The role of governments in the regional developments of rural development indicators after the of the Islamic revolution (case study: Kohgiluyeh and Boyer Ahmad provinces)

yaghoub esfaram ¹ ( PhD student in geography and rural planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. )
Morteza Ghourchi ² ( Assistant Professor, Department of Human Geography and Spatial, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. )
Pegah Moride-sadat ³ ( Assistant Professor, Department of Human Geography and Spatial, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. )

Submited date : 2022-08-24 Accepted date : 2024-06-07

Keywords: Spatial Inequality, Governance, Discourse, space management, Kohgiluyeh and Boyer Ahmad,

Abstract :

Based on Michel Foucault's concept of governmentality, governments strive to control all aspects of citizens' lives. This perspective views the production of (in)equal spaces as a consequence of political governance performance within specific historical periods, manifested through dominant discourses. Following the Islamic Revolution, four governing discourses - developmental, political development, justice-oriented, and moderation and development - took hold in the country, aiming to shape the national space through political management and planning aligned with their objectives. However, the policy outcomes and discourse-based planning have revealed shortcomings in development programs, leading to imbalances at national and local levels. This research aims to analyze the role of governments in the spatial development of rural development indicators in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province. The research method is descriptive-analytical, utilizing both library and field data collection. Spatial analysis employs the Vikor technique, and GIS software is used for mapping. Findings indicate that governments, based on their own development definitions and approaches, attempted to plan and assert their discourse over space. Due to various reasons such as misconceptions about rural development and insufficient financial resources, they fell short of their goals. Moreover, the study reveals that villages located in central areas of provinces or counties have better conditions compared to peripheral villages. Ajam District in Dishmook section of Kohgiluyeh city faces unfavorable conditions, whereas the northern Sarrud District in the central section of Boyer-Ahmad city enjoys a favorable situation. Despite improvements in village conditions, spatial inequality remains a key issue in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province, with disparities observed between eastern and southern regions having development advantages, while northern and western regions lag behind.

Full-Text:



Journal of Regional Planning Autumn ... Vol ... Issue .. ISSN (Print): 2251-6735 - ISSN (Online): 2423-7051 https://jzpm.marvdasht.iau.ir/

 

Research Paper 

 

Citation:  DOI: DOR:

 

Abstract

A R T I C L E I N F O

Based on Michel Foucault's concept of governmentality, governments strive to control all aspects of citizens' lives. This perspective views the production of (in)equal spaces as a consequence of political governance performance within specific historical periods, manifested through dominant discourses. Following the Islamic Revolution, four governing discourses - developmental, political development, justice-oriented, and moderation and development - took hold in the country, aiming to shape the national space through political management and planning aligned with their objectives. However, the policy outcomes and discourse-based planning have revealed shortcomings in development programs, leading to imbalances at national and local levels. This research aims to analyze the role of governments in the spatial development of rural development indicators in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province. The research method is descriptive-analytical, utilizing both library and field data collection. Spatial analysis employs the Vikor technique, and GIS software is used for mapping. Findings indicate that governments, based on their own development definitions and approaches, attempted to plan and assert their discourse over space. Due to various reasons such as misconceptions about rural development and insufficient financial resources, they fell short of their goals. Moreover, the study reveals that villages located in central areas of provinces or counties have better conditions compared to peripheral villages. Ajam District in Dishmook section of Kohgiluyeh city faces unfavorable conditions, whereas the northern Sarrud District in the central section of Boyer-Ahmad city enjoys a favorable situation. Despite improvements in village conditions, spatial inequality remains a key issue in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province, with disparities observed between eastern and southern regions having development advantages, while northern and western regions lag behind.

Received: Accepted:  PP:        Use your device to scan and read the article online             Keywords: Discourse, governance,space management,space inequality, Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad

Role of goverments in regional developments indicators of Rural Dvelopment aftre Islamic Revolution(Case study: Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province)

 

 

 

Extended Abstract

 

Introduction

Based on the concept of governmentality introduced by Michel Foucault, governments seek to control all aspects of citizens' lives. From this perspective, the production of equal/unequal spaces can be considered as the outcome of political governance performance in a specific period of time within dominant discourses. Governments (discourses) aim to manage and control space through planning, development projects, legislation, and political space management. Rural settlements serve as a spatial form and a geographical reality where government interventions (discourses) take place. Decisions regarding the growth and development of rural areas result from each government's view on societal governance and its goals for rural areas. In other words, each government, based on its type of governance, implements specific rural policies. After the Islamic Revolution and since the year 1989, four discourses, development-oriented government (1989-1997), political development (1997-2005), justice-oriented (2005-2013), and moderation and development (2013-2021), dominated the political space, each attempting to create a space in line with their objectives. Therefore, this study aims to analyze the role of governments in the spatial distribution of rural development indicators in 5 census periods ending with each of the development-oriented, reform, justice-oriented, and moderation and development governments in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province. Due to various reasons and based on the prevailing political-social conditions and discourses, Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province experience spatial disturbances and disarray.

Methodology

The research is documented and the type of research is descriptive - analytical. Based on the research question, discourses are dependent on the independent variable and the spatial inequality of the variable. The independent variable of development laws and programs and political divisions and the dependent variable of the distribution of development indicators are considered. These indicators were first compiled raw at the end of each section and converted to ratios and percentages using Excel software. The method of collecting data and information in this research is in the form of documents and libraries and is a source of indicators used for spatial analysis of rural areas from the data of the annals of the provinces of Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad. Viikor has been used as a new multi-criteria decision-making technique to calculate the degree of development. Gis software is used to analyze and draw maps. Finally, the distribution of the indicators of the villages was analyzed in each indicator discourse.

Results and Discussion 

In 1365, the provinces of Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad had 3 municipalities, 8 sections of 5 cities, and analysis shows that there was spatial inequality in the province. The northern and western regions are undeveloped and the eastern and southern regions are developed. The northern village of sarrud is the most privileged village and the least hostile northern pilgrimage-the most privileged village is one of the indicators of development. In 1376, at the end of the construction government, the political management of the provincial villages reached 38 villages and changes were made in the political divisions of the province. The urban population is growing rapidly. During this period, the first and second development plans were prepared and implemented. Inequality exists in the northern and western regions of the untapped and in the southern and eastern regions. The villages of sarrud North and imamzadeh Jafar have the most and the villages of zilai and Ajam have the least. In 1384, at the end of the reform government, with changes in the political divisions of the provinces of the two cities of Dena and bahami, the villages reached 41 villages. In this government, the third and fourth development plans were prepared and implemented. Despite improving inequality conditions, there are still northern-western and southern - eastern regions, and southern - eastern regions are more developed. In 1392, at the end of the Ahmadinejad government, following the political changes in the province, the number of villages reached 8 cities and 45 villages. During this period, the fifth development plan was prepared and implemented. Inequality at the provincial level continues to exist in the form of a model of the south and East and the North and West. Villages close to administrative and political centers have more access to the surrounding areas and on the outskirts. In 1400, at the end of the moderate and Development Government, following the political divisions of the provincial municipalities, it reached 9 municipalities and 50 villages. In this government, the sixth development plan was prepared and implemented. The situation in the villages improved, but there is still inequality in the previous periods.

Conclusion

Each intellectual and institutional approach creates its own space,and changes with the natural and Human Dimensions of space. From this point of view, the ruling power defined planning as an ideology by which it could represent space, stabilize it, divide and separate space for sale as a consumer commodity, and consider it for specific functions. Based on this, management logic has always shaped our living spaces in different wayS. In fact, discourses with two tools of political management of space and planning form suitable and specific spaces of the same discourse. After the Islamic Revolution and since 1368, the four discourses of Constructivism, political development, justice and moderation and development with mastery of space and by preparing and implementing the plans for the first to sixth development and changes in the political divisions and political management of space try to produce space that is appropriate to their goals. The results show that centrist and economic approaches were of great importance in the programs. Villages in boyerrahmed and near Yasuj are better off than other areas due to their administrative and political concentration. The villages of the city of gecseran were also in good condition. The presence of oil and gas resources in the area and special attention to economic activities have made the villages of the city enjoy the benefits of development. The city of gecseran is also the only city in the province that is linked to the national economy due to its energy resources. Villages near the city of deheshte were also in a relatively good state due to the administrative concentration of the city. In general, there is a duality in rural development at the level of the provinces of Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad. Villages in the East and south of the province are much better off than in the northern and western regions of the province. This pattern has been consistent in all governments.

