بازخوانی مفهوم ربا در قرآن کریم بر پایۀ روش معناشناسی ساخت‌گرا
محورهای موضوعی : تاریخ حدیث
محمد حسن شیرزاد
1
(دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق (ع).)
محمد حسین شیرزاد
2
(دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق (ع).)
کلید واژه: حکم فقهی ربا, تاریخ انگارۀ ربا, تاریخ داد و ستد, سیرۀ نبوی, انسان‌شناسی اقتصادی فرهنگ عصر نزول, رسم مصحف عثمانی, قواعد ارتوگرافی عربی قرآن,
چکیده مقاله :
در طول تاریخِ جهان اسلام، بحثهای فراوانی پیرامون مفهوم ربا میان طیفهای گوناگونی از اندیشمندان ـ از جمله مفسران، فقها، و اخیرا اقتصاددانان ـ دنبال شده، و بااینحال، تلاش چندانی به منظور بازنمودن تصویری واضح از ربای رایج در جامعۀ عصر نزول با تکیه بر شواهد تاریخی صورت نگرفته است. مطالعه در این باب می تواند بستری مساعد برای فهم صحیح موضوع حکم فقهی ربا فراهم آورد. در مطالعۀ پیش رو برای نخستین بار این مفهوم با بهره گیری از دانش معناشناسی، و رویکرد معناشناسی ساخت‌گرا کاویده می‌شود. فرضیۀ بنیادین این مطالعه آن است که در قرآن کریم از دو گونه ربای متفاوت ـ و نه یک گونه ربا ـ سخن رفته است که با یکدیگر تفاوت بسیار دارند. آن گونه از ربا که بر پایۀ دهش از روی میل و خواست درونی شکل گرفته، تحریم نشده، و به‌عکس، نوع دوم که گرفتنی از روی قهر و غلبه است، افزون بر آن که تحریم گردیده، نوعی اعلان جنگ با خدا و رسول او تلقی شده است.
