Assessing the Value of Groundwater by The Farmers’ Contribution to Kashmar Plain

Subject Areas : Article frome a thesis

Mohammad Norozian ¹ , Seyyed Mehdi Hosseini ^{2 *} , Ahmad Akbari ³ , Mahmoud Hashemi Tabar ⁴

1 - Ph.D. student of Agricultural Economics, Faculty of Environmental Sciences and Agriculture, University of Sistan and Baluchestan, Iran
2 - Professor of Agricultural Economics, Faculty of Environmental Sciences and Agriculture, University of Sistan and Baluchestan , Iran
3 - Assistant Professor of Agricultural Economics, Faculty of Environmental Sciences and Agriculture, University of Sistan and Baluchestan , Iran
4 - Assistant Professor of Agricultural Economics, Faculty of Environmental Sciences and Agriculture, University of Sistan and Baluchestan, Iran

Received: 2022-02-05 Accepted : 2024-02-14 Published : 2024-04-20

Keywords: Willingness to pay, Groundwater, Contingent valuation approach, Heckman's two-step model,

Abstract :

Abstract
Introduction: Due to the semiarid and arid regions of Iran, it is suffering from water scarcity and severe droughts. Khorasan Razavi province is no exception to this rule, and accordingly it is facing the lack of sufficient water resources, which need to be improved by approaches used for optimal allocation of water resources. Water pricing can be an effective tool of demand management and the optimal allocation of water resources as well the protection of water resources.
Methods: Therefore, the aim of this study was to investigate the willingness to pay (WTP) for irrigation water for the cities of Kashmar, Kuhsorkh, Khalilabad and Bardeskan using the Heckman’s two-stage model during 2019-2020.
Findings: The results demonstrated that 40 % of farmers were willing to pay more than the current tariff for access to irrigation water. Thus, the mean WTP for irrigation water was 518, 594, 606 and 569 Rials for the cities of Kashmar, Kuhsorkh, Khalilabad and Bardeskan, respectively. The results of the ordinary least squares (OLS) also showed that the farmer's income had the highest positive effect on WTP for irrigation water with a coefficient of 0.21, indicating that the higher the income of farmers consuming irrigation water, the higher the farmers’ WTP for using irrigation water in order to have easier access to water resources. However, variables, such as dependency burden and area of cultivation had a significant negative effect on WTP for irrigation water, suggesting that as the dependency burden, and area of cultivation increased, farmers was less willing to pay for the use of irrigation water. Given the importance of water for the farmers living in the study regions and their high WTP, it therefore is recommended to provide better and easier access to water resources for the farmers by transporting water from the water-rich region to water-scarce one.

References:

1. Acey, C., KisianganiI, J., Ronoh, P., Delaire, C., Makena, E., Norman, G., Levine, D., Khush, R. and Peletz, R. J. W. D. 2019. Cross-subsidies for improved sanitation in low income settlements: Assessing the willingness to pay of water utility customers in Kenyan cities. 115:160-177.


2. Amirnjad, H., Fazelian, S., and Hosseini Yekani, S. A. 2018. Determining the Water Economic Value for Quality and High-yielding Rice (Case Study Behshahr Plain, Mazandaran Province). Agricultural Economics Research, 10(39), 241-260. [In Persian].


3. Asadi, M. A., Khalilian, S., and Mosavi, S. H. 2019. Assessment of water economic value in wheat and rapeseed farms (Case Study: Qazvin plain irrigation network). Water Resources Engineering, 12(40), 137-148. [In Persian].


4. Asadzadeh, A. Behbodhi, D., and Sarmi, M., 2014. Determining the resort value of Kandavan tourist village by regional travel cost method. Journal of Geography and Planning. 19(51): 1-20. [In Persian].


5. Brower, R., Job, F. C., Vanderkroon, B., Johnston, R. J. and Policy, H. 2015. Comparing willingness to pay for improved drinking-water quality using stated preference methods in rural and urban Kenya. 13: 81-94.


6. Esmaili Mukherfardoyi, M. A., Ebrahimi, K., Iraqi-Najad, S., and Horfer, A., 2015. Evaluation of farmers' financial efficiency based on determining the economic value of water. Economic research and agricultural development of Iran. 47(1): 141-150. [In Persian].


7. Isselhorst, S., Berking, J. and Schütt, B., 2018. Water pricing following rainfall distribution and its implications for irrigation agriculture: A case study from Vélez Blanco, Andalusia (1967–2006). Agricultural water management, 199, pp.34-47.


8. Jin, J., Wang, Z. and Ran, S. J. 2006. Comparison of contingent valuation and choice experiment in solid waste management programs in Macao. 57:430-441.


9. Khodavardizadeh, M. Hiati, b. Rahli, H. and Kaousi Kalsami M, 2014. Estimating the entertainment value and determining the factors affecting the willingness to pay of visitors to St. Stephen's Church using the two-stage Heckman method. Environmental Science and Technology Quarterly. 17(2): 105-117. [In Persian].


10. Kontogianni, A., Langford, I. H., Papandreon, A. and Skourtos, M. 2003. Social preferences for improving water quality: an economic analysis of benefits from wastewater treatment. Water Resource Management, 17: 317-336.


11. Momeni, M., Zakeri, Z., Esfandiari, M., Behzadian, K., Zahedi, S. and Razavi, V. 2019. Comparative analysis of agricultural water pricing between Azarbaijan Provinces in Iran and the state of California in the US: A hydro-economic approach. Agricultural Water Management 223:105724.


12. Mu, L., Wang, C., Xue, B., Wang, H. and Li, S. 2019. Assessing the impact of water price reform on farmers’ willingness to pay for agricultural water in northwest China. Journal of Cleaner Production.


13. Musa-Vand, S. and Ghaffari, H, 2014. Estimating Economic Value of Water in Onion Production in Zanjanrud Basin. Journal of Water Research in Agriculture, 29(4), 547-557. doi: 10.22092/jwra.2016.105828. [In Persian].


14. Norozian, M., Hosseini, S. M., and Akbari, A. 2019. The Impact of Proposed Water Pricing Policies on the Comparative Advantage of Agricultural Products in Kashmar. Journal of Water Research in Agriculture, 33(2), 315-326. doi: 10.22092/jwra.2019.119745. [In Persian].


15. Piri, H., and Heidari, M. 2018. Estimated Demand and Economic Value of Water in Production of Forage Sorghum in Sistan. Agricultural Economics Research, 10(38), 121-134. [In Persian].


16. pouran, R., raghfar, H., ghasemi, A. R., and bazazanFormat without Comments.docx, F. 2017. Evaluating the economic value of virtual water with maximizing productivity of Irrigation water. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 6(21), 189-212. doi: 10.22084/aes.2017.1803. [In Persian].


17. Tobin, J. J. 1958 Estimation of relationships for limited dependent variables.: 24-36.


18. ZrahtKish S.Y. 2016. Economic valuation of agricultural water with Environmental Restriction (Case Study of Lishter plain). Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 47(1), 259-269. doi: 10.22059/ijaedr.2016.58848. [In Persian].

Full-Text:



Water Resources Engineering Journal        Sprig 2024. Vol 17. Issue 60

Research Paper
Assessing the Value of Groundwater by The Farmers’ Contribution to Kashmar Plain
Mohammad Norozian 1, Seyyed Mehdi Hosseini* 2, Ahmad Akbari 3 Mahmoud. Hashemi Tabar4 1. Ph.D. student of Agricultural Economics, Faculty of Environmental Sciences and Agriculture, University of Sistan and Baluchestan, Iran 2. Professor of Agricultural Economics, Faculty of Environmental Sciences and Agriculture, University of Sistan and Baluchestan, Iran 3. Assistant Professor of Agricultural Economics, Faculty of Environmental Sciences and Agriculture, University of Sistan and Baluchestan, Iran 4. Assistant Professor of Agricultural Economics, Faculty of Environmental Sciences and Agriculture, University of Sistan and Baluchestan, Iran
Received: 05/02/2022 Revised: 14/05/2022 Accepted: 06/02/2023	Abstract Introduction: Due to the semiarid and arid regions of Iran, it is suffering from water scarcity and severe droughts. Khorasan Razavi province is no exception to this rule, and accordingly it is facing the lack of sufficient water resources, which need to be improved by approaches used for optimal allocation of water resources. Water pricing can be an effective tool of demand management and the optimal allocation of water resources as well the protection of water resources. Methods: Therefore, the aim of this study was to investigate the willingness to pay (WTP) for irrigation water for the cities of Kashmar, Kuhsorkh, Khalilabad and Bardeskan using the Heckman’s two-stage model during 2019-2020. Findings: The results demonstrated that 40 % of farmers were willing to pay more than the current tariff for access to irrigation water. Thus, the mean WTP for irrigation water was 518, 594, 606 and 569 Rials for the cities of Kashmar, Kuhsorkh, Khalilabad and Bardeskan, respectively. The results of the ordinary least squares (OLS) also showed that the farmer's income had the highest positive effect on WTP for irrigation water with a coefficient of 0.21, indicating that the higher the income of farmers consuming irrigation water, the higher the farmers’ WTP for using irrigation water in order to have easier access to water resources. However, variables, such as dependency burden and area of cultivation had a significant negative effect on WTP for irrigation water, suggesting that as the dependency burden, and area of cultivation increased, farmers was less willing to pay for the use of irrigation water. Given the importance of water for the farmers living in the study regions and their high WTP, it therefore is recommended to provide better and easier access to water resources for the farmers by transporting water from the water-rich region to water-scarce one.
Use your device to scan and read the article online       DOI: 10.30495/wej.2024.29941.2351
Keywords: Groundwater, Contingent valuation approach, Willingness to pay, Heckman's two-step model
Citation: Norozian M, Hosseini S. M, Akbari A, Hashemi Tabar M. Assessing the Value of Groundwater by The Farmers’ Contribution to Kashmar Plain. Water Resources Engineering Journal. 2024; 17 (60): 12- 26.
*Corresponding author: Seyyed Mehdi Hosseini Address: Assistant Professor of Agricultural Economics, Faculty of Environmental Sciences and Agriculture, Sistan and Baluchestan of University, Iran  Tell: [phone] Email: [e-mail]

 

Extended Abstract

Introduction

Iran is one of the countries located in the dry belt of the planet, which faces the problem of water scarcity, intermittent droughts, and damaging and destructive floods (3). The increasing growth of the population and the destruction caused by it and the increasing need for agricultural products, livestock, and the limitation of water as well as fertile soil as the main substrate of agricultural production, have put the problem of water scarcity in a very serious way in front of the country's agricultural sector. At present, the agricultural sector is considered the major water consumer among the different economic sectors of the country. The restriction is more apparent due to the consumption of 90% of the agricultural sector(3). Therefore, it seems that the lack of water resources will cause damages and losses in the future in addition to slowing down the process of agricultural development. Agriculture in Iran is mostly dependent on groundwater, and farmers often dig wells to provide needed water. According to the need in this research, the amount of willingness to pay for water consumption in the agricultural sector of the study area in Razavi Khorasan province has been investigated and for this purpose, the double conditional valuation method has been used and in the following, the factors affecting the willingness to pay for water consumption in The agricultural sector has been experimented and analyzed.

