بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در بحران سوریه در دوره پساداعش

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

حمید شایان پور ¹ (کروه حقوق وعلوم سیاسی)
حسین مسعودنیا ² (دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)
نفیسه واعظ ³ (دانشکده علوم انسانی، گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، دانشگاه ازاد اسلامی واحد شهرضا)

تاریخ دریافت : 1400/11/24 تاریخ پذیرش : 1401/08/26 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: جمهوری اسلامی ایران, مکتب کپنهاگ, مدیریت بحران, سوریه, رویکرد راهبردی,

چکیده مقاله :

به نام خدا روابط راهبردی ایران و سوریه علی‌رغم فرازوفرودهای کم‌سابقه‌ای که طی سالیان اخیر تجربه کرده است، نمونه‌ای تام عیار از ناگسستنی‌ترین روابط دوجانبه در محیط امنیتی غرب آسیا تلقی می‌گرددکه در فضای پسا بحران به‌منظور تحکیم دستاوردهای به‌دست‌آمده نیازمند نقش‌آفرینی، مدیریت و مهندسی ویژه‌تر نسبت به قبل است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل سیاست خارجی ج.ا.ایران در سوریه در دوره پسا داعش این پرسش را مطرح کرده است که الزامات رفتاری ایران برای مدیریت سوریۀ پسا بحران چگونه ارزیابی می‌گردد؟ با استفاده از روش مطالعه توصیفی و کتابخانه‌ای و به‌عنوان پاسخی احتمالی، پژوهش حاضر به جهت ارائۀ راهبردی بهینه بر مبنای مدیریت تحولات داخلی سوریۀ پس از اتمام بحران این فرضیه را مطرح می‌کند که به‌رغم کامیابی جمهوری اسلامی ایران در ممانعت از سقوط نظام سیاسی تحت هدایت بشار اسد، تداوم دستاوردهای سیاسی ـ نظامی به‌دست‌آمده نیازمند راهبرد پردازی جامع و مبتنی بر ملاحظات داخلی جامعه سوریه بر اساس علایق و خصایص فرهنگی، مذهبی و ژئوپلیتیکیِ مشترک است.

چکیده انگلیسی:

Despite the unprecedented ups and downs experienced by Iran and Syria in recent years, the strategic relations between Iran and Syria are considered to be a perfect example of the most unbreakable bilateral relations in the security environment of West Asia, which in the post-crisis environment requires more special role-playing, management and engineering than before in order to consolidate the achievements. . The current research aims to investigate and analyze the foreign policy of the Republic of Iran in Syria in the post-ISIS era, and has raised the question, "How are Iran's behavioral requirements for the post-crisis management of Syria evaluated?" Using the method of descriptive and library study and as a possible answer, the present research proposes the hypothesis that despite the success of the Islamic Republic of Iran in preventing the fall of the political system under the guidance of " Bashar Assad", the continuation of the obtained political-military achievements requires a comprehensive strategy based on the internal considerations of the Syrian society based on common cultural, religious and geopolitical interests and characteristics.

منابع و مأخذ:

ابراهیمی‌کیاپی، هادی؛ تقوی، سیده زینب (1398). «تأثیر بحران سوریه بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، نشریۀ علمی مطالعات انقلاب اسلامی، سال شانزدهم، شماره 56.

- اختیاری‌امیری، رضا؛ دوست محمدی، حسین (1397). «نقش قدرت‌های تأثیرگذار در بحران سوریه و تحلیل ژانوسی از منافع ملی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه انقلاب اسلامی، سال ششم، شماره 21.

اسماعیل‌زاده امامقلی، یاسر و احمدی فشارکی، حسنعلی (1395). «داعش و امنیت ایران باتکیه‌بر مکتب کپنهاگ»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، دوره پنجم، شماره 18 (پاپی 48).

