بررسی ساختار قدرت در منطقة غرب‌آسیا، با تأکید بر پنج کشور پیرامونی جمهوری اسلامی ایران(بحرین، قطر، امارات متحده عربی،کویت و عمان)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

سید حسین میرزائی ¹ , سید مصطفی مدنی ²

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا دانشگاه آزاد شهرضا
2 - استادیار علوم استراتژیک دانشگاه امام حسین و مدرس دانشگاه آزاد شهرضا

تاریخ دریافت : 1395/12/16 تاریخ پذیرش : 1396/08/13 تاریخ انتشار : 1396/08/01

کلید واژه: ژئوپلیتیک, بحرین, کویت, قطر, عمان, امارات متحده عربی, واژه‌های کلیدی: ساختارقدرت, منطقة غرب‌آسیا, قدرت‌ ملی,

چکیده مقاله :

چکیده سنجش قدرت ملی، مستلزم ارزیابی و محاسبه مؤلفه‌ها و عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، سرزمینی، فرهنگی و ... کشورهاست. شناخت و اندازه‌گیری قدرت ملی کشورها به منظور تعیین وزن و منزلت ژئوپلیتیک آنها همواره مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران علوم سیاسی بوده‌است. می‌توان گفت بین قدرت ملی یک کشور و میزان نقش‌آفرینی آن در صحنة بین‌المللی، رابطه مستقیمی وجود دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی قدرت ملی پنج کشور پیرامونی ایران، شامل امارات متحدة عربی، کویت، قطر، عمان و بحرین در ابعاد قدرت(قدرت سخت و قدرت نرم) است. در این میان، پرسش اصلی آن است که ساختار قدرت در پنج کشور پیرامونی ایران چگونه است؟ فرضیة تحقیق، بیان داشته که: به نظر می‌رسد مؤلفه‌های قدرت‌ ملی، کشورهای منتخب منطقة غرب‌آسیا را به‌ترتیب در سه سطح امارات- قطر، کویت- عمان و بحرین قرار می‌دهد. این نوشتار، که نتیجه یک طرح پژوهشی‌ است، از حیث هدف، تحقیقی-کاربردی، از حیث سطح تحلیل برخوردار از ماهیتی توصیفی- تحلیلی و از حیث رویکرد و طبقه‌بندی روش، متکی به روش کتابخانه‌ای- محاسباتی و مطالعات کتابخانه‌ای است. داده‌های مورد نیاز، از راه مطالعات کتابخانه‌ای و مراجعه به تارنماهای اینترنتی با استفاده از ابزار فیش، گردآوری شده است. نتایج به دست آمده نشان داد که ساختار قدرت بین پنج کشور مورد نظر، آنها را در سه سطح از قدرت قرار می‌دهد: در سطح اول قدرت، کشورهای امارات و قطر، در سطح دوم، کشورهای کویت و عمان و در سطح سوم، کشور بحرین قرار می‌گیرند.

چکیده انگلیسی:

Abstract: For the examination of national power it is necessary to evaluate and calculate different economic, social, political, territorial and cultural factors of a country. Understanding and measurement of the national power of countries for determining their status and geopolitical weight has been the focus of attention of scientists and political observers. It can be said that there is a direct relation between the national power of a country and their participation in international scene. The purpose of the present paper is to study and evaluate the national power (both hard and soft power) of the five littoral states of Persian Gulf neighboring Iran. They are the United Arab Emirate, Kuwait, Qatar, Oman and Bahrain. The main question raised by the paper is “what is the power structure of these five countries neighboring Iran. The hypothesis is that the national determinants of power of the selected countries of the West Asia region keeps these countries at three levels; namely United Arab Emirate-Qatar, Kuwait-Oman and Bahrain. The methodology used in the paper is descriptive-analytical based on library materials. The finding of the study shows that the power structure of the five selected countries places them at three levels of power, in the first level of power is United Arab Emirate and Qatar, and in the second level is Kuwait and Oman and at the third level is Bahrain.

منابع و مأخذ:

ابوالحسن شیرازی و همکاران .(1391). سیاست و حکومت در خاورمیانه، تهران: سمت.