 

Materials and Methods

In order to value the improvement of water access and analyze the willingness to pay and the real costs in the market for the improvement of agricultural water, it is necessary to consider a non-market valuation. This method is generally used when the market prices of some public goods, such as access to water, do not show its real cost. In this situation, the main element in determining the price of these types of goods is the willingness to pay. The willingness to pay obtained from this method determines people's preferences, which can be interpreted as the amount of money to access goods or services. The method of choosing two limitations is conditional valuation based on the theory of utility (1). It is assumed that choices are made based on comparing the desirability of available items. In this way, the item that has a higher desirability is preferred over other items in the selection (9). In this framework, WTP for improving access to agricultural water will be the maximum amount of money that the consumer is willing to pay in exchange for benefiting from improved access to water. Therefore, by making the estimation of Tobit model parameters in two stages, it is possible to separate the factors affecting the decision from the factors affecting the willingness to pay for water consumption in the agricultural sector, and as a result, the role and degree of influence of each of these factors in the two groups can be better defined. In the future, prediction can be done with Tobit regression using Stata 15 software.

 

Findings

In this study, based on these results, different scenarios of water price changes were formulated and farmers' willingness to pay for each of these scenarios was analyzed. In a survey conducted among the farmers of all four cities, most of the farmers wanted to increase the price of water in order to improve the availability of water for consumption in the agricultural sector. The lack of water in the country, especially in Razavi Khorasan province, is one of the main factors limiting the development of economic activities in the coming decades. Its economic value in the agricultural sector in the four designated regions of Khorasan Razavi province using the Dogan conditional valuation method. The results of the probit model show that the variables of income and education have a positive and significant effect on the probability of acceptance of willingness to pay for water consumption by farmers, and the variables of bartack and cultivated area have a negative and significant effect on the probability of acceptance of willingness to pay for consumption water by farmers.

Discussion

Based on the results obtained from the estimation of Tobit Heckman's model, the variables of age, dependent burden, cultivated area, canalization of water transfer and income have an effect on the willingness of farmers to pay more for agricultural water with better access, which is in line with the results of (1) and 16) has been Considering the importance of water for the farmers of the studied areas and their willingness to pay high in order to have better and easier access, it is suggested that proper planning be done to improve better access and the possibility of transferring water from the water-rich area to the low-water area so that farmers' concerns in The relationship with access to agricultural water will be reduced. The development and implementation of new technology in water consumption that has an effect on improving the efficiency of water consumption, so the government invests in these facilities and infrastructures in order to reduce the costs of farmers, which has led to the improvement of water consumption, which itself becomes the background for increasing the price of agricultural water.

 

Conclusion

Quarterly Journal of Women and Society 2021; 12(45): 1- 13 3

Quarterly Journal of Women and Society 2021; 12(45): 1- 13 3

Quarterly Journal of Women and Society 2021; 12(45): 1- 13 3

It is suggested that proper planning should be done to improve better access and the possibility of transferring water from the water-rich area to the low-water area in order to reduce the concern of farmers regarding access to agricultural water. The development and implementation of new technology in water consumption that has an effect on improving the efficiency of water consumption, so the government invests in these facilities and infrastructures in order to reduce the costs of farmers, which has led to the improvement of water consumption, which itself becomes the background for increasing the price of agricultural water.

 

Ethical Considerations compliance with ethical guidelines

The cooperation of the participants in the present study was voluntary and accompanied by their consent.

 

Funding

No funding.

 

Authors' contributions

Design and conceptualization: Seyyed Mehdi Hosseini, Mahmoud. Hashemi Tabar.

Methodology and data analysis: Mohammad Norozian, Seyyed Mehdi Hosseini

Supervision and final writing: Mohammad Norozian, Ahmad Akbar.

 

Conflicts of interest

The authors declared no conflict of interest.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقاله پژوهشی
تعیین ارزش‌گذاری آب زیرزمینی با مشارکت کشاورزان در دشت کاشمر
محمد نوروزیان1، سید مهدی حسینی2*، احمد اکبری3 و محمود هاشمی تبار4 1. دانشجوی دکترا گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده علوم مدیریت و اقتصاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران 2. استاد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده علوم زیست‌محیطی و کشاورزی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران 3. استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده علوم زیست‌محیطی و کشاورزی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران 4. استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده علوم زیست‌محیطی و کشاورزی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران
تاریخ دریافت: 16/11/1400 تاریخ داوری: 24/02/1401 تاریخ پذیرش: 17/11/1401	چکیده مقدمه: کشور ایران به دلیل واقع شدن در منطقه خشک و نیم خشک با مشکل کم‌آبی و خشکسالی‌های پی در پی و شدیدی مواجه بوده و استان خراسان ‌رضوی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و کمبود شدید منابع آب در آن احساس می­شود که بهبود این شرایط نیازمند رویکردهایی برای تخصیص بهینه منابع آب می­باشد. یکی از ابزاری­های قوی برای مدیریت تقاضا و تخصیص بهینه منابع آب و تشویق به حفاظت از منابع آبی، قیمت­گذاری آب است. روش­: برای رسیدن به این هدف بایستی تمایل به پرداخت آب کشاورزی با استفاده از رهیافت توبیت دو مرحله­ای هکمن برای شهرستان­های کاشمر، کوهسرخ، خلیل‌آباد و بردسکن در سال 1398-1399 بررسی شود. یافته­ها: نتایج نشان می­دهد که 40 درصد از کشاورزان، حاضر به پرداخت مبلغی بیش از تعرفه فعلی برای دسترسی به آب کشاورزی هستند. بدین ترتیب میانگین تمایل به پرداخت آب در بخش کشاورزی در شهرهای کاشمر، کوهسرخ، خلیل‌آباد و بردسکن به ترتیب 518، 594، 606 و 569 ریال برای هر کشاورز برآورد شده است و هم­چنین نتایج حداقل مربعات معمولی نشان می­دهد که درآمد کشاورز بیشترین تاثیر مثبت را بر تمایل به پرداخت آب کشاورزی با ضریب 21/0 داشته، یعنی اینکه هر چه درآمد کشاورزان از مصرف آب کشاورزی بیشتر باشد، کشاورزان حاضرند مبالغ بالاتری را برای استفاده از آب کشاورزی به منظور دسترسی آسان‌تر به منابع آب بپردازند و در حالی که متغیرهای سطح زیر کشت و بار تکفل بر تمایل به پرداخت آب کشاورزی تاثیر منفی و معناداری داشته است یعنی هر چه سطح زیر کشت و بار تکفل افزایش یابد، کشاورزان تمایل به پرداخت کمتری برای استفاده از آب کشاورزی دارند. نتیجه­گیری: با توجه به اهمیت آب برای کشاورزان مناطق مورد بررسی و تمایل به پرداخت بالای آن‌ها، پیشنهاد می‌شود که با انتقال آب از منطقه پر‌آب به منطقه کم‌آب دسترسی بهتر و آسان‌تر به منابع آب برای کشاورزان فراهم شود.
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید       DOI: 10.30495/wej.2024.29941.2351
واژه­های کلیدی: آب زیرزمینی، ارزش‌گذاری مشروط، تمایل به پرداخت، توبیت دو مرحله­ای هکمن
* نویسنده مسئول: سید مهدی حسینی نشانی: استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده علوم زیست‌محیطی و کشاورزی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران تلفن: [phone] پست الکترونیکی: [e-mail]

 

 

 

 