- اسنایدر، کریگ (1396). «امنیت و راهبرد در جهان معاصر»، ترجمه اکبر عسگری صدر و فرشاد امیری، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

- اشرفی، اکبر و بابازاده جودی، امیرسعید (1395). «سیاست خارجی روسیه و امریکا نسبت به بحران سوریه»، مطالعات روابط بین‌الملل، شماره 8 (32).

بوزان، بری؛ ویور، الی و دوویلد، پاپ (1392). «چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت»، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

جهانیان، رمضان و اسفندیاری، ساناز (1399). «مدیریت تعارض در آموزش عالی»، مجله رویکردهای پژوهشی نو در علوم مدیریت، شماره 17.

- خوش‌خطی، مهدی؛ جعفری، فرشید؛ عیوض زاده، حسن و منصوری، داود (1399). «بررسی تأثیر روابط روسی ـ سوری بر سیاست‌گذاری امنیتی جمهوری اسلامی ایران در جریان بحران سوریه (2011 تا 2018)»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال نهم، شماره 3.

- دوست محمدی، احمد و رجبی، محمد (1397). «عربستان سعودی و تهدید امنیتی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست، دوره 48، شماره 4.

- دهشیار، حسین؛ حیدری، مهدیه (1398). «الگوی رفتاری جمهوری اسلامی ایران در مدیریت بحران سوریه»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال هفتم، شماره 28.

زرگر، افشین (1392). «مواضع روسیه در قبال تحولات سوریه 2013 ـ 2011»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 82.

الزویری، محجوب (2017). «ناگفته‌های روابط ایران و سوریه»، مرکز مطالعات ایرانی آنکارا، قابل بازیابی در: https://ira..mcenter..org/fa/iran-ve-suriye-arasinda-anlatilmamis-iliskiler/

- شیخ‌زاده، محمد (1390). «واکاوی مضامین راهبردی در سیاست‌های کلی نظام: کاربرد چارچوب مضمون در سیاست‌پژوهی»، فصلنامه راهبرد، سال بیست و نهم، شماره 97.

عبدالله خانی، علی (1383). «بررسی و نقد نظریه امنیتی ساختن»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال نهم، شماره 3.

عبدالله خانی، علی (1391). «نظریه‌های امنیت»، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.

قزوینی نظم آبادی، محمد (1397). «واکاوی علل حضور مستشاری ایران در سوریه و عراق»، ماهنامه آفاق علوم‌انسانی، شماره 17

قوام، عبدالعلی و زرگر، افشین (1388). «دولت‌سازی، ملت‌سازی و نظریه روابط بین‌الملل: چارچوب تحلیلی برای فهم و مطالعه جهان دولت ـ ملت‌ها»، تهران: واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی.

کهرازه، یاسر؛ وثوقی، سعید، مسعودنیا، حسین و گودرزی، مهناز (1396). «چالش‌های امنیتی روابط ایران و پاکستان در منطقه بلوچستان پس از 11 سپتامبر»، مطالعات شبه‌قاره، دوره نهم، شماره 32.

محمدی لرد؛ عبدالمحمود و محمدیان، مهدی (1399). «راهبرد بهینه جمهوری اسلامی ایران در فرایند دولت ـ ملت‌سازی سوریه با استفاده از روش دانا»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال بیست و سوم، شماره 3.

محمدی، سامان و ذاکریان، مهدی (1399). «نقش هویت در شکل‌دهی و هدایت سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوریه»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، سال سیزدهم، شماره 50.

- مرادی، پوران؛ ذاکریان، مهدی و برزگر، کیهان (1396). «روابط ایران و سوریه در پرتو مبارزه با داعش»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، سال هفتم، شماره 32.

- مرادی، جهان‌بخش (1398). «بررسی علل حضور مستشاری جمهوری اسلامی ایران در سوریه»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، سال شانزدهم، شماره 3 (63).

