An Analysis of temporal and spatial changes of climatic parameters for identifying prone to comfort areas in Ilam province
Ali Arefi
1
(
Geography department, department saiens and Research Azad university
)
Mohsen Ranjbar
2
(
Associate Prof. Department of Hydrology and Meteorology (Climatology), Faculty of Literature, Humanities and Social Sciences, Islamic Azad University, Tehran Science and Research Unit, Tehran, Iran
)
Reza Borna
3
(
Department of Geograph, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
)
Keywords: Climate change, Baker', s climatic index, Statistical indices, Ilam province,
Abstract :
The majority of the planning of urban development, construction, habitat, architectural, and tourism expansion is perfectly assured when it is accompanied by weather cognition and the use of its various potencies. Considering the importance of the topic, in this research, a spatial and temporal analysis of changes in climatic parameters and identifying prone areas in Ilam province was carried. In this research, climatic data of precipitation, temperature, relative humidity and wind speed from six synoptic stations were used to investigate the trend analysis in the 30-year period (1992-2021) based on the Mann-Kendall test. Next, using Baker's climatic index, the degree of climatic comfort was determined for each month. Then, monthly climatic comfort zoning maps of Ilam province were prepared using geostatistics technique. According to the results, during the studied period, there has been a significant increase in temperature, while there has been a slight decrease in the amount of precipitation. The results of Baker's climatic indix showed that the months of April, May, October, November and March are prone to climatic comfort. According to the results, Darreh-Shahr and Lomar have the greatest potential for climatic comfort in the months of transition from heat to cold (October and November) and cold to heat (April and May). In general, according to the climatic zoning map, the northern and eastern cities of Ilam province have higher climatic comfort in spring and autumn. On the other hand, in the winter season, the southern and border cities (Mehran and Dehlorn) have a comfortable climate. The results of this research provide suitable information for improving living conditions, including health, safety, productivity and comfort of people, as well as suitable areas for residence at different times of the year.
An Analysis of temporal and spatial changes of climatic parameters for identifying prone to comfort areas in Ilam province
Abstract
The majority of the planning of urban development, construction, habitat, architectural, and tourism expansion is perfectly assured when it is accompanied by weather cognition and the use of its various potencies. Considering the importance of the topic, in this research, a spatial and temporal analysis of changes in climatic parameters and identifying prone areas in Ilam province was carried. In this research, climatic data of precipitation, temperature, relative humidity and wind speed from six synoptic stations were used to investigate the trend analysis in the 30-year period (1992-2021) based on the Mann-Kendall test. Next, using Baker's climatic index, the degree of climatic comfort was determined for each month. Then, monthly climatic comfort zoning maps of Ilam province were prepared using geostatistics technique. According to the results, during the studied period, there has been a significant increase in temperature, while there has been a slight decrease in the amount of precipitation. The results of Baker's climatic indix showed that the months of April, May, October, November and March are prone to climatic comfort. According to the results, Darreh-Shahr and Lomar have the greatest potential for climatic comfort in the months of transition from heat to cold (October and November) and cold to heat (April and May). In general, according to the climatic zoning map, the northern and eastern cities of Ilam province have higher climatic comfort in spring and autumn. On the other hand, in the winter season, the southern and border cities (Mehran and Dehlorn) have a comfortable climate. The results of this research provide suitable information for improving living conditions, including health, safety, productivity and comfort of people, as well as suitable areas for residence at different times of the year.
Keywords: Climate change, Baker's climatic index, Statistical indices, Ilam province
Extended Abstract
Introduction
Climate is one of the components of the ecosystem, and the climatic parameters of precipitation and temperature are considered to be the main climatic elements of any region that affect the climatic comfort of that region. Therefore, investigating the trend of such variables can help to detect the climatic changes in a region. One of the prominent features of these elements is their variability in the realm of time and space and the difference and change of temperature and precipitation in different regions. The western region of Iran is prone to extreme weather events such as thunderstorms, floods, droughts, strong winds, dust, heat waves, etc. These incidents have caused human and financial losses and many economic and social problems in the region. It is necessary to study and analyze the consequences of changes in temperature and precipitation on climatic comfort in the west of Iran and especially in Ilam province, considering the phenomenon of climate change in the world and the region and the effects of these changes on comfort from the aspects of tourism and architecture in recent years. In this research, the impact of climate changes (rainfall and temperature) on the climatic comfort of Ilam province and its consequences are analyzed. Since no comprehensive and documented research has been done in this regard. The present research can provide a spatial-temporal analysis and provide the basis for better planning of institutions and officials in order to prepare for climatic events, which is why the necessity of conducting research is evident.
Methodology
First, using climatic data of rainfall, temperature, relative humidity and speed from six synoptic stations, descriptive statistics were analyzed. In order to reconstruct the statistical deficiencies, Ilam station was chosen as a reference station and the statistical deficiencies of other stations were eliminated by correlation method. The statistical period of the study case was 30 years (1991-2020). The trend of changes in the parameters using the Mann-Kendall test was investigated. At Mann-Kendall test, by determining the mutation points in the time series, the trends of climatic parameters (rainfall, temperature, relative humidity and wind speed) were studied. To determine the jump points, can be guessed the jump point by drawing a graph of the series against time. Next, using Baker's climatic indix, the degree of climatic comfort was determined for each month on based Cooling Power Index (CPI). Then in order to graphically display the spatial changes of the climatic comfort index, zoning maps were prepared using geostatistical analysis and GIS. In the main phase, the Inverse Distance Weighted (IDW) method was used. Then, monthly climatic comfort zoning maps of Ilam province were prepared.
Results and Discussion
Regarding the precipitation trend, there has been a jump in all study stations in the range of 1995-1996 and the two sequences u and u' are not parallel in the entire statistical period; so there is a trend. But the decreasing trend of rainfall is significant and not constant. For the temperature trend, it was observed that there was a jump in most of the study stations in the range of 2002-2003 and the two sequences u and u' are not parallel in the entire statistical period; Therefore, there is a trend and the increasing trend of temperature has been significant. For the relative humidity trend, in most of the study stations, the two sequences u and u' are not parallel in the entire statistical period; Therefore, there is a trend that the increasing trend of average annual relative humidity is not significant. But a significant positive trend has occurred in Dehlran station. For the trend of wind speed, there has been a jump in Ilam station in the range of 1999-2000 and the two sequences u and u' are not parallel in the entire statistical period; Therefore, there is a trend that the increasing trend of average annual wind speed is significant. But in other stations, there has been a decrease in the average annual wind speed, which is often not significant. Based on the analysis of descriptive statistics, the cities of Darreh Shahr and Lomar are prone to climatic comfort in four months of the year corresponding to the spring and autumn seasons (April, May, October and November). On the other hand, May and October are suitable for the four cities of Darreh Shahr, Lomar, Ilam and Ivan, and April and November are also suitable for the four cities of Darreh Shahr, Lomar, Dehloran and Mehran.