مقدمه

در جهان امروز، آب به عنوان کالایی اقتصادی-اجتماعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و از آنجا که مانند هر کالای اقتصادی دیگر، قیمت بیان‌کننده‌ی کمیابی آن کالا است، بنابراین اطلاع از قیمت یا ارزش اقتصادی آب در بخش‌های اقتصادی نقش تعیین‌کننده‌ای را در مدیریت تقاضای آب بر عهده دارد به گونه‌ای که اگر این ارزش کمتر از واقعیت برآورد گردد، باعث عدم تخصیص بهینه منابع آب در بین مصارف مختلف آن می‌شود و همچنین، اگر ارزش آب بیش از حد تعیین گردد، باعث عدم رفاه اجتماعی و صدمه رسیدن به اقشار آسیب‌پذیر و کم‌توان جامعه از نظر مالی شده و مصرف آب را از سوی آنان با مشکل روبه‌رو می‌کند (3). ایران یکی از کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین است که با مشکل کم‌آبی، خشکسالی‌های متناوب و سیل‌های مخرب و ویرانگر مواجه است. رشد فزاینده جمعیت و تخریب‌های ناشی از آن و نیاز روز افزون به محصولات کشاورزی، دامی و محدودیت آب و نیز خاک حاصلخیز به عنوان بستر اصلی تولیدات کشاورزی، مسأله کم‌آبی را به ‌گونه‌ای بسیار جدی فراروی بخش کشاورزی کشور قرار داده است. در حال حاضر، بخش کشاورزي عمده‌ترین مصرف‌کننده آب در بین بخش‌هاي مختلف اقتصادي کشور محسوب می‌شود؛ بنابراین لازم است که در راستاي بهره‌گیري مطلوب از نهادة آب، راهکارهاي علمی و مدیریتی مناسب در نظر گرفته شوند. یکی از راهکارهاي تأثیرگذار و مهم، قیمت‌گذاري براي آب کشاورزي و تعیین قیمت واقعی آن است، چرا که وجود آن به تخصیص مطلوب‌تر این نهاده بین محصولات گوناگون کمک می¬کند (15). در این بخش، آب زیرزمینی به ‌طور نسبتا رایگان در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد و از آب سطحی نیز که از طریق کانال و خطوط انتقال آب به دست کشاورزان می‌‍‌رسد، معادل یک تا سه درصد قیمت محصول، آب ‌بها دریافت می‌شود که بسیار ناچیز است (16). تعیین یک قیمت قابل قبول و منطقی برای آب در بخش کشاورزی، با توجه به سهم بالای آب تخصیص یافته به این بخش نسبت به دیگر بخش‌ها (حدود 90 درصد)، موجب افزایش کارایی در مصرف آب و کاهش تلفات آن می‌شود. به ‌عبارت دیگر، قیمت‌گذاری مناسب برای این نهاده با ارزش و ایجاد زمینه‌های پذیرش آن میان کشاورزان و قانون‌گذاران و اجرای درست آن، بازدهی تولیدات کشاورزی را افزایش داده و در استفاده کاراتر از منابع آب مؤثر واقع می‌شود. می‌توان گفت، تعیین قیمت واقعی آب در واقع ابزاری است که احساس کمبود آب را از بلندمدت به کوتاه‌مدت تبدیل خواهد کرد، چرا که مدیریت مؤثر آب در مزرعه به‌وسیله زارعین، تحت تأثیر میزان دسترسی به آب، ارزش آب و همچنین ارزش تولیدات آن است (3). تعیین قیمت و سیاست‌هاي قیمت‌گذاري می‌تواند هدف‌هاي مختلفی نظیر عادلانه بودن قیمت¬ها، ایجاد درآمد کافی و پایدار براي عرضه‌کنندگان منابع آبی، بهبود حفاظت منابع، استفاده بهینه از منابع و جلوگیري از تغییرهاي شدید قیمت‌ها را برآورده کند. در واقع ارزش اقتصادي آب، معادل بهایی است که یک مصرف‌کننده عقلایی منابع آب عرضه‌ شده خصوصی یا دولتی، حاضر است براي استفاده از آن بپردازد. در تعیین ارزش اقتصادي آب باید به چهار بعد حجم معین با کیفیت مشخص در زمان و مکان معین توجه شود؛ زیرا عرضه فیزیکی آب در مکان‌هاي گوناگون ممکن است محدود نباشد، ولی عرضه اقتصادي آن که نشان‌دهنده میزان عرضه آب در بعدهاي گوناگون پیشگفته است، همیشه محدود و تأمین آن، نیازمند صرف هزینه‌هاي کلان است (2). در سال‌هاي اخیر آلودگی و نابودي بسیاري از منابع آبی کشور همچنان ادامه دارد و در نتیجه عرضه آب در بعضی از مناطق نتوانسته است پاسخگوي تقاضاي فزاینده آن‌ها باشد به گونه‌هاي که آب به کالاي رقابتی براي مصارف مختلف تبدیل شده است که این محدودیت با توجه به مصرف 90 درصدي بخش کشاورزي بیشتر جلوه می‌کند. بنابراین، به نظر می‌رسد که کمبود منابع آب علاوه بر کند کردن روند توسعه کشاورزي باعث خسارت و زیان‌هایی نیز در آینده خواهد بود (18). مسئله‌ای که امروزه مدیریت منابع آب با آن مواجه است عدم تناسب آب‌ بهای دریافتی و هزینه تمام شده آب است. این مسئله یکی از موانع بهره‌وری آب در مصارف مختلف به ویژه مصارف کشاورزی است (13(. افزایش قیمت آب می¬تواند، روشی مؤثر برای تضمین امنیت غذایی و آبی کشور باشد. منطقی و منصفانه بودن قیمت آب تأثیر مستقیمی در نگرش و تصمیم‌گیری رفتاری افراد در مورد تمایل به پرداخت و انگیزه برای حفظ آب دارد (12). بر اساس آمار ارائه شده در پنجمین کنفرانس بین المللی اقتصاد کشاورزی آسیا پس از سال 2050 میلادی، ایران به یکی از کشورهای تشنه دنیا تبدیل خواهد شد (1). از جمله اقداماتی که در راستاي توسعه پایدار و استفاده بهینه از منابع آب باید مورد توجه مدیران ذیربط قرار گیرد، تعیین ارزش اقتصادي آب و لحاظ این نکته که نه تنها آب یک کالاي مصرفی نیست بلکه یک کالاي اقتصادي است (6). از سوی دیگر، رشد روز افزون جمعیت، توسعه فعالیت¬های اقتصادی و بالا رفتن سطح استانداردهای زندگی سبب افزایش چشمگیر تقاضای آب به خصوص آب شرب و کشاورزی شده است. منبع آب شیرین اگر چه در چرخه طبیعت تجدید می¬شوند، لکن حجم آنها ثابت است و به این ترتیب برآیند رشد تقاضا و حجم ثابت منابع آب به کمیابی آن حکم داده است. لذا مدیریت تقاضا ضرورت می‌یابد و می¬تواند توسط روش¬های فنی و اقتصادی- اجتماعی اصلاح شود و به رویکردهایی برای تخصیص و استفاده بهینه از منابع آبی موجود منجر شود. از آن¬جا که تصمیم¬گیری و تخصیص بر اساس مقدار ارزش اقتصادی تأثیر قابل توجهی بر جنبه¬های خرد و کلان اقتصاد کشور باقی می¬گذارد، لازم است که در انتخاب روش و اجرای آن دقت زیادی به کار گرفته شود. هر ساله تعرفه‌هاي آب در بخش‌هاي گوناگون کشاورزي، صنعت و شهري به وسیله وزارت نیرو به شرکت‌هاي آب منطقه‌اي ابلاغ می‌شود. این تعرفه‌ها بر اساس هزینه‌هاي کارشناسی شده و پاره‌اي از مسایل منطقه‎ای (نظیر وضعیت بحرانی بودن منابع) بررسی و تعیین می‌شوند، اما از آن جایی که عمدتاً در بررسی جریان نرخ‌گذاري آب کشاورزي، روش‌هاي نرخ‌گذاري بر اساس ملاحظات مالی بوده نه بر اساس ملاحظات اقتصادي، در محاسبه این تعرفه‌ها، تنها هزینه‌هاي مالی استخراج و تهیه آب مورد استفاده قرار می‌گیرد (15). از این¬رو، همواره در مطالعات گوناگون، تلاش شده تا ارزش اقتصادي آب با استفاده از روش‌هاي اقتصادي برآورد شود. در ارتباط با ارزش اقتصادي آب، پژوهش‌هاي متعددي در داخل و خارج کشور انجام شده است.

 مومنی و همکاران(11) به مقایسه قیمت‌گذاری آب کشاورزی بین استان آذربایجان غربی و شرقی در ایران و ایالت کالیفرنیا در آمریکا با استفاده از یک رویکرد هیدرو اقتصادی و شاخص PPP پرداختند. نتایج نشان داد که افزایش قیمت آب کشاورزی هرگز برای کاهش مصرف آب در منطقه مورد مطالعه مؤثر نخواهد بود، مگر اینکه قیمت‌گذاری با توسعه زیرساخت‌های لازم همراه باشد. برخلاف دیدگاه‌هایی که طرفدار افزایش قیمت آب هستند، در نتایج این پژوهش دو دیدگاه متفاوت وجود دارد: اول اینکه آب کشاورزی باید رایگان در اختیار کشاورزان قرار گیرد زیرا به چرخه هیدرولوژیکی باز می‌گردد. دیدگاه دوم تصریح می‌کند که به جای افزایش قیمت آب در بخش کشاورزی، باید هزینه‌های تأمین آب کشاورزی با فناوری‌های جدید کاهش یابد. توصیه شده قبل از تنظیم قیمت آب کشاورزی، اصلاحات نهادی بر اساس تجارب سایر کشورها و ایجاد تعاونی‌های توزیع آب محلی انجام شود. اسی و همکاران(1) تمایل به پرداخت آب را برای شهروندان کنیا مورد بررسی قرار دادند و نتایج آن¬ها نشان می¬دهد که در میان شهروندانی که جوانتر و ثروتمندتر بودند تمایل به پرداخت برای آب ‌بها بالاتر بوده است. مو و همکاران(12) به ارزیابی تأثیر اصلاح قیمت آب بر تمایل به پرداخت کشاورزان برای آب کشاورزی در شمال غربی چین با استفاده از روش ارزش¬گذاری مشروط پرداختند. نتایج نشان داد که آموزش عالی و تجربه طولانی¬تر در کشاورزی احتمالاً منجر به تمایل بالاتری می¬شود. شرکت¬کنندگانی که آگاهی بیشتری نسبت به اصلاح قیمت آب داشتند، کسانی که فکر می¬کردند قیمت فعلی آب پایین¬تر است و شرکت¬کنندگانی که منابع آب کشاورزی را در منطفه کمیاب می¬دانستند، تمایل بالاتری برای پرداخت داشتند. در ضمن، با افزایش سن، تمایل به پرداخت کاهش یافته است و همچنین اگر آنها تصمیم به استفاده از فناوری صرفه¬جویی در مصرف آب بگیرند، تمایل به پرداخت کاهش می¬یابد. یکی از توضیحات احتمالی این بود که سرمایه¬گذاری در ساخت زیرساخت¬ها (مانند لوله و پمپ) ممکن است بار کشاورزان را تشدید کرده و هیچ فایده¬ای برای آنها نداشته باشد. ایسلهورست و همکاران(7) به قیمت-گذاری آب با توجه به توزیع بارندگی و پیامدهای آن بر آبیاری کشاورزی در منطقه¬ای از اندونزی پرداختند. قیمت آب به طور جامع با داده¬های بارش محلی در مقیاس¬های زمانی مختلف مقایسه می¬شود و از نظر آماری با آن در ارتباط است. نتایج نشان داد هنگامی که قیمت آب و داده‌های بارش در مقیاس ماهانه در ارتباط باشند ضریب همبستگی بالایی بین آنها وجود دارد. بیشترین ضریب همبستگی با جبران موقتی یک ماه در طول فصل بهار و تابستان حاصل می‌شود. جالب اینجاست که نه مازاد آب کوتاه‌مدت و نه کسری بلندمدت آب (سال‌های متوالی خشکسالی) به وضوح منعکس نمی‌شوند. بر اساس داده‌های موجود، توزیع بارندگی سالانه ثابت شده است که یک عامل مهم در شکل‌گیری قیمت آب در منطقه مورد بررسی است. بروور و همکاران (5) به مقایسه تمایل به پرداخت در نواحی شهری و روستایی کنیا پرداختند و دریافتند که خانوارهای روستایی حساسیت بیشتری نسبت به تغییر قیمت‌ها داشته و خانوارهای شهری در مقایسه با روستاییان تمایل به پرداخت بیشتری برای بهبود کیفیت آب دارند. امیرنژاد و همکاران(2) به تعیین ارزش اقتصادي آب در تولید برنج مرغوب و پر محصول با استفاده از برنامه‌ریزی ریاضی اثباتی در دشت بهشهر استان مازندران پرداختند. نتایج آن¬ها نشان می¬دهد که در سناریوهاي کاهش 5 تا 40 درصدي مقدار آب، قیمت آب به ‌ترتیب در گروه نخست (بیش‌ترین آب در دسترس) تا چهارم (کم‌ترین مقدار آب در دسترس) برابر با 1810، 4370، 4770 و 4370 ریال برآورد شده که به‌طور میانگین، قیمت آب برآورد شده 3830 ریال بدست آمده است. با توجه به نتایج این پژوهش پیشنهاد می‌شود با توجه به اینکه مهم‌ترین هدف در راستاي توسعه اقتصادي بخش کشاورزي استفاده بهینه و صرفه‌جویی در مصرف آب است، قیمت‌گذاري و دریافت آب‌ بها در سطح معادل با ارزش اقتصادي ضروري می‌باشد. اسعدی و همکاران(3) به تعیین ارزش اقتصادی آب در مزارع گندم و کلزا در شبکه آبیاری دشت قزوین پرداختند. نتایج حاصل از برآورد تابع ترانسلوگ نشان داد که ارزش اقتصادی هر متر مکعب آب در تولید محصول گندم و کلزا به ترتیب برابر با 3119 و 3313 ریال برآورد شد، که اختلاف بسیار زیادی با آنچه کشاورزان به عنوان آب بها (114 ریال) در سال زراعی مزبور پرداخت کرده‌اند دارد. اسماعیلی موخر فردویی و همکاران(6)، به ارزیابی راندمان مالی کشاورزان با تکیه بر تعیین ارزش اقتصادي آب پرداختند. راندمان مالی کشاورزان براي سه حالت، آب رایگان، دریافت ده درصد قیمت محاسبه شده و دریافت تمام قیمت آب از کشاورز محاسبه شد. نتایج نشان داد که حساسیت راندمان مالی به تغییرات درآمدها بیشتر از تغییر در میزان هزینه¬ها می‌باشد و همچنین راندمان آبیاري و راندمان مالی در همه موارد هم راستا نیستند. در صورت دریافت ده درصد قیمت محاسبه شده آب از کشاورز، امکان اجراي سیستم آبیاري تحت‌ فشار فراهم خواهد شد و راندمان مالی کشاورزان نیز افزایش خواهد یافت.