 

مقاله پژوهشی

 

نقش دولت­ها در تحولات ناحیه­ای شاخص­های توسعه روستایی پس از انقلاب اسلامی (مورد مطالعه: استان کهگیلویه و بویراحمد) 

 

اطلاعات مقاله

چکیده

تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش:  شماره صفحات:    از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید   واژه­های کلیدی: گفتمان، حکومت­مندی، مدیریت فضا، نابرابری فضایی، کهگیلویه و بویراحمد

براساس مفهوم حکومت­مندی که توسط میشل فوکو مطرح گردید دولت­ها درصدد آن هستند تا کلیه ابعاد زیست شهروندان را کنترل نمایند. از این منظر می­توان تولید فضا(برابر/نابرابر) را پیامد عملکرد حاکمیت سیاسی در مقطع مشخصی از زمان(تاریخ) در قالب گفتمان­های مسلط دانست. بعد از انقلاب اسلامی چهار گفتمان سازندگی، توسعه سیاسی، عدالت­گرا و اعتدال و توسعه، بر فضای کشور مسلط شدند و تلاش کردند تا با مدیریت سیاسی فضا و برنامه­ریزی به تولید فضای متناسب با اهداف خود بپردازند اما پیامدهای سیاستگذاری و برنامه­ریزی گفتمان­ها نشان دهنده ناکارآمدی برنامه­های توسعه بوده است و فضای کشور در سطوح ملی و محلی دچار عدم تعادل می­باشد. با توجه به این مساله هدف از این پژوهش تحلیل نقش دولت­ها در توسعه فضایی شاخص­های توسعه روستایی در استان کهگیلویه و بویراحمد می­باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و جمع آوری داده ها به دو صورت کتابخانه­ای و میدانی می­باشد. جهت تحلیل فضایی از تکنیک(Vikor) , برای ترسیم نقشه­ها از نرم­افزار GIS استفاده شده است . نتابج نشان می­دهد که دولت­ها با توجه به تعریف و رویکرد خود به توسعه اقدام به برنامه­ریزی کردند و سعی کردند گفتمان خود بر فضا را مسلط سازند و به دلایل گوناگون از جمله درک نادرست از توسعه روستایی، عدم دستیابی به منابع مالی نتوانستند به اهداف خود برسند. علاوه براین یافته­ها¬ نشان می­دهد روستاهایی که در مرکز استان یا شهرستان واقع شده­اند وضعیتی مناسب­تری نسبت به روستاهای حاشیه­ای و پیرامونی دارند. دهستان آجم در بخش دیشموک شهرستان کهگیلویه وضعیت نامناسبی دارد و در مقابل دهستان سررود شمالی در بخش مرکزی شهرستان بویراحمد از وضعیت مناسبی برخوردار است. با بهبود وضعیت روستاها، همچنان نابرابری فضایی مساله اصلی استان کهگیلویه و بویراحمد می­باشد و این نابرابری در همه دولت­ها به صورت مناطق شرقی و جنوبی برخوردار و مناطق شمالی و غربی غیربرخودار از مزایای توسعه بوده است

 

استناد:  DOI:  DOR:

 

مقدمه

سکونتگاه­های روستایی همواره با مباحث گوناگونی از قبیل فقر، عدم توسعه و در حاشیه قرار گرفتن نسبت به مناطق توسعه یافته­تر شهری، روبه­رو بوده­اند. این موضوع باعث اغتشاش فضایی در همه مکان­ها چه شهری و چه روستایی می­شود. از این رو سیاست ایجاد توازن بین مناطق شهری و روستایی و همچنین روستاها با یکدیگر یک چالش اساسی مشترک برای بسیاری از کشورها بوده است(Ma et al., 2021:2 & Jamini, 2023:41).مفهوم نابرابری اغلب برای اشاره به تنوع افراد، مکان­ها و اشیاه استفاده می­شودRezvani et al,) 2023:6). بدین جهت پرداختن به مسائل نابرابری فضایی جهت کاهش فاصله فضاهای موجود توسعه یافته و کمتر توسعه یافته نیازمند سیاست­گذاری هدفمند می­باشد، تا بتواند در امر شکل­دهی به سکونت­گاه­های روستایی و کاهش نابرابری فضایی از طریق برنامه­ریزی و سیاستگذاری اقدام کند. صرف نظر از شهری یا روستایی بودن، برنامه­­ریزی برای تضمین حفظ و تداوم کیفیت­ و توسعه مناطق شهری و روستایی بسیار مهم می­باشد(Balta & Atik, 2022:1). روستا به عنوان شکلی از فضا و توسعه روستایی به عنوان یکی از محورهای نظام سیاست­گذاری در برنامه­های توسعه مورد توجه  واقع شد. مکان­هایی که از نظر عملکرد اقتصادی یا رفاه جامعه عقب مانده­اند، نیازمند مداخلات برای اعمال تغییرات هستند(Vercher et al., 2022:2). در واقع جهت تبیین نابرابری فضایی می­توان رویکردی گفتمانی  پیش گرفت. اینکه چگونه سیاست­ها و گفتمان­ها اجتماعی به فضاهای روستایی شکل می­دهند. گفتمان­ها گاهی بدون آنکه قصدی داشته باشند، ممکن است برابری یا نابرابری را بازتولید کنند(Mullenbach, 2022:2) در واقع گفتمان با هر ماهیتی وسیله­ای برای اعمال قدرت است (Van V&ijk, 1997:272–273). تصمیم گیری در مورد رشد و توسعه روستاها نتیجه نگاه هر گفتمان(دولت ها) به نحوه اداره جامعه و اهداف آن برای مناطق روستایی است(Afsharipour et al., 2021:2). به سخن ديگر، هر دولتي با توجه به نوع حکومت، شکل يا شکل­هاي خاصي از سياستگذاري روستايي را به اجرا مي­گذارد (Rahbari,2019:163). از این نگاه فضا به مثابه قسمتی از آرایش­های گفتمانی عمل می­کند که در جهت تأمین گفتمان مسلط مورد توجه است. در حقیقت فرآیندهای گفتمانی همواره سبب بازساخت فضایی می­شوند. از نظر فوکو، فضا در هر صورتی از اعمال قدرت نقشی بنیادین دارد در نتیجه شکل­گیری مناطق با نظام سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به طور کلی با گفتمان مسلط بر جامعه رابطه دارد و سیمای فضایی مکان، منعکس کننده روابط اجتماعی حاکم بر آن است(Esmaeilzadeh et al., 2018:24 & Afrakhteh&Hajipour, 2016:88). پیرامون این نوع نگاه، فوکو از مکان­مندی قدرت سیاسی(نقش دولت ها در خلق مکان ها) و نقش آن در تفکیک فضاها صحبت کرده است وی عنوان می کند قدرت چیزی نیست جز نظامی درونی­سازی و برونی­سازی خاصی اهداف از پیش تعیین شده (Riazi, 2104:42).  بسیاری دولت را مسئول تدوین و اجرای سیاست­ها و قوانین می­دادند که منجر به توسعه برابری یا نابرابری می­شود. در حالی که گفتمان­ها(دولت­ها) ایدئولوژی‌های متفاوتی دارند. دولت فضا را شکل می‌دهد و چارچوب نظارتی کلی را که افراد در آن فعالیت دارند، فراهم می‌کند و همچنین نقش مؤثری در برنامه‌ریزی و مدیریت فرم­های فضایی دارد(Liu et al., 2020:179). دولت­ها به طور فزاینده از اسناد سیاست­گذاری توسعه برای ایجاد تغییر از طریق ادراکات عمومی و نهادینه­سازی گفتمان­های جدید استفاده می­کنند(Dryjskaetal, 2020:202).اما فعالیت­های برنامه­ریزی دولتی(حاکمیتی) به دلیل عدم­شفافیت، عدم­پاسخگویی و غیر دموکراتیک بودن(رویه­های بالا به پایین، عدم مشارکت جامعه محلی، تمرکزگرایی در تصمیم­گیری و اجرا)( Mattila & Heinil, 2022:2) نه تنها نتوانسته است توسعه را تسری ببخشد که خود باعث عدم تعادل­های منطقه­ای شده است.

بررسی اجمالی تحولات جامعه روستایی کشور طی ادوار گذشته همراه با تغییرات ناشی از اجرای برنامه­های توسعه نشان می­دهد که سکونتگاه­های روستایی در ابعاد مختلف و سطوح فضایی ملی، منطقه­ای، ناحیه­ای و محلی با دشواری­های اساسی روبه­رو هستند. تشدید نابرابری­های منطقه­ای، تخلیه گسترده آبادی­ها از نیروی کارآمد و سرمایه مادی، گسترش حاشیه¬نشینی، بیکاری و آسیب-های اجتماعی مسائل کلیدی و بعضاً عدم قطعیت­هایی هستند که ضمن اثرگذاری بر ساختارهای کلان کشور، اثری شگرف بر جامعه روستایی داشته اند. در مواجهه با این شرایط، نظام برنامه­ریزی کشور تلاش نموده است تا در تهیه اسناد توسعه­ای (در قالب برنامه­های پنج­ساله) در روند زمانی به نحوی عمل نماید که زمینه را برای تعدیل چالش­های نظام سکونتگاه­ها کشور به ویژه روستاها فراهم آورد. به همین جهت در هر دوره گفتمان مسلط با توجه به گفتمان خود و تعریفی که از توسعه داشته اند اقدام به برنامه­ریزی نموده اند این امر موجب آن شده در همه طرح­ها و برنامه­های توسعه، شهر محوری به چشم آید و یکسان دیدن شهر و روستا(منظور در نوع کارکرد) عملا غیرممکن به نظر آید. این درک برنامه­ریزانه از فضا در کشور، آن را در جهت اهداف دولت، کمی، راهبردی، مطلق و ایستا، پیش برده است. در ایران و در بین استان‌های آن از لحـاظ میـزان برخـورداری از شاخص‌های مختلف توسعه، عدم تعادل و تفاوت زیادی وجود دارد. مهمترین دلیل افزایش این نابرابری‌ها عدم شناسایی ابعاد مختلف نابرابری‌ها و سیاست‌های اجرایی نامتناسب برای رسیدن به اهداف مذکور است. نمونه بارز آن می توان به استان کهگیلویه و بویراحمد اشاره کرد که بنا به دلایل مختلف و به تبع شرایط سیاسی- اجتماعی حاکم بر کشور و گفتمان­ها دچار آشفتگی و بی نظمی در سطوح فضایی می­باشد. بسیاری از مناطق در حاشیه و روستاها دور از مرکز(استان، شهرستان) فاقد بسیاری از امکانات اولیه از جمله راه دسترسی، آب آشامیدنی و سرپناه مناسب هستد. رشد مهاجرت، کاهش جمعیت روستایی، حاشیه نشینی و آسیب­های اجتماعی از جمله نتایج این آشفتگی فضایی است.

