معناشناسی واژۀ «أب» در آیات 74 انعام و 78 حج با رویکرد ریشه‌شناسی در زبان‌های سامی

محورهای موضوعی : معنی شناسی تاریخی

مرضیه اسرافیلی ¹ , سید حسین سید موسوی ² , علی رضا آزاد ³ , شهلا شریفی ⁴

1 - دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
2 - دانشیار گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3 - استادیار گروه آموزشی علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
4 - دانشیار گروه آموزشی زبانشناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد

تاریخ دریافت : 1400/03/18 تاریخ پذیرش : 1400/06/16 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: ریشه‌شناسی, معناشناسی‌تاریخی, زبان‌های سامی, أب, آیۀ 74 انعام, آیۀ 78حج, مفسران متقدّم و متأخر,

چکیده مقاله :

واژۀ أب 46 مرتبه به صورت مفرد در قرآن به کار رفته است. مفسران(شیعه و سنی) در دو آیۀ 74 انعام و 78 حج، در خصوص معنای آن دیدگاهی متفاوت دارند. برخی از آنها أب در آیه 74 انعام را به معانیعمو یا جد پدری و مادری و در آیۀ 78 حج به معانیجد و پدرروحانی دانسته‌اند. از آنجا که این دسته از مفسران اغلب بدون توجه به ظرافت‌های معنایی وگاهی با دخالت دادن برخی پیش‌فرض‌ها دست به تفسیر زده‌اند، دراین مقاله با استفاده از روش ریشه‌شناسی زبان‌های سامی، در پی آن هستیم تا به معنایی دقیق از واژه در این دوآیه دست یابیم.با پی‌جویی ریشه أب در زبان‌های سامی-حامی، عربی، عبری، اکدی، سریانی،آرامی،سبئی، حبشی به وجود اشتراک معنوی در این واژه و 14 معنا دست یافتیم که معنای محوری آن ایجادکردن، قدرت داشتن و محور بودن است. سپس با استناد به قرائنی جهت تعیین مناسب‌ترین معنای حاصل از ریشه‌شناسی، به معنای بزرگ و رئیس قوم در آیه 74انعام و معنای بنیانگذار و مؤسس در آیه 78 حج دست یافتیم.

چکیده انگلیسی:

واژۀ «أب» 46 مرتبه به صورت مفرد در قرآن به کار رفته است. مفسران(شیعه و سنی) در دو آیۀ 74 انعام و 78 حج، در خصوص معنای آن دیدگاهی متفاوت دارند. برخی از آنها «أب» در آیه 74 انعام را به معانی«عمو یا جد پدری و مادری» و در آیۀ 78 حج به معانی«جد و پدرروحانی» دانسته‌اند. از آنجا که این دسته از مفسران اغلب بدون توجه به ظرافت‌های معنایی وگاهی با دخالت دادن برخی پیش‌فرض‌ها دست به تفسیر زده‌اند، دراین مقاله با استفاده از روش ریشه‌شناسی زبان‌های سامی، در پی آن هستیم تا به معنایی دقیق از واژه در این دوآیه دست یابیم.با پی‌جویی ریشه «أب» در زبان‌های سامی-حامی، عربی، عبری، اکدی، سریانی،آرامی،سبئی، حبشی به وجود اشتراک معنوی در این واژه و 14 معنا دست یافتیم که معنای محوری آن «ایجادکردن، قدرت داشتن و محور بودن» است. سپس با استناد به قرائنی جهت تعیین مناسب‌ترین معنای حاصل از ریشه‌شناسی، به معنای «بزرگ و رئیس قوم» در آیه 74انعام و معنای «بنیانگذار و مؤسس» در آیه 78 حج دست یافتیمچکیده انگلیسی پس از داوری و اصلاحات ارسال میگردد.