مسعود نیا، حسین؛ ابراهیمی، شهروز و درج، حمید (1397). «واکاوی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوریه: چالش‌ها و پیامدها»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره هشتم، شماره 28.

نواختی مقدم، امین و ببری، نیکنام (1398). بحران سوریه؛ عرصه تقابل منطقه‌ای ایران با محور سه‌گانه آمریکا، اسرائیل و عربستان، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دهم، شماره 4.

نوروزی امیری، حسین (1394). «بررسی تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در قبال تحولات بیداری اسلامی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مطالعات منطقه‌ای، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

نیاکویی، امیر (1392). «بررسی بحران‌های عراق و سوریه در پرتو نظریه‌های امنیتی»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره دوم، شماره 1.

- ویلکنفلد، جاناتان (1975). «بحران، تعارض و بی‌ثباتی»، ترجمه علی صبحدل، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

Allison, R (2013). "Russia & Syria: Explaining Alignment with a Regime in Crisis", International Affairs, Vol. 89.

Bartell, D., & Gray, D. (2012). "Conflict in Syria & the Opportunity to Reduce Iran's Regional Influence & Iran's Threat to the International Community", Global Security Studies, 3)4(.

Bennett, R. (2017). "The Axis of Resistance: Iranian Foreign Policy Discourse & Syria", Master Thesis in Norwegian University of Life Science, Department of International Environment & Development Studies.

Boulding, K. (1969). "National Image & International Systems", Journal of Personality & Social Psychology, 39)6(.

Brody, R., & North, R. (1964). "Theory & Measurement of Interstate Behavior: A Research Application of Automated Central Analysis", Stanford University Press.

Buzan, B., & Weaver, O. (1997). "Slippery? Contradictory? Sociologically Untenable? The Copenhagen School replies?", Review of International Studies.

Buzan, B., & Weaver, O. (2003). "Regions & Powers: the Structure of international security", Cambridge: University Press.

Buzan, B., et al. (1998). "Security: A New Framework for Analysis", London: Lynne Rienner.

Cakmsk, C., & Murat, U. (2015). "Post – Conflict Syrian State & Nation Building", New York: Palgrave Macmilan.

Cohen, J. (2018). "Commentary: Cracks in Russia – Iran Alliance open options for Trump", Available at: https://www.reuters.com/article/us-cohen-iran-commentary/commentary-cracks-in-russia-iran-alliance-open-options-for-trump-idUSKBN1EX298.

Holger, S. (2014). “Securitization Theory & The Copenhagen School, Palgrave Macmillan UK”.

Kinnonmont, Jane (2014). "The Syria Conflict & the Geopolitics of the Region", the royal Institute of International Affairs at Chatham House, London.

North, R. (1975). "Decision – Making in Crisis in Introduction", Conflict Management & Peace Science, 6)2(.

Rafizadeh, M. (2016). "Implications of growing Iran – Syria Economic Relations", Available at: http://english.alarabiya.net/en/views/news/middle-east/2016/09/30/How-Iran-is-gradually-owning-Syria-economically.html.

Roy, O. (2012). "With Syria, a Vortex of Global Risks & Tensions", International Herald Tribune.

Shcelling, T. (1966). "Arms & Influence", New Haven & London Yale University Press. Sullivan, M. (2014). "Hezbollah in Syria", Middle East Security, No. 19.

Thomas, C. (2020). "U.S Killing of Qasem Soleimani: Frequently Asked Questions", Congressional Research Service, Available at: https://crsreports.congress.gov R46148

Turak, N. (2020). The Puppet master is dead: Iranian Gen", Qasem Soleimani's power & why his death is such a big deal, Available at: https://www.cnbc.com/2020/01/03/who-was-iranian-general-qasem-soleimani-and-why-his-killing-matters.html

Uzun, O. S., & Eski, M. (2017). "Continuities & Changes in Iran's Foreign Policy: Analysis of Syrian Case", Bolgesel Arastirmalar Dergisi, Vol. 1.