Conclusion
Based on the trend of changes in climatic parameters, using the Mann-Kendall test, it was determined that the decreasing trend of precipitation happened in a cross-sectional manner; But it is not constant and in the statistical period of 30 years, the decrease in precipitation is not significant. According to the results, there is a significant increase in average annual wind speed in Ilam station, which can have a negative effect on climatic comfort as a result of the arrival of fine dust from neighboring countries. But in other stations, there has been a decrease in the average annual wind speed, which is often not significant. Overall, the results showed that the changes in precipitation in the 30-year statistical period were not significant, but there was a decreasing trend. On the other hand, regarding the average annual temperature in most study stations, the increasing trend of temperature has happened in a significant way. Therefore, it is possible to confirm the hypothesis that temperature and precipitation changes have occurred in Ilam province with high probability. According to the results, two cities with the highest frequency of climatic comfort (Darreh-Shahr and Lomar) are located in the east of Ilam province, which are also suitable for tourists. In general, in spring and autumn, the northern and eastern cities of Ilam province have a higher climate comfort; On the other hand, in the winter season, the southern and border cities (Mehran and Dehloran) have a comfortable climate. This is despite the fact that the summer season is often not comfortable for Ilam province; However, Ilam and Ivan have a degree of relative comfort in this month.
تحلیل زمانی-مکانی پارامترهای اقلیمی با هدف شناسایی مناطق مستعد آسایش در استان ایلام
چکیده
ویژگیهای اقلیمی و عناصر غالب آن در پراکندگی فضایی و شکلگیری رفتار محیطی جوامع انسانی نقش تعیین کنندهایی ایفا میکنند تا آنجا که امروزه مطالعات و بررسیهای بیوکلیمای انسانی، پایه و اساس برنامه ریزیهای شهری، عمرانی، سکونتگاهی، معماری، جهانگردی و غیره است. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش به تحلیل زمانی و مکانی پارامترهای اقلیمی و همچنین شناسایی مناطق مستعد آسایش در استان ایلام پرداخته شده است. در این تحقیق از دادههای اقلیمی بارش، دما، رطوبت نسبی و سرعت باد از شش ایستگاه سینوپتیک برای بررسی روند تغییرات پارامترها در دوره 30 ساله (1400-1371) بر اساس آزمون آزمون من-کندال، استفاده شد. در ادامه با استفاده از شاخص اقلیمی بیکر، برای هر ماه درجه آسایش اقلیمی مشخص شد. سپس با استفاده از تکنیک زمین آمار، نقشههای پهنهبندی آسایش اقلیمی ماهانه استان ایلام تهیه شد. طبق نتایج، در طی دوره مورد بررسی، افزایش معنیداری در دما اتفاق افتاده است درحالی که در مقدار بارش بصورت جزئی کاهش رخ داده است. نتایج برآیند شاخص اقلیمی بیکر نشان داد که ماههای فروردین، اردیبهشت، مهر، آبان و اسفند مستعد آسایش اقلیمی هستند. طبق نتایج، شهرهای دره شهر و لومار در ماه هاي گذار از گرما به سرما (مهر و آبان) و سرما به گرما (فروردین و اردیبهشت) بیشترین پتانسیل آسایش اقلیمی را داشته باشند. به طور کلی بر اساس نقشه پهنهبندی اقلیمی، در فصل بهار و پاییز شهرهای شمالی و شرقی استان ایلام از آسایش اقلیمی بالاتری برخوردارند. در عوض در فصل زمستان شهرهای جنوبی و مرزی (مهران و دهلران) از آسایش اقلیمی مناسبی برخوردارند. نتایج این تحقیق اطلاعات مناسبی را برای بهبود شرایط زندگی از جمله سلامتي، ايمني، بهرهوري و آسايش افراد و همچنین مناطق مناسب سکونت در زمانهای مختلف سال را فراهم میکند.
کلمات کلیدی: تغییرات اقلیمی، شاخص اقلیمی بیکر، شاخصهای آماری، استان ایلام.
مقدمه
شناخت پتانسیلهای طبیعی موجود در هر منطقه، به عنوان بستر فعالیتهای انسانی پایه و اساس غالب برنامه ریزیهای محیطی و آمایش سرزمین شناخته میشود (Safaee pour et al., 2013). در این راستا ویژگیهای اقلیمی و عناصر غالب آن در پراکندگی فضایی و شکلگیری رفتار محیطی جوامع انسانی نقش تعیین کنندهایی ایفا میکنند (Karamirad at al., 2018) تا آنجا که امروزه مطالعات و بررسیهای بیوکلیمای انسانی، پایه و اساس برنامه ریزیهای شهری، عمرانی، سکونتگاهی، معماری، جهانگردی و غیره است. از مهمترین پدیدههای قرن حاضر تغییر اقلیم است که موجب تغییراتی در خصوصیات اقلیمی بخصوص دما و بارش شده است و تغییراتی در مقیاس جهانی شامل تخریب لایه اوزون، ذوب شدن یخچالها، بالا آمدن آب اقیانوسها و تغییرات در اکوسیستمها را ایجاد نموده است (Williamson et al., 2019). افزایش دمای زمین و تغییرات بارندگی به دلیل تغییر طولانی در چرخه هیدرولوژیکی باعث وقوع سیل و در برخی مناطق موجب ایجاد خشکسالی میشود (Trenberth, 2011). استرسهای حرارتي و شرايط اقليمي نامناسب از جمله عواملي است كه مواجهه با آن میتواند تأثيرات زيانباري را در تمام جنبههای زندگي انسان از جمله سلامتي، ايمني، بهرهوري و آسايش افراد ايجاد نمايد. برخورداري از يك شرايط زيستي راحت و بدون تنش در محيط زندگي و شغلي، مورد توجه هر انساني است، زيرا شرايط آب و هوايي مهمترين عامل مؤثر بر فعاليت روزانه و طولاني مدت انسان است (Fallah Ghalhari et al., 2019). از طرفی بسیاری از فعالیتهای انسانی همچون تأمین آب شرب، آب کشاورزی، ایجاد طرحهای صنعتی و گردشگری، دریاچههای مصنوعی و سدها به پارامترهای اقلیمی بارش و دما ارتباط دارند (Hamed et al., 2018). بنابراین، بررسی روند تغییرات خصوصیات آب و هوایی و همچنین تاثیرات آن بر میزان آسایش زندگی افراد ضروری است.