بنابراين با توجه به اهميت تعيين ارزش اقتصادي آب کشاورزی تلاش شده ارزش اقتصادي آب با استفاده از روش‌هاي اقتصادي برآورد شده، بدون توجه به شرایط اقتصادی واقعی کشاورزان و توان پرداخت کشاورز اعمال شود. با توجه نیاز در این پژوهش به بررسی ميزان تمايل به پرداخت آب مصرفی در بخش کشاورزی منطقه مورد مطالعه در استان خراسان رضوی پرداخته شده و برای این منظور از روش ارزش‌گذاري مشروط دوگانه استفاده شده است و در ادامه عوامل موثر بر تمایل به پرداخت آب مصرفی در بخش کشاورزی تجریه و تحلیل شده است. 

 

مواد و روش­ها

موقعیت منطقه مورد مطالعه

دشت ترشیز با پهنه‌ای حدود 3347 کیلومتر مربع، در غرب خراسان رضوی از سه شهرستان کاشمر، خلیل‌آباد و بردسکن تشکیل شده که از شهرستان‌های مهم استان خراسان رضوی محسوب می‌شود. آب و هوای این شهرستان­ها معتدل و خشک است. تفاوت درجه حرارت بین 7/8- درجه سانتی‌گراد تا 43 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. میزان بارندگی سالانه حدود 4/120 میلی‌متر تخمین زده‌ شده است. سطح زیر کشت محصولات زراعی آبی و دیمی دشت ترشیز 62540 هکتار برآورد شده که این میزان تحت شرایط آب و هوایی مختلف از نظر بارندگی متغیر می‌باشد.

 

شکل 1- موقعیت جغرافیای شهرستان‌های کاشمر، کوهسرخ، خلیل‌آباد و بردسکن در استان خراسان‌ رضوی

جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه کشاورزان روستایی و شهری منطقه ترشیز که متشکل از شهرستان­های کاشمر (بخش مرکزی شهر کاشمر و بخش کوهسرخ)، خلیل‌آباد و بردسکن در سال 1397 است که در اراضی فاریاب یا آبی خود به کشت محصولات منتخب زراعی مانند گندم آبی، جو آبی، طالبی، انار، انگور و زعفران اشتغال دارند (14).

بر اســــاس هدف و ماهيت موضوع، اين پژوهش به صورت پيمايشي و با استفاده از پرسشنامه و مشاهدات ميداني و مصاحبه هدايت شده انجام شده است. به منظور بررسي روايي پرسشنامه از نظرات كارشناسان بهره گرفته شده و جهت بررسي پايايي سوالات از آزمون آلفاي كرونباخ استفاده شده است. نسبت به تكميل آن در يك نمونه 25تايي اقدام شد و مقدار آلفاي كرونباخ برابر با 82/0 بدست آمد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 220 تعیین شد و پرسشنامه­ها به روش نمونه­گیری تصادفی خوشه­ای در میان کشاورزان چهار شهر کاشمر، کوهسرخ، خلیل‌آباد و بردسکن توزیع شده است.

برای ارزش­گذاری بهبود دسترسی به آب و تجزیه و تحلیل تمایل به پرداخت و مخارج واقعی در بازار برای بهبود آب کشاورزی ضروری است که نوعی ارزش­گذاری غیر بازاری در نظر گرفته شود. این روش عموماً زمانی استفاده می­شود که قیمت­های بازاری بعضی کالاهای عمومی مثل دسترسی به آب، هزینه واقعی آن را نشان نمی­دهد. در این شرایط عنصر اصلی در تعیین قیمت این نوع کالاها، تمایل به پرداخت است. تمایل به پرداخت بدست آمده از این روش، ترجیحات افراد را مشخص می­کند که می‌توان آن را اندازه پولی برای دسترسی به کالا یا خدمت تفسیر کرد. به دو روش مستقیم و غیرمستقیم می­توان تمایل به پرداخت افراد را مورد بررسی و اندازه‌گیری قرار داد. در روش مستقیم، از مردم سوال می­شود که تمایل به پرداخت آنها برای بهبود دسترسی به آب کشاورزی چقدر است؟ در این روش تمایل به پرداخت از طریق پرسشنامه برآورد می­گردد. از مهمترین روش­های بکار گرفته شده در روش مستقیم، ارزش­گذاری مشروط است. در روش ارزش­گذاری مشروط، فرد بر اساس یک بازار فرضی تصمیم می­گیرد. یعنی تمایل به پرداخت با توجه به یک رفتار فرضی و نه رفتار واقعی، برآورد می‌گردد. نقدی که بر این روش مطرح است آن است که آیا پاسخ­های داده شده به سوالات فرضی معتبر هستند؟ و آیا می‌توان تنها با تکیه بر این پاسخ‌ها تمایل به پرداخت را برآورد نمود؟ این مشکل با توجه ویژه به پرسشنامه و بکارگیری دقت و درایت در طرح سوالات قابل حل می‌باشد (1). پژوهش‌های متعددی درباره برآورد ارزش اقتصادی آب مصرفی به روش ارزش‌گذاری مشروط صورت گرفته است. همچنین این روش به عنوان یک روش انعطاف­پذیر برای اندازه‌گیری ارزش غیر‌بازاری منابع زیست محیطی بکار می­رود. البته این روش ظاهراً ساده به نظر می‌رسد یعنی تنها از عده­ای پرسیده می­شود که چقدر تمایل به پرداخت برای کالای خاص دارند (9). به دلیل سوال مستقیم از افراد، تمایل به پرداخت برآورد شده از روش ارزش­گذاری مشروط ممکن است دچار تورش گردد. یکی از عوامل اصلی خطا در روش CV¹ اثر حوزه مکانی یا اثر القای است. اثر حوزه مکانی، زمانی رخ می‌دهد که میزان  WTP²برای موقعیت­های مختلف، متفاوت باشد. این اثر معمولاً ناشی از متغیرهایی مانند زمان مصاحبه، مکان مصاحبه و سکونت افراد می­باشد. برخی محققان معتقدند که این مسئله به دلیل روش تعریف و توصیف کالا در مطالعات CV اتفاق می‌افتد (1). توجه به این­گونه تورش‌ها در مطالعات ارزش‌گذاری مشروط جهت برآورد واقعی تمایل به پرداخت لازم می‌باشد. ارزش‌گذاری مشروط به اشکال مختلفی استفاده می‌شود. در روش انتهای باز مستقیماً از پاسخ­دهندگان پرسیده می‌شود، حداکثر مبلغی که تمایل دارند برای بهبود شرایط بپردازد چقدر است؟ در مقابل، در روش یگانه، پاسخ‌دهندگان با تنها یک قیمت روبرو هستند و از آن‌ها درباره تمایل به پرداخت، برای آن قیمت خاص پرسیده می‌شود. در روش اخیر اطلاعات با استفاده از سوالات بلی و خیر محدود می­گردد و کارایی برآورد تمایل به پرداخت از این روش به شدت نیازمند جمع­آوری تعداد زیادی از پرسشنامه دارد. در شکل دوگانه نیاز به اطلاعات بیشتر بدون توجه به تعداد زیاد پرسشنامه دارد. در شکل دوگانه، از پاسخ­دهندگان دو سوال پرسیده می‌شود، این که پیشنهاد دوم بالاتر یا پایین­تر از پیشنهاد اولیه باشد، به پاسخ بلی یا خیر سوال اول بستگی دارد (1). روش انتخاب دو محدویتی ارزش­گذاری مشروط بر اساس تئوری مطلوبیت می­باشد. فرض می‌شود که انتخاب‌ها بر اساس مقایسه مطلوبیت  موارد در دسترس صورت می­گیرد. به این صورت که، موردی که مطلوبیت بالاتری دارد در انتخاب به موارد دیگر ترجیح دارد (10). در این چارچوب، WTP برای بهبود دسترسی به آب کشاورزی، حداکثر مقدار پولی خواهد بود که مصرف­کننده حاضر است در ازای بهره­مندی از بهبود دسترسی به آب بپردازد (1). این موضوع در رابطه (1) نشان داده شده است:

