Comparing the effectiveness of forgiveness training and mindfulness on courage skills in persons with drug abuse disorder
Subject Areas : PsychologyAlireza Nakhaee 1 , ali arab 2 * , Masoud Rostami 3
1 - PhD student, Department of Psychology, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran.
2 - Associate Professor, Department of Psychology, University of Sistan and Baluchistan, Zahedan, Iran.
3 - Assistant Professor, Department of Psychology, University of Sistan and Baluchistan, Zahedan, Iran.
Keywords: forgiveness training, mindfulness training, courage skills,
Abstract :
The current research was to compare the effectiveness of forgiveness training and mindfulness on courage skills in people with substance abuse disorder. The method of semi-experimental research was pre-test, post-test and follow-up with a heterogeneous control group. The statistical population included all drug users who referred to the drug addiction camp in Zabul city, 45 people whose score in the Ratos courage questionnaire (1984) was 1.5 standard deviation units higher than the mean, were identified and randomly divided into three groups (two groups experiment and a control group) were placed. The first experimental group received 12 sessions of forgiveness training and the second experimental group received 8 The data were collected using the courage skill questionnaire and analyzed using the method of variance analysis with repeated measurement design (simple mixed design). The results showed that forgiveness training and mindfulness have a positive effect on the courage skills of people with substance abuse disorders. On the other hand, there is no difference between the effectiveness of forgiveness training and mindfulness on the courage skills of people with substance abuse disorders, considering the effectiveness of the two methods of forgiveness and mindfulness training, this method can be used to increase the courage skills of people with substance abuse disorders.
Journal of Psycho Res and Edu Studies Volume 2, Issue 2- Summer 2024 - Pages 1-12
| doi:org 10.71610/psych.2024.1128873 |
Comparing the effectiveness of forgiveness training and mindfulness on courage skills in persons with drug abuse disorder
Alireza Nakhaee 1 , Ali Arab 2*, Masoud Rostami 3
1-PhD student, Department of Psychology, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran.
2- Associate Professor, Department of Psychology, University of Sistan and Baluchistan, Zahedan, Iran.
3-Assistant Professor, Department of Psychology, University of Sistan and Baluchistan, Zahedan, Iran.
OPEN ACCESS Research Article
*Correspondence : Ali Arab *
Received: June 22, 2024 Accepted: July 7 , 2024 Published: Summer 2024 Citation: Nakhaee, A, Arab, A, Rostami, M. (2024). Comparing the effectiveness of forgiveness training and mindfulness on courage skills in persons with drug abuse disorder. Journal of Psycho Research and Educational Studies, 2(2):1-12
doi:org 10.71610/psych.2024.1128873 | Abstract The current research was to compare the effectiveness of forgiveness training and mindfulness on courage skills in people with substance abuse disorder. The method of semi-experimental research was pre-test, post-test and follow-up with a heterogeneous control group. The statistical population included all drug users who referred to the drug addiction camp in Zabul city, 45 people whose score in the Ratos courage questionnaire (1984) was 1.5 standard deviation units higher than the mean, were identified and randomly divided into three groups (two groups experiment and a control group) were placed. The first experimental group received 12 sessions of forgiveness training and the second experimental group received 8 The data were collected using the courage skill questionnaire and analyzed using the method of variance analysis with repeated measurement design (simple mixed design). The results showed that forgiveness training and mindfulness have a positive effect on the courage skills of people with substance abuse disorders. On the other hand, there is no difference between the effectiveness of forgiveness training and mindfulness on the courage skills of people with substance abuse disorders, considering the effectiveness of the two methods of forgiveness and mindfulness training, this method can be used to increase the courage skills of people with substance abuse disorders. Key words: forgiveness training, mindfulness training, courage skills. |
Journal of Psycho Research and Educational Studies, 2(2): 1-12, Summer 2024 2
Extended abstract
Introduction
Drug addiction and abuse as a social problem is a phenomenon that destroys the ability of the society to organize and maintain the existing order and causes structural changes in the economic, social, political and cultural system in a society. The phenomenon of addiction has many unpleasant consequences, which can be attributed to the breakup of families and divorce, orphaned children and their future, the involvement of the young generation in this problem and the waste of the country's financial and economic resources, the filling of prisons and the increase of other deviations. pointed out, and due to the high degree of harm caused by addiction, it is inevitable to address the subject under discussion (De Guispi et al., 2018). Therefore, effective treatment systems and treatment methods for the treatment of disorders related to substance abuse require accurate identification of factors influencing the occurrence of addiction (Nemati Sogli Tepe et al., 2019). An approach whereby people suppress their natural negative reaction to the aggressor and become increasingly motivated to respond in positive ways. Forgiveness has various definitions, however, there is an agreement that forgiveness involves moving from negative thoughts, behavior and cognition in a positive direction (McCullogh and Whitwilt, 2002). Considering the effects of crediting skills on various aspects of life, identifying and investigating important and effective psychological interventions to improve these variables in people is an important issue that researches have rarely addressed. In this regard, the present research is among the first researches that considers the two methods of teaching forgiveness therapy and mindfulness training to be experimentally investigated. Therefore, the present study investigates the question of whether there is a difference between the effectiveness of therapeutic forgiveness training and mindfulness training of boldness skills for people with substance abuse?
Methodology
The present research method was a semi-experimental type with a pre-test and post-test design with a control group and a one-month follow-up. The statistical population of this research included people living in Niatek addiction treatment camp in Zabul city, who visited in 2019. Therefore, a sample of 45 patients was selected using available sampling method and randomly divided into three groups of 15 including two experimental and one control group. Based on the objectives of the research and estimation of parameters and its prediction, analysis of variance test with repeated measurements design (simple mixed design) and Ben Feroni's post hoc test were used using spss version 26 software.