استان ایلام، از استانهای غربی کشور است که به علت جاذبههای توریستی و قرار گرفتن در مسیر راه عتبات عالیات، جاذب جمعیت و گردشگر از دیگر نواحی کشور است (Naserzadeh & Fatahi, 2016). در راستای مدیریت منابع و توسعۀ پیشرفت استان ایلام، شناخت وضعیت اقلیمی و تأثیر تغییر اقلیم بر آسایش اقلیمی کمتر مورد بررسی است. مطالعه و تحلیل پیامدهای تغییرات دما و بارش بر آسایش اقلیمی در ایران و به خصوص در استان ایلام با توجه به پدیده تغییر اقلیم در جهان و منطقه و تأثیرات این تغییرات بر آسایش از جنبههای گردشگری و معماری طی سالهای اخیر ضروری است. با توجه به اهمیت شرایط اقلیمي و اثراتي كه تغییرات دما و بارش بر روي آسایش انسان دارد، بررسي شاخصهای مهمي كه میزان آسایش انسان را مشخص میكند جاي بحث و بررسي دارد. در این پژوهش به بررسي تاثیر تغییرات اقلیمي (بارش و دما) بر آسایش اقلیمي استان ایلام و تحلیل پیامدهاي آن پرداخته میشود. نتایج پژوهش حاضر میتواند ضمن ارائه یک تحلیل مکانی-زمانی، زمینه برنامهریزی هر چه بهتر نهادها و مسئولین را به منظور آمادگی در برابر حوادث اقلیمی فراهم نماید که بدین جهت ضرورت انجام پژوهش مشهود است. بسیاري از تغییرات آب و هوایی نتیجه رشد صنعتی بشر است که تغییر اقلیم، به عنوان واکنش طبیعت در مقابل فعالیتهای بشر میباشد (Jiang et al., 2017). اقلیم یکی از اجزاء اکوسیستم محسوب میشود و پارامترهای اقلیمی بارش و دما از اصلیترین عناصر اقلیمی هر منطقه محسوب میشوند که بر آسایش اقلیمی آن منطقه تاثیر میگذارند (Ganesh et al., 2021). لذا بررسی روند چنین متغیرهایی میتواند به تشخیص تغییرات اقلیمی موجود در یک منطقه کمک کند. از ویژگی بارز این عناصر، متغیر بودن آنها در قلمرو زمان و مکان و تفاوت و تغییر دما و بارش در مناطق گوناگون میباشد که در تحقیقات داخلی و خارجی به آن اشاره شده است. در این تحقیق، پیشنه تحقیق شامل دو بخش بررسی روند تغییرات خصوصیات اقلیمی و بررسی آسایش اقلیمی است که به ترتیب ارائه میشوند. تباری و همکاران (1390) تغييرات معنيدار متغيرهاي اقليمي را در ايستگاههاي واقع در نيمه غربي ايران نشان داد. نتايج نشان از روند گرم شدن متغير دما در اكثر ايستگاهها با شروع دهه 1970 داشت. Santos و Fragoso (2012) با مطالعه شاخصهاي بارش حدي در شمال پرتغال طي دوره 2000-1950 نشان دادند كه شاخصها روند افزايشي داشتند. Mondal و همكاران (2012) با بررسی روند بارش در منطقه اوريسا طي دوره 1971-2010، روند افزايش بارش را نتيجه گرفتند. Yilmaz (2014) شاخصهاي حدي بارش را در آنتالياي تركيه بر اساس دادههاي روزانه بارش بررسي و نشان دادند که همه ايستگاههاي مورد مطالعه روند افزايشي معناداري را نشان دادند. نیکبختشهبازی (1397) با بررسی تعیین اثر تغییر اقلیم بر تغییرات بارش و دمای حوزه آبریز سد کارون 3 نشان داد که میزان بارشها در فصل بهار افزایش یافته و در فصل تابستان و پاییز کاهش مییابد. در تحقیقی دیگر، کریمی و همکاران (1397) تأثیرات بالقوۀ تغییر اقلیم بر پایۀ طرح اطلاعات اقلیمی گردشگری در نواحی سواحل جنوبی ایران را بررسی کردند و نشان دادند که دورههای مطلوب گردشگری از لحاظ جنبۀهای حرارتی، فیزیکی و زیباشناختی در سواحل خلیج فارس ماههای مارس و نوامبر و در سواحل دریای عمان ماههای ژانویه، فوریه و دسامبر است. مهدینسب (1398) با تحليل زماني آسايش زيست اقليمي تالاب هشيلان بر اساس مدل هاي بيوکليمايي نتیجه گرفت که در چهار ماه آذر تا فروردين به دليل سرماي هوا، شرايط عدم آسايش اقليمي وجود دارد. Pathak و همکاران (2018) با بررسی روند تغییرات تاریخی و آینده آب و هوایی و تاثیرات آن بر کشاورزی در کالیفرنیا نتیجه گرفتند که آب و هوا به طور قابل توجهی در کالیفرنیا تغییر کرده است و انتظار میرود که این تغییر اگر در آینده ادامه یابد با افزایش حداقل و حداکثر درجه حرارت، تأثیر منفی بر صنعت کشاورزی کالیفرنیا خواهد داشت. سنگر دربانی و همکاران (1397) با ارزیابی اثرات تغییرات اقلیمی بر تغییرات آسایش حرارتی بیرونی با استفاده از شاخص دمای معادل فیزیولوژیکی (PET) در شهر مشهد نشان دادند که تغییرات اقلیمی و تأثیرات موج گرما در شهر مشهد در ماههای تیر و مرداد بر روی آسایش حرارتی بیرونی تأثیر گذاشته است. فلاح قلهری و همکاران (1399) با ارزیابی آسایش حرارتی در فضای روباز بر اساس دادههای هواشناسی سه اقلیم مختلف ایران نتیجه گرفتند که مناطق مورد مطالعه دارای شرایط اقلیمی سرد (اراک) تا شرایط عدم آسایش کامل (بندرعباس) را در بر میگیرند. همچنین بین دو شاخص مورد مطالعه همبستگی بسیار بالایی در سه اقلیم مختلف مشاهده گردید. از سوی دیگر، مطالعه آسایش اقلیمی در استان ایلام در برخی تحقیقات انجام شده است. تعدادی از این تحقیقات تنها در شهر ایلام یا برخی شهرهای استان ایلام انجام شده است و در برگیرنده کل استان نمیباشد. برای مثال، احمدی و شائمی (1392) آسایش اقلیمی را در شهر ایلام را مورد بررسی قرار دادند. از سوی دیگر، برخی از مطالعات نیز تنها از یک شاخص استفاده کردهاند. برای مثال، طاوسی و سبزی (1392) با اساس شاخص اوانز و براتیان و رضایی (1392) با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری آسایش اقلیمی استان ایلام را مورد مطالعه قرار دادند. به همین دلیل در تحقیق حاضر سعی شده است تا هم روند تغییرات خصوصیات مختلف اقلیمی مورد بررسی قرار گیرد و هم با استفاده از یک شاخص جدید (شاخص بیکر) آسایش اقلیمی در سطح کل استان ایلام مورد بررسی قرار گیرد. سوالات اصلی در این تحقیق عبارتند از 1) آیا در طی روند مورد بررسی تغییرات معنیداری (افزایشی یا کاهشی) در خصوصیات اقلیمی بارش و دما رخ داده است؟ و 2) در مقیاس مکانی و زمانی، کدام مناطق استان ایلام دارای شرایط آسایش اقلیمی هستند؟
