماعی و تعاملات اجتماعی دارند. همچنین شاخصهای سه‌گانه‌ی سرمایه‌ی فرهنگی نیز به میزان 27 درصد نگرش به حقوق شهروندی زنان را تبیین می‌کند که بیشترین سهم مربوط به سرمایه‌ی تجسدیافته است.

چکیده انگلیسی:

The present article aimed to specify the attitude toward women’s citizenship rights on the bases of the respondents’ social and cultural capitals in the city of Tehran. The method of research was analytical survey and the research population consisted of all Tehrani females over the age of 18 in 2016 of whom, on the basis of Cochran formula, 384 who were selected using a random classified sampling technique. Researchers` self-made questionnaire; the social capital theoretical framework was constructed based on Bourdieu’s theory with objective (social participation, commitment, and interaction) and subjective (social awareness, trust, and solidarity) dimensions which states a dialectical relationship between subjectivity (habitus) and objectivity (field). Also, cultural capital consisted of embodied, objectified and institutionalized forms. Zoanevski`s citizenship rights model was used in political, collaborative- civilian, and social dimensions. The obtained results of multiple regression and path analysis revealed that all of social capital indicators can predict 17 percent of female’s attitude toward citizenship rights in which social trust and social interactions played the main role. Also, social capital indexes can explain 27 percent of female’s citizenship rights in which embodied capital was the most important. 

منابع و مأخذ:

-         ازکیا، مصطفی. (1383). جامعه‌شناسی توسعه، تهران: نشر کلمه، چاپ سوم.

-     افشار کهن، جواد؛ فاطمه، ناجی مهر. (1392). بررسی تأثیر ابعاد ساختاری و شناختی سرمایه‌ی اجتماعی بر احساس شهروندی (مطالعه‌ی موردی: ساکنان 18 سال به بالای شهر مشهد). مطالعات جامعه‌شناختی (مطالعات شهری)، دوره‌ی 4، شماره‌ی 10، بهار 1392، صص: 52-29.

-         انصاری، منصور. (1384). دموکراسی گفتگویی، تهران: نشر مرکز.

-         بایگانی، بهمن؛ کاظمی، علی. (1389). مبانی تئوریک مفهوم سرمایه‌ی فرهنگی، فصلنامه‌ی مطالعات فرهنگی، دانشگاه تهران: برگ فرهنگ، شماره‌ی21.

-         بوردیو، پیر. (1384). شکل‌های سرمایه‌ی اجتماعی در سرمایه‌ی اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه. گردآوری کیان تاج بخش، ترجمه‌ی افشین خاکباز و حسن پویان، تهران: نشر شیرازه.

-         پوتنام، رابرت. (1384). جامعه‌ی برخوردار سرمایه‌ی اجتماعی و زندگی عمومی. ترجمه‌ی افشین خاکباز و حسن پویا، تهران: انتشارات شیراز.

-         پبراهری، نیر. (1388). سرمایه‌ی اجتماعی در نظریات جدید. پژوهش‌نامه‌ی علوم اجتماعی، سال سوم، شماره‌ی سوم، سال سوم، پاییز 1388.

-         تاجبخش، کیان.(1384). سرمایه‌ی اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه. ترجمه‌ی افشین خاکباز و پویان. تهران: انتشارات شیرازه.

-         تراسبی، دیوید. (1382). اقتصاد و فرهنگ. ترجمه‌ی کاظم فرهادی، تهران: نشر نی، چاپ اول.

-         خوئینی، غفور. (1386). حقوق شهروندی و توسعه‌ی پایدار. تهران: نشر فرهنگ صبا.

-         دهقانپور، متین. (1394). تأثیر سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی بر نگرش‌های جنسیتی در بین شهروندان شهر رشت در سال 1392. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد رشته‌ی مطالعات فرهنگی، دانشکده‌ی علوم انسانی(اجتماعی)، دانشگاه کاشان.

-         ذکایی، محمدسعید. (1381). اخلاق شهروندی. نامه‌ی انجمن جامعه‌شناسی، شماره‌ی5.

-         رضایی، سوده. (1394). ارائه مدل شناور مرز حوزه‌های انتخابیه در انتخابات مجلس شورای اسلامی بر مبنای افزایش سرمایه‌ی اجتماعی. فصلنامه‌ی سیاست‌های راهبردی و کلان، سال سوم، شماره‌ی دهم، تابستان 1394، صص: 145-129.

-         روحانی، حسن. (1388). درآمدی بر نظریه‌ی سرمایه‌ی فرهنگی. فصلنامه‌ی راهبرد، سال هجدهم، شماره‌ی 53، زمستان 1388، صص: 35-7.

