اتنوگرافی کافی شاپ در بندرعباس؛ از خرده فرهنگ تا ضد فرهنگ

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

هدایت الله نیکخواه ¹ , یاسر رستگار ² , سامیه فدایی ³

1 - استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه هرمزگان (نویسنده مسؤول)
2 - استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه هرمزگان
3 - کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه هرمزگان

تاریخ دریافت : 1398/08/13 تاریخ پذیرش : 1398/08/13 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: سبک زندگی, فضا, بندرعباس, کافی شاپ, اتنوگرافی,

چکیده مقاله :

هر فضایی حیات فرهنگی خاص خود را می سازد، بنابرین مطالعه ی نحوه ی تولید و مصرف فضاهای مدرن شهری در دو دهه ی اخیر، اهمیت ویژه ا ی یافته است. کافی شاپ نیز به عنوان یکی از همین فضاهای جدید، فرهنگ خاص خود را خلق کرده است. پژوهش حاضر با به کارگیری رویکردی اتنوگرافیک در پی آن ست که به توصیف کافی شاپ و کافه نشینی به مثابـه ی یک میدان فرهنگی بپردازد.میدان مطالعه، 18 کافی شاپ شناخته شده در شهر بندرعباس بوده و فرایندهای داده یابی مطالعـه ی حاضر، ترکیبی از مشاهده ی مشارکتی و مصاحبه های رسمی و غیررسمی است. شیـوه ی دسترسی به نمونه ها با حضور محقق در کافی شاپ ها و انجام فرایندهای اعتمادساز به صورت مستقیم و همچنین به شیوه ی معرفی توسط کافه من ها، بوده است.فرایندهای داده کاوی و مثلث سازی (چندوجهی کردن) فعالیت های میدانی حاکی از آن ست که می توان کافی شاپ در بندرعباس را به شکل زنجیـره ای از خرده فرهنگ تا ضد فرهنگ توصـیف کرد. انتزاع داده های حاصـل از مصاحبه های رسمی و غیررسمی با مشارکت کنندگان میدان پژوهش نیز هشت مقوله ی تعاملی بودن، فراغتی بودن ، سبک مند بودن ، دموکراتیک بودن، جهانی بودن، امن بودن، منزلت بخش بودن و مدگرا بودن را در توصیف کافی شاپ به مثابه ی فضای فرهنگی، نشان می دهد.

چکیده انگلیسی:

In the last two decades, the study of production and consumption of modern urban spaces has gained in importance because any urban space fosters a special culture. The coffee shop, as one of these spaces, also has created its own special culture. The present study, using an ethnographic approach, seeks to describe the coffee shop and cafeteria as a cultural field. The field of study included 18 well-known coffee shops in Bandar-E-Abbas city. Data collection procedure was a combination of participant observation and formal and informal interviews in those coffee shops. Data analysis and triangulation of field activities suggests that coffee shops in Bandar-E-Abbas can be described as a chain of sub-cultures to anti-cultures. The abstraction of the data gathered from formal and informal interviews with the participants resulted in the following 8 categories: being interactive, leisureliness, stylishness, democrat, globalism, safety, status- giving, and fashionableness.

منابع و مأخذ:

اباذری، یوسف  و حسن چاوشیان. (1381). از طبقه تا سبک زندگی،رویکردهای نوین جامعه­شناختی هویت اجتماعی، نامه­ی علوم اجتماعی، شماره­ی20.

آزادارمکی تقی و شالچی وحید. (1384). دوجهان ایرانی: مسجد و کافی شاپ، فصلنامـه­ی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره­ی4.

استوری، جان. (1389). مطالعات فرهنگی درباره­ی فرهنگ عامه، ترجمه­ی حسین پاینده، تهران: آگه.

افروغ، عماد. (1376). رساله­ی فضا و نابرابری اجتماعی،مطالعه­ی جدایی­گزینی فضایی و تمرکز فقر در محله­های مسکونی تهران ، تهران: گروه علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.

ایمان، محمدتقی. (1393). روش تحقیقات کیفی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ دوم.

بارکر،کریس. (1387). مطالعات فرهنگی: نظریه و عملکرد،نفیسه حمیدی و مهدی فرجی،تهران:پژوهشکده­ی­مطالعات فرهنگی و اجتماعی،وزارت علوم و تحقیقات و فناوری،ص626

بارونی، شعله و مهرداد رامین و احسان اکبری. (1386). بررسی مصرف اکستازی در بین جوانان 15تا25 سال مراجعه­کننده به کافی­شاپ­های پنج منطقه تهران، مجله­ی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوره­ی65، شماره­ی11.