در این راستا با مطالعه و مرور توسعه­یافتگی و شاخص­های آن در استان کهگیلویه­وبویراحمد و تعیین درجه توسعه­یافتگی سکونتگاه­های روستایی در هر گفتمان در  این استان اقدام شده تا بتوان پاسخ مناسبی برای این سوال بدهد که آیا سیاست­گذاری دولت های روی کار آمده بعد از انقلاب اسلامی (در قالب برنامه­ها و طرح­های توسعه) منجر به توسعه یافتگی مناطق روستایی در استان کهگیلویه و بویراحمد شده است؟ آیا این سیاست­ها موجب کاهش فواصل روستاهای این استان گردیده است؟ به نظر می­رسد برنامه­های توسعه در دولت­های مختلف نتوانسته فرآیند توسعه در این استان را سرعت ببخشد.

پیشینه تحقیق و مبانی نظری

گفتمان­های توسعه(دولت­ها) بیشتر دنباله­رو نظریات نوسازی و رشد اقتصادی در کشور بودند. نظریات نوسازی توسعه را خطی و به شکل تکاملی می بیبند و همواره به تفکیک و دوگانگی تمایل دارد. دوگانگی مدرن و سنتی، قدیم و جدید، شهر و روستا از جمله این تفکیک­ها و دوگانگی­ها هستند. این نگاه به روستا با تسلط روح­سرمایه­داری بر فضای برنامه­ریزی کشور، راه توسعه را افزایش تولید و بالا بردن آن می­دانست و با نگاهی فایده­مند به روستا و فضاهای روستایی، رشد اقتصادی سرلوحه همه برنامه­ریزی­ها بود. این موارد اشاره دارد که گفتمان­ها با هدف رشد اقتصادی به روستاها توجه داشتند و نشان­دهنده فرآیند حکومت­مندی¹ از منظر میشل فوکو است. فوکو از ایده حکومت­مندی برای کشف قانون­مندی استفاده می­کند(Nadesan,2008:1)که دیدگاه انتقادی فوکو نسبت به قدرت است. فوکو حکومت­مندی را به معنی شناخت رفتار تعریف می­کند و از آن با عنوان پیشبرد کردارها² (هدایت رفتارها) یعنی نوع فعالیتی با هدف شکل­دهی، هدایت و تأثیرگذاری بر رفتار افراد جامعه می­باشد، یاد می­کند (curits,2002:505 & burchell et all., 1991:1). حکومت­مندی یک پروژه سیاسی است که هم یک قلمرو(فضای اجتماعی) و هم ابزار مداخله در آن را مشخص می­کند(mckee,2009: 468)  نشان دهنده این است که چگونه موضوع قابل حکومت به طور گفتمانی از طریق استراتژی­­ها، برنامه­ها و تکنیک­های خاص، ساخته و تولید می­شوند. (Simard et al., 2018:463). حکومت‌­مندی «راه یا سیستمی برای تفکر درباره ماهیت عملکرد دولت» فراهم می‌کند(Dufty-Jones,2015:64). دولت­ها صرفاً دستگاه بروکراتیک کارکردی نیستند، بلکه مکان­های قدرتمند تولید نمادین و فرهنگی هستند که خود همیشه از نظر فرهنگی به شیوه­­های خاصی بازنمایی و درک می­شوند. دولت از طریق مجموعه­های خاصی از استعاره­ها و اعمال، خود را به عنوان موجودیت­های واقعی شده با ویژگی­های فضایی خاص نشان می­دهد و  به عنوان نهاد فراگیر و برتر نسبت به سایر نهادها و مراکز قدرت معرفی می­کند. این استعاره­ها و عملکردها را می­توان مکان­سازی/مندی و حکومت­مندی دولت یاد کرد(xavierinda, 2008:105).به همین خاطر فوکو از مکان­مندی قدرت سیاسی و ظهور قدرت در تفکیک فضاها صحبت می­کند. به عبارتی هر گفتمان مسلطی یا هر قدرت مستقری، اقدام به یک دوگانه­سازی گفتمانی می­کند که این نظام قدرت بر اساس آن می­باشد و به آن وابسته است. درحقیقت دوگانه­سازی گفتمانی چیزی را به سمت مرکز خود می­کشد و چیزی را یا حاشیه خود می­برد. فوکو نیز این دوگانه­سازی­ها را مکان­مند می­داند. از نظر فوکو هر نوع حاکمیتی نیازمند به فضا برای اعمال قدرت است. این عامل بازنمود قدرت در فضا می­باشد. در واقع فوکو با طرح این دوگانه­سازی می­خواهد بگوید این دوگانه­سازی در ساختار جامعه می­تواند به خودی و غیرخودی و فضای تفکیک یافته این دو گروه تأویل شود. به دنبال افکار فوکو، لوفور از مفهوم بازتولید سخن می­گوید و بیان می­دارد که هر جامعه بر مبنای تولید فضای متناسب با خود سامان پیدا می­کند. ابزار این تولید فضا برنامه­ریزی است که در دست دولت و گفتمان واقع شده است. براساس دوگانه­سازی فوکو،  قدرت از طریق برنامه­ریزی جامعه را به خودی  غیر خودی تبدیل می­کند و قسمتی از جامعه متنفع می­شود و قسمتی دیگر عایدی ندارد. همین امر موجب وجود فضاهای همسان و همگن³ و فضاهای ناهمسان و ناهمگن⁴ می­شود. این فضای همسان و ناهمسان در کنار هم برون­گذاری و درون­گذاری قدرت را مکان­مند می­کند.

با توجه به این امر دولت به عنوان قدرت مسلط بر فضا اقدام به برنامه­ریزی می­کندکه متناسب اهداف خود باشد. دولت از طریق تأثیرگذاری بر مردم و برنامه­ریزان که عاملین دولت هستند، به فضا شکل می­دهد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل1: رابطه دولت، برنامه­ریزان و شهروندان با هم و شکل­دهی فضا(Reference: Writers)

با توجه به این موضوع دولت­مدرن در ایران از زمان شکل­گیری همواره در امر برنامه­ریزی دخالت داشته است و همه جنبه­های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فضایی، شهرها و روستاها را دربرمی­گرفت. به همین جهت از سال 1316 با دخالت در فضا و در سال 1327 با تصویب و تهیه اولین برنامه عمرانی، دولت عملاً به نقش مسلط در فضا تبدیل شد و با ابزار برنامه­ریزی به تولید و بازتولید فضا پرداخت.

مدیریت سیاسی فضا(ساماندهی فضایی) از دیگر ابزار دولت برای شکل­دهی فرم­های فضایی است. به دنبال تغییر و تحول در  نظام تقسیمات کشوري، فرآیندهاي واحدهاي سیاسی به شدت دگرگون شده، ساختار سطوح سیاسی، شهرها و روستاها تغییریافته و فرآیند الگوي نظام سكونتگاهی تغییر مسیر داده است. در این مسیر جایگاه وضعیت روستاها به شدت متأثر از این تحولات بوده و دچار دگردیسی اساسی شده است. روستاها با تغییر جایگاه در سطوح تقسیمات کشوري و کاهش جایگاه آنان در ابعاد مختلف در عرصه سرزمینی، از روند رشد آرام خود خارج شده و از طریق برخی از عوامل بیرونی(سرمایه­گذاري در املاک و مستغلات درشهرها) و عوامل درونی (ضعف قوانین و مقررات، تمرکزگرایی و مرکزیت­یابی شهرها) به سمت ناپایداري هدایت شده­اند.

برنامه­هاي نظام تقسیمات کشوري، روستاها را از جنبه­هاي مختلف سیاسی، اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی تحت تأثیر قرار داده و با ارتقاء جایگاه کانون­هاي شهري سبب کم اهمیت شدن روستاها شده است.  فضاي فكري تقسیمات کشوري اگرچه از سال هاي بعد 1362 تا حد زیادي تعدیل شد؛ اما همراه شدن آن با تمرکز تصمیم­گیري­ها در سطوح بالاتر سیاسی، ترویج شهرنشینی، روستاها به عنوان کانون تولید مواد اولیه چرخ­هاي صنایع به حاشیه رانده شده­اند(Salehpour,2019:239).