(1)

در رابطه 1،  و به ترتیب دسترسی اولیه و نهایی آب کشاورزی، m تابع مخارج، p قیمت و u تابع مطلوب اولیه می­باشد. پژوهش حاضر برای اندازه­گیری تمایل به پرداخت آب مصرفی کشاورزان از انتخاب دوگانه دو بعدی استفاده می­کند. در این روش پاسخ­دهندگان تنها یک پیشنهاد را از میان تعدادی از پیشنهادات از پیش تعیین شده انتخاب می‌کنند. پاسخ­دهندگان در مواجهه با قیمت پیشنهادی و با احتمال یک موقعیت بازار فرضی تنها پاسخ بلی و خیر می­دهند.

(2)

روش جدید مستلزم احتمال تعیین و انتخاب یک پیشنهاد بیشتر نسبت به پیشنهاد اولیه است (1). در این پژوهش یک پرسشنامه انتخاب دوگانه طراحی شده تا برای پاسخ­دهندگان اطلاعات دقیق و کافی در باره بازار فرضی ایجاد گردد. این پرسشنامه در سه بخش تهیه شده است: بخش اول شامل، وضعیت اقتصادی – اجتماعی افراد همچون شغل، سطح تحصیلات، تعداد اعضای خانواده، نگرانی از در دسترس بودن آب، سطح درآمد، سن، تعداد فرزندان، جنسیت می‌باشد. بخش دوم شامل، برخی سوالات درباره رتبه‌بندی مشکلات اجتماعی و میزان رضایت از آب مصرفی جهت آماده‌سازی پاسخ­دهندگان برای پاسخ­گویی به سوالات بخش سوم است. بخش سوم شامل سوالات مربوط به تمایل به پرداخت آب مصرفی است. در این بخش شش پیشنهاد قیمتی در هشت پرسش وابسته به هم ارائه می‌شود. ابتدا قیمت پیشنهادی میانی، به این صورت پرسیده شده است که "اگر اداره آب منطقه­ای دسترسی به آب را به اندازه‌ی بهبود بخشد که شما هیچ گونه نگرانی از بابت در دسترس بودن آن نداشته باشید؛ آیا شما حاضرید برای استفاده از آب این مبلغ را بپردازید؟". در صورت ارائه پاسخ مثبت قیمت پیشنهادی پرسیده می‌شود. برای بررسی عوامل موثر بر تمایل به پرداخت کشاورزان از مدل توبیت به روش دو مرحله‌ای هکمن استفاده شده است. دلیل اصلی بهره‌گیری از مدل توبیت، نقص مدل‌های لاجیت و پروبیت در تمایز بین عوامل موثر بر اقدام به تصمیم و عوامل موثر بر میزان فعالیت است (9). در این پژوهش ارتباط بين میزان تمایل به پرداخت کشاورزان و متغيرهاي تأثيرگذار از طريق مدل 3 ،4 و 5 بررسي شده است:

(3)
(4)
(5)

در روابط شماره (3)، (4) و (5)، بردار پارامترهای مدل، متغیر مستقل است که شاملr سن، سرپرست خانوار، بارتکفل، سطح تحصیلات، سطح زیر کشت، مالکیت زمین، کانال­کشی و درآمد است. براي کشاورزانی که اظهار پرداخت بیش از مقدار فعلی دارند  میزان تمایل به پرداخت آنان می­باشد معادله (3) و براي کشاورزی‌هایی كه تمايلي به پرداخت بیش از مقدار فعلی دارند  صفر در نظر گرفته مي‌شود. به عبارت دیگر، آستانه برش، صفر در نظر گرفته شده است. بر این اساس، برای مشاهده‌های صفر، احتمال وقوع هر مشاهده از روابط بالا به شکل معادله 6 تعریف می‌شود:

(6)

در رابطه (6)  بیانگر توزیع احتمال و تابع چگالی جمله خطای ارزیابی شده در مقادیر  می‌باشد. بنابراین احتمال وقوع هر مشاهده از ‌های بزرگتر از صفر از معادله 6 به دست می‌آید

(7)

(16) نشان داد که مقادیر مورد نظرY در این مدل، از معادله 7 حاصل می‌شود: 

(8)

برای مشاهده‌های بزرگتر از صفر () از معادله (9) است

(9)

مدل توبیت با بهره‌گیری از هر دو گروه کشاورزی (کشاورزی بالقوه و بالفعل)، خطای نوع اول (غیر‌تصادفی بودن نمونه) را بر طرف می‌نماید. اما احتمال بروز خطای نوع دوم (عدم‌تمایز عوامل مؤثر بر اقدام) همچنان به قوت خود باقی است، زیرا تمایز بین دو گروه از عوامل موثر بر میزان تمایل پرداخت آب مصرفی صورت نگرفته است. هکمن یک روش دو مرحله‌ای را برای برآورد مدل توبیت و به منظور رفع مشکل دوم پیشنهاد نمود. روش دو مرحله­ای هکمن براین فرض استوار است که یک مجموعه از متغیرها می‌تواند برتصمیم به شرکت در فعالیتی خاص تاثیر بگذارد و مجموعه دیگری از متغیرها می‌تواند پس از اتخاذ تصمیم اولیه حجم فعالیت مورد نظر را تحت تأثیر قرار دهد، البته این دو گروه از متغیر­ها در صورت لزوم می­تواند مشابه نمی‌باشند. در روش هکمن برای تعیین عوامل مؤثر در هریک از دو مجموعه متغیرهای یاد شده، مدل توبیت به دو مدل پروبیت و مدل رگرسیون خطی تبدیل می‌شود. عواملی که می‌توانند بر تصمیم کشاورزان به تمایل به پرداخت آب موثر باشند، به صورت متغیرهای مستقل در مدل پروبیت وارد می‌شوند و عواملی که می‌توانند بر میزان تمایل به پرداخت مؤثر باشند، در مجموعه متغیرهای مستقل مدل رگرسیون خطی قرار می‌گیرند. مدل دوم با اضافه شدن متغیر جدیدی تحت عنوان معکوس نسبت میلز (ʎ) که با استفاده از پارامترهای برآورده شده مدل اول ساخته می‌شود، به مجموعه متغیرهای مستقل آن به مرحله اول مرتبط خواهد شد. متغیر وابسته در مدل پروبیت شامل یک متغیر دو جمله‌ای با مقادیر یک و صفر می‌باشد. بر این اساس، متغیر وابسته، برداری از مقادیر صفر و یک است که در آن عدد صفر به منزله تصمیم به عدم تمایل به پرداخت می­باشد. از این رو، برای هایی که مقدار آن‌ها بزرگتر از صفر است، عدد یک منظور می‌شود و برای هایی که مقدار آنها صفر است، صفر باقی می‌ماند. با این شیوه، متغیر مستقل مدل پروبیت برای تمام مشاهده‌ها ساخته می‌شود. با توجه به توضیحات بالا، دو مدل به دست آمده از تفکیک مدل توبیت به صورت معادله­های 10 و 11 نشان داده می‌شود (1):

مدل پروبیت: 

(10)

مدل رگرسیون خطی:

(11)

در الگوهای بالا β و σ ضرایب پارامترهای مدل، ʎ معکوس نسبت میلز، er  وVr  جمله­های خطا می‌باشند. در مرحله اول از روش هکمن، مدل پروبیت با استفاده از روش راستنمایی برآورد می‌گردد. در این مرحله، نقش عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت و میزان تمایل به پرداخت هریک با محاسبه تغيیر در احتمال ورود به اين مجموعه از کشاورزان مشخص می‌شود. علاوه بر این متغیر معکوس نسبت میلز که به صورت  تعریف می‌شود، با استفاده از پارامتر‌های برآورد شده مدل پروبیت برای کلیه مشاهده­ها با  محاسبه و استخراج می‌شود. در مرحله دوم از روش هکمن، مدل رگرسیون خطی (معادله 11) برای مشاهده‌هایی که در آنها  است برآورد می­شود. همان­گونه که معادله (11) نشان می‌دهد، در این مرحله متغیر معکوس نسبت میلز  ʎ rبه مجموعه متغیر‌های مستقل در مدل رگرسیونی اضافه می‌شود. ضریب این متغیر، خطای ناشی از انتخاب نمونه را نشان می‌دهد. چنانچه ضریب این متغیر از لحاظ آماری بزرگ‌تر از صفر باشد، حذف مشاهده‌های صفر از مجموعه مشاهده‌ها باعث اریب پارامترهای برآورد شده مدل خواهد شد و اگر ضریب این متغیر معنی‌دار نباشد، حذف مشاهدات صفر، اگر چه منجر به اریب شدن پارامترهای برآورده شده نمی‌گردد، اما منجر به از بین رفتن کارایی برآوردگر خواهد شد. حضور متغیر معکوس نسبت میلز در مدل رگرسیون خطی یاد شده، وجود ناهمسانی واریانس مدل اولیه را رفع می‌کند و استفاده از برآوردگر حداقل مربعات معمولی (OLS) را بلامانع می‌سازد (13 و 9). بنابراین با دو مرحله‌ای کردن برآورد پارامترهای مدل توبیت، می‌توان عوامل موثر بر تصمیم را از عوامل موثر بر میزان تمایل به پرداخت برای آب مصرفی در بخش کشاورزی تفکیک کرد و در نتیجه نقش و میزان اثر گذاری هر یک از این عوامل در گروه‌های دوگانه بهتر مشخص می‌شود در ادامه پیش‌بینی با رگرسیون توبیت با استفاده از نرم افزار Stata 15 صورت گرفت.