مواد و روش تحقیق
محدوده مورد مطالعه
استان ايلام با 19086 كیلومتر مربع حدود 4/1 درصد مساحت كل كشور را تشكیل میدهد. اين استان در غرب سلسله جبال زاگرس بین 31 درجه و 58 دقیقه تا 34 درجه و 15 دقیقه عرض شمالي و 45 درجه و 24 دقیقه تا 48 درجه و 10 دقیقه طول شرقي در گوشه غربي كشور قرار گرفته است. استان ايلام از جنوب با استان خوزستان، از شرق با لرستان، از شمال با كرمانشاه و از سمت غرب با 425 كیلومتر مرز مشترك با كشور عراق همجوار است. سیستمهای جوي مختلفي استان را تحت تاثیر قرار میدهند كه باعث بارشهای فصول پاییز، زمستان، بهار و گاهاً در تابستان میشوند. توده هواي غربي از درياي مديترانه و درياي سیاه باعث بارندگیهای پاییزي و زمستاني در استان میشوند و جريانات درياي سرخ و صحراي عربستان نیز در بارشهای زمستاني و بهاري موثرند و در تابستان سبب گرم شدن هوا میشوند. دشتهای وسیع در كشور عراق در تابستان باعث ايجاد سلول كم فشار حرارتي با دماي زياد و رطوبت كم میشوند. همچنین تودههای شمالي را كه از مناطق سیبري كشور را تحت نفوذ قرار میدهند، باعث كاهش دما و يخبندان در مناطق شمالي استان میشوند. بر اساس اطلاعات و آمار ثبت شده در ايستگاه سینوپتیك ايلام، حداكثر مطلق درجه حررارت 2/42 درجه سانتي گراد و حداقل مطلق درجه حرارت 6/13- درجه سانتي گراد بوده و متوسط بارندگي سالانه اين ايستگاه 576 میلي متر میباشد. همچنین تعداد روزهاي يخبندان شهر ايلام به 25 روز در سال میرسد.
شکل 1. موقعیت ایستگاههای سینوپتیک مطالعاتی استان ایلام
جمعآوری دادههای اقلیمی
در این تحقیق پارامترهای اقلیمی استان ایلام بر اساس دادههای ایستگاههای هواشناسی از سازمان هواشناسی کشور تهیه شد. جدول 1 مشخصات ایستگاههای سینوپتیک و اقلیمشناسی استان ایلام را نشان میدهد. در این پژوهش برای تحلیل دادههای اقلیمی بر اساس کمیت و کیفیت دادهها، از شش ایستگاه سینوپتیک استان ایلام استفاده شد (شکل 1).
جدول 1. مشخصات ایستگاههای هواشناسی استان ایلام
ایستگاه | نوع | سال تأسیس | ارتفاع از سطح دریا (متر) |
آبدانان | سینوپتیک تکمیلی | 1388 | 920 |
فرودگاه ایلام | سینوپتیک اصلی | 1363 | 1326 |
ایوان | سینوپتیک تکمیلی | 1377 | 1303 |
بدره | اقلیم شناسی | 1394 | 1073 |
سرابله | سینوپتیک اصلی | 1385 | 1030 |
درهشهر | سینوپتیک اصلی | 1381 | 630 |
دهلران | سینوپتیک اصلی | 1365 | 232 |
لومار | سینوپتیک تکمیلی | 1386 | 870 |
ارکواز | اقلیم شناسی | 1388 | 1401 |
مهران | سینوپتیک اصلی | 1383 | 145 |
بلاوه | اقلیم شناسی | 1379 | 929 |
پهله زرین آباد | اقلیم شناسی | 1381 | 768 |
منبع: سایت سازمان هواشناسی کشور
در پژوهش حاضر، دوره آماری مورد مطالعاتی 30 سال (سال آبی 71-1370 تا 1400-1399) انتخاب شد. به منظور بازسازی نواقص آماری، ایستگاه ایلام به عنوان ایستگاه شاهد انتخاب شد و به روش همبستگی، نواقص آماری سایر ایستگاهها برطرف شد. سپس مقادیر میانگین ماهانه بارش، دما، رطوبت و سرعت باد سالانه محاسبه شد.
تعیین روند زمانی
آزمون من- کندال یکی از رایجترین روشهای ناپارامتریک است که برای ارزیابی اهمیت روندهای یکنواخت در سریهای زمانی آب و هواشناسی استفاده میشود و از آنجایی که در برابر خطاهای احتمالی دادهها مقاوم است، در تحقیقات بسیار مورد استفاده قرار میگیرد (Almazroui and Şen, 2020). فرضیه صفر این آزمون نشان میدهد که روند در سری دادهها تصادفی است و عدم پذیرش فرضیه یک (رد فرضیه صفر) نشان دهنده وجود روند در سری دادهها است (Koffi and Komla, 2015). در نهایت پس از محاسبه آماره Z در این روش، در صورتی که آماره Z مثبت باشد روند سری دادهها صعودی و در صورت منفی بودن آن، روند نزولی در نظر گرفته میشود. یکی از مزایای آزمون من-کندال این است که جزئیات تغییرات روند در دورههای زمانی مختلف را به خوبی تحلیل میکند و نیازی به توزیع نرمال دادهها ندارد (Zhang et al., 2016).
در این مرحله با تعیین نقاط جهش در سریهای زمانی، روند پارامترهای اقلیمی (بارش، دما، رطوبت نسبی و سرعت باد) با آزمون من-کندال مطالعاتی شد. برای تعیین نقاط جهش میتوان با رسم نمودار سری در برابر زمان، نقطه جهش را حدس زد. اما این کار از طریق روشهای آماری نیز امکان پذیر است. در حقیقت این روش مقادیر آماره را در کلیه زمانهای سری (i امین رتبه) با روش رتبه دادن من کندال محاسبه میکند که همین عمل به صورت عکس انجام میشود؛ یعنی میتوان فرض کرد انتهای سری ابتدای آن باشد و دنباله را بر اساس چنین سری بیان کرد.
