بررسی گرایشهای فلسفی در تعلیم و تربیت دوره آل بویه
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
مریم سارخانلو
1
,
محبوب مهدویان
2
,
باقر سرداری
3
1 - گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران
2 - گروه تاریخ،واحدخوی،دانشگاه آزاد اسلامی، خوی ،ایران
3 - گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی خوی
کلید واژه: آل بویه, تعلیم, تربیت, فلسفه, گرایش,
چکیده مقاله :
تعلیم و تربیت در دوره اسلامی تحت تاثیر مولفه های گوناگون، دچار فراز و نشیب و تحولات گرفته است. تحولات سیاسی، سیاست ها و ساختارهای فکری حکمرانان، اندیشه های فقهی، کلامی و فلسفی از جمله این مولفه ها به حساب می آیند که در این مقاله مولفه سیاست و حکمرانی و اندیشه فلسفی مورد توجه قرار گرفته و رویکرد و نگاه متفاوت در دوره آل بویه به علوم به ویژه فلسفه، ظهور و نمود گرایش های فلسفی در این دوره، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. و در آن ضمن استخراج اطلاعات لازم پژوهش از منابع متعدد و متنوع تاریخی، فلسفی و تربیتی و چینش منطقی اطلاعات و توصیف وتحلیل آنها ارائه شده است. در راستای عنوان مقاله، با اشاره به جایگاه فلسفه در دوره آل بویه، علل و عوامل توجه به فلسفه تشریح شده و تاثیرگذاری این توجه در تعلیم و تربیت این دوره موردبررسی قرارگرفته است. نتیجه این تحقیق نشان می دهد مجموعه ای از عوامل از جمله سیاست های دینی و شکل گیری شرایط علمی خاص در این دوره، فلسفه، جایگاه ویژه ای یافت و حضوری برجسته در تعلیم و تربیت پیدا کرد. این برجستگی هم در شیوه ها و مواد آموزشی و هم در تالیفات آموزشی و تربیت دانش آموخته های برجسته در فلسفه نمایان است
Education in the Islamic era has undergone ups and downs and transformations under the influence of various components. Political developments, policies and intellectual structures of rulers, jurisprudential, theological and philosophical thoughts are among these components. In this article, the component of politics and governance and philosophical thought is taken into consideration, and the different approach and view in the period of al-Boyeh to the sciences, especially philosophy, the emergence and manifestation of philosophical trends in this period, are discussed and investigated. And in it, while extracting the necessary research information from numerous and diverse historical, philosophical and educational sources, the logical arrangement of the information and their description and analysis have been presented. In line with the title of the article, referring to the position of philosophy in the Al-Boye period, the causes and factors of attention to philosophy have been explained and the effectiveness of this attention in the education of this period has been examined. The result of this research shows that a set of factors including religious policies and the formation of special scientific conditions in this period, philosophy found a special place and found a prominent presence in education. This prominence is visible both in educational methods and materials, and in the educational and training works of prominent scholars in philosophy.
ابن قفصلی، علی بن یوسف (1377)، تاریخ الحکماء ترجمه بهین دارایی. تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق(1366). الفهرست. مصحح محمد تجدد. چاپ سوم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
آزادبخت، علی( 1394) بررسی اوضاع علمی‌در دوره آل‌بویه. پایان نامه کارشناسی ارشد. رشته تاریخ (تشیغ). دانشکده ادبیات و علوم انسان دانشگاه ایلام. شهریور ماه.
امین، سیدمحسن (1414ه.ق) حیاه الشیخ المفید, بیروت، سلسله مولفات الشیخ االمفید.
بیهقی، ابوالفضل (1387) تاریخ بیهقی. ترجمه عزیزاله علیزاده، انتشارات فردوس.
ترکمنی آذر، پروین(1392) تاریخ نگاری در ایران (از آغاز دوره اسلامی‌تا حمله مغول) ج1. تهران: انتشارات سمت.
ترکمنی آذر، پروین(1389) دیلمیان در کستره تاریخ ایران. ج3. تهران:انتشارات سمت.
ترکمنی آذر ، پروین، نجف زاده آمنه (396 ) شکوفایی علوم انسانی در روزگار آل بویه. پژوهشنامه تاریخ سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴۹ ، 1-28.
توحیدی، ابوحیان(1412ق) الصداقه و الصدیق. قسطنطنیه. مطبعه (اجوائب).
توحیدی، ابوحیان. الامتاع و الموانسه ویرایش احمد امین و احمد الزین ،بیروت: دارالمکنه الحیاء بی تا.
توحیدی، ابوحیان،( 2000م) الهوامل و الشوامل. تصحیح فواد سنرگین، احمد امین. فرانکفورت، منشورات عهد تاریخ العلوم العربیه.
توحیدی، ابوحیان(1347ه ) المقایسات. مترجم ، حسن سندوبي، مصر: انتشارات، المطبعة الرحمانية ، چاپ اول.
جمعی از نویسندگان(1360) دانشنامه ایران و اسلام. ناشر بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
حموی، یاقوت(381 )معجم الأدبا. ترجمه عبدالمحمد آیتی ، ج ۱ ، 2، 4 ، تهران: سروش. خوارزمی، ا بوعبداله محمدبن احمد(1382 ) مفاتیح العلوم. ترجمه حسین خدیو جم. تهران: مرکز انتشارات علما.