 

نتایج

- متوسط هزینه کشاورزان و رضایتمندی از دسترسی به آب 

برای بررسی تأثیر درآمد بر رضایت¬مندی از دسترسی به آب از متغیر حداقل معیشت کشاورزان در طول ماه استفاده شد. پاسخ کشاورزان در شش طبقه از حداقل معشیت کشاورزان تا بالاترین سطح درآمدی تقسیم¬بندی گردید (3). بر اساس این تقسیم¬بندی میزان معیشت کشاورزان در بازه¬ای بین 400 تا 700 هزار تومان در ماه تا بالاتر از 5/2 میلیون تومان در ماه قرار گرفته ‌است.

 

---

[1]  Water Treatment Plant

[2]  Contingent Valuation

جدول 1- متوسط هزینه­ی کشاورزان در طول یکماه (سال 1397)

(درصد)	مجموع	بیشتر از2500	2500-2000	2000-1500	1500-1000	1000-700	700-400	حداقل معیشت کشاورزان (هزارتومان)
41	90	3	9	11	23	32	12	کاشمر
16	35	1	4	3	13	5	9	کوهسرخ
22	49	4	14	7	15	4	5	خلیل‌آباد
21	46	5	11	4	13	7	6	بردسکن
100	220	13	38	25	64	48	32	مجموع
	1	6	18	11	29	22	15	(درصد)

یافته‌های تحقیق

 

 

در (جدول 1) میزان هزینه کشاورزان به تفکیک شهرهای مورد بررسی مشاهده می­شود که نشان می­دهد که بیشترین و کمترین فراوانی این متغیر در شهر کاشمر به ترتیب مربوط به بازه 700 هزار تومان تا یک میلیون تومان و 5/2 میلیون تومان به بالا، در شهر کوهسرخ مربوط به بازه یک تا 5/1 میلیون تومان و بالاتر از 5/2 میلیون تومان، در شهر خلیل‌آباد مربوط به بازه 700 هزار تا یک میلیون تومان و 5/2 میلیون تومان به بالا و در شهر بردسکن نیز مربوط به بازه یک تا 5/1 میلیون تومان و 5/1 تا دو میلیون تومان است.

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول2-رضایتمندی کشاورزان از دردسترس بودن آب کشاورزی

	شهر	درصد	خیلی زیاد	زیاد	نسبتاً زیاد	کم	بسیار کم	مجموع
	کاشمر	تعداد	23	13	39	12	4	91
		درصد	(5/10)	(9/5)	(7/17)	(5/5)	(8/1)	(4/41)
	کوهسرخ	تعداد	13	2	18	1	3	37
		درصد	(9/5)	(9/0)	(2/8)	(5/0)	(4/1)	(8/16)
	خلیل‌آباد	تعداد	11	2	10	18	2	43
		درصد	(5)	(9/0)	(5/4)	(2/8)	(9/0)	(5/19)
	بردسکن	تعداد	10	5	18	11	5	49
		درصد	(5/4%)	(3/2)	(2/8)	(5)	(3/2)	(3/22)
	مجموع	درصد	(9/25)	(10)	(6/38)	(1/19)	(4/6)	100

یافته‌های تحقیق

 

 

(جدول 2) میزان رضایت کشاورزان از در دسترس بودن آب کشاورزی را نشان می­دهد. این متغیر در قالب طیف لیکرت ۵ تایی از رضایت­مندی خیلی زیاد تا رضایت­مندی بسیارکم طبقه­بندی شده است. بر این اساس بیشترین فراوانی این متغیر در شهرستان کاشمر مربوط به گزینه نسبتاً راضی با 13 درصد، در شهرستان کوهسرخ مربوط به گزینه رضایت­مندی نسبتاً زیاد با 8 درصد، در شهرستان خلیل‌آباد مربوط به گزینه رضایت­مندی کم با 8 درصد و در شهر بردسکن نیز مربوط به رضایتمندی نسبتاً زیاد 8 درصد می‌باشد. در مقابل کمترین فراوانی پاسخ­دهندگان در کاشمر مربوط به رضایت­مندی بسیار کم (2 درصد)، در کوهسرخ رضایت­مندی کم (5/0 درصد)، در خلیل‌آباد رضایت­مندی زیاد و بسیار کم (1 درصد) و در بردسکن رضایت­مندی زیاد و

بسیار کم (2 درصد) می­باشد. بنابراین می‌توان گفت که در هر چهار شهر مورد بررسی کشاورزان از در دسترس بودن آب کشاورزی رضایت متوسطی دارند.

 

- تمایل به پرداخت کشاورزان

(جدول 3) تمایل کشاورزان به افزایش قیمت آب جهت تسهیل دسترسی آب برای مصرف در بخش کشاورزی را نشان می­دهد.

جدول3- تمایل به پرداخت کشاورزان برای هر متر مکعب آب کشاورزی

شهرستان	قیمت پیشنهادی (ریال)	430-330	540-440	750-550	900-760	1100-910	1300-1110	1600-1310	2150-1610	میانگین قیمت آب	مشارکت
کاشمر	تعداد درصد	15 (7/41)	11 (6/30)	5 (9/13)	4 (1/11)	1 (8/2)	0 (0/0)	0 (0/0)	0 (0/0)	518	36 (6/39)
کوهسرخ	تعداد درصد	7 (9/38)	4 (2/22)	3 (7/16)	2 (1/11)	1 (6/5)	0 (0/0)	1 (6/5)	0 (0/0)	594	18 (6/48)
خلیل‌آباد	تعداد درصد	11 (3/39)	7 (25)	4 (3/14)	3 (7/10)	2 (1/7)	1 (6/3)	0 (0/0)	0 (0/0)	606	28 (1/65)
بردسکن	تعداد درصد	9 (5/37)	6 (25)	4 (3/14)	3 (5/12)	1 (2/4)	1 (2/4)	0 (0/0)	0 (0/0)	569	24 (49)
مجموع	تعداد درصد	42 (1/19)	28 (7/12)	16 (3/7)	12 (5/5)	5 (3/2)	2 (9/0)	1 (5/0)	0 (0/0)	572	106 (2/48)

یافته‌های تحقیق

 

 

(جدول3) تمایل کشاورزان به افزایش قیمت آب جهت تسهیل دسترسی آب برای مصرف در بخش کشاورزی را نشان می­دهد. سناریوی افزایش قیمت آب براساس پژوهش (14) طبقه­بندی گردید. براساس این مطالعه قیمت بازاری آب در این شهرستان­ها، 330 ریال محاسبه گردید در حالی که قیمت سایه­ای آب 2150 ریال یدست آمد. در این مطالعه بر اساس این نتایج سناریوهای مختلف تغییر قیمت آب تدوین و تمایل به پرداخت کشاورزان به هر یک از این سناریوها مورد تحلیل قرار گرفت. در نظرسنجی انجام گرفته بین کشاورزان هر چهار شهر، اکثر کشاورزان تمایل به افزایش قیمت آب به منظور بهتر شدن دسترسی آب جهت مصرف در بخش کشاورزی را داشتند. در شهرستان کاشمر از 91 کشاورز، تنها 36 نفر تمایل به پرداخت آب بها بیشتری نسبت به حالت فعلی را داشته که از بین آنها پیشنهاد قیمتی 15 نفر بین 330 تا 430 ریال (6/41 درصد)، 11 نفر بین 440 تا 540 ریال (6/30 درصد)، پنج نفر بین 550 تا 750 ریال (9/13 درصد)، چهار نفر بین 760 تا 900 ریال (1/11 درصد) و یک نفر بین 910 تا 1100 ریال (8/2 درصد) برای هر‌ متر مکعب آب برای بهبود دسترسی به منابع آب زیرزمینی را پذیرفتند.

در شهر کوهسرخ از 37 کشاورز، تنها 18 کشاورز تمایل به پرداخت برای در دسترسی بهتر به منابع آب را اظهار کردند که در این بین پیشنهاد قیمتی، هفت نفر بین 330 تا 430 ریال (9/38 درصد)، چهار نفر بین 440 تا 540 ریال (2/22 درصد)، سه نفر بین 550 تا 750 ریال (7/16 درصد) و دو نفر بین 910 تا 1110 ریال (1/11 درصد) و یک نفر بین 1110 تا 1300 ریال (6/5 درصد) را برای دسترسی به هر متر مکعب آب مطرح کردند و 19 نفر (4/51 درصد) حاضر به پرداخت مبلغی برای بهبود دسترسی به آب نداشتند. در شهر خلیل‌آباد از 43 کشاورز، تنها 28 نفر تمایل به پرداخت برای دسترسی بهتر به منابع آب را اظهار کردند که در بین آنها پیشنهاد قیمتی 11 نفر بین 330 تا 430 ریال ( 3/39 درصد)، هفت نفر بین 440 تا 540 ریال (25 درصد)، چهار نفر بین 550 تا 750 ریال (3/14 درصد) و دو نفر بین 910 تا 1110 و یک نفر بین 1110 تا 1300 ریال را برای دسترسی به هر متر مکعب آب پذیرفتند و 15 نفر (35 درصد) حاضر به پرداخت مبلغی برای بهبود دسترسی به آب نداشتند. بنابراین در شهر خلیل آباد، 65 درصد کشاورزان تمایل به پرداخت بیشتری نسبت به میانگین (520 ریال) برای بهبود دسترسی به هر متر مکعب آب دارند که دلیل آن می­تواند موجودی بیشتر زمین نسبت به مناطق دیگر باشد که ارزش آب در این منطقه را بسیار حائز اهمیت می­نماید. در شهرستان بردسکن از 49 کشاورز، 24 نفر تمایل به پرداخت برای دسترسی بهتر به منابع آب را اظهار کردند که در بین آنها پیشنهاد قیمتی نه نفر بین 330 تا 430 ریال (5/37 درصد) و شش نفر بین 440 تا 540 ریال (25 درصد) را برای دسترسی به هر متر مکعب آب پذیرفتند و 49 نفر (51 درصد) حاضر به پرداخت مبلغی برای بهبود دسترسی به آب نبودند. بنابراین در این شهرستان نیمی از کشاورزان تمایل به پرداخت بیشتری نسبت به میانگین (مبلغ 510 ریال) برای دسترسی به هر متر مکعب آب دارند. از میان افرادی که تمایل به پرداخت نداشتند و یا تمایل کمی داشتند عموماً معتقد بودند که اگر چنین پرداختی صورت گیرد، چه تضمینی وجود دارد که اداره آب منطقه‌ای در آینده به تعهدات خود عمل کند. در مجموع در این شهرستان‌ها 48 درصد کشاورزان که اظهار تمایل به پرداخت بیشتر داشتند، بطور میانگین حاضر هستند مبلغ 565 ریال برای بهبود دسترسی به هر متر مکعب آب بپردازند. در عین حال از کل افراد مورد بررسی 114 نفر (52 درصد) حاضر به پرداخت مبلغی برای بهبود دسترسی به منابع آب نداشتند. میانگین تمایل به پرداخت برای آب در شهرهای کاشمر، کوهسرخ، خلیل‌آباد و بردسکن به ترتیب 518، 594، 606 و 569 ریال برای هر کشاورز برآورد شده است (جدول 3).