بودریار، ژان. ( 1389). جامعه­ی مصرفی، اسطوره­ها و ساختارها، ترجمه­ی پیروز ایزدی، تهران: ثالث.

بوردیو، پی یر. (1390). تمایز، ترجمه­ی حسن چاوشیان، تهران: نی

بیات، عبدالرسول و همکاران. (1381). درآمدی بر مکاتب و اندیشه­های معاصر فرهنگ­ واژه­ها، مؤسسة اندیشه و فرهنگ دینی.

پویا، علی رضا؛ملکی، زینب. (1391). راهبرد کیفی پژوهش قوم­نگاری، مفهوم پارادایم، ویزگی­ها و مباحث تکمیلی، فصلنامه­ی توسعه­ی سازمانی پلیس، سال نهم، شماره­ی41.

ذکائی، محمد سعید. (1381). خرده­فرهنگ، سبک زندگی و هویت، مجله­ی رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره­ی20-21.

رفیعیان، مجتبی؛ الوندی پور، نینا. (1395) .مفهوم­پردازی اندیشه­ی حق به شهر، در جستجوی مدلی مفهومی، مجله­ی جامعه­شناسی ایران، دوره­ی شانزدهم، شماره­ی25،2-47

رهبری،لادن؛شارع پور، محمود. (1393). جنسیت و حق به شهر، آزمون نظریه­ی لوفور در تهران، مجله­ی جامعه­شناسی  ایران،118-120

شالچی، وحید. (1386). سبک زندگی جوانان کافی­شاپ، فصلنامه­ی تحقیقات فرهنگی،سال اول،شماره­ی1.

شهابی، محمود و زهرا جعفری. (1393). الگوهای استفاده از فرهنگ­سراها در میان جوانان شهر تهران، معانی ،انگیزه­ها و کارکردها،فصلنامه­ی تحقیقات فرهنگی ایران،دوره­ی هفتم،شماره­ی4ص86.

علیخواه، فردین و معصومه شادمنفعت. (1395). عشاق و شهر مطالعه­ای درباره­ی جوانان و فضاهای عمومی، فصلنامه­ی تحقیقات فرهنگی ایران، سال9، شماره­ی1 پیاپی33.

فرح زادی سمیه. (1393). گفت و گوی آزاد با چاشنی قهوه­تلخ، کافی­شاپ و نظریه­ی حوزه­های عمومی هابرماس،مقالات ایران،سال بیستم،شماره­ی16.

قانعی راد،محمد امین. (1395). فوران نوجوانی،روزنامه­ی شرق،27خرداد1395،سال سیزدهم،شماره­ی2609

گوشیر، ف. (1384). طبقه­ی­ا­جتماعی و سبک زندگی، پایان­نامه ارشد، دانشکده­ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران.

ماکویی، سویل. (1393). ویژگی های مردم­شناختی کافی­شاپ، شیوه­ی زندگی جوانان، فصلنامه­ی فرهنگ مردم ایران، شماره­ی36.

مانهایم، کارل. (1386). دموکراتیک شدن فرهنگ، ترجمه­ی پرویز اجلالی، تهران: نشرنی.

مدنی پور،علی. (1379). طراحی فضای شهری،رهاد مرتضایی، تهران: شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری،ص32.

مقدس جعفری، محمدحسن ؛  رضادوست، کریم ؛گلبریان؛ خدیجه. (1391). بررسی تأثیر عوامل فرهنگی برسبک زندگی جوانان کافی شاپ در شهر اهواز، مجله­ی مطالعات جامعه­شناختی جوانان، سال3، شماره7.

واندنبرگ. (1386). جامعه­شناسی جورج زیمل؛ ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران: توتیا.

وبر، ماکس. ( 1374). اقتصاد و جامعه، ترجمه­ی منوچهری و ترابی نژاد و عمادزاده، تهران: مولی.

وبلن، تورستاین. (1386). نظریه­ی طبقه مرفه، ترجمه­ی فرهنگ ارشاد، تهران: نشرنی.

Schmidt,I. Palupi, o uyong F.,and Zhu,y., coffee shop culture: An observational study, komuniTi,vol.IV No.2 Juli 2012

Lisa Waxman, the coffee shop: social and physical factors influencing place attachment, Ph.D, Florida state university Journal of interior design, 2006