Discussion and Results
There is no significant difference between the effectiveness of forgiveness training and mindfulness in increasing the courage of people with substance abuse disorder, but there is a significant difference between the average scores of the forgiveness training group and the control group, as well as between the average scores of the mindfulness training group and the control group. That is, forgiveness training and mindfulness training have a positive effect on the courage of abused people. In this research, it was concluded that forgiveness training and mindfulness training are effective on the daring skills of people with substance abuse disorder and there is no significant difference between the effectiveness of these two methods. Karimi (1401), in the study of the effect of forgiveness-based therapy on isolationism, ineffective attitudes and boldness of female students with corona anxiety, showed that forgiveness-based therapy was effective on the boldness of these students. Nemati et al. (2014) showed that having the characteristics of forgiveness mediates the release of interpersonal sufferings and consequently is effective on courage and marital satisfaction.
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری سال دوم، شماره دوم، تابستان 1403- صفحات 1-12 |
doi:org 10.71610/psych.2024.1128873
|
مقایسه اثربخشی آموزش بخشایش و ذهنآگاهی
بر مهارت جرأتمندی افراد دارای اختلال سوءمصرف مواد
علیرضا نخعی1 ، علی عرب*2 ، مسعود رستمی3
1- دانشجوی دکتری گروه روانشناسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی ، زاهدان، ايران.
2- دانشیار، گروه روانشناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان زاهدان، ایران.
3- استادیار، گروه روانشناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان زاهدان، ایران.
دسترسي آزاد مقاله علمي پژوهشي نويسنده مسئول*: علی عرب
تاريخ دريافت: 02/04/1403 تاريخ پذيرش: 17/04/1403 تاريخ انتشار: تابستان 1403 استناد: نخعی، علیرضا، عرب، علی، رستمی، مسعود. (1403). مقایسه اثربخشی آموزش بخشایش و ذهنآگاهی بر مهارت جرأتمندی افراد دارای اختلال سوءمصرف مواد. فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری، 2(2): 1-12.
doi:org 10.71610/psych.2024.1128873
| چکیده پژوهش حاضر، مقایسه اثربخشی آموزش بخشایش و ذهنآگاهی بر مهارت جراتمندی در افراد دارای اختلال سوءمصرف مواد بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری با گروه کنترل ناهمسان بود. جامعه¬ آماری شامل تمام افراد مصرفکننده مواد مراجعه کننده به کمپ ترک اعتیاد شهر زابل بود 45 نفر که نمره آنان در پرسشنامه جرأتمندی راتوس 5/1 واحد انحراف معیار بالاتر از میانگین بود شناسایی و به صورت تصادفی در سه گروه (دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل) جایابی شدند. گروه آزمایش اول، آموزش بخشایش12 جلسه و گروه آزمایش دوم، آموزش ذهنآگاهی 8 جلسه دریافت و گروه کنترل هیچگونه مداخلهای دریافت نکردند. داده ها با استفاده از پرسشنامه مهارت جرأتمندی گردآوری و با استفاده از روش تحلیل واریانس با طرح اندازهگیری مکرر(طرح آمیخته ساده) تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد آموزش بخشایش و ذهنآگاهی بر مهارت جراتمندی افراد دارای اختلال سوءمصرف مواد تأثیر مثبت دارند. از طرف دیگر بین اثربخشی آموزش بخشایش و ذهنآگاهی بر مهارت جراتمندی افراد دارای اختلال سوءمصرف مواد تفاوت وجود ندارد، با توجه به اثربخشی دو روش آموزش بخشایش و ذهنآگاهی میتوان از این روش برای افزایش مهارت جراتمندی افراد دارای سوءمصرف مواد استفاده کرد. واژگان کلیدی: آموزش بخشایش، آموزش ذهنآگاهی، مهارت جراتمندی. |
مقایسه اثربخشی آموزش بخشایش و ذهنآگاهی بر مهارت جرأتمندی افراد دارای اختلال سوءمصرف مواد------------------- عرب 4
مقدمه
اعتیاد1 و سوءمصرف مواد مخدر به مثابه یک مسأله اجتماعی، پدیدهای است که همراه با آن توانایی جامعه در سازمانیابی و حفظ نظم موجود از بین میرود و باعث دگرگونیهای ساختاری در نظام اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در یک جامعه میشود. پدیده اعتیاد پیامدهای ناخوشایند بسیاری در پی دارد که میتوان به چالش از هم پاشیدگی خانوادهها و طلاق، فرزندان بیسرپرست و آینده آنان، درگیر شدن نسل جوان در این مشکل و به هدر رفتن منابع مالی و اقتصادی کشور، پر شدن زندانها و افزایش سایر انحرافات، اشاره نمود و بنا به میزان بالای آسیبرسانی اعتیاد پرداختن به موضوع مورد بحث اجتنابناپذیر میباشد (دی گویسپی2 و همکاران، 2018). و با افزایش شمار معتادان و تقاضاي مواد، امنیت جامعه کاهش مییابد (سادوک و سادوک3، 2007، ترجمه رفیعی و رضاعی، 1387). اعتیاد پدیدهای روانی – اجتماعی است که دلیل پدیدآیی آن در ویژگیهای شخصیتی، عوامل بیولوژیکی، روابط خانوادگی، مناسبات اجتماعی و شرایط اقتصادی و فرهنگی فرد معتاد نهفته است (قربانی و محمدی