شاخص زيست اقليمي بيكر
از شاخص زيست اقليمي بيكر به منظور ارزيابي دامنه تحريكات بيوكليماي انساني در محيطهای مختلف استفاده میشود. اين شاخص به شاخص قدرت سردكنندگي محيط (CPI)1 معروف است. اين روش به اين دليل انتخاب شده كه در ميان تمام عناصر اقليمي در رابطه با تركيب بيوكليماي انساني كه تلفيقي از كميتهای دما و جريان باد است، جامعتر و مناسبتر میباشد و از رابطه 1 محاسبه میشود (Fallah Ghalhari et al., 2019).
(1) CPI = (0.26 + 34V0.632)×(36.5 - T)
در رابطه فوق V سرعت باد بر حسب متر بر ثانيه، T میانگین دماي ماهانه برحسب درجه سانتيگراد، CPI قدرت خنك كنندگي محيط بر حسب ميكروكالري بر سانتيمتر مربع در ثانيه است. قدرت خنككنندگي محيط با توجه به اختلاف بين دماي بدن و دماي هوا بر حسب ميكروكالري بر سانتيمتر مربع در ثانيه است. بيكر درجات خنك كنندگي محيط و آستانههای تحريك بيوكليماي انساني را به صورت جدول 2 ارائه نمود.
جدول 2. درجات قدرت خنك كنندگي محيط و آستانههای بيوكليمايي بر حسب روش بيكر (Fallah Ghalhari et al., 2019)
شرایط بیوکلیمای انسانی | شرایط محیطی | میزان CPI (میکروکالری بر سانتیمترمربع در ثانیه) |
فشار بیوکلیمایی | داغ، گرم، شرجی و نامطلوب | 4-0 |
محدوده آسایش بیوکلیمایی | گرم قابل تحمل | 9-5 |
محدوده آسایش بیوکلیمایی | ملایم مطبوع | 19-10 |
تحریک ملایم | خنک | 29-20 |
تحریک متوسط تا شدید | سرد | 39-30 |
به طور متوسط آزار دهنده | خیلی سرد | 49-40 |
به شدت آزاردهنده | سرد نامطبوع | 59-50 |
غیرقابل تحمل | سرمای زیاد غیرقابل تحمل | 70-60 |
بر طبق روش بيكر چنانچه CPI کمتر از 5 باشد، سبب فشار بيوكليمايي و شرايط نامطلوب خواهد بود و آن به دليل دماي بالا میباشد. اگر CPI بيش از 20 باشد به دليل برودت بالا، سبب تحريك آرام فشار بيوكليمايي و عدم آسايش انساني میشود. وقتي CPI بين 5 تا 20 قرار دارد، شرايط آسايش بيوكليمايي وجود خواهد داشت.
تعیین روند مکانی
به منظور نمایش نموداری تغییرات مکانی شاخص آسایش اقلیمی، نقشههای پهنهبندی نیز با استفاده از تحلیلهای زمین آماری و GIS تهیه شد. در مرحله اصلی از روش معکوس فاصله وزنی (IDW)2 استفاده شد. این روش بر اساس تعداد محدود ایستگاههای هواشناسی مورد استفاده انتخاب شد. در این روش فرض بر این است که نسبت همبستگیها و شباهتها بین همسایگان متناسب با فاصله بین آنها است که میتوان آن را تابع معکوس فاصله هر نقطه از همسایگانش تعریف کرد. در این روش برای هر یک از نقاط اندازهگیری، وزنی بر اساس فاصله آن نقطه تا موقعیت نقطه مجهول در نظر گرفته میشود. لازم به ذکر است که این روش صرف نظر از موقعیت و چینش نقاط، فقط فاصله آنها را در نظر میگیرد؛ یعنی نقاطی که فاصله یکسانی با نقطه تخمینی دارند وزن یکسانی دارند. روابط مورد استفاده در این روش معادلههای 2 و 3 است (Zhang and Srinivasan, 2009):
(2) 
(3) 
hij اختلاف فاصله مؤثر بین گره شبکه (j) و نقطه همسایگی گره (i)، z مقدار تخمین زده شده پارامتر z، zj مقدار واقعی پارامتر z در همسایگی گره، dij فاصله بین گره شبکه (j) و نقطه همسایگی گره (i)، B توان وزن داده شده و σ ضریب هموارکننده میباشد.
بحث و یافتههای تحقیق
برای بررسی روند، از آزمون من- کندال در سطح اطمینان 95 درصد استفاده شد که نتایج به ترتیب برای هر پارامتر و ایستگاه در ادامه آمده است.
بارش
نتایج بررسی تغییرات روند زمانی بارش نشان داد که در تمام ایستگاههای مطالعاتی در محدوده سالهای 75-1374 جهش رخ داده است و دو دنباله u و u' بصورت موازی در کل دوره آماری نیستند؛ بنابراین روند وجود دارد. اما از آنجا که اندازه u در زیر خط صفر بیشتر از 96/1- است، روند کاهشی بارش بصورت مقطعی معنیدار بوده و ثابت نیست. همچنین نتایج بررسی تغییرات روند بارش نشان داد که یک الگوی مشابه در همه ایستگاههای استان ایلام وجود دارد و روند شدید تغییرات کاهشی بارش بصورت همزمان در همه ایستگاهها از سال 1377 شروع شده است (شکل 2).
شکل 2. روند تغییرات زمانی بارش متوسط سالانه در ایستگاههای مختلف استان ایلام
دما
نتایج بررسی تغییرات روند زمانی دما نشان داد که در بیشتر ایستگاههای مطالعاتی در محدوده سالهای 82-1381 جهش رخ داده است و دو دنباله u و u' بصورت موازی در کل دوره آماری نیستند؛ بنابراین روند وجود دارد. از آنجا که اندازه u در بالای خط صفر و بیشتر از 96/1+ است، روند افزایشی دما بصورت معنیدار بوده است. همچنین نتایج نشان داد که بر خلاف متغیر بارش، در متغیر دما ایستگاه دهلران دارای روند مشابهی با سایر ایستگاههای مورد بررسی نبود (شکل 3).
شکل 3.روند تغییرات زمانی دمای متوسط سالانه در ایستگاههای مختلف استان ایلام
رطوبت نسبی
در شکل 4 نمودار آزمون روند رطوبت نسبی متوسط سالانه ایستگاهها آمده است. مشاهده میشود که در بیشتر ایستگاههای مطالعاتی دو دنباله u و u' بصورت موازی در کل دوره آماری نیستند؛ بنابراین روند وجود دارد. از آنجا که اندازه u در بالای خط صفر ولی کمتر از 96/1+ است، روند افزایشی متوسط رطوبت نسبی سالانه معنیدار نیست. اما در ایستگاه دهلران روند مثبت معنیدار رخ داده است.
