مدل کیفی اثر اجتماعی و روانی گردشگری مذهبی شهری بر شهروندان در فضاهای مذهبی شهر شیراز

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

سوسن سهامی ¹ (استادیار گروه جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت، مرودشت، ایران. (نویسنده مسؤول))
شهین رستگاری ² (کارشناس ارشد علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور)

تاریخ دریافت : 1399/09/10 تاریخ پذیرش : 1399/09/10 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: گردشگری معنوی شهری, تغییرات روحی, شهروندی تفاهمی و تعاملی, انسجام اجتماعی شهروندی,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش اثراجتماعی و روانی گردشگری شهری با تاکید بر اماکن مذهبی بر شهروندان شهر شیراز است. بررسی کیفی مفاهیم پدیدار گشته در تجربة زائران شهر شیراز است. روش تحقیق، پژوهش حاضربا روش کیفی و با تکنیک مصاحبه نیمه ساختار است.جامعه زائران اماکن مقدس در شهر شیراز.روش نمونه گیری روش مبتنی برهدف وبا نمونه گیری در دسترس است. نمونه شامل 24 نفر زائر می باشد که به شیوه ای اشباع اطلاعات برآورد شده است. پژوهنده در ابتدا با استفاده از متن مصاحبه ها، مفاهیم اولیه را استخراج کرده سپس با به‌کارگیری سه مرحلۀ رمزگذاریِ باز، محوری و انتخابی، 283 مفهوم، 67 مقولۀ فرعی و 7 مقولۀ اصلی را آشکار ساخته است. در مدل پاردایمی این مطالعه عناصر کدگذاری محوری مفهوم اصلی مکانی امن همگانی در شهر با کارکردهای فردی، اجتماعی متعددی برای شهروندان پدیدار شده. شهروندان در این مکان با انجام عبادت های دست جمعی انسجام شهروندی را تجربه می کنند و انجام مراسم و آداب زیارت نوعی مشارکت اجتماعی محسوب می شود که فرهنگ شهروندی را ارتقاء می دهد اثر معنوی زیارت بر فرد در نهایت رضایتمندی شهروندان، شهروندی تفاهمی وتعاملی و انسجام اجتماعی شهروندی را سبب می شود. به عبارتی اماکن مذهبی در بستر شهر شیراز به عنوان یک فضای امن همگانی در سطح شهر کارکردهای عمده ای داشته ازجمله فرهنگ شهروندی را ارتقاء می بخشد، موجب انقیاد شهروندی اخلاقی تعاملی و تفاهمی شده است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study was to investigate the impact of  religion-based tourism on the residents of religious areas in the city of Shiraz.The study aimed to qualitatively examine the concepts that emerged in the experiences of pilgrims. This was a qualitative study that utilized a semi-structured interview technique. Research population consisted of the pilgrims of holy places in Shiraz of which 24 pilgrims were selected through a purposeful  sampling technique. The researcher first extracted the basic concepts using the text of the interviews .Then, using three stages of open, axial, and selective coding, 283 concepts, 67 sub-categories, and 7 main categories were revealed. In the paradigmatic model of this study, the axial element of the main concept of a safe public place in the city with various individual and social functions did emerge. By performing group worship, residents in this place experience civic cohesion, and performing rituals and rites of pilgrimage is a kind of social participation that promotes a culture of citizenship.The spiritual effect of pilgrimage on the individual ultimately brings about citizen satisfaction, communicative citizenship,  and improves the social cohesion of citizens.  

منابع و مأخذ:

- آزاد، زهرا و پرتوی، پروین(1391). بررسی تطبیقی جایگاه میادین تهران در حفظ و ارتقای خاطره جمعی شهروندان (نمونه موردی: میدان تجریش و میدان بهارستان، مطالعات شهری، دوره 1، شماره 4، پاییز 1391، صفحه 69-80.

- احمدی،محمدرضا؛ محمود، گلزاری؛ عباسعلی، شاملی؛ سیدکاظم، رسول زاده طباطبایی (1387). بررسی ابعاد روان‌شناختی مناسک حج و تأثیر آن بر سطح دینداری حجاج. روان شناسی و دین، 4/زمستان 87.

- افروغ، عماد، (1373). دین و قشربندی اجتماعی، مجله راهبرد، شماره 3.

- جولی و هال اسکات (1382). دین و تغیرات اجتماعی، ترجمه ی آرین، نشر پیشین، تهران.

- حسن‌زاده، مهدی و قربان علمی(1396) واکاوی روش پیتر برگر در فهم دین، فرهنگ امروز، http://farhangemrooz.com/news/50300/

- حر عاملی، محمد بن حس. تفصیلوسائلالشیعةإلیتحصیلمسائلالشریعة. جلد: ١2، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراثمحل نشر.

- خدا‌پناهی، محمدکریم و محمود حیدری (1382). بررسی اثر آهنگ زیارت کعبه در سلامت عمومی حجاج،  روان‌شناسی 28، ص334- 341.

- دورکیم امیل(1369). جامعه شناسی دین، نشر دوران، چاپ دوم، تهران.

- ریتزر، جورج (1377). نظریه‌هایجامعهشناسیدردورانمعاصر، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ سوم، تهران، انتشارات علمی.

- شجاعی زند، علی رضا (1380). دینجامعهوعرفیشدن، تهران، نشر مرکز.

- صالحی، اسماعیل (1387)ویژگی‌های محیطی‌ فضاهای شهری امن‌، نشر: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.

- علیزاده، سکینه (1377)، درآمدی بر مطالعاعت مردم شناسی دین، نمایه‌پژوهش، شماره6، 5، بهار و تابستان.