 

- عوامل تأثیرگذار بر تمایل به پرداخت

تمایل به پرداخت آب کشاورزی تحت تأثير يك مجموعه از انگيزه‌هاي اقتصادي و غير‌اقتصادي شامل سن، بار تکفل، سطح تحصیلات، سطح زیر‌کشت، مالکیت زمین، کانال­کشی و درآمد قرار داشته که در این پژوهش علاوه بر در نظر گرفتن این عوامل، نوع منطقه نیز مي‌تواند در تصميم‌گيري مؤثر باشد زيرا کمیت و کیفیت آب در مناطق مختلف متفاوت است که برای سنجش اثر مناطق بر تمایل به پرداخت کشاورزان از متغیر موهومی استفاده شده است.

بخشي از عواملي كه در بالا ذكر شد انتظار مي‌رود كه بر مرحله تصميم‌گيري کشاورزان بر تمایل به پرداخت برای آب کشاورزی مؤثر باشند و گروهي از عوامل فوق الذكر بر میزان تمایل به پرداخت برای آن تأثير بگذارند.

همان‌طور که در روش تحقیق اشاره شد براي شناسايي و تفكيك اين دو گروه از عوامل از مدل دو مرحله­ای توبیت هكمن استفاده شده است. براي نشان دادن تفاوت مدل هكمن با مدل توبیت و روش OLS در (جدول شماره 4 و 5) به ترتیب نتایج هر سه مدل نشان داده شده است.

 

جدول 4- نتایج تحليل رگرسيون با روش توبیت و حداقل مربعات معمولی

روش توبیت		روش رگرسیونی ( OLS)					متغیر‌ها
			ضرایب	آماره T
-0.42ns	-0.32		-0.35ns	-0.43				سن
*-4.32	-3.4		*-3.32	-23.1				بار تکفل
**1.42	2.1		0.53ns	0.71				تحصیلات
*-3.2	-51.5		*-4.3	-19.2				سطح زیر‌کشت
0.54ns	-7.8		-0.71ns	-2.8				نوع مالکیت زمین
-0.32ns	-11.6		-0.9ns	-28.1				کانال کشی
*3.62	0.45		*4.2	0.23				درآمد کشاورز
-	-121.1		*-5.2	-12.7		کاشمر		مناطق متغیر موهومی
-	11.3		-1.3	-59.3		خلیل‌آباد
0.85				0.81				R-SQUARE

یافته‌های تحقیق

 

جدول 5- نتایج حاصل از برآورد روش هکمن دو مرحله­ای

یافته‌های تحقیق : ** سطح احتمال 99 درصد و * سطح اجتمال 95 درصد

 

 

کشش (میانگین)		آماره T		ضرایب
مرحله دوم	مرحله اول (اثر کل)	مرحله دوم	مرحله اول	مرحله دوم	مرحله اول	متغییرهای پیش‌بینی شده
(OLS)	(Probit)	(OLS)	(Probit)	(OLS)	(Probit)
-0.73	-0.72	-4.55*	-	-	-1.98	سن
-0.91	-0.81	1.83**	2.53	-5.4	-	بار تکفل
0.24	0.11	-	-	1.8	-	تحصیلات
0.29	0.18	3.62*	-2.89**	-4.5	-	سطح زیر کشت
-0.32	-0.32	-0.17ns	-1.8*	-	-13.5	نوع مالکیت زمین
0.25	0.19	3.26*	-6.34*	-	-91.2	کانال­کشی
0.75	0.85	2.72*	3.78**	0.21	-	درآمد کشاورز
0.56	0.16	-	-	-	-68.3	کاشمر
-0.11	-0.29	-	-	-	-155.6	خلیل‌آباد
-	-		-4.66*	0.64	-	ʎ
			-	0.49.		Φ(I)
				0.4		A
				134		Wald test
				0.89		R-SQUARE
				0.81		MCFADDEN R-SQ
				2.18		D.W
				92.9		PERCENTAGE OF RIGHT PREDICTIONS

فرم تابع انتخاب شده براي هر سه مدل الگوي خطي است که بر اساس معیارهای انتخاب مدل باکس – کاکس و والد مشخص گردیده است. مدل­های برآورد شده همگی دارای قدرت توضیح­دهندگی مناسبی می‌باشند. در برآورد مدل به روش توبیت نشان می­دهد که بار تکفل، سطح تحصیلات، سطح زیر کشت و درآمد از مهمترين عوامل موثر بر میزان تمایل به پرداخت آب کشاورزی در چهار شهرستان مورد بررسی بوده و متغير مالکیت، سن و کانال­کشی اثر معنا‌داري را نشان نداده است. پارامترهای برآورد شده در مدل توبیت گرچه دارای قدرت توضیح­دهندگی مناسبی است، لیکن به دلیل عدم امکان تفکیک دو گروه از متغیرها، اثر بعضی از این متغیرها بخوبی نشان داده نشده است. این خود دلیل روشنی بر اهمیت تفکیک دو گروه از عوامل مذکور است. مقایسه ضرایب مدل توبیت با برآوردهای OLS بخوبی اریب بودن برآوردهای OLS را روشن می‌سازد. به طوری که ملاحظه می‌شود مقادیر برآوردهای OLS از مقادیر برآوردهای ML برای مدل توبیت بطور قابل ملاحظه‌ای متفاوت می­باشد، بنابراین برآوردهای نادرستی را حاصل می‌نماید.

(در جدول5) درصد پیش‌بینی صحیح مدل برآورد شده بالغ بر 92 درصد است و از آن‌جا که مقدار قابل قبول این آماره برای مدل‌های لوجیت و پروبیت برابر با 70 درصد می­باشد، لذا مقدار به دست آمده در این مدل رقم مطلوبی را نشان می­دهد. معنا‌دار بودن متغير عكس نسبت ميل (46/4) در مرحله دوم روش هكمن را نشان مي‌دهد. این آماره نشان­دهنده این موضوع است كه حذف کشاورزان بالقوه (مشاهدات صفر برای (Yr از جامعه سبب اريب شدن پارامترهاي برآورد شده مي‌گردد. همچنين متغير مذكور نشان مي‌دهد كه عوامل اثرگذار بر تصميم کشاورزان به پرداخت بیشتر برای آب کشاورزی با عوامل تعيين­كننده ميزان تمایل به پرداخت یکسان نیست. (جدول 5) نتایج برآورد مدل هکمن را نشان می‌دهد. در مدل پروبيت (مرحله اول هكمن) آماره R2 مك فادن برابر 81/0 مي‌باشد. این آماره نشان از قدرت توضیح­دهندگی بسیار بالای مدل را نشان می­دهد. آزمون والد براي مدل توبيت معنادار و برابر 134 است. این آماره مناسب بودن برآوردهای مدل را نیز نشان می­دهد. پارامترهای برآورد شده در مدل همگی دارای علائم مورد انتظار می‌باشند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که درآمد کشاورز، نوع مالکیت، سطح زیر کشت و میزان کانال­کشی بر تصمیم کشاورزان برای در اختیار داشتن آب کشاورزی با دسترسی آسان و همچنین متغیرهای سن، متاهل بودن، سطح زیرکشت، کانال­کشی انتقال آب و درآمد بر میزان تمایل به پرداخت کشاورزان بر پرداخت مبلغ بیشتری برای آب کشاورزی با دسترسی بهتر مؤثر است. تفسیر نتایج مدل بر مبنای کشش­های محاسبه شده صورت می‌گیرد. پارامترهای گزارش شده تحت عنوان اثر کل درصد تغییر در متغیر وابسته را برای کلیه کشاورزان بالفعل و بالقوه در عکس العمل به یک درصد تغییر در هر یک از متغیرهای مستقل نشان می­دهد. اعداد گزارش شده تحت عنوان اثر  عکس العمل مشابه(کشش) را فقط توسط کشاورزان بالفعل بیان می­کند. متغیرهای کانال­کشی انتقال آب و درآمد کشاورزان بیشترین تأثیر را در میزان تمایل به پرداخت آب کشاورزی داشته به طوری که با افزایش یک درصدی هر یک از این

متغیرها تمایل به پرداخت آب کشاورزی به ترتیب به 25/0 و 75/0 درصد میزان افزایش می­یابد. آماره نشان می­دهد که برای کشاورز که متوسط مقادیر عوامل مندرج در (جدول 5) را دارد تنها 49 درصد احتمال دارد در زمره افرادی قرار گیرد که تمایل به پرداخت بیشتری از تعرفه فعلی برای آب بها کشاورزی دارد. جز A نشان می­دهد که 40 درصد از کل تغییرات تمایل به پرداخت افرادی که اعلام پرداخت بیشتر داشته­اند به دنبال تغییر در متغیرهای برون­زا ناشی از کشاورزان بالفعل است و 60 درصد باقیمانده ناشی از تغییر در احتمال پیوستن کشاورزان بالقوه به جمع کشاورزان فعلی حاصل می­شود. به عبارت دیگر امکان زیادی وجود دارد تا از طریق فرهنگ­سازی و ارتقاء اطلاعات افراد نسبت به مشکلات آب، شرایطی فراهم شود تا بر تصمیم کشاورز به پرداخت بیشتر برای آب مؤثر واقع شود و منجر شود تا کشاورزان بالقوه به جمع سایر کشاورزان بالفعل اضافه شوند. 