بخش اعظمی از ادبیات توسعه بر شکاف شهری و روستایی متمرکز است که در آن مناطق روستایی از مناطق شهری عقب هستند(Cattaneo et al, 2022:3). مناطق شهری و روستایی دو سیستم متفاوت و در عین حال همزیستی هستند و باید با آن­ها به عنوان دو روی یک سکه رفتار شود(Yang et al, 2021:2). نابرابری می­تواند به دوشکل نابرابری عمودی و افقی ظهور کند. نابرابری عمودی نابرابری بین افراد یا خانواده‌ها در یک گروه اجتماعی خاص، به عنوان مثال در یک کشور را توصیف می‌کند. در مقابل، نابرابری افقی مربوط به تفاوت‌های میان افراد گروه‌های مختلف است که ممکن است براساس نژاد، جنسیت، قومیت یا محل سکونت باشد، تفاوت‌های شهری-روستایی، درون شهری و بین روستایی از جمله این تفاوت­ها است(Achten & Lessmann, 2020: 2). نابرابری­ها به طرق مختلف بر کارکردهای اقتصادی و اجتماعی تأثیر می­گذارند. آنچه که مورد تأکید ما است نابرابری افقی یا نابرابری فضایی است. نابرابری فضایی یک مساله چند بعدی با مفاهیم سیاستی گسترده‌ای است که تأثیر منفی بر استانداردهای زندگی، امنیت اقتصادی و پایداری اجتماعی دارد(Du et al, 2020:3) و جنبه توزیعی دستاوردهایی مانند درآمد، بهداشت، آموزش، فقر و توسعه انسانی را مورد بحث قرار می­دهد. بروز آن مانعی جدی برای هماهنگی اجتماعی- اقتصادی و سیاسی یک منطقه است(Niranjan, 2020:1). هر چند نابرابری فضایی در درجه نخست به قابلیت­های فیزیکی و ذاتی مناطق بستگی­دارد. نظام سیاسی و اقتصادی و شیوه تولید و مبادله چگونگی سرمایه­گذاری­­ها سبب می­شود از قابلبت­های محدود نیز به طور  صحیح بهره­گیری نشود(Dadashpoor&Shojaee,2022:27). تحقیقات نشان می­دهد که نابرابری فضایی مشخصه اصلی سازمان فضایی ایران است که در عرصه فضایی از سطوح محلی تا سطح ملی قابل مشاهده است. همواره یک سکونتگاه در مرکز و تعداد زیادی مراکز جمعیتی در پیرامون آن قرار دارند. مهمترین عامل در ایجاد نابرابری را می­توان تقسیمات کشوری، نظام برنامه­ریزی، تمرکز بخش اعظم متابع قدرت و ثروت  که موجب درهم­آمیختگی قدرت سیاسی(جغرافیای قدرت) و قدرت اقتصادی(جغرافیای ثروت) در مناطق پیشرو می­شود، دانست. زیرا  این عوامل باعث ایجاد قطب­های توسعه در مرکز و شکاف در مناطق به حاشیه رانده شده است. بسیاری از این مناطق در حاشیه و پیرامونی ممکن است ظرفیت­ها و پتانسیل­های طبیعی و انسانی(ثروت، قدرت، نیروی انسانی ماهر و آموزش دیده و منابع طبیعی) برای توسعه را داشته باشند اما در نظام فضایی کشور در حاشیه مانده­اند. این الگو برای شهرها، روستاها، مادرشهرها و مراکز جمعیتی پیرامون و...صادق است. از آنجایی که منافع و منابع نابرابر مشترک میان ساکنان منعکس کننده فرصت‌های نابرابر بین مکان‌ها/افراد است، ممکن است وحدت ملی را بیشتر تهدید کند. البته در کشورها و مناطق ناهمگون قومی به دلیل همزمانی نابرابری قومیتی، نابرابری فضایی بارزتر است. به همین جهت مداخلات سیاسی مختلفی برای کاهش نابرابری از منظر برابری و ثبات اجتماعی اجرا شده است(Zhang et al, 2021:165). مداخلاتی که منجر به توسعه  و گاهاً منجر به تشدید نابرابری می­شود. نابرابری فضایی به طور سنتی با تغییرات همزمان در محیط اقتصادی و سیاسی مرتبط بوده ‌است که در این تغییرات قطب­بندی­های اجتماعی و فضایی صورت می­گیرد و نابرابری را بازتولید می­کند و گروه­های مسلط قدرت بیشتر می­یابند(Shi & Dorling, 2020:2). مداخله و سياستگذاري در شرايط خاصي مثل كشور ايران در توليد و باز توليد فضا و نيز برابری و نابرابری فضايي نقشي پر رنگ دارد.  پس از روی دادن انقلاب اسلامی در سال 1357 و هژمونی­یابی قطعی ابرگفتمان جمهوری اسلامی در طی دهه 1360 دولت­­های(گفتمان­ها)  گوناگون در پهنه سیاسی جمهوری اسلامی به جایگاه چیرگی نسبی و هژمونی دست یافتند(Navakhti Moghadam & Rezaei,2013:113). که هر کدام داعیه عدالت و توسعه را داشتند و اهداف سیاسی و اقصادی خود را دنبال می­کردند. از سال 1368 پس از خاتمه جنگ تحمیلی و رحلت امام خمینی(ره) علی اکبر هاشم رفستجانی به عنوان رییس جمهور انتخاب شد تا کشور وارد برهه گفتمانی جدیدی به نام سازندگی شود. در سال 1376 با برتری محمد خاتمی در انتخابات، گفتمان اصلاحات چیرگی یافت و به دنبال توسعه سیاسی بود. در سال 1384 گفتمان عدالت و مهروزی با ریاست جمهوری محمود احمدی­نژاد گفتمان مسلط در فضای سیاسی کشور شد. با پیروزی حسن روحانی در سال 1392 گفتمان عدالت­­گرا کنار رفت و گفتمان اعتدال و توسعه تبدیل به گفتمان مسلط شد. هر کدام از این گفتمان سیاست­ها و برنامه­های خود برای توسعه و عدالت را تهیه اجرا نمودند که نتایج متفاوتی در عرصه فضایی کشور داشت. در همین ارتباط می­توان به تحقیقات زیر در راستای نقش دولت در عدالت فضایی و نابرابری فضایی اشاره کرد.

سعیدی و همکاران(1383) به نقش سرمایه­گذاری­های عمرانی دولت در تثبیت جمعیت روستایی(تمونه ناحیه کاشان) اشاره دارند که ارتباط معناداری بین سرمایه­گذاری و تثبیت جمعیت در ناحیه کاشان وجود ندارد. از این رو برای نگه­داشت جمعیت نگرش و راهکارهای نوین و جدیدی مورد نیاز است. بدین جهت لازم است دولت در نحوه و ماهیت سرمایه­گذاری باید تغییر ایجاد نماید. جمعه­پور به نقد سیاست­گذاری­های توسعه روستایی در ارتباط با جامعه روستایی در سال 1394 به این نتجه رسید که جریان کارکردی و عملکردی جامعه در ارتباط با دولت، جریان انتقال حاکمیت از محلی به حاکمیت دولتی است. برای تغییر وضعیت موجود و وضع مطلوب باید به سمت حکمروایی خوب برویم. طالشی و همکاران(1394) با توجه به نقش سرمایه­گذاری دولت در ظرفیت­سازی در روستاهای ناحیه آران و بیدگ لبه این نتیجه رسیدند که دولت با سرمایه­­گذاری­های عمرانی در تقویت و ارتقاء ظرفیت­سازی جوامع روستایی از کارآمدی ناچیزی برخوردار است و هنوز روستانشینان نیز نقش­آفرینی کمتری در توسعه روستایی برای خود قائل هستند. شاه­محمدی مهرجردی و همکاران(1400) به این نتیجه رسیدند که که قدرت سیاسی و اقتصادی بین مناطق ایران به طور ناهمگن توزیع شده است. بر این اساس و با توجه به تسلط فراگیر و مرکز­گرای دولت بر بودجه کشور، توزیع نابرابر قدرت سیاسی- اقتصادی را می­توان به عنوان عاملی براس توسعه نامتوازن مناطق تلقی کرد. داداش­پور و شجاعی(1401) به مطالعه نابرابری فضایی در نظریه مرکز- پیرامون پرداختند، به این نتیجه رسیدند  که گفتمان تئوری محور وابسته به زمینه، وابسته­سازی و تمرکزگرایی، عملکرد معکوس برنامه­های توسعه، روابط نابرابر قدرت، نابرابری منافع ثروت(نابرابری اقتصادی)،  سیاست­گذاری و مدیریت نامطلوب، وجود مدیریت محلی و منطقه­ای ضعیف در برابر قدرت مرکزی ، توزیع نامتوازن جمعیت و فعالیت در فضای جغرافیایی، جغرافیای نامتوازن مواهب طبیعی در قالب سه گفتمان ایدئولوژی محور، اقتصاد محور و سیاسی محور باعث ایجاد نابرابری فضایی و شکل­گیری رابطه مرکز- پیرامون شده است. مارسدن و سونینو⁵ (2008) که برای کشف نقش موجود و بالقوه دولت‌ها و شبکه‌های تولیدکننده در پیشرفت توسعه پایدار روستایی از طریق چند کارکردی کشاورزی، به تحقیقات حیاتی‌تری نیاز است. لیو و دیگران⁶(2020) در بررسی تجربی از چین به این نتیجه رسیدند دولت مرکزی در هدایت گردشگری روستایی به سمت مسیرهای مطلوب و دولت محلی با مدیریت مستقیم فعالیت‌های گردشگری و هماهنگی با کسب‌وکارها و ساکنان برای ارائه خدمات و حل مشکلات، نقش راهبری را ایفا می‌کند. تعامل هم افزایی دولت های مرکزی و محلی در چین، توسعه سریع گردشگری روستایی را تحریک می کند. لی­ژو و دیگران⁷ (2021) به این نتیجه رسیدند حاکمیت فضایی فرصت هایی را برای توسعه روستا به ارمغان می آورد، خطراتی نیز به همراه دارد. مکانیسم های نظارت و مهار قدرت جمعی ناقص است و مشکلات مشارکت و هماهنگی نیروهای سه گانه دولت، بازار و جامعه همچنان نیازمند راه­حلی فوری است. علاوه بر این موارد، می­توان به منشی­زاده و رستگار(1389)، پورطاهری و همکاران(1390)، فراهی و همکاران(1394)، ضرابی و موسوی(1394)، نظم­فر و علی­بخشی(1397)، زائرکعیه و همکاران(1398)، طالشی و همکاران (1400)، کلانتری و همکاران(1400)، نظری و همکاران(1400)  اشاره کرد. پیشینه تحقیق نشان می­دهد که نظام فضایی کشور دچار بی نظمی است و نابرابری فضایی و منطقه­ای به صورت شهر مسلط و پیرامون در همه سطوح کشور وجود دارد. این تحقیق برخلاف تحقیقات قبلی یک رویکرد مقایسه­ای- تاریخی نسبت به موضوع نابرابری دارد و با نگاهی انتقادی به عملکرد دولت­ها و نابرابری فضایی پرداخته است.