- کشاورز،رضا،؛ سید مهدی، دلبری(1396) مطالعه تأثیرات فرهنگی و اجتماعی زیارت امام‌رضا(ع) در تبادل و ارتقای فرهنگی جوامع مسلمان، فصلنامه فرهنگ رضوی دوره 5، شماره 18، پاییز 1396، صفحه، 62- 37.

- کلانتری خلیل آباد، حسین و عطیه پوراحمد و سروه سراجی و روناک اردلانی(1392)، برنامه ریزی فضاهای امن شهری مبتنی بر تفکیک جنسیتی، فصلنامه شهر ایرانی و اسلامی، شماره 12، تابستان 1392،ص15-26.

- گیدنز آنتونی(1385). جامعه شناسی،ترجمه منوچهر صبوری،نشر نی، چاپ 16،تهران.

- مجلسی،محمد باقر(1360)، بحارالأنوار،جلد، 100،lib.eshia.ir.

- محسنی منوچهر(1357). دین و گروهای اجتماعی، نشر دوران، چاپ دوم،تهران.

- مطهری، مرتضی (1370). مقدمه ای بر جهان بینی، نشر روشنفکران، قم.

- منوچهری، عباس؛ نجاتی حسینی، سید محمود؛(1385) درآمدی بر نظریه شهروندی گفت و گویی در فلسفه سیاسی هابرماس، نشریه علوم اجتماعی، زمستان 1385 - شماره 29، صفحه - از 1 تا 28.

- ویلم، ژان پل (1377). جامعهشناسیادیان، ترجمه عبدالرحیم گواهی، چاپ اول، تهران، انتشارات کیهان .

- همیلتون، ملکم (1377).  جامعهشناسیدین، محسن ثلاثی، نشر تبیان.

- یواخیم، واخ(1387). جامعه شناسی دین، ترجمه ی آزادگان، نشر سمت، چاپ دوم، تهران.

- یوسفی، علی , غلامرضا صدیق اورعی , علیرضا کهنسال , فهیمه مکری زاده (1398) (پدیدارشناسی تجربی زیارت امام رضا (ع)، مطالعات اجتماعی ایران, دوره (6), شماره (3), سال (2013-3) , صفحات (180-198)

- Amador Durán-Sánchez  , José Álvarez-García, María de la Cruz del Río-Rama and Cristiana Oliveira, 2018,  Religious Tourism and Pilgrimage: Bibliometric Overview, Religions 2018, 9, 249.

- Ambrosio, Vitor. (2007). Sacred Pilgrimage and Tourism as Secular Pilgrimage. In Religious Tourism and Pilgrimage Festivals Management: An International Perspective. Edited by R. Razaq Raj and Nigel Morpeth. Wallingford: CAB International

- Bergin, A. E & Payne, I.R. . (2000). proposed agent for a spiritual strategy in personality and psychotherapy and religious value, 243-260, grand rapid, MI: Baker. 

- Berry, Devon.(2002). Dose religious psycho Therapy improve anxiety and depression in religious adult? A review of randomized controlled studies, Running head: religious psycho therapywww. Religious psycho theraphy. com ,1-27.

- Bohenlein. (2000), Mystics as a predictor of subjective well-being. for the psychology of Religion. 10(4) 259-269.

- Cohen, Erik. 1979. A Phenomenology of Tourist Experiences. Sociology 13: 179–201. Religions 2018, 9, 249 12 of 15.

- Cohen, Erik. 1992. Pilgrimage Centers: Concentric and Excentric. Annals of Tourism Research 19: 33–50.

- Collins-Kreiner, Noga. 2010a. The Geography of Pilgrimage and Tourism: Transformations and Implications for Applied Geography. Applied Geography 30: 153–64.

- Collins-Kreiner, Noga. 2010b. Researching Pilgrimage: Continuity and Transformations. Annals of Tourism Research 37: 440–56. [CrossRef]

- Collins-Kreiner, Noga. 2018. Pilgrimage-Tourism: Common Themes in Different Religions. International Journal of Religious Tourism and Pilgrimage 6: 3.

- Digance, Justine. 2003. Pilgrimage at Contested Sites. Annals of Tourism Research 30: 143–59.

- Meyer. Guenter (2004), "New Research Network for Islamic Tourism New Research Network for Islamic Tourism, Islamic Tourism", Issue 11.

- Hyde, Kenneth F., and Serhat Harman. 2011. Motives for a Secular Pilgrimage to the Gallipoli Battlefields.Tourism Management 32: 1343–51.

- Kim, Bona, and Aeongseop Kim. 2018. Hierarchical Value Map of Religious Tourists Visiting the Vatican City/Rome. Tourism Geographies, 1–22, Pages 529-550.

- Kaewumpai, Issara. 2018. The Influence of Personality on Tourist Behaviors: The Study of Motivations, Satisfaction, and Loyalty. AU-GSB e-JOURNAL 10: 54

- Rinschede, Gisbert. (1992). Forms of Religious Tourism. Annals of Tounrm Research 19: 51–67.

- Olsen, Daniel. 2013. A Scalar Comparison of Motivations and Expectations of Experience within the Religious Tourism Market. International Journal of Religious Tourism and Pilgrimage 1: 5, 41-61.

- Terzidou, Matina, Caroline Scarles, and Mark Saunders. 2018. The Complexities of Religious Tourism Motivations: Sacred Places, Vows and Visions. Annals of Tourism Research 70: 54–65.

- Tomasi, Luigi. 2002. Homo Viator: From Pilgrimage to Religious Tourism via the Journey. Medieval Pilgrimage to Religious Tourism, pp. 1–24