-         ریتزر، جورج. (1389). مبانینظریه‌یجامعه‌شناختیمعاصروریشه‌هایکلاسیکآن. ترجمه‌ی شهناز مسمی پرست. تهران: نشر ثالث، چاپ اول.

-         سعادتی، موسی؛ عباس زاده، محمد؛ رقیه، حاتمی. (1392). بررسی رابطه‌ی سرمایه‌ی فرهنگی، سرمایه‌ی اجتماعی و پرخاشگری. فصلنامه‌ی دانش انتظامی آذربایجان شرقی، سال سوم، شماره‌ی اول، پیاپی 8، بهار 1392.

-         شارع پور، محمود و خوشفر، غلامرضا. (1381). رابطه‌ی سرمایه‌ی فرهنگی با هویت جوانان: مطالعه‌ی موردی شهر تهران. نامه‌ی علوم اجتماعی، شماره‌ی20.

-         شارع پور، محمود. (1380). فرسایش سرمایه‌ی اجتماعی و پیامدهای آن. نامه‌ی انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره‌ی3، صص:71ـ68.

-         شیانی، ملیحه؛ طاهره، داودوند. (1389). تحلیلی بر میزان آگاهی از حقوق شهروندان در میان دانشجویان. مجله‌ی برنامه‌ریزی و توسعه‌ی اجتماعی، شماره‌ی 5، زمستان 1389، صص: 60-35.

-         شیانی، ملیحه. (1384). شهروندی و مشارکت در نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی. فصلنامه‌ی حقوق و تأمین اجتماعی، سال اول، شماره‌ی یک.

-         شیانی، ملیحه. (1381). تحلیلی جامعه‌شناختی از وضعیت شهروندی در لرستان. مجله‌ی جامعه‌شناسی ایران، دوره‌ی چهارم، شماره‌ی3، ص79.

-         عابدی اردکانی، محمد؛ قضوی، زهرا. (1393). نقش سرمایه‌ی اجتماعی در مشارکت سیاسی؛ مطالعه‌ی موردی: مشارکت سیاسی زنان در ایران (1384ـ1368). مجله‌ی سیاسی ـ اقتصادی، شماره‌ی298، صص:151ـ138.

-         عباس زاده، محمد و همکاران. (1391). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر سبک زندگی خود مراقبتی شهروندان. مطالعات توسعه‌ی اجتماعی ـ فرهنگی، دوره‌ی اول، شماره‌ی1، صص:141ـ119.

-         غیاثوند، الهه. (1383). بررسی موانع برخورداری زنان از حقوق اجتماعی شهروندی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.

-         فالکس، کیث. (1381). شهروندی. ترجمه‌ی محمدتقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر.

-         فرجی، لیلا و فعلی، جواد. (1389). بررسی تأثیر سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی بر میزان مشارکت زنان در سازمان‌های غیردولتی (NGOs). فصلنامه‌ی برنامه‌ریزی رفاه و توسعه‌ی اجتماعی، شماره‌ی4، صص:197ـ167.

-         فکوهی، ناصر. (1384). پیر بوردیو: پرسمان دانش و روشنفکری. مجله‌یعلوماجتماعیدانشگاهفردوسیمشهد، شماره‌ی پنج، صص 161-141.

-         فوکویاما، فرانسیس. (1379). پایان نظم (بررسی سرمایه‌ی اجتماعی و حفظ آن). ترجمه‌ی غلامعباس توسلی، تهران: نشر جامعه‌ی ایرانیان، چاپ اول.

-         فیروزآبادی، احمد. (1384). سرمایه‌ی اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن در شهر تهران. دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران، پایان‌نامه‌ی دکتری.

-         فیلد، جان. (1386). سرمایه‌ی اجتماعی. ترجمه‌ی غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، تهران: کویر.

-         گلمرادی، فاطمه. (1394). نقد جامعه‌شناختی سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی زنان در رمان "دل فولاد" اثر منیرو روانی‌پور براساس نظریه‌ی انواع سرمایه‌ی پیر بوردیو. فصلنامه‌ی تخصصی نقد ادبی، سال8، شماره‌ی 9، بهار 1394، صص: 191-167.

-         محمدنیا، فاطمه؛ تیموری، مرضیه؛ محمدعلی، خانی زاده. (1394). تحلیل و ارتباط سنجی سرمایه‌ی اجتماعی و کیفیت زندگی ذهنی در محالت جدید (نمونه‌ی موردی: محله‌ی جاهد شهر مشهد). مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال پنجم، شماره‌ی پانزدهم، تابستان 1394، صص: 182-155.