نیکو، 1398). از این رو سیستمهای درماني و روشهاي درماني كارآمد براي درمان اختلالات مربوط به سوءمصرف مواد نيازمند شناسايي دقيق عوامل تاثيرگذار در بروز اعتياد هستند (نعمتی سوگلی تپه و همکاران، 1399). یکی از مهارتهای بنیادین زندگی، که میتواند نگرش و گرایش به مواد مخدر را تحت تأثیر قرار دهد، جرأتمندی و داشتن رفتار جرأتمندانه است (رهبری و همکاران، 1397). جرأتورزی یا رفتار جرأت ورزانه از مؤلفه های مهم در تعیین کیفیت روابط انسانی و مدیریت خشم نیز می باشد. سطوح پایین رفتار جرأت ورزانه با روان رنجوری و انواع اختلالات روانی مثل افسردگی، اضطراب و مشکلات روان تنی ارتباط دارد. بنابراین، تعجب آور نیست که در مطالعات آسیب شناسی روانی، رفتار جرأت ورزانه به صورت مکرر مورد سنجش قرار گرفته و در درمان سلامت روان اغلب به آن پرداخته شده است (خرم یاری و زارع، 2017). ولپی (1958)، اولین دانشمندی بود که اصطلاح جرأت ورزی و آموزش آن را بکار برد. او متوجه شد که برخی از انسانها نمیتوانند حق خود را بگیرند یا عرض وجود کنند یا خود را نشان دهند .وی افرادی که قدرت نه گفتن و گرفتن حق خود را ندارند و از اضطراب اجتماعی رنج می برند، را با عنوان افراد بدون جرأت معرفی کرد (کارخانه و همکاران، 1394). از این رو جرأت ورزی یک مهارت اجتماعی مهم است که ضمن بهبودی سلامتی فردی و روابط بین فردی حمایتگرانه موجب برخورداری فرد از سلامت هیجانی بهتر نیز میشود
يكي از مكانيزم هايي كه ميتواند بر این امر اثرگذار باشد و این روند را مختل سازد، بخشش است. رويكردي كه به موجب آن افراد واكنش منفي طبيعيشان نسبت به فرد متجاوز را فرو مينشانند و به طور فزايندهاي برانگيخته ميشوند تا در مقابل به شيوههاي مثبت واكنش نشان دهند. بخشش تعاريف گوناگوني دارد، با اين حال اين توافق وجود دارد كه بخشش در بردارنده حركت از سمت افكار، رفتار و شناخت منفي در جهت مثبت است (مک کولوگ و ویتویلت4، 2002).
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1403 2(2): 1-12----------------------------------------عرب 5
از نظر مک کالؤ و همکاران (2003)، بخشایش میلی درونی است که افراد را به سوی بازداری از پاسخهای ناخوشایند ارتباطی و رفتار کردن به طور مثبت نسبت به کسی که به طور منفی با آن رفتار کرده است. متمایل میسازد به عبارت بهتر، در بخشایش تمایل به حفظ بیزاری از خطا کار، کاهش و میل به آشتی و حسننیت نسبت به وی به رغم اعمال مخربش افزایش مییابد (ناطقیان و همکاران ، 1387). عفوپذیری همه گناهان پایه نظریه آمرزش در اسلام را تشکیل میدهد. آیه 53 از سوره زمر5 همه گناهان را قابل آمرزش میداند: إِنّ اللَّهَ یغفِرُ الذُّنوب جَمِیعاً (خداوند همه گناهان را میآمرزد). گرچه در آیات دیگری از قرآن مجید گناه شرک از بخشوده شدن استثناء شده است ولی به گفته مفسر المیزان منظور این بوده که شفاعت شامل حال شرک نمیشود و گر نه با توبه شرک هم بخشوده میگردد. (مکاری، 1396).
کابات زین6 نیز ذهنآگاهی را توجه کردن به شیوهای خاص، هدفمند، در زمان کنونی و بدون قضاوت و پیشداوری تعریف کرده است(پور حسین و همکاران، 2019). نکته حائز اهمیت اینست که ذهن آگاهی یک استعداد ذاتی برای انسان محسوب میگردد. در عین حال، با مداخلات مبتنی بر ذهنآگاهی میتوان آن را پرورش داده و افزایش (تعمیق) داد (دیلیبالتا7 و همکاران، 2020). در حالی که بعضی آموزش ها برای خالی کردن ذهن از فکر طراحی شده اند، اما هدف ذهن آگاهی این نیست. ما نمی خواهیم که احمق باشیم یا توانایی های تحلیلی خود را از دست بدهیم. در عوض، ذهن آگاهی شامل تمرین ذهن است تا از آن چه اتفاق می افتد مطلع شود (دیدونا8، 2009). با توجه به اثرات مهارتهای جرانمندی بر جوانب مختلف زندگی، شناسایی و بررسی مداخلههای روانشناختی مهم و تاثیرگذار در بهبود این متغیرها در افراد مسئله مهمی است که تاکنون پژوهشها به صورت مشترک به ندرت به آن پرداخته اند. در این راستا، پژوهش حاضر در زمرة اولین پژوهشهایی است که در نظر دارد دو روش آموزش بخشایش درمانی و آموزش ذهنآگاهی را مهارتهای جرانمندی مورد بررسی تجربی قرار دهد. از این رو، پژوهش حاضر در پی بررسی این سوال است که آیا بین اثربخشی آموزش بخشایش درمانی و آموزش ذهنآگاهی مهارتهای جراتمندی افراد دارای سوءمصرف مواد تفاوت وجود دارد؟
روش اجرای پژوهش
روش پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیشآزمون و پسآزمون با گروه کنترل و پیگیری یک ماهه بود. جامعه آماری این پژوهش در برگیرنده افراد ساکن در کمپ ترک اعتیاد نیاتک شهرستان زابل بود که در سال 1399 مراجعه نموده اند. لذا نمونهای به حجم 45 نفر بیماران به روش نمونهگیری دردسترس انتخاب و به صورت تصادفی در سه گروه 15 نفره شامل دو آزمایش و یک گروه کنترل جای دهی شدند در تحقیقات مداخلهای تعداد افراد هر گروه 15 نفر پیشنهاد شده است(دلاور، 1401) در ادامه هر سه گروه از طریق پرسشنامه مهارتهای جرأتمندی راتوس به عنوان پیشآزمون مورد سنجش قرار گرفتند و یکی از گروههای آزمایش به مدت 12 جلسه 60 دقیقهای بهصورت یک جلسه در هفته، تحت آموزش بخشش قرار گرفت و گروه آزمایش دیگر نیز به مدت 8 جلسه 60 دقیقهای بهصورت یک جلسه در هفته، تحت آموزش ذهنآگاهی قرار گرفت.