مواد و روش تحقیق

روش پژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری داده ها به دو صورت کتابخانه­ای و میدانی می­باشد. در رویکرد پژوهش حاضر، گفتمان­ها به عنوان متغیر مستقل و نابرابری فضایی متغیر وابسته بکار برده شدند. در مورد متغیر مستقل، قوانین و برنامه­­­های توسعه و تقسیمات سیاسی و برای متغیر وابسته، توزیع شاخص­های توسعه مورد توجه قرار گرفت (جدول1). جهت تحلیل فضایی مناطق روستایی از داده­های سالنامه­ آماری استان کهگیلویه و بویراحمد استفاده گردید و جهت تحلیل فضایی از تکنیک(Vikor) و نرم افزار Gis استفاده شد. ذکر این نکته که بعضی از شاخص­ها در بستر زمانی وجود نداشته است(مانند دسترسی به اینترنت، دسترسی به موبایل) و به مرور زمان از اهمیت برخودار شده است نیز لحاظ شده است.

جدول 1- شاخص­های مورد استفاده در پژوهش

مولفه	شاخص
اشتغال(A)	درصد اشتغال، درصد اشتغال مردان، درصد اشتغال زنان، درصد شاغلین بخش کشاورزی، درصد شاغلین بخش صنعت، درصد شاغلین بخش خدمات
بهداشت و سلامت(B)	درصد روستاهای دارای حمام، درصد روستاهای دارای مركز بهداشتی و درمانی، درصد روستاهای دارای داروخانه، درصد روستاهای دارای خانه بهداشت، درصد روستاهای دارای تسهیلات زایمانی ، تعداد پزشک به ازای هر هزار نفر، تعداد دندانپزشک به ازای هر هزار نفر، تعداد بهيار و مامای روستايی به ازای هرهزار نفر، تعداد بهداشتيار به ازای هر هزار نفر، تعداد بهورز به ازای هر هزار نفر، درصد روستاهای دارای دامپزشک
آموزش(C)	درصد روستاهای دارای دبستان، درصد روستاهای دارای مدرسه راهنمايی دخترانه، درصد روستاهای دارای مدرسه راهنمايی پسرانه، درصد روستاهای دارای مدرسه راهنمایی مختلط،  درصد روستاهای دارای دبيرستان دخترانه، درصد روستاهای دارای دبيرستان پسرانه، درصد روستاهای دارای مدرسه دبیرستان مختلط، درصد روستاهای داری آموزشیار نهضت سواد آموزی
دسترسی و ارتباطات(D)	درصد روستاهای دارای صندوق پستی درصد روستاهای دارای دفتر پست، درصد روستاهای دارای دفتر مخابرات، درصد روستاهای دارای دسترسی به شبکه اينترنت، درصد روستاهای دارای وسيله نقليه عمومی، درصد روستاهای دارای دسترسی به روزنامه و مجله، درصد روستاهای دارای راه آسفالته، درصدروستاهای دارای راه شوسه
خدمات و امکانات زیربنایی(E)	درصد روستاهای دارای كتابخانه، درصد روستاهای دارای مکان ورزشی، درصد روستاهای دارای مسجد، درصد روستاهای دارای فروشگاه تعاونی مصرف، درصد روستاهای دارای بقالی، درصد روستاهای دارای نانوايی، درصد روستاهای دارای گوشت فروشی،  درصد روستاهای دارای بانک، درصد روستاهای دارای تعميرگاه ماشين كشاورزی، تعداد مکانیکی موتورسیکلت و ماشین،  درصد روستاهای دارای برق، درصد روستاهای دارای آب لوله كشی، درصد روستاهای دارای گاز، درصد روستاهای دارای تصفیه آب، تعداد شعبه فروش نفت، تعداد اجرای طرح­هادی، تعداد تهیه طرح­هادی، درصد بافت بارزش(روستاهای دارای ارزش‌هاي فرهنگي، تاريخي و معماري)، تعداد نمونه گردشگری
جمعیتی(F)	درصد جمعیت فعال، F2، نسبت وابستگی جمعيت، F3 درصد باسوادی، F4درصد باسوادی مردان F5درصد باسوادی زنان
اداری و سیاسی(G)	درصد روستاهای دارای شورای اسلامی، درصد روستاهای دارای دهياری فعال، درصد روستاهای دارای مركز خدمات كشاورزی، درصد روستاهای دارای شركت تعاونی روستايی، درصد روستاهای دارای شورای حل اختلاف
کشاورزی(H)	تعداد بهره­برداری زراعی، تعداد بهره­­­برداری باغی، تعداد پرورش زنبور عسل، تعداد پرورش کرم ابریشم، تعداد دام سبک، تعداد دام سنگین، تولید پرورش قارچ خوراکی، تعداد پرورش مرغ تخم­گذار، تعداد پرورش بوقلمون، تعداد تراکتور، تعداد کمباین، تعداد گاو آهن، تعداد چاه آب، تعداد پمپ آب
مسکن(J)	تراكم نفر در واحد مسكوني، درصد واحدهاي مسكوني با اسكلت فلزي، درصد واحدهاي مسكوني با بتن آرمه، درصد واحدهاي مسكوني با بتن آرمه،  درصد واحدهای مسکونی با گل و چوب، درصد واحدهاي مسكوني با خشت، درصد واحدهاي مسكوني با آجر و آهن، درصد واحدهاي مسكوني قابل قبول،  درصد واحدهاي مسكوني ضد زلزله به كل واحدهاي مسكوني،  درصد واحدهاي مسكوني تخريبي، درصد واحدهاي مسكوني مرمتي

Reference: Planning & Budget Organization, Statistical Centre of Iran, Planning & Budget Organization Kohgiluyeh & Boyerahmad province, Zarifian, & latifi(2018), Amanpour & Mohammadi(2021), Esmaeilzadeh et al(2015), Taleshi & Hakimdoost(2019) & Studies of writer).

استان كهگيلويه و بويراحمد با مساحتي حدود 21151 كيلومتر مربع و موقعيتي بين 29 درجه و 56 دقيقه تا 31 درجه و 29 دقيقه عرض شمالي و 49 درجه و 53 دقيقه تا 51 درجاه و 53 دقيقه طول شرقي از نصف­النهار گرينويچ قرار گرفته است. اين استان كه در جنوب غرب كشور واقع شده است، مركز آن شهر ياسوج و از شمال به استان چهارمحال و بختياري، از مشرق به استان­هاي فارس و اصفهان، از جنوب به استان­هاي فارس و بوشهر و از مغرب به استان خوزستان محدود شده است(شکل 2). تنوع اقلیمی به همراه تنوع ایلات موجب نام­گذاری  بخش­ها و دهستان­های استان با توجه به اقلیم، جمعیت و قلمرو هر ایل شده است. به عبارتی تقسیمات سیاسی در استان بازتاب اقلیم منطقه و سازه­های انسانی مستقر در فضا است. براساس سرشماری 1395 جمعیت استان 713052 نفر می­باشد که 55.7 درصد در نقاط شهری و 44.3 در نقاط روستایی(ساکن یا غیرساکن)  سکونت دارند (Statistica Centre of Iran, Planning & Budget Organization, Esfaram,2015:125 ).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 2- نقشه محدوده موردمطالعه در تقسیمات سیاسی استانی و کشوری (Source: Statistical Centre of Iran, 1400)