همچنین اثر‌ نهایی درآمد نشان می­دهد که یک واحد افزایش در درآمد در صورت ثابت بودن سایر عوامل منجر به افزایش 75/0 درصد در احتمال وجود تمایل به پرداخت آب کشاورزی می­شود. کشش کل وزن داده شده متغیرهای مستقل میزان تحصیلات، سن و نوع مالکیت به ترتیب برابر با 24/0، 73/0- و 32/0- می­باشد یعنی با ثابت فرض کردن سایر عوامل یک درصد افزایش در سن، پذیرش تمایل به پرداخت آب را 73/0 درصد کاهش می­دهد و هم­چنین اثر نهایی این متغیر میزان تحصیلات و کانال‌کشی به ترتیب برابر با 11/0 و 19/0 می‌باشد یعنی یک واحد افزایش در سال­های تحصیل و میزان کانال­کشی با فرض ثابت بودن سایر عوامل به ترتیب منجر به افزایش 11 و 19 درصد در احتمال تمایل به پرداخت آب برای کشاورزان می­شو.د.

 

بحث و نتیجه­گیری

کمبود آب در کشور به ویژه در استان خراسان رضوی یکی از اصلی­ترین عوامل محدودکننده توسعه فعالیت‌های اقتصادی در دهه­های آینده به شمار می­رود، هدف از این پژوهش، بررسی عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت آب مصرفی در بخش کشاورزی و تعیین ارزش اقتصادی آن در بخش کشاورزی در چهار منطقه معین شده استان خراسان رضوی با استفاده از روش ارزش­گذاری مشروط دوگان می­باشد. نتایج مدل پروبیت نشان می­دهد که متغیرهای درآمد و تحصیلات اثر مثبت و معناداری بر احتمال پذیرش تمایل به پرداخت آب مصرفی توسط کشاورزان داشته و متغیرهای بارتکفل و سطح زیر کشت اثر منفی و معنی‌دار بر احتمال پذیرش تمایل به پرداخت آب مصرفی توسط کشاورزان داشته است. این نتایج با نتایج (16، 13 و 1) همسو و مطابقت دارد و همچنین کشاورزان در برخی مناطق به در دسترس بودن آب کشاورزی اهمیت داده و حاضرند مبلغی بیشتر از تعرفه فعلی برای بهبود دسترسی بپردازند. بررسی حاضر نشان می‌دهد که در شهرستان کاشمر، کوهسرخ، خلیل‌آباد و بردسکن به ترتیب 40، 49، 65 و 50 درصد از کشاورزان، حاضر به پرداخت مبلغی بیش از تعرفه فعلی برای بهبود دسترسی به آب هستند. بدین ترتیب میانگین تمایل به پرداخت برای آب در شهرهای کاشمر، کوهسرخ، خلیل‌آباد و بردسکن به ترتیب 518، 594، 606 و 569 ریال برای هر کشاورز برآورد شده است. بر اساس نتایج بدست آمده از برآورد مدل توبیت هکمن متغیرهای سن، بار تکفل، سطح زیرکشت، کانال­کشی انتقال آب و درآمد بر میزان تمایل به پرداخت کشاورزان بر پرداخت مبلغ بیشتری برای آب کشاورزی با دسترسی بهتر مؤثر است که همسو با نتایج (3 و 12) بوده است.

 

پیشنهادها

. با توجه به اهمیت آب برای کشاورزان مناطق مورد بررسی و تمایل به پرداخت بالای آنها در راستای داشتن دسترسی بهتر و آسانتر، پیشنهاد می‌شود برنامه‌ریزی مناسبی برای بهبود دسترسی بهتر و امکان انتقال آب از منطقه پر آب به منطقه کم ‌آب صورت گیرد تا نگرانی کشاورزان در ارتباط با دسترسی به آب کشاورزی کاهش یابد. توسعه و اجرای فناوری جدید در مصرف آب که بر بهبود کارآیی مصرف آب اثر‌گذار می‌باشد بنابراین دولت با سرمایه‌گذاری در این تأسیسات و زیرساخت‌های در جهت کاهش هزینه‌های کشاورزان که منجر به بهبود مصرف آب شده، که خود پیش زمینه برای افزایش قیمت آب مصرفی کشاورزی می‌گردد. در جهت کاهش شکاف بین ارزش اقتصادی و قیمت پرداختی آب از سوی کشاورزان به صورت تدریجی، آب‌ بها را افزایش داده تا باعث افزایش کارایی استفاده از آب و جلوگیری از مصرف بی­رویه آن شود. البته پیش ‌نیاز اعمال این سیاست، آماده بودن بازاررسانی مناسب نهاده‌ها و همچنین مهیا بودن زیرساختهای ابزاری قابل دسترس از قبیل مکانیزاسیون کشاورزان و بذر اصلاح شده در بخش مورد نظر می‌باشد که نهایتاً منجر به افزایش قابل قبولی از سود اقتصادی کشاورز می‌گردد.

 

ملاحظات اخلاقی پیروی از اصول اخلاق پژوهش

همکاری مشارکت­کنندگان در تحقیق حاضر به صورت داوطلبانه و با رضایت آنان بوده است.

 

حامی مالی

هزینه­ تحقیق حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شده است.

 

مشارکت نویسندگان

طراحی و ایده­پردازی: سید مهدی حسینی, محمود هاشمی تبار

؛ روش­شناسی و تحلیل داده­ها: محمد نورزیان, سید مهدی حسینی

نظارت و نگارش نهایی: محمد نوروزیان, احمد اکبری

 

تعارض منافع

بنابر اظهار نویسندگان، مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.

 

 

 

References

1.       Acey, C., KisianganiI, J., Ronoh, P., Delaire, C., Makena, E., Norman, G., Levine, D., Khush, R. and Peletz, R. J. W. D. 2019. Cross-subsidies for improved sanitation in low income settlements: Assessing the willingness to pay of water utility customers in Kenyan cities. 115:160-177.

2.       Amirnjad, H., Fazelian, S., and Hosseini Yekani, S. A. 2018. Determining the Water Economic Value for Quality and High-yielding Rice (Case Study Behshahr Plain, Mazandaran Province). Agricultural Economics Research, 10(39), 241-260. [In Persian].

3.       Asadi, M. A., Khalilian, S., and Mosavi, S. H. 2019. Assessment of water economic value in wheat and rapeseed farms (Case Study: Qazvin plain irrigation network). Water Resources Engineering, 12(40), 137-148. [In Persian].

4.       Asadzadeh, A. Behbodhi, D., and Sarmi, M., 2014. Determining the resort value of Kandavan tourist village by regional travel cost method. Journal of Geography and Planning. 19(51): 1-20. [In Persian].

5.       Brower, R., Job, F. C., Vanderkroon, B., Johnston, R. J. and Policy, H. 2015. Comparing willingness to pay for improved drinking-water quality using stated preference methods in rural and urban Kenya. 13: 81-94.

6.       Esmaili Mukherfardoyi, M. A., Ebrahimi, K., Iraqi-Najad, S., and Horfer, A., 2015. Evaluation of farmers' financial efficiency based on determining the economic value of water. Economic research and agricultural development of Iran. 47(1): 141-150. [In Persian].

7.       Isselhorst, S., Berking, J. and Schütt, B., 2018. Water pricing following rainfall distribution and its implications for irrigation agriculture: A case study from Vélez Blanco, Andalusia (1967–2006). Agricultural water management, 199, pp.34-47.

8.       Jin, J., Wang, Z. and Ran, S. J. 2006. Comparison of contingent valuation and choice experiment in solid waste management programs in Macao. 57:430-441.

9.        Khodavardizadeh, M. Hiati, b. Rahli, H. and Kaousi Kalsami M, 2014. Estimating the entertainment value and determining the factors affecting the willingness to pay of visitors to St. Stephen's Church using the two-stage Heckman method. Environmental Science and Technology Quarterly. 17(2): 105-117. [In Persian].

10.       Kontogianni, A., Langford, I. H., Papandreon, A. and Skourtos, M. 2003. Social preferences for improving water quality: an economic analysis of benefits from wastewater treatment. Water Resource Management, 17: 317-336.

11.       Momeni, M., Zakeri, Z., Esfandiari, M., Behzadian, K., Zahedi, S. and Razavi, V. 2019. Comparative analysis of agricultural water pricing between Azarbaijan Provinces in Iran and the state of California in the US: A hydro-economic approach. Agricultural Water Management 223:105724.

12.       Mu, L., Wang, C., Xue, B., Wang, H. and Li, S. 2019. Assessing the impact of water price reform on farmers’ willingness to pay for agricultural water in northwest China. Journal of Cleaner Production.

13.       Musa-Vand, S. and Ghaffari, H, 2014. Estimating Economic Value of Water in Onion Production in Zanjanrud Basin. Journal of Water Research in Agriculture, 29(4), 547-557. doi: 10.22092/jwra.2016.105828. [In Persian].

14.        Norozian, M., Hosseini, S. M., and Akbari, A. 2019. The Impact of Proposed Water Pricing Policies on the Comparative Advantage of Agricultural Products in Kashmar. Journal of Water Research in Agriculture, 33(2), 315-326. doi: 10.22092/jwra.2019.119745. [In Persian].

15.        Piri, H., and Heidari, M. 2018. Estimated Demand and Economic Value of Water in Production of Forage Sorghum in Sistan. Agricultural Economics Research, 10(38), 121-134. [In Persian].

16.        pouran, R., raghfar, H., ghasemi, A. R., and bazazanFormat without Comments.docx, F. 2017. Evaluating the economic value of virtual water with maximizing productivity of Irrigation water. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 6(21), 189-212. doi: 10.22084/aes.2017.1803. [In Persian].

17.       Tobin, J. J. 1958 Estimation of relationships for limited dependent variables.: 24-36. 

18.       ZrahtKish S.Y. 2016. Economic valuation of agricultural water with Environmental Restriction (Case Study of Lishter plain). Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 47(1), 259-269. doi: 10.22059/ijaedr.2016.58848. [In Persian].