خواندمیر ، غیاث الدین بن همام ( ۱۳۳۹ ) حبيب السير ، زير نظر محمد دبیرسیاقی . ج ۲ . چ ۲ ، تهران : خیام
خلیفات، سبحان(1375) رسائل ابوالحسن عامری، مقدمه و تصحیح سبحان خلیفات.تهران: مرکز نشر دانشگاهی ج1.
دفتری، فرهاد(1380) تاریخ و سنت های اسماعیلیه. انتشارات نشر و پژوهش فرزان روز.
دفتری، فرهاد(1380) سنتهای عقلانی در اسلام. انتشارات نشر و پژوهش فرزان روز.
زرین کوب، عبدالحسین(1392) تاریخ ایران پس از اسلام. انتشارات امیر کبیر.
زیدان، جرجی،(1389) تاریخ التمدن اسلامی. ترجمه علی جواهر کلام.
سجستانی، ابوسلیمان ( 1389) صوان الحکمه. درة الاخبار و لمعة الانوار (برگردان فارسی تتمه صوان الحکمة) مترجم علی اوجبی انتشارات حکمت.
شاکری، مریم؛ احمدرضا هری( 1389) مجالس و انجمن های علمی‌و فرهنگی دوران آل‌بویه. فصل نامه علمی – سروش. تاریخ در آینه سروش سال هفتم تا شماره دوم.
صفا ذبیح الله(1378) تاریخ ادبیات. جلد 1 تهران: انتشارات فردوس.
صفا، ذبیح الله(1371) تاریخ علوم عقلی در عدن اسلامی. چ1. چاپ سیزدهم. ا نتشارات دانشگاه تهران.
عمرفروخ(1986یا 1362)تاریخ صدر السلام و الدوله المویه، بیروت، دارلعلم الملابین.
غنیمه، عبدالرحیم( 1364) تاریخ دانشگاههای بزرگ اسلامی. ترجمه نورالله کسایی. تهران: نیرو. چاپ اول.
فاخوری، حنا(1377) تاریخ فلسفه در جهان اسلام. ترجمه عبدالمحمد آیتی. ج پنجم : تهران علمی‌و فرهنگی.
فارابی، محمدبن محمد(1381) احصاءالعلوم .ترجمه حسین خدیوجم، تهران: انتشاراتعلمی و فرهنگی.چاپ سوم.
فرای، ریچارد نلسون(1363) تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه. مترجم:حسن انوشه،تهران: انتشارات امیرکبیر. فخری، ماجد(1394) سیرفلسفه در جهان اسلام. مترجمان: کاظم برگ نیسی، منوچهر صانعی دره بیدی و همکاران، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی، چاپ ششم.
فقیهی، علی اصغر(1357) آل‌بویه و اوضاع زمان ایشان با نموداری در زندگی مردم در آن عصر. ج1. تهران: صبا.
فقیهی، علی اصغر(1381)تاریخ آل‌بویه. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه (سمت).
کاهن، کلود(1397)بویهیان. ترجمه یعقوب آژند، انتشارات مولی .
کبیر، مغیزالله ( 1362) ماهیگیران تاجدار. (مهری افشار مترجم) تهران: انتشارات زرین.
کبیر، مغیزالله(1381) آل‌بویه در بغداد. ترجمه مهری افشار.تهران: انتشارات رفعت. کرمر. جوئل. ل(1375) احیای فرهنگی در عهد آل‌بویه. ترجمه محمد سعید حنائی کاشانی. ج1. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کرمر. جوئل. ل(1379) فلسفه در عصر رنسانس اسلامی ابوسلیمان سجستانی و مجلس او . ترجمه محمد سعید حنائی کاشانی. ج1. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
گوتاس، دیمیتری(1381) تفکر یونانی. فرهنگ عربی. ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی. تهران: مرکز نشر داناشگاهی. ج1.
متز، آدام(1362) تمدن اسلامی‌در قرن چهارم هجری . ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو . تهران: انتشارات امیر کبیر کجباف، علی اکبر، موکدی، سعید(1394). بررسی و تحلیل زمینه های رشد فلسفه در دوره آل بویه. فصلنامه تاریخ فلسفه - سال ششم، شماره 23.
محی الدین, عبدالرزاق (1373) شخصیت ادبی سید مرتضی. ترجمه جواد محدثی, تهران: انتشارات امیرکبیر.
مسکویه رازی ، ابوعلی( ۱۳۷۶ ) تجارب الامم و تعاقب الهمم . ترجمه علینقی منزوی ، ج ۱ 2، ۵ ، ۶ ، چ ۱ . تهران : توس .
مویدی زاده، امین(1395) مدارس شیعه، پایان نامه کارشناسی ارشد، وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری - دانشگاه حکیم سبزواری - دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
نصر، سیدحسن( 1345) سه حکیم مسلمان. ترجمه احمد آرام. ج1. تبریز: سروش.
نصر، سیدحسین(1383 ) سنت عقلانی اسلامی‌در ایران. ترجمه سعید دهقانی. چ1. تهران: قصیده.