مقایسه اثربخشی آموزش بخشایش و ذهنآگاهی بر مهارت جرأتمندی افراد دارای اختلال سوءمصرف مواد------------------- عرب 6
در این مدت گروه کنترل هیچگونه مداخلهای را دریافت نکرد قبل از پژوهش، به منظور کسب توافق آگاهانه از افراد گروه نمونه برای شرکت در پژوهش، اهداف برای آنان توضیح داده شد و بر محرمانه نگهداشتن اطلاعات و شرط بی نامی در ارائه یافته های پژوهش تأکید گردید. و بر اساس معیارهای ورود و خروج به پژوهش کسب 5/1 واحد انحراف معیار بالاتر از میانگین در پرسشنامه مهارت ارتباطی و ملاک های خروج عدم تمایل به به ادامه جلسات درمانی و غیبت بیش از دو جلسه بود. در پایان جلسات هر سه گروه، مجدداً با پسآزمون مورد سنجش قرار گرفت و پرسشنامههای مذکور را تکمیل نمودند بر اساس اهداف پژوهش و برآورد پارامترها و پیشبینی آن از آزمون تحلیل واریانس با طرح اندازهگیریهای مکرر (طرح آمیخته ساده) و آزمون تعقیبی بن فرونی با استفاده از نرمافزار spss نسخه 26 استفاده شد.
ابزار پژوهش
پرسشنامه جرأتمندی راتوس
در سال ۱۹۸۴ توسط مک کورمیک9 به منظور ارزیابی جرأتمندی ساخته شده است. این مقیاس بر اساس مقیاس اصلی جرأتمندی راتوس تهیه شده است. در این نسخه یکسانی محتوای عبارات با عبارات نسخه اصلی مدنظر قرار گرفته است. پایایی این آزمون بسیار مطلوب است. ثبات درونی این مقیاس به وسیله همبستگی بین نمرات دو نیمه محاسبه که مقدار آن 0.90 گزارش شده است. همبستگی میان نمرات مقیاس ساده جرأتمندی راتوس با مقیاس اصلی 0.94 است، در این تحقیق میزان پایایی پرسشنامه با روش آلفای کرونباخ 0.81 براورد شده است.
جدول 1. شرح جلسات پروتکل بخشایش درمانی رابرت انرایت10 (2001)
جلسات | خلاصه ی جلسات |
اول | رویارویی با خشم، بازشناسی ماهیت مخرب خشم، تشویق به آگاهی در مورد درد و رنجش |
دوم | برانگیختن آزمودنیها به تفکر بر روی رنجش، توجه به نقش شرکت کننده و فرد رنجاننده |
سوم | تصمیم برای بخشش کردن، معرفی خشم و دادن حق انتخاب برای پایان دادن به آن، توصیف حالات هیجانی کنونی نسبت به شخصی که فرد را آزرده کرده، اقرار احساسات واقعی به طور صادقانه. |
چهارم | بیان کردن داستان رابطهی خود با فرد رنجاننده در بافتی وسیع، فکر کردن به حوادث مربوط به گذشتهی فرد رنجاننده تلاش برای فکر کردن به حوادثی که در گذشته فرد رنجاننده موجب آسیب پذیری آزمودنی شده است. |
پنجم | احساس غمخواری شرکت کنندگان با فرد رنجانده، تلاش برای تعییر دادن هیجانات منفی در جهت مثبت و ایجاد افکار، احساسات و رفتارهای مثبت |
ششم | پذیرش سنجش خویش، فهرست کردن هدیههایی که می توانند به فرد رنجاننده بدهند و بیان احساسات خود به دنبال آن. |
هفتم | پرسیدن سؤالات ارزیابی کننده از خود، نگاه کردن به تعییراتی که رنجش در افراد به وجود میآورد از نگاهی مثبت |
هشتم | کمک به شرکت کنندگان که آنها هم نیاز به بخشیده شدن دارند، کسف درد و رنجی که آنها به خاطر این رنجش احساس میکنند. |
نهم | تشویق شرکت کنندگان به تمرین تقاضای بخشش و پذیرش |
دهم | تلاش برای درک ایدهها و معانی اصلی بخشش، آموختن اصول کلیدی دریافت بخشش شرکت کنندگان |
یازدهم | کمک به شرکت کنندگان برای درک فردی که رنجانندهاند، پروراندن نگرش قدرشناسی و شوق فدا کردن بخشی از عزت نفس و فروتنی کردن، درک فرد آزرده که چقدر ناراحت است و توصیف احساسات و افکار او |
دوازدهم | تشویق برای درک احساس گناه و پشیمانی، پذیرش پر ارزش بودن قبول اشتباهات و طلب بخشش |
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1403 2(2): 1-12----------------------------------------عرب 7
جدول 2. پکیج آموزش ذهنآگاهی کابات زین11 و همکاران(1992)
جلسات | خلاصه ی جلسات |
اول | معرفی هدایت خودکار و جلب آگاهی به اینکه ما اغلب چقدر ناآگاه هستیم. |
دوم | نشان دادن اینکه اغلب چگونه این عکسالعملها به رفتارهای عادتی میانجامد و موجب میشود آگاهی خود را در مورد آنچه در این لحظۀ واقعاً در حال رخ دادن است از دست بدهیم. |
سوم | معرفی تمرین نشستن رسمی.معرفی تمرین فضای تنفسی ادامه دادن تمرینها و بحث دربارۀ یکپارچه کردن ذهنآگاهی در زندگی روزمره |
چهارم | افزایش آگاهی از موقعیتهای پر خطر فردی، احساسات، هیجانات و افکاری که در آن موقعیت بر میخیزند |
پنجم | معرفی و گسترش نحوۀ برخورد متفاوت با تجارب چالش برانگیزی همچون احساسات، هیجانات یا موقعیتهای ناراحت کننده. |
ششم | کاهش سطح شناسایی افکارمان و تصدیق این موضوع که نباید تمامی آنها را باور داشته باشیم یا اینکه نباید سعی کنیم آنها را تحت کنترل خود داشته باشیم. |
هفتم | در مورد اهمیت تعادل سبک و روش زندگی و توجه به کاهش آسیبپذیری ناشی از عود بحث و گفتگو کنید |
هشتم | مشخص کردن اهمیت شبکههای اجتماعی به منزلۀ روشی برای کاهش خطر و بهبود یافتن راههایی برای غلبه بر موانع درخواست کمک. |
یافته ها
در این پژوهش ابتدا به توصیف متغیرهای مورد مطالعه پرداخته شده است و سپس با استفاده از فرضیه ها مورد بررسی قرار گرفته اند.