اصغری ثانی، حسین .(1392). ارزیابی قدرت نرم قطر، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.

حافظ نیا، محمدرضا .(1390). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: پاپلی.

درایسدل، آلاسدیر و جرالد اچ. بلیک .(1377). جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال‌آفریقا، ترجمه: میرحیدر، درّه مهاجرانی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.

زرقانی، سیدهادی .(1388). مقدمه‌ای بر قدرت ملی، مبانی، کارکردها، محاسبه و سنجش، تهران:  پژوهشکده مطالعات راهبردی.

کیوان حسینی، اصغر .(1391). قدرت نرم در سیاست خارجی آمریکا، تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه سازان نور.

مویر، ریچارد .(1379). درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمه: میرحیدر، درّه مهاجرانی، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

واعظی، محمود .(1392). بحران­های سیاسی و جنبش­های اجتماعی در خاورمیانه: نظریه­ها و روندها، تهران: وزارت امور خارجه، اداره نشر.

احمدی­پور، زهرا، میرشکاران، یحیی و ویسی، هادی .(1387). «نقش انرژی هسته­ای در تغییر وزن ژئوپلیتیکی ایران (با تأکید بر منطقه خلیج فارس)»، بی­جا.

ادیبی، مهدی .(1378).«جایگاه ژئوپلیتیکی ایران پس از جنگ سرد»، فصلنامه سیاسی- اقتصادی، ش145-146.

اصغری ثانی، حسین و رنجکش، محمدجواد .(1393). «نقش عوامل نرم افزاری در تحول منزلت ملی قطر .(2011-1995). فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال چهارم، ش10.

جعفرزاده بهابادی، حسین و خلیلی، محسن .(1392). «نقش­های ملی و پیدایش قدرت نرم: تحلیل کمی گفتارها/ نوشتارهای مقام معظم رهبری(1368-1388)»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال سوم، ش9.

حیدری، غلامحسن و حیدری بنی، زهره .(1393). «بررسی چالش های قدرت ملی در ایران با تأکید بر بحران هویت ملی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دهم، ش1.

زرقانی، هادی .(1391). «سنجش و رتبه بندی قدرت ملی کشورها در جهان اسلام»، فصلنامه مطالعات جهان اسلام، ش2.

شعبانی سارویی، رمضان .(1392). «قدرت نرم و هویت فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال سوم، ش 9.

فدوی بنده قرائی، احمد و گرامیان، سعیده السادات .(1390). «تحول ماهیت قدرت نرم در دوره پسامدرن»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، پیش شماره 3.

قاسمی، فرهاد .(1384). «ساخت ژئوپلیتیکی سیستم بین الملل نوین و استراتژی نظامی، امنیتی ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه ژئوپلیتیک، ش3.

قاسمی اردالی، رضا .(1393). «بررسی ساختار قدرت در حوزه ژئوپلیتیک خزر»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، پایان نامه.

مرندی، محمدرضا و عابدینی، زهرا .(1391). «تحول مفهوم قدرت از سخت به نرم و کاربرد آن از سوی آمریکا در مورد ایران»، فصلنامه رسانه، سال بیست و چهارم، ش4.

میری، یاسر .(1386). «قدرت نرم وسخت: تضاد «پیروزی در جنگ باورها» در قرن بیست و یکم»، فصلنامه سیاست دفاعی، ش60.

هاشمی، سیدمصطفی، فرجی‌راد و عبدالرضا، سرور رحیم .(1395). «بررسی عوامل مؤثر ژئوپلیتیک عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، ش 28.

Faringdon,Hugh: Strategic Geography, Rutledge , Second Edition, London, 1989, P.14.

http://www.odci.gov./ The World Factbook, updated.(May 2016)

http://www.wipo.int

http://www.photius.com/rankings/freedom_country_ranks_2016.

http://www.muscat.mfa.ir/index.

http://www.indexmundi.comfactsbahrain#Economic Policy & Debt

http://www. military balance.( 2016)

http://www.adminet.com/world/gov

https://data.un.org/Default.aspx

http://www.theodora.com

https://fa.wikipedia.org

http://www.globalfirepower.com

http://www.electionguide.org/countries/

www.bbc.co.uk/sport