بحث و یافته­های تحقیق

با وقوع انقلاب اسلامی در بهمن 1357 و کنار گذاشتن حکومت پهلوی توسعه و محرومیت­زدایی و همچنین تعالی انسانی از اهداف اصلی انقلابیون قرار گرفت. با این وجود پس از انقلاب اسلامی نیز دولت همچنان خصلت تسلط بر فضا را حفظ کرده و کارگزار توسعه می­باشد و به تدریج در بسیاری از حوزه­­ها به خصوص برنامه­ریزی و مدیریت سیاسی فضا،  روندهایی شبیه به روندهای قبلی بر کشور حاکم شد. براساس نظریه گفتمان­ها، در هر دوره خاص از جمهوری اسلامی خرده گفتمان­هایی متولی سیاست­های اجرایی کشور بودند و هرکدام الگوی گوناگونی برای توسعه در کشور ارائه دادند. از سال 1368 گفتمان سازندگی(دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی) با اولین برنامه توسعه اقتصادی اجتماعی بر جامعه مسلط شد. در سال 1376 بعد از عدم پاسخگویی گفتمان سازندگی، گفتمان توسعه سیاسی(دولت خاتمی) با شالوده­شکنی از گفتمان سازندگی خود را مسلط کرد. در سال 1384 گفتمان عدالت(دولت احمدی­نژاد)، با نقد گفتمان توسعه سیاسی و فاصله گرفتن مسئولین از مردم، عدالت و برابری را در مرکز گفتمان خود قرار دادند و به گفتمان مسلط تبدیل شد. در سال 1392 گفتمان اعتدال(دولت روحانی) با واسازی گفتمان عدالت و با انتقاد از افراطی­گری و عدم تمکین قانون بر سایر گفتمان­­ها چیره آمد. به همین  منظور سعی شده است تا با توجه به شاخص­های ذکر شده در جدول شماره 1 به عملکرد هر یک از دولت­ها پرداخت. با توجه به این موضوع ابتدا به پراکندگی شاخص­های توسعه روستایی قبل از شکل­گیری دولت سازندگی اشاره خواهد شد تا به عنوان مبنا و نقطه شروع تحلیل قرار گیرد. از مهمترین شاخصه­های کشورهای در حال توسعه نابرابری در سطوح ملی، منطقه­ای و محلی است. استان کهگیلویه و بویراحمد در سطح ملی در اکثر مطالعات در ابعاد اقتصادی و اجتماعی در ردیف استان­های محروم و غیربرخوردار قرار دارد. با این وجود در این استان نیز نابرابری در سطوح محلی وجود دارد. طبق جدول (2) استان کهگیلویه و بویراحمد بر اساس سرشماری نفوس و مسکن در سال 1365 دارای 3 شهرستان، 8 بخش، 5 شهر و 16 دهستان بوده است.  

 

 

جدول2- ویژگی­های عمومی استان کهگیلویه و بویراحمد براساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1365

تعداد  شهرستان	تعداد بخش	تعداد دهستان	تعداد شهر	خانوار:71679		جمعیت :413096
				شهری	روستایی	شهری	روستایی
3	8	16	5	19996	50622	111120	295514

(Reference:Statistical Centre of Iran,1988)

براساس جدول فوق حدود 71.54 درصد از جمعیت استان در سال 1365 در مناطق روستایی زندگی می­کردند و 26.89 درصد در شهرها سکونت داشتند. تحلیل فضایی شاخص­های توسعه در استان نشان­دهنده نابرابری و شکاف منطقه­ای شدید در استان می­باشد(جدول 3 و شکل 3).

جدول 3- تحلیل فضایی شاخص­های توسعه روستایی در استان کهگیلویه و بویراحمد در سال 1365

تعداد روستا	جمعیت	رتبه	ضریب توسعه	کد	دهستان	تعداد روستا	جمعیت	رتبه	ضریب توسعه	کد	دهستان
142	18284	9	0.5398	C	دهدشت غربی	101	25858	1	0.1197	A	سررود
156	17686	10	0.5638	C	بهمئی گرمسیر	72	13760	2	0.1225	A	گچساران
152	20319	11	0.4107	C	طیبی گرمسیری شمالی	30	9732	3	0.1799	A	بویراحمد گرمسیری
59	11141	12	0.6847	C	دهدشت شرقی	133	24894	4	0.3143	B	باشت و بابویی
528	74120	13	0.7544	D	دروهان	65	11174	5	0.3181	B	چرام
251	22698	14	0.8126	D	طیبی سرحدی	33	7576	6	0.6042	B	طیبی گرمسیری جنوب
100	14153	15	0.8764	D	بهمئی سرحدی	59	8072	7	0.4890	B	دشمن زیاری جنوبی
71	6147	16	0.8974	D	دشمن زیاری شمالی	95	9069	8	0.5617	C	دشت روم
توسعه یافته=A.  تاحدودی توسعه یافته=B.  کمتر توسعه یافته=C. توسعه نیافته=D.

(Reference: Research Findings)

براساس جدول فوق دهستان سررود شمالی بیشترین ضریب توسعه(0.1197) و دهستان دشمن­زیاری شمالی(0.8974) کمترین ضریب توسعه را دارد.( در مدل ویکور هر چه عدد به صفر نزدیکتر باشد وضعیت بهتر است). این امر نشان دهنده شکاف عمیق بین مناطق روستایی در استان در سال 1365 می­باشد که فاصله توسعه یافته­ترین دهستان(سررود شمالی) با توسعه نیافته­­ترین (دشمن­زیاری شمالی) تقریبا 75 برابر است. دهستان گچساران و بویراحمدگرمسیری بعد از سررود  به لحاظ برخورداری از شاخص­های توسعه از وضعیت مناسبی دارند.

نتایج به دست آمده نشان­دهنده واگرایی شدید میان مناطق استان در سال 1365 است(شکل 4). دهستان­های واقع در غرب و شمال نسبت به دهستان­های جنوبی و شرقی استان از سطح توسعه پایینی برخودار بوند. عدم دسترسی به نقاط شهری و فاصله از مرکز، فاصله از کلانشهرها، عدم دسترسی به راه مناسب، گوهستانی بودن مناطق و انزوای جغرافیایی و صعب العبور بودن از مهمترین دلایل عقب ماندگی مناطق شمالی و غربی نسبت به مناطق جنوبی و شرقی است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل3- پراکنش شاخص­های توسعه روستایی در استان کهگیلویه و بویراحمد سال 1365(Reference: Research Findings)

- دولت اکبر هاشمی رفسنجانی: گفتمان سازندگی(از سال 1368 تا 1376): ریاست جمهوري هاشمی­رفسنجانی بی­تردید آغازگر دوران نوینی در سیاست و اقتصاد ایران محسوب می شود. وی که بر بستر پایان جنگ تحمیلی، بازنگري در قانون اساسی و تغییر ساختار قدرت بر سرکار آمده بود، به واسطه نقش و جایگاه خود و هم چنین تغییر ساختارها توانست ایران جنگ زده را تغییر داده و با اولویت توسعه اقتصادي زمینه­ساز تغییرات گسترده شود. این تغییرات در ابتدا به شکل تعدیل ساختاري اقتصاد ایران تحقق یافتند. با توجه به شرایط موجود هدف دولت بازسازی کشور و رشد اقتصادی بود. با روی کارآمدن دولت سازندگی برنامه اول توسعه اقتصادی- اجتماعی در سال 1368، در یک ماده واحده و 52 تبصره برای اجرا در مدت 5 سال(1368 تا 1372) تهیه شد. این برنامه به همزمان بود با سیاست­های تعدیل ساختاری و به همین جهت به آن برنامه تعدیل اقتصادی می­­گویند. این برنامه به تبع دیدگاه اقتصادی دولت، متکی به چارچوب نظری نئوکلاسیک بود و با مکتب نوسازی نزدیک بود. در این برنامه یکی از اهدافش، ساماندهی فضایی و توزیع جغرافیایی جمعیت و تمرکززدایی از تهران بوده است و این توزیع فضایی متناسب با مزیت­ها و توان­های محیطی هر منطقه هدف­گذاری شد. به همین جهت، تجهیز و تقویت شهرهای کوچک و مراکز دهستان­ها و روستاهای مرکزی و ایجاد روستا­- شهرها خط مشی ارائه شده­ای بود که بتواند به اهداف فوق دسترسی پیدا کند. برنامه دوم توسعه اقتصادی نیز در این دولت تهیه شد و در دوسال منتهی به پایان دولت سازندگی اجرا شد. در اين برنامه براي نخستين بار، بخش عمران روستايي به­عنوان يک سرفصل مستقل در اسناد جاي گرفت. این برنامه در ادامه روند برنامه اول توسعه بوده و هدف آن حفظ روند رو به رشد در برنامه اول بود و هدف اصلی ثبات اقتصادی بوده است. این برنامه که پیرو دیدگاه نئوکلاسیک است و در فضای فکری و سیاسی تعدیل ساختاری تدوین شده است در آن تعارضات زیاد میان سیاست (ثبات افتصادی)،  هدف(رشد اقتصادی) و راه­حل­های عدالت اجتماعی دیده می­شود. علاوه بر این دو برنامه دولت دو لایحه مهم تعدیل اقتصادی و فقرزدایی را اجرایی نمود و تأثیرات مختلفی بر مناطق شهری و روستایی به خصوص در استان کهگیلویه و بویراحمد شد. در راستای اجرای برنامه اول در زمینه مدیریت سیاسی فضا دولت تقسیمات سیاسی جدیدی اعمال کرد. در محدوده مورد مطالعه اولین قانون در سال 1369 به تصویب رسید. تصویب سازمان و سلسله تابعیت عناصر واحدهای تقسیمات کشوری استان کهگیلویه و بویراحمد به مرکزیت شهر یاسوج در دوره دولت سازندگی اولین و مهمترین قانون در زمینه تقسیمات سیاسی استان بوده است.