جدول 4-3- شاخصهای توصیفی متغیرهای پژوهش در گروههای آزمایش و کنترل در سه مرحله آزمون
متغیر گروهها
| پیشآزمون | پسآزمون | پیگیری | ||||
میانگین | انحراف معیار | میانگین | انحراف معیار | میانگین | انحراف معیار | ||
جرأتمندی | بخشایش | 0000/119 | 01020/7 | 3333/137 | 21901/5 | 3333/137 | 36745/5 |
ذهناگاهی | 6667/118 | 93425/7 | 9333/140 | 56589/10 | 7333/138 | 29138/11 | |
کنترل | 4667/119 | 87280/7 | 8667/118 | 48204/7 | 3333/120 | 59386/7 | |
مقایسه میانگینهای درج شده در جدول 4-3 نشاندهنده آن است که در مرحله پسآزمون و پیگیری میانگین نمرات ، جرأتمندی و افراد دارای اختلال سوءمصرف گروههای آزمایشی از گروه کنترل بالاتر است، که نشان از اثربخشی آموزش بخشایش و ذهنآگاهی بر افزایش جرأتمندی افراد دارای اختلال سوءمصرف میباشد. حال آیا این اثربخشی از نظر آماری معنادار میباشد در قسمت استنباط آماری به آن پرداخته شد.
مقایسه اثربخشی آموزش بخشایش و ذهنآگاهی بر مهارت جرأتمندی افراد دارای اختلال سوءمصرف مواد------------------- عرب 8
در این پژوهش جهت بررسی تفاوتهای بین گروهی از طرح آمیخته ساده12 با در نظر گرفتن عامل درونگروهی(مرحله) و بینگروهی (گروهها) استفاده شد. آزمون تعقیبی بنفرونی نیز برای مقایسه بر حسب مراحل آزمون و نیز مقایسههای بینگروهی بکار گرفته شده است.
جدول 4-13- نتایج آزمون تحلیل واریانس اندازههای مکرر(بینگروهی و درونگروهی) در جرأتمندی
منبع تغییرات | SS | Df | MS | F | P | h2 | توان آزمون | |
بینگروهی | عضویت گروهی | 790/1566 | 2 | 395/783 | 690/18 | 001/0 | 471/0 | 71/0 |
خطا | 444/1760 | 42 | 915/41 |
|
|
|
| |
درون گروهی* | مراحل | 348/5237 | 370/1 | 459/3822 | 396/76 | 001/0 | 645/0 | 91/0 |
آزمون× عضویت گروهی | 652/2656 | 741/2 | 398/969 | 376/19 | 001/0 | 480/0 | 96/0 | |
خطا | 333/2879 | 551/57 | 031/50 |
|
|
|
| |
| ||||||||
* نتایج بر اساس اصلاح اپسیلن هین-فلت ارائه شده است.
نتایج جدول فوق نشان میدهد که اثر عضویت گروهی (05/0>p ، 69/18=F) معنادار است. به عبارتی بین میانگین نمرات جرآتمندی سه گروه، تفاوت معنادار آماری وجود دارد. از طرف دیگر بین میانگین مراحل (پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری) (05/0>p ، 40/76.9=F) و تعامل مراحل و نوع گروه(05/0>p ، 351/0=F) تفاوت معنادار میباشد. اندازه اثر یا میزان تأثیر منابع تغییر در ایجاد تفاوتهای بینگروهی ، درونگروهی و تعاملی به ترتیب 471/0، 645/0 و 480/0 میباشد. بدین معنی که اثرات بینگروهی ، درونگروهی و تعاملی توانسته است به ترتیب 1/47، 5/64 و 48 درصد از تفاوتها را در جرأتمندی تبیین نماید. توان آزمون آماری نیز در سطح نسبتاً بالایی قرار دارد. بدین معنی که حجم نمونه برای بررسی تفاوتها کافی بوده است. نتایج آزمون تعقیبی بنفرونی جهت مقایسه بر حسب مراحل آزمون در جدول 4-13 آمده است.
جدول 4-16- نتایج میانگینهای حاشیهای برآورد شده مربوط به گروهها
گروه
|
مراحل | میانگین | خطای معیار | فاصله اطمینان 95 درصدی |
| |
حد پایین | حد بالا | |||||
بخشایش | پیشآزمون | 000/119 | 967/1 | 031/115 | 969/122 | |
پسآزمون | 333/137 | 081/2 | 134/133 | 533/141 | ||
پیگیری | 750/137 | 181/2 | 933/132 | 734/141 | ||
ذهناگاهی | پیشآزمون | 667/118 | 967/1 | 697/114 | 636/122 | |
پسآزمون | 933/140 | 081/2 | 734/136 | 133/145 | ||
پیگیری | 733/138 | 181/2 | 333/134 | 134/143 | ||
کنترل | پیش آزمون | 467/119 | 967/1 | 497/115 | 436/123 | |
پسآزمون | 867/118 | 081/2 | 667/114 | 066/123 | ||
پیگیری | 333/120 | 181/2 | 333/115 | 734/124 | ||
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1403 2(2): 1-12----------------------------------------عرب 9
جدول 4-17- نتایج آزمون بنفرونی جهت مقایسه میانگینهای حاشیهای جرأتمندی
منبع مقایسه | تفاوت میانگین | خطای معیار | P | فاصله اطمینان 95% | |
کرانه پایین | کرانه بالا | ||||
بخشایش –ذهنآگاهی | 5556/1- | 36405/2 | 806/0 | 5548/7- | 4437/4 |
بخشایش –کنترل | 6667/11 | 36405/2 | 001/0 | 6674/5 | 6659/17 |
ذهن اگاهی - کنترل | 2222/13 | 36405/2 | 001/0 | 2230/7 | 2214/19 |
نتایج جدول 4-17 نشان میدهد که بین میانگین نمرات گروهای آزمایشی(بخشایش و ذهنآگاهی) تفاوت معنادار آماری وجود ندارد. به عبارتی بین اثربخشی آموزش بخشایش و آموزش ذهنآگاهی در افزایش جرأتمندی افراد دارای اختلال سوءمصرف تفاوت معنادار وجود ندارد (05/0>p) اما بین میانگین نمرات گروه آموزش بخشایش و گروه کنترل و همینطور بین میانگین نمرات گروه آموزش ذهنآگاهی و گروه کنترل تفاوت معنادار وجود دارد (05/0>p). یعنی روش آموزش بخشایش و ذهنآگاهی بر جرأتمندی افراد دارای سوءمصرف تأثیر مثبتی دارند (05/0>p).
بحث و نتیجه گیری
در این تحقیق نتیجه گرفته شد که آموزش بخشایش و ذهنآگاهی بر مهارت جرأتمندی افراد دارای اختلال سوءمصرف مواد مؤثر است و بین اثربخشی این دو روش تفاوت معنادار وجود ندارد. نتایج این پژوهش با نتیجه تحقیق کریمی (1401) و نعمتی و همکاران (2014) همسو و مطابقت دارد. کریمی (1401)، در بررسی تأثیر درمان بخشش محور بر انزواطلبی، نگرشهای ناکارآمد و جرأتورزی دانشجویان دختر دارای اضطراب کرونا نشان داد که درمان بخششمحور بر جرأتورزی این دانشجویان اثرگذار بوده است. نعمتی و همکاران (2014)، نشان دادند که داشتن ویژگیهای بخشایشگری واسطه رهایی رنجهای بینفردی و به تبع آن بر جرأتمندی و رضایت زناشویی مؤثر است.
همچنین نتایج این پژوهش با نتایج تحقیقات سودانی و همکاران (1402)، نقی زاده علمداری و اسمخانی اکبری نژاد (1400)، روحی (1399)، شادکام و همکاران (1398)، حسینیان و همکاران (1398)، عرب قائنی و همکاران (1396)، اخباری و حسین ثابت (1395)، یعقوبی و همکاران (1393)، گل پورچمر و امینی (2012) و دکیزر و همکاران (2008) همسو و مطابقت دارد.
سودانی و همکاران (1402)، نشان دادند که ذهنآگاهی، یک آموزش مؤثر برای کاهش استرس شغلی و افزایش جرأتورزی در زنان شاغل است. نقیزاده علمداری و اسمخانی اکبری نژاد (1400)، نشان دادند که ذهنآگاهی میتواند به عنوان روشی مؤثر در افزایش جرأتورزی و کاهش دلزدگی تحصیلی دانشآموزان مورد استفاده قرار گیرد. روحی (1399)، نشان داد که آموزش گروهی ذهنآگاهی بر افزایش جرأتورزی تأثیرمعناداری داشته است. شادکام و همکاران (1398)، نشان دادند که روش ذهنآگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر افزایش جرأتورزی تأثیر داشته است. حسینیان و همکاران (1398)، نشان دادند که آموزش مبتنی بر ذهنآگاهی در افزایش نمرات در خرده مقیاسهای جرأتمندی مؤثر بوده است. عرب قائنی و همکاران (1396)، نشان دادند که روش ذهنآگاهي مبتني بر کاهش استرس بر افزايش جرأتورزي تأثير داشته است. اما با پژوهش اخباری و حسین ثابت (1395)، که نشان دادند که بین ذهنآگاهی با عزت نفس و جرأتورزی رابطه معناداری وجود ندارد همسو و مطابقت نداشت. یعقوبی و همکاران (1393)، نشان دادند که آموزش ذهنآگاهی بر افزایش جرأتمندی و کاهش اضطراب اجتماعی دانشآموزان دبیرستانی تأثیر معناداری دارد.
مقایسه اثربخشی آموزش بخشایش و ذهنآگاهی بر مهارت جرأتمندی افراد دارای اختلال سوءمصرف مواد------------------- عرب 10
گل پورچمر و امینی (2012)، نشان دادند که ذهنآگاهي ميتواند جرأتورزي، ابراز وجود و قاطعيت را با طرز قابل قبولي افزايش دهد و در نهایت دکیزر و همکاران (2008)، نشان دادند که مهارت ذهنآگاهی با جرأتورزی در موقعیتهای مختلف اجتماعی همبسته است و تمایل بیشتر برای مشاهده آگاهانه با همدلی همبستگی دارد.