شکل 4. روند تغییرات زمانی رطوبت متوسط سالانه در ایستگاههای مختلف استان ایلام
سرعت باد
در شکل 5 نمودار آزمون روند سرعت باد متوسط سالانه ایستگاهها آمده است. مشاهده میشود که در ایستگاه ایلام در محدوده سالهای 79-1378 جهش رخ داده است و دو دنباله u و u' بصورت موازی در کل دوره آماری نیستند؛ بنابراین روند وجود دارد. از آنجا که اندازه u در بالای خط صفر و بیشتر از 96/1+ است، روند افزایشی متوسط سرعت باد سالانه معنیدار است. اما در سایر ایستگاهها روند کاهشی متوسط سرعت باد سالانه رخ داده است که غالباً معنیدار نیست.
شکل 5. روند تغییرات زمانی سرعت باد سالانه در ایستگاههای مختلف استان ایلام
[1] Cooling Power Index
[2] Inverse Distance Weighted
در جداول 3 و 4 امتیاز آسایش اقلیمی ایستگاهها برای ماههای نیمه اول و دوم سال آمده است. بر اساس شاخص بیکر، ماههای مستعد با رنگ سبز مشخص شدهاند. بر اساس نتایج، در نیمه اول سال (شش ماهه اول سال) در دو ماه فروردین و اردیبهشت همه ایستگاههای مورد مطالعه در محدوده آسایش بیوکلیمایی قرار دارند در حالی که در ماه مرداد همه ایستگاه در محدوده فشار بیوکلیمایی قرار داشتند (جداول 3). بر اساس نتایج، در شش ماهه اول سال، منطقه ایوان (5 ماه) و ایلام (4 ماه) دارای بیشترین مدت آسایش اقلیمی هستند در حالیکه ایستگاههای لومار، درهشهر، مهران و دهلران بطور مشابه تنها با داشتن دو ماه آسایش اقلیمی، دارای کمترین مدت آسایش اقلیمی در شش ماهه اول سال هستند (جدول 3).
جدول 3. امتیاز آسایش اقلیمی نیمه اول سال در استان ایلام
ایستگاه | شاخص | فروردين | ارديبهشت | خرداد | تير | مرداد | شهريور |
ایلام | CPI | 0/16 | 8/12 | 9/7 | 0/5 | 4/4 | 4/6 |
شرایط بیوکلیمای انسانی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | |
مهران | CPI | 2/11 | 1/6 | 6/1 | -8/0 | -3/1 | 8/0 |
شرایط بیوکلیمای انسانی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | |
دهلران | CPI | 3/9 | 4/4 | 2/0 | -5/1 | -0/2 | -1/0 |
شرایط بیوکلیمای انسانی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | |
درهشهر | CPI | 8/13 | 4/9 | 0/4 | 0/1 | 8/0 | 9/2 |
شرایط بیوکلیمای انسانی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | |
ایوان | CPI | 3/17 | 7/12 | 0/8 | 0/5 | 4/4 | 4/6 |
شرایط بیوکلیمای انسانی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | |
لومار | CPI | 3/14 | 6/9 | 4/4 | 3/1 | 0/1 | 1/3 |
شرایط بیوکلیمای انسانی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی | فشار بیوکلیمایی |
بررسی آسایش اقلیمی در شش ماهه دوم سال نیز نشان داد که ماه آبان تنها ماه با شرایط آسایش کامل در سطح کل استان است. این در حالی بود که در این دوره شش ماهه، تنها در ایستگاه دهلران در ماه مهر شرایط فشار بیوکلیمایی وجود داشت. به عبارتی، در نیمه دوم سال، در استان ایلام شرایط تحت فشار بیوکلیمایی نیست و شرایط مناسبی به لحاظ آسایش اقلیمی در سطح استان بر قرار است (جدول 4).
جدول 4. امتیاز آسایش اقلیمی نیمه دوم سال در استان ایلام
ایستگاه | شاخص | مهر | آبان | آذر | دی | بهمن | اسفند |
ایلام | CPI | 9/9 | 4/14 | 9/18 | 6/20 | 0/21 | 4/19 |
شرایط بیوکلیمای انسانی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | تحریک ملایم | تحریک ملایم | تحریک ملایم | تحریک ملایم | |
مهران | CPI | 2/5 | 9/10 | 1/16 | 8/17 | 2/17 | 1/15 |
شرایط بیوکلیمای انسانی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | |
دهلران | CPI | 5/3 | 0/9 | 7/13 | 2/15 | 3/15 | 5/12 |
شرایط بیوکلیمای انسانی | فشار بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | |
درهشهر | CPI | 9/6 | 6/12 | 3/16 | 6/18 | 4/19 | 1/17 |
شرایط بیوکلیمای انسانی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | |
ایوان | CPI | 8/9 | 4/15 | 8/20 | 0/22 | 8/23 | 3/20 |
شرایط بیوکلیمای انسانی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | تحریک ملایم | تحریک ملایم | تحریک ملایم | تحریک ملایم | |
لومار | CPI | 3/7 | 9/12 | 0/17 | 9/19 | 8/19 | 8/17 |
شرایط بیوکلیمای انسانی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | آسایش بیوکلیمایی | تحریک ملایم | تحریک ملایم | آسایش بیوکلیمایی |
در این بخش بر اساس امتیاز نهایی از شاخصهای اقلیمی، نقشه پهنهبندی آسایش اقلیمی استان ایلام در سه کلاس برای هر یک از ماههای سال تهیه شد که نتایج در شکلهای 6 تا 17 آمده است. بر اساس نتایج، در دو ماه تیر و مرداد همه سطح استان در محدوده عدم آسایش قرار گرفته که ناشی از بالا بودن درجه حرارت در این دو ماه است. همچنین بیشترین سطح آسایش اقلیمی در استان مربوط به مناطق شمالی در مهر ماه (شکل 12) و سپس اردیبهشت (شکل 7) و برای مناطق جنوبی استان در فروردین ماه (شکل 6) و سپس آبان (شکل 13) مشاهده شدند.
شکل 6. پهنه آسایش اقلیمی استان ایلام در ماه فروردین؛ شکل 7. پهنه آسایش اقلیمی استان ایلام در ماه اردیبهشت؛
شکل 8. پهنه آسایش اقلیمی استان ایلام در ماه خرداد؛ شکل 9. پهنه آسایش اقلیمی استان ایلام در ماه تیر؛
شکل 10. پهنه آسایش اقلیمی استان ایلام در ماه مرداد؛ شکل 11. پهنه آسایش اقلیمی استان ایلام در ماه شهریور؛
شکل 12. پهنه آسایش اقلیمی استان ایلام در ماه مهر؛ شکل 13. پهنه آسایش اقلیمی استان ایلام در ماه آبان؛
شکل 14. پهنه آسایش اقلیمی استان ایلام در ماه آذر؛ شکل 15. پهنه آسایش اقلیمی استان ایلام در ماه دی؛
شکل 16. پهنه آسایش اقلیمی استان ایلام در ماه بهمن؛ شکل 17. پهنه آسایش اقلیمی استان ایلام در ماه اسفند؛
نتیجهگیری و ارائه پیشنهادها
بر اساس روند تغییرات پارامترهای اقلیمی با استفاده از آزمون من-کندال مشخص شد روند کاهشی بارش به صورت مقطعی اتفاق افتاده است؛ ولیکن ثابت نیست و در دوره آماری 30 ساله کاهش بارش معنیدار نیست. اما در مورد دمای متوسط سالانه در بیشتر ایستگاههای مطالعاتی روند افزایشی دما بصورت معنیدار بوده است که به عنوان یک عامل محدود کننده اقلیم محسوب میشود. در همین راستا، Heidari و همکارن (2014) نیز در بررسی روند تغییرات بارش در منطقه ایلام گزارش دادند که طی سالهای 1998 تا 2010 یک کاهش معنیدار در بارش اتفاق افتاده است. طبق نظر Matzarakis (2007) این افزایش دما روی صنعت گردشگری تأثیر خواهد گذاشت. عدم تغییرات معنیدار بارش به همراه روند افزایشی دما منجر به آن شده تا رطوبت نسبی هوا به صورت مقطعی افزایش پیدا کند؛ زیرا در بیشتر ایستگاههای مطالعاتی روند افزایشی متوسط رطوبت نسبی سالانه دیده میشود که البته فقط در ایستگاه دهلران معنیدار است و نشان دهنده اثرگذاری بیشتر دما بر سایر پارامترهای اقلیمی در شهرستان دهلران است. به عبارتی شرایط اقلیم شکننده در دهلران کاملاً مشهود است و نشان میدهد این شهرستان نسبت به سایر مناطق استان ایلام از استعداد کمتری برای آسایش اقلیمی برخوردار است. به عبارت دیگر، شهرستان دهلران به دلیل داشتن اقلیم خشک و بیابانی دارای شرایط طاقتفرسا در فصل تابستان بوده و آسایش اقلیمی آن بیشتر در فصول زمستان رخ میدهد.
طبق نتایج، در ایستگاه ایلام روند افزایشی متوسط سرعت باد سالانه معنیدار است که میتواند اثر منفی بر آسایش اقلیمی در نتیجه ورود ریزگردها از کشورهای همسایه به همراه داشته باشد. اما در سایر ایستگاهها روند کاهشی متوسط سرعت باد سالانه رخ داده است که غالباً معنیدار نیست. در این پژوهش نتایج نشان داد که تغییرات معنیدار افزایش دما منجر به تغییرات مقطعی و جزئی سایر پارامترها شده است؛ از جمله اینکه کاهش جزئی بارش و افزایش نسبی رطوبت نسبی در استان ایلام رخ داده است. در کنار این موضوع، افزایش نسبی سرعت باد نیز مشهود است. مجموعه این تغییرات میتواند منجر به کاهش روزهاي بارانی، طـولانیتـر شـدن دورههـاي خشکی و کوتاهتر شدن دورههاي مرطوب شود که در پژوهش Fischer و همکاران (2011) به آن اشاره شده است. در کل نتایج نشان داد تغییرات بارش در دوره آماری 30 ساله معنیدار نبوده است اما روند کاهشی داشته است. از طرفی در مورد دمای متوسط سالانه در بیشتر ایستگاههای مطالعاتی روند افزایشی دما بصورت معنیدار اتفاق افتاده است. بنابراین میتوان با احتمال بالا این فرضیه را تأیید کرد که تغییرات دما و بارش در استان ایلام اتفاق افتاده است. هرچند تغییرات دما مشهودتر از تغییرات در بارش است.
با توجه به نقشههای پهنهبندی آسایش اقلیمی استان ایلام، دو شهر با بیشترین فراوانی آسایش اقلیمی (درهشهر و لومار) در شرق استان ایلام قرار دارند که مناسب گردشگران نیز میباشند. به طور کلی بر اساس نقشه پهنهبندی اقلیمی فصلها در فصل بهار و پاییز شهرهای شمالی و شرقی استان ایلام از آسایش اقلیمی بالاتری برخوردارند؛ در عوض در فصل زمستان شهرهای جنوبی و مرزی (مهران و دهلران) از آسایش اقلیمی مناسبی برخوردارند. این در حالی است که فصل تابستان غالباً برای استان ایلام از آسایش اقلیمی مناسبی برخوردار نیست؛ هرچند ایلام و ایوان از درجه آسایش نسبی در این ماه برخوردار هستند. نتایج نشان داد تغییرات بارش به صورت زمانی و مکانی بین ایستگاهها وجود دارد که منجر به آن شده تا شهرهای مختلف استان ایلام از نظر آسایش اقلیمی نیز متفاوت باشند. به طوری که با کاهش بارش و افزایش دما، آسایش اقلیمی به فصل سرد زمستان در شهرهای جنوبی و مرزی تمایل دارد؛ در حالی که با افزایش بارش و مطبوع شدن دمای هوا، شهرهای شرقی و شمالی در فصلهای بهار و پاییز مستعد هستند. بنابراین میتوان این فرضیه را تأیید کرد که آسایش اقلیمی استان با تغییرات دما و بارش تغییر کرده است. این تنوع اقلیمی در استان ایلام منجر به آن شده تا تمامی شهرهای استان ایلام بر حسب زمان فصل و ماه سال از دوره آسایش اقلیمی برخوردار باشند. به طوری که شهرهای درهشهر و لومار در ماههای گذار از گرما به سرما (مهر و آبان) و سرما به گرما (فروردین و اردیبهشت) بیشترین پتانسیل آسایش اقلیمی را داشته باشند که این یافته با نتایج رحیمیپور و مدبری (1398) مطابقت دارد.