-         ملاحسنی، حسین. (1381). بررسی رابطه‌ی بین میزان سرمایه‌ی اجتماعی و نوع دینداری در بین دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان در استان گیلان (علی آباد کتول ـ گنبد). پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

-         موحد، مجید؛ عنایت، حلیمه؛ پورنعمت، آرش. (1387). بررسی رابطه‌ی میان سرمایه‌ی اجتماعی و مشارکت سیاسی زنان: مطالعه‌ی موردی زنان 18سال به بالای شهر شیراز. پژوهشنامه‌ی علوم انسانی و اجتماعی، ویژه‌نامه‌ی پژوهش‌های اجتماعی.

-         نوروزی، فیض اله؛ منا، گلپرور. (1390). بررسی میزان احساس برخورداری زنان از حقوق شهروندی و عوامل مؤثر بر آن. فصلنامه‌ی راهبرد، سال 20، شماره‌ی 59، صص: 190-167.

-         نوغانی، محسن. (1383). آموزش و پرورش و بازتولید فرهنگی. رشد علوم اجتماعی، دوره‌ی جدید، شماره‌ی3.

-         نیازی، محسن؛ محمد، کارکنان. (1386). تبیین جامعه‌شناختی رابطه‌ی سرمایه‌ی فرهنگی خانواده با هویت اجتماعی جوانان. مطالعات ملی، سال هشتم، شماره‌ی 3.

-         یزدخواستی، بهجت؛ حاجیلو، فتانه؛ محدباقر، علیزاده اقدم. (1392). بررسی رابطه‌ی بین سرمایه‌ی فرهنگی بوم‌شناختی با ردپای بوم‌شناختی مورد مطالعه: شهروندان تبریز. فصلنامه‌ی اخلاق زیستی، سال سوم، شماره‌ی هشتم، تابستان 1392.

-          Arun, O. (2012). Cultivated citizens? Cultural capital, class, gender and generations in contemporary Turkey. METU Studies in Development, 39 (December). Pp: 283-302.

-          Diop, A., Li, Y., Mohammad Al- Ansari, M. & T. Le, K. (2017). Social Capital and Citizens’ Attitudes towards Migrant Workers. Social Inclusion, (ISSN: 2183–2803), Volume 5, Issue 1, Pages 66–79.

-          Giddens, A. (1998). The Third way: The Renewal of Social Democracy, London: profile Press.

-          Krishna, A. and Uphoff, N. (2002). Mapping and measuring social capital through assessment of collective action to conserve and develop watershed in Rajasthan, India, In Grootaert and Bastelaer (eds.), The Role of Social Capital in Development, Cambridge: Cambridge University Press.

-          Lee Aie-Rie. (2008). The Quality of social capital and political participation in south korea. Journal of East Asian studies, 10, pp.483-505.

-          Lee. Lock. L: (2005). Knowledge management tool and techniques , Elsevier Butterworth.

-          Marshall, T.H. (1994). Citizenship and Social Class. In B.S.Turner & P.Hamilton, Citizenship: Critical Concepts. London: Routledge

-          Offe, Claus. (1999). How can we Trust Our Fellow Citizens? In: Democracy and Trust, (ed.), Mark Warren, Cambridge: University Press.

-          Pacione , M (1982). The use of objective and subjective measures of quality of life in human geography. prog . Hum .Geogr , V: 6, N:4 , 495-514.

-          Rabo, A. (1996). GENDER ,State and civil society in Jordan and Syria , in c. hank and E Dunn, challenging western Model. London; Rutledge.

-          Research and Advocacy Unit. (2015). Citizenship, active citizenship & social capital in Zimbabwe: A statistical study. May 2015.

-          Schinkel, W. Noordegraaf, M. (2011). Professionalism as Symbolic Capital: Materials for Bourdieusian Theory of Professionalism. Comparative Sociology, 10, 67- 96.

-          Weininger, E. & Lareau, A. (2007). Cultural Capital and Education, In The Encyclopedia of Sociology. Edited by George Ritzer, Oxford: Blackwell.

-          Winter, Lan. (2000), Towards a Theorised Understanding of Family Life and Social Capital, Working Paper No.21, April 2000 Australian Institute of Family Studies .

-          Wollebaek, D. & Selle, Per. (2002). Does participation in voluntary associations contribute to social capital? The impact of intensity, scope, and type. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, Vol. 31, No. 1, pp. 32-61.