نتایج تأییدی بر الگوی فرایندی بخشش محور انرایت، میباشد که در آن بخشش، نه به صورت لطف نمودن در حق فرد خطاکار، بلکه به منظور یاری نمودن فرد رنجیده به رهاسازی آزردگی هیجانی، در جهت رسیدن به یک خودانگاره سالمتر، کارکرد هیجانی بهبود یافته و تعاملات بینفردی ارتقاء یافته عمل میکند. از نظر انرایت بخشودن و بخشش یک فضیلت اخلاقی است که در برابر خطای دیگران انجام می شود (بناییان دستجردی و مولایی، 1396). فردی که می بخشد این آمادگی را دارد که میزان عصبانیت خود را نسبت به فردی که به صورت ناعادلانه و غیرمنصفانه موجب رنجش او شده است، وارسی کند. برای فرد رنجیده تشخیص این که تا چه اندازه عصبی است، بسیار دردناک است، ولی بخشیدن لازمهاش این نیست که وانمود کند چیزی اتفاق نیفتاده و یا این که خود را از درد و رنج ناشی از خلاف دیگران پنهان کند، بلکه فرد در ا ثر خطا کردن دیگران آسیب دیده است و لازم است درباره این آسیبها با خودش روراست باشد تا بتواند او را ببخشد (انرایت و کویل، 1998). از سویی دیگر جرأتمندی، از اساسیترین و مهمترین مهارتهای اجتماعی است که قسمتی از مفهوم گسترده مهارتهای رفتاری و بین فردی را شکل میدهد (گیست13 و همکاران، 2005).
با توجه به این که ذهنآگاهی آموزش داده شده شامل راهبردهای مقابلهای برای افزایش جرأتورزی، قاطعیت، حل مسئله، آرامسازی عضلانی، چگونگی مدیریت استرس و... میباشد که نوعی مداخله شناختی است که شامل آموزش مهارتهای کنار آمدن است و هدف آن فراهم آوردن منابع شناختی و رفتاری برای افراد دارای اختلال سوءمصرف مواد است تا بتوانند با موقعیتهای فشار آفرینی مواجه شوند و هم واکنشهای خود را تنظیم کنند.
تعارض منافع
نویسنده مقاله کسب منافع مثل دریافت وجه یا به دست آوردن سهم در هر سازمانی در قبال نوشتن این مقاله را انکار می نماید و در مراجع قانونی پاسخگو می باشد.
منابع
اخباری، سحرناز. حسین ثابت، فریده (1395). رابطه ذهنآگاهی با عزت نفس و جرأتورزی دانشآموزان دختر. دومین کنگره بین المللی توانمندسازی جامعه درحوزه مشاوره. خانواده و تعلیم و تربیت اسلامی، تهران، 11-1.
انرایت، رابرت(1389). بخشش یک انتخاب است. ترجمه، لیلا،شاپوریان،تهران: نشر قطره.
بناییان دستجردی، سمیه. مولایی، مهرداد(1396). اثربخشی آموزش بخششدرمانی بر سرمایه معنوی زنان خانهدار دستگرد برخوار، کنفرانس ملی پژوهشهای نوین ایران و جهان در روانشناسی، علوم تربیتی و مطالعات اجتماعی.
حسینیان، سیمین. نوری پور لیالی، رقیه. قنبری پیر کاشانی، نیکزاد. حسین زاده اسکویی،سعید( 1398). اثربخشی آموزش مبتنی بر ذهنآگاهی بر رفتارهای خود آسیبرسان و عوامل محافظتکننده سوءمصرف مواد در نوجوانان کانون اصلاح و تربیت. فصلنامه اعتیاد پژوهی سوء مصرف مواد، سال سیزدهم، شماره پنجاه و چهارم، ص.205-227.
روحی، نسیم(1399). اثربخشی آموزش ذهنآگاهی در تنظیم هیجانی، جرأتورزی و خودپنداره در معتادین وابسته به مواد افیونی. ششمین همایش ملی علمی پژوهشی روانشناسی و علوم تربیتی، شیروان .
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1403 2(2): 1-12----------------------------------------عرب 11
رهبری، نسرین. باباپور، جلیل. صبوری مقدم، حسن(1397). اثربخشی آموزش مهارتهای حل مسئله و جرأتورزی بر تغییر نگرش نوجوانان دختر نسبت به سوءمصرف مواد. فصلنامه علمی اعتياد پژوهي، 12 (48)، 26-11.
سادوک، ویرجینا. سادوک، بنیامین (2007). خلاصه روانپزشکی علوم رفتاری روانپزشکی بالینی، ترجمه رفیعی، حسن. رضاعی، فرزین (1387)، تهران: ارجمند.
سودانی، منصور. بهاروند، ایمان. محمدی، کبری (1402). اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهنآگاهی بر استرس شغلی و جرأتورزی زنان شاغل. دو فصلنامه روانشناسی معاصر، چکیده فارسی.
شادکام، منصور. عزتی رستگار، منیژه. سراوانی، حسین(1398). اثربخشی آموزش ذهنآگاهی مبتنی بر کاهش استرس MBSR بر میزان جرأتورزی دانشآموزان جسمی حرکتی دوره متوسطه دوم. دومین کنگره سراسری موج سوم درمان های رفتاری، کاشان.
عرب قائنی، ماریه. هاشمیان، کیانوش. مجتبایی، مینا. مجدآرا، الهه. آقابیکی، آتوسا( 1396). اثربخشی آموزش ذهنآگاهی مبتنی بر کاهش استرس (MBSR) بر افزایش جرأتورزی در دانشجویان مضطرب. مجله مطالعات علوم پزشکی، ۲۸ (۲) :۱۱۹-۱۲۹.
علاقه بندراد. جواد (1392). مواجهه با خشونت در نوجوانان: عوامل شناختی- رفتاری و انعطافپذیری. تازههای علوم شناختی، 5(18)، 36-26.
قربانی، علیرضا. محمدی نیکو. اکرم(1398). عوامل پیشبینی کننده اعتیاد به مواد مخدر زنان در استان گلستان. فصلنامه سلامت اجتماعی، 6(2)، 226-217.