جدول4: عناصر واحدهای تقسیمات کشوری استان کهگیلویه و بویراحمد براساس قانون تقسیمات کشوری در سال 1369

بخش(دهستان)	بخش(مرکز)	شهرستان(مرکز)
مرکزی(سررود شمالی، سررود جنوبی، دشتروم، سپیدار) دروهان(دنا، پاتاوه، سادات محمودی، کبگیان) مارگون( مارگون، لوداب، زبلایی)	مرکزی(یاسوج)، دروهان(سی­سخت)، مارگون(روستای مارگون)	بویراحمد(یاسوج)
مرکزی(دهدشت شرقی، دهدشت غربی، پشته ذیلایی طیبی گرمسیری جنوبی، دشمن، زیاری، چرام(چرام، سرفاریاب)، بهمئی(بهمئی گرمسیری جنوبی، بهمئی گرمسیری شمالی)، لنده(طیبی گرمسیری شمالی، سرآسیاب یوسفی) چاروسا(طیبی سرحدی شرقی، طیبی سرحدی غربی، بهمئی سرحدی غربی، بهمئی سرحدی شرفی)	مرکزی(دهدشت)، چرام(چرام)، بهمئی(روستای لیکک)، لنده(روستای لنده)، چاروسا(روستای قلعه رییسی)	کهگیلویه(دهدشت)
مرکزی(لیشتر، بویراحمدگرمسیری، امامزاده جعفر، بی­بی حکیمه) یاشت(بابویی، کوه مره خامی)	مرکزی(دوگنبدان)، باشت(روستای باشت)	گچساران(دوگنبدان)

 

(Reference: Research Findings)

در خرداد ماه سال 1370 در این تقسیمات اصلاحاتی صورت گرفت. در شهرستان کهگیلویه جدای از انتزاع و الحاق روستاها، دهستان عالی طیب به مرکزیت روستای چهارراه عالی طیب در بخش لنده تأسیس گردید و دهستان سرآسیاب یوسفی از بخش لنده انتزاع و به بخش بهمئی الحاق شد.. در شهرستان بویراحمد، دهستان کبگیان انتزاع و به بخش مارگون الحاق گردید. دهستان چین به مرکزیت روستایی ظفر تهلائی تأسیس شد. در شهرستان گچساران نیز شاهد قوانین مرتبط به الحاق و انتزاع روستاها دیده می­شود. در همین سال و به تبع قانون شماره 1.4.42.11077 دهستان کاکان در بخش مرکزی شهرستان بویراحمد، دهستان کفش کنان در بخش مرکزی شهرستان کهگیلویه و دهستان آجم در بخش چاروسا شهرستان کهگیلویه ایجاد شد. در مهرماه سال 1374 تقسیمات سیاسی استان باردیگر مورد اصلاح واقع شد. دهستان راک به مرکزیت روستای راک واقع در بخش مرکزی شهرستان کهگیلویه ایجاد شد. بر اساس این قانون بخش لوداب به مرکزیت روستای گراب سفلی از ترکیب دهستان لوداب و دهستان چین تأسیس شد و بخش دیشموک به مرکزیت روستای دیشموک از ترکیب دهستان­های بهمئی سرحدی غربی و شرقی و آجم ایجاد شد. در خرداد ماه سال 1375 برخی از روستاها از دهستان بهمئی سرحدی غربی جدا و به بخش صیدون خوزستان الحاق شد.

جدول5- ویژگی­های عمومی استان کهگیلویه و بویراحمد در پایان دولت سازندگی

تعداد  شهرستان	تعداد بخش	تعداد دهستان	تعداد شهر	خانوار:71679		جمعیت :544356
				شهری	روستایی	شهری	روستایی
3	12	38	8	19996	50622	213563	330793

) Reference:Statistical Centre of Iran, 1998(

براساس جدول فوق(جدول 5)  شاهد دو برابر شدن جمعیت نقاط شهری استان نسبت به سال 1365، ایجاد و تأسیس 22 دهستان جدید هستیم. سهم جمعیت شهری در استان افزایش پیدا کرده است ولی همچنان 60 درصد جمعیت در روستاها سکونت دارند. سه شهر لنده، سوق و باشت در پایان دولت سازندگی به شهرهای استان اضافه شده است. آنچه در این دوره به چشم می­آید رشد سریع شهر یاسوج به عنوان مرکز استان و نزدیک شدن آن به شهر گچساران از لحاظ جمعیت می­باشد. عملکرد دولت سازندگی در زمینه توزیع شاخص­های توسعه روستایی در استان کهگیلویه و بویراحمد را می­­توان در شکل شماره 4 خلاصه کرد. در پایان دولت سازندگی مانند سال 1365 دهستان­های سررود شمالی و امامزاده جعفر(دهستان گچساران در سال 1365) دارای بیشترین میزان برخورداری از شاخص­های توسعه هستند. دهستان آجم و زیلایی در شمال و شمالغرب استان از کمترین مزایای توسعه برخوردار هستند(جدول شماره 9). فاصله برخودار­ترین دهستان تا عدم برخوداری بسیار زیاد است. الگوی نابرابری همانند سال 1365 می­باشد.

- دولت سید محمد خاتمی: گفتمان توسعه سیاسی(از سال 1376 تا 1384): گفتمان اصلاحات در شرایطی در کشور شکل گرفت که پیامدهای ناشی از عملکرد دولت سازندگی و تورم و مشکلات اقتصادی و فضای نسبتاً بسته سیاسی، مطالباتی را در سطح عمومی جامعه ایجاد کرده بود. گفتمان اصلاحات با شعار توسعه سیاسی پا به عرصه اجرایی کشور گذاشت. محمد خاتمی برخلاف هاشمی رفسنجانی که رشد اقتصادی را مقدمه عدالت می­دانست معتقد بود تا رسیدن کشور به رشد اقتصادی باید حمایت خود را را از طبقات پایین جامعه ادامه دهد. گفتمان توسعه سیاسی، چنان که خود ادعا کرد، توانست به خوبی دوران سازندگی را دنبال کند و گام­های مثبتی در راستای توسعه همه جانبه کشور بردارد. برنامه سوم توسعه اقتصادی­- اجتماعی در این دولت تهیه و اجرا شده است. برنامۀ سوم توسعۀ اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی 3 بخش، 26فصل و 199 ماده  برای اجرا در مدت پنج سال تهیه شد که توسعه و عمران روستایی یکی از فصول برنامه­ریزی می­باشد. در برنامه سوم، عمران و توسعه روستايي در فصل 18 برنامه، تحت عنوان عمران شهري و توسعه و عمران روستايي آورده شده است. در این برنامه در باب سازماندهی به فضا و برنامه­ریزی فضایی بر تدوین طرح آمایش سرزمین، چارچوب تمرکز زدایی و تفویض اختیار  از مرکز به شهرستان­ها، تدوین برنامه­های عملیاتی، تدوین برنامه­های بخشی و استانی براساس قانون سوم برنامه و جهت گیری­های آمایشی تأکید دارد و از خط­مشی اساسی این برنامه بوده است. در خلال همین برنامه و با توجه به توسعه مدنی و توسعه سیاسی و افزایش نقش مشارکت مردم و فعالیت در عرصه مدیریت شوراها ایجاد شد و به نهادهای محلی و منطقه­ای به عنوان ذی­نفعان در توسعه توجه شد.  برنامه چهارم در این دولت نیز تهیه شده است ولی زمان اجرای آن به دولت بعدی رسید. در این برنامه جهت حصول به مدیریت بهینه فضا به خصوص مدیریت روستایی در سطوح مختلف، بر مشارکت موثر مردم و نهادهای محلی در فرآیند توسعه، رشد و توسعه پایدار اقتصاد محلی تأکید شده است. در همین جهت و با هدف خدمت­رسانی بهتر به مناطق روستایی در این دوران تقسیمات سیاسی تغییراتی کرد.