بر اساس نتایج و مباحث صورت گرفته، چند پیشنهاد برای شفافسازی تغییرات اقلیمی منطقه و اثر آن بر آسایش اقلیمی قابل بیان است. پیشنهاد میشود با توجه به اینکه شهرهای درهشهر و لومار از پتانسیل بیشتر آسایش اقلیمی برخوردار هستند، اثرات اقليم بر گردشگري این شهرها مورد ارزیابی شود تا برنامههای مدیریت منطقه و گردشگری مناسب به اجرا در آید. همچنین پیشنهاد میشود با توجه به توپوگرافی پیچیده استان ایلام، پژوهشی در خصوص تأثیر عوارض محیطی بر آسایش اقلیمی استان ایلام انجام شود تا مناطق مستعد آسایش اقلیمی بر مبنای عوارض جغرافیایی نیز مشخص شوند.
References
Ahmadi, H., & Shaemi, A. (2013). Applying bioclimatic indices to assess the climatic comfort of Ilam City. Physical Social Planning, 1(1), 75-88.
Almazroui, M., & Şen, Z. (2020). Trend analyses methodologies in hydro-meteorological records. Earth Systems and Environment, 4, pp 713-738.
Baratyan, A., & Rezaye, M. (2013). Spatial Analysis of Regional Tourism Index by Using TCI Model in Ilam. Spatial Planning, 3(2), 101-118.
Fischer, T., Gemmer, M., Lüliu, L., & Buda, S. (2011). Temperature and precipitation trends and dryness/wetness pattern in the Zhujiang River Basin, South China, 1961–2007. Quaternary International, 244(2), pp 138-148.
Ganesh, G.A., Sinha, S.L., Verma, T.N., & Dewangan, S.K. (2021). Investigation of indoor environment quality and factors affecting human comfort: A critical review. Building and Environment, 204, pp 108146.
Hamed, Y., Hadji, R., Redhaounia, B., Zighmi, K., Bâali, F., & El Gayar, A. (2018). Climate impact on surface and groundwater in North Africa: a global synthesis of findings and recommendations. Euro-Mediterranean Journal for Environmental Integration, 3, pp 1-15.
Heidari, H., Moradi, H, Asghari, S., & Mohhamad Nejad, V. (2014). Trend analysis of precipitation and temperature in Ilam region using Mann-Kendall Test method. The First National Conference on Geography, Tourism, Natural Resources and Sustainable Development, 2014, pp 1-14.
Jiang, L., Bao, A., Guo, H., & Ndayisaba, F. (2017). Vegetation dynamics and responses to climate change and human activities in Central Asia. Science of the Total Environment, 599, pp 967-980.
Karamirad, S., aliabadi, M., & Habibi, A. (2018). Assessing the Impact of Urban Geometry on Outdoor Thermal Comfort in Microclimate Scale: A Case Study of the Open Space of Goldasht Residential Complex in Shiraz. Regional Planning, 8(29), pp 161-172.
Matzarakis, A., De Freitas, C. R., & Scott, D. (2007). Developments in tourism climatology. Selbstverlag, Freiburg.
Mehdinasab, M. (2018). Analysis Time of Comfort Environmental Bio Climate Based on Wetland Hshylan Models Bio Climate. Geographical Journal of Tourism Space, 6(23), pp 85-97.
Mondal, A., Kundu, S., & Mukhopadhyay, A. (2012). Rainfall trend analysis by Mann-Kendall test: A case study of north-eastern part of Cuttack district, Orissa. International Journal of Geology, Earth and Environmental Sciences, 2(1), pp 70-78.
Naserzadeh, M., & Fatahi, H. (2016). The Recognition of Synoptic and Local Scale Factors Influencing the Occurrence of the Dust Phenomenon in Ilam. Regional Planning, 6(21), pp 57-74.
Nikbakht Shahbazi, A. (2017). Assessment of Climate Change Impact on Precipitation and Temperature Variation in Watershed of Karoon 3 Dam. Environment and Water Engineering, 3(2), pp 133-143.
Pathak, T., Maskey, M., Dahlberg, J., Kearns, F., Bali, K., & Zaccaria, D. (2018). Climate change trends and impacts on California agriculture: a detailed review. Agronomy, 8(3), pp 25.
Rahimipour, S. N. M. A., & Modaberi, L. H. (2019). Studying the state of climatic comfort in historical and ancient museum site of Booye-Amlash for tourism. Journal of Environmental Research and Technolgy, 3(5), pp 43-57.
Safaee pour, M., Shabankari, M., & Taghavi, T. (2013). The Effective Bioclimatic Indices on Evaluating Human Comfort (ACase Study: Shiraz City). Geography and Environmental Planning, 24(2), pp 193-210.
Sanagar Darbani, E., Rafieian, M., Hanaee, T., & Monsefi Parapari, D. (2018). Climate Change Impact Assessment on Outdoor Thermal Comfort Changes Using Physiological Equivalent Temperature (PET) Index in Mashhad. Geographical Researches, 33(3), pp 38-57.
Santos, M., & Fragoso, M. (2012). April. Seasonal trends in extreme daily precipitation indices in Northern of Portugal. In EGU General Assembly Conference Abstracts, 14, pp 8292.
Shakeri, F., Abbasinia, M., Ghanadzadeh, M. J., Asghari, M., & Tajik, R. (2019). Use of Becker and neurotic pressure bioclimatic indices in the assessment of thermal comfort in outdoor environments based on meteorological data: case study in three different climates of Iran. Iran Occupational Health, 16(1), pp 33-46. (In Persian)
Tabari, H., & Talaee, P. H. (2011). Temporal variability of precipitation over Iran: 1966–2005. Journal of Hydrology, 396(3-4), pp 313-320.
Tavuosi, D. T., & Sabzi, B. (2013). Bio – Climatic Comfort Confine Determination for Tourism Planning Using Evans Model, Case Study: Ilam Province. Geography and Territorial Spatial Arrangement, 3(7), pp 21-34.
Trenberth, K.E., 2011. Changes in precipitation with climate change. Climate research, 47(1-2), pp 123-138.
Williamson, C. E., Neale, P. J., Hylander, S., Rose, K. C., Figueroa, F. L., Robinson, S. A., ... & Worrest, R. C. (2019). The interactive effects of stratospheric ozone depletion, UV radiation, and climate change on aquatic ecosystems. Photochemical & Photobiological Sciences, 18(3), pp 717-746.
Yilmaz A.G. (2014). The effects of climate change on historical and future extreme rainfall in Antalya, Turkey. Hydrological Sciences Journal, 60(12), pp 2148-2162.
Zhang, X., & Srinivasan, R. (2009). GIS‐based spatial precipitation estimation: a comparison of geostatistical approaches. JAWRA Journal of the American Water Resources Association, 45(4), pp 894-906.
Zhang, Y., Cabilio, P., & Nadeem, K. (2016). Improved seasonal Mann–kendall tests for trend analysis in water resources time series. Advances in time series methods and applications: the A. Ian McLeod Festschrift, pp 215-229.