کارخانه، پروین. جزایری، رضوان السادات بهرامی، فاطمه. فاتحی زاده، مریم السادات(1397). بررسی تأثیر آموزش مبتنی بر خود متمایزسازی بوئن بر جرأت ورزی زنان متاهل اصفهان. نشریه شخصیت و تفاوتهای فردی، 7(4)، 183-167.
کریمی، مریم (1401). اثربخشی درمان ذهنآگاهی مثبتنگر و درمان ذهنآگاهی بخشش محور بر انزواطلبی، نگرشهای ناکارآمد و جرأتورزی دانشجویان دختر دارای اضطراب کرونا. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی، روانشناسی و زبانهای خارجی، دانشگاه آزاد اسلامي واحد اصفهان (خوراسگان).
لیندا س. سوبل ، مارک ب . سوبل(1998). ترک اعتیاد: درمان گام به گام مراجعان ترجمهی شهربانو قهاری، مهران ضرغامی (1384). تهران:انتشارات رشد.
مکاری، شوکت(1396).عفو و مجازات در اسلام و مسیحیت. ترجمهی محمد هادی طلعتی، تهران: نگاه معاصر.
ناطقیان، سمانه. ملاززاده، جواد. گودرزی، محمد علی. رحیمی، چنگیز (1387). بخشایش و رضایت زناشویی در مردان مبتلا به اختلال استرس پس از ضربه ناشی از جنگ و همسران آنان. فصل نامه اصول بهداشت روانی سال دهم، شماره سی و هفتم، ص. 46-33.
نصری، صادق. طاهری، عسل (1396). رابطهی بین سبکهای دلبستگی، نشخوار فکری، همدلی، بخشایش و رضایت زناشویی. مجموعه مقالات ششمین کنگره انجمن روانشناسی ایران، روانشناسی معاصر، ص. 1796-1801.
نعمتی سوگلی تپه، فاطمه. شاهمرادی، سمیه. رحیمی، فاطمه السادات. خالدیان، محمد (1399). بررسی عوامل تأثیرگذار در سوءمصرف مواد مخدر و اعتیاد با رویکرد گراندد تئوری. فصلنامه علمی اعتياد پژوهي. ۱۴ (۵۷) :۱۱-۳4.
نعمتی، محمد علی. کرمی پور، مجتبی. محمدی چمناری, حسین (1394). رابطه مهارتهای ارتباطی و مهارتهای کار آفرینی در میان دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی و خوارزمی. پژوهش در نظامهای آموزشی، 9(31)، 285-325.
مقایسه اثربخشی آموزش بخشایش و ذهنآگاهی بر مهارت جرأتمندی افراد دارای اختلال سوءمصرف مواد------------------- عرب 12
نقیازده علمداری، ماهک. اسمخانی اکبری نژاد، هادی (1400). اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهنآگاهی بر جرأتورزی و دلزدگی تحصیلی دانشآموزان دختر دوره متوسطه اول. سلامت جامعه، 15(2 )، 59-68.
یعقوبی، غلامحسین. آقامحمدیان شعرباف، حمیدرضا. چوبداری، زیبا (1393). بررسی تأثیر آموزش، ابراز وجود و ذهنآگاهی بر کاهش اضطراب اجتماعی و افزایش جرأتمندی. سومین همایش ملی سلامت روان و تندرستی، قوچان.
Dekeyser M, Raes F, Leijssen M, Leysen S, Dewulf D. Mindfulness skills and interpersonal behavior. Pers Individ Dif. (2008); 44(5): 1235-1245.
Delibalta. A., Caglar. E. & Evin Akbay. S.(2020). Forgiveness and Forgiveness Flexibility among University Students: An Experimental. World Journal of Education. http://wje.sciedupress.com. Vol. 10, No. 4; 2020.
DiGuiseppi, G. T., Meisel, M. K., Balestrieri, S. G., Ott, M. Q., Clark, M. A., & Barnett, N. P. (2018). Relationships between social network characteristics, alcohol use, and alcohol related consequences in a large network of first-year college students: How do peer drinking norms fit in? Psychology of Addictive Behaviors, 32(8), 914-921.
Enright, R. D, and Coyle, C. T. (1998), Researching the process model of forgiveness within psychological interventions. In Worthington, E. L. Dimensions of forgiveness: Psychological Research and Theological Perspectives. Philadelphia, PA: Templeton Foundation Press, 139-161.
Enright R.D, Fitzgibbons RP. Helping clients forgive: an empirical guide for resolving anger and restoring hope. Washington, DC: American Psychological Association; 2012.
Gist M., Stevens C. K., & Bavetta A. G. (2005). Effects of self efficacy and post training intervention on the acquisition and maintenance of complex interpersonal skills. Perl Psychol, 62, 837-844.
Gol pour chamar R, Mohammad amini Z, The efficacy of Mindfulness-based stress reduction on Mindfulness and assertivness of student with test anxiety scho psych ( 2012),1(3):82-100. (Persian)
Kabat-Zinn. J, Massion AO, Kristeller J, Peterson LG, Fletcher KE, Pbert L, Lenderking WR, Santorelli SF.1992. Effectiveness of a meditation based stress reduction program in the treatment of anxiety disorders. Am J Psychiatry. (149):936-943.
Khormayei F, Zare M. The relationship between family/teachers ’communication patterns and students ‘assertiveness through the mediating role of emotion regulation. Studies in Learning & Instruction. 2017; 8(2): 68-91.
[1] . Addiction
[2] . DiGuiseppi
[3] . Sadook & sadook
[4] . McCullough & Witvliet
[5] Zmer
[6] Kabat saddle
[7] Dilibalta
[8] . Didonna
[9] McCormick
[10] Robert Enright
[11] Kabatzin
[12] - Simple mixed design
[13] Gist