در بهمن ماه سال 1379 و به پیرو قانون تقسیمات کشوری (شماره.56527ت22460 هـ) ده روستا از دهستان مارگون انتزاع و به دهستان کبگیان الحاق شد همچنین 13 روستا از دهستان پاتاوه انتزاع و به دهستان دنا الحاق شد. به موجب این قانون دهستان چنار به مرکزیت روستای دم­چنار(هادی­آباد)، دهستان توت­نده به مرکزیت روستای توت­نده ایجاد و تأسیس شد. بخش کبگیان از ترکیب دهستان­های چنار و کبگیان به مرکزیت روستای چیتاب در شهرستان بویراحمد تأسیس شد. بخش پاتاوه به مرکزیت روستای پاتاوه از دهستان­های پاتاوه و سادات محمودی ایجاد شد. به پیرو این قانون شهرستان دنا به مرکزیت شهر سی­سخت و از سه بخش مرکزی(دهستان­های دنا و توت­­نده)، بخش پاتاوه و بخش کبگیان ایجاد و تأسیس شد. در دی ماه سال 1383 و به پیرو تصویب قانون(شماره. 31808ت 31026ک) علاوه بر انتزاع و الحاق روستاها، مرکز دهستان کاکان به روستای پاسداران منتقل شد. دهستان الغچین به مرکزیت روستای الغچین علیا در بخش چرام به تابیعت شهرستان کهگیلویه ایجاد شد. بخش سرفاریاب  به مرکزیت روستای برآفتاب از دهستان­های سرفاریاب و پشته ذیلائی ایجاد می­شود. دهستان کفش­کنان از بخش مرکزی انتزاع و به بخش بهمئی الحاق شد. بخش بهمئی گرمسیری به مرکزیت روستای سرآسیاب یوسفی از دهستان­­های بهمئی گرمسیری شمالی و سرآسیاب یوسفی ایجاد و تآسیس شد.. شهرستان بهمئی به مرکزیت شهر لیکک از بخش­های مرکزی(دهستان­های بهمئی گرمسیری جنوبی و کفش­کنان و شهر لیکک) بخش بهمئی گرمسیری ایجاد شد. 20 روستا از دهستان آجم در بخش دیشموک انتزاع و به دهستان زیلایی بخش مارگون الحاق شد.

جدول6- ویژگی­های عمومی استان کهگیلویه و بویراحمد در پایان دولت اصلاحات

تعداد  شهرستان		تعداد بخش			تعداد دهستان		تعداد شهر	خانوار:126154		جمعیت :634299
شهری	روستایی		شهری	روستایی
5		16			41		13	60838	65631	302192	329849

 (Reference:Statistical Centre of Iran,2002)

براساس جدول شماره 6 در پایان دولت اصلاحات تعداد شهرستان­های استان به 5 شهرستان، تعداد بخش­ها از 12به 16 بخش، تعداد دهستان­ از 38 به 41 دهستان و تعداد شهرها از 8 به 13 شهر، افزایش یافت. سهم جمعیت شهری نسبت به روستایی افزایش داشته ولی رشد آن نسبت به دوره سازندگی کمتر شده است و به 48 درصد رسیده و جمعیت روستایی 52 درصد می­باشد. در پایان دولت اصلاحات دیشموک، قلعه رئیسی، گراب سفلی، مارگون به نقطه شهری تبدیل شدند و شهر یاسوج به عنوان مرکز استان پرجمعیت­ترین نقطه شهری می­شود و جای گچساران را می­گیرد.در زمینه توسعه روستایی با بهبود شرایط و دسترسی اما همچنان نابرابری و عدم توسعه مهم­ترین مساله سکونتگاه­های روستایی کهگیلویه و بویراحمد است. شکل شماره 4 نشان­دهنده توزیع شاخص­های توسعه روستایی در استان کهگیلویه و بویراحمد در پایان دولت اصلاحات است. براساس تحلیل صورت گرفته نابربرای در دولت اصلاحات نیز بازتولید می­شود. دهستان آجم و ذیلایی در شمال استان از کمترین مزایای توسعه برخودار هستند. دهستان­های سررود شمالی و جنوبی، امامزاده جعفر، دنا و دهدشت شرقی به ترتیب بیشترین برخوداری از برنامه­ریزی­ها خدمات و امکانات را دارند. همچنان تمرکز و توجه به نقاط شهری به خصوص در مرکز استان و مراکز شهرستان­ها و عدم توجه به نقاط حاشیه­ای باعث تولید و بازتولید نابرابری در سطح استان می­شود.

دولت محمود احمدی­نژاد: گفتمان عدالت و مهرورزی(از سال 1384 تا 1392): محمود احمدی­نژاد جهت رسیدن به و نیل به اهداف انقلاب و ایده­آل­های ابتدای انقلاب با هدف­گذاری متفاوتی نسبت به سایرین در انتخابات شرکت کرد. وی گفتمان عدالت­خواهی را مطرح نمود که با اقبال عمومی مردم روبه­رو شد و سبب شد در انتخابات به پیروزی برسد. با پیروزی اصول­گرایان در نهمین  دوره انتخابات ریاست جمهوی دولت نهم روی کارآمد و گفتمان عداالت­خواهی مسلط گردید. در زمان تصدی دولت عدالت­گرا برنامه چهارم که توسط دولت قبل تهیه شده بود، اجرایی نشد و عملاً کنارگذاشته شد. دولت روش خاص خود را پیش گرفت. اما برنامه پنجم توسعه در این دولت تهیه و اجرا شد. این برنامه با رویکردی مغایر با برنامه­های سوم و چهارم تدوین شده است. زیرا گفتمان مسلط، مشکلات کشور را ناشی از الگوهای خارجی به خصوص سرمایه­داری می­دانست و بر این موضع بود که از الگوی اسلامی و آرمان­های انقلابی در برنامه­ریزی استفاده کند. هرچند گفتمان مسلط در دوره تهیه برنامه نگاه مثبتی به برنامه­ریزی نداشت اما سیاست­های برنامه در این دوره توجه جدی به توسعه مناطق محروم داشت. اقدامات بسیاری برمبنای عدالت و برابری صورت گرفت که به دلیل شرایط خاص کشور نتایج مورد انتظار محقق نشد. مانند برنامه چهارم، تمرکز برنامه پنجم توسعه در حوزه توسعه روستایی، بر مبانی عمرانی و اقتصادی است. احداث راه‌ها، ساخت ساختمان‌ها، افزایش تولید بخش کشاورزی، افزایش میزان درآمد جمعیت‌ روستایی و سایر سیاست‌های اقتصادی اهم موضوعات طرح شده هستند و کمتر به مسائل اجتماعی و زیرساختی توجه شده است.

علاوه بر این در دولت دو لایحه مهم هدفمندی یارانه­ها و توزیع سهام عدالت اجرا شد که هدف آن کاهش فاصله طبقات اجتماعی و مناطق جغرافیایی بود که تأثیر بسیاری بر زندگی روستاییان داشت. با توجه به اهداف گفتمان که حمایت و توجه به طبقات پایین جامعه را داشت، جهت توزیع بهتر خدمات و امکانات، دولت دست به اصلاح تقسیمات سیاسی زد. در سال 1389 دو دهستان تلخاب و سرابنیز ایجاد شد. بخش مرکزی از دو دهستان سرابنیز و کوه مره خامی و بخش بوستان از دهستان بابوئی و تلخاب ترکیب شد.  شهرستان باشت از ترکیب دو بخش مرکزی و بوستان ایجاد شد. در همین سال شهرستان چرام از ترکیب بخش سرفاریاب و چرام تشیکل می­شود. در سال 1391 بخش سوق از ترکیب دهستان­های راک و طیبی گرمسیری جنوبی در شهرستان کهگیلویه ایجاد شد. مرکز دهستان بهمئی گرمسیری جنوبی از توابع شهرستان بهمئی، از شهر لیکک به روستای کت تغییر یافت. روستای برآفتاب از توابع شهرستان کهگیلویه پس از ادغام با روستای اسلام آباد مشایخ به شهر تبدیل و به عنوان شهر سرفاریاب شناخته می شود (شماره ۱۵۶۴۵/۴۲/۴/۱). در همین سال و به پیشنهاد قانون شماره  ۱۳۱۱۰۵/۴۲/۴/۱ دهستان وحدت به مرکزیت روستای وحدت­آباد و دهستان شیتاب به مرکزیت روستای شیتاب و از ترکیب این دو دهستان بخش موگرمون به مرکزیت روستای شیتاب تأسیس شد. شهرستان لنده از ترکیب بخش مرکزی(دهستان طیبی گرمسیری شمالی و عالی طیب) و بخش موگرمون ایجاد شد.

جدول7- ویژگی­های عمومی استان کهگیلویه و بویراحمد در پایان دولت عدالت­گرا

تعداد  شهرستان		تعداد بخش			تعداد دهستان		تعداد شهر	خانوار:156355		جمعیت :658629
شهری	روستایی		شهری	روستایی
8		19			45		17	82917	73438	348783	309846

 (Reference: Statistical Centre of Iran, 2104)

در این دوره برای نخستین بار جمعیت شهری بر جمعیت روستایی پیشی می­گیرد جمعیت شهری حدودا 53 درصد و جمعیت روستایی 47 درصد می­شود. 4روستای مادوان علیا، چیتاب، پاتاوه و سرفاریاب به شهر تبدیل می­شوند. با توسعه راه­ها روند مهاجرت سرعت بیشتری می­گیرد و مهاجرت به سمت استان­های همجوار و نقاط شهری درون استان از جمله یاسوج و گچساران بیشتر می­شود. می­توان دلیل آن را تمرکز اداری-سیاسی و اقتصادی در این دو شهر دانست. با توجه به اهداف گفتمان عدالت­گرا به رغم توجه به مناطق روستایی و بهبود برخی از شاخص­های توسعه روستایی به خصوص در بعد اقتصادی  و کالبدی به دلیل شرایط اقتصادی(تورم، بیکاری)، اجتماعی(تحریم، اختلافات سیاسی) طبیعی(خشکسالی) و مدیریت نارکارآمد و بی­نظم در دولت احمدی­نژاد کماکان نابرابری و محرومیت چهره اصلی مناطق روستایی استان است. شکل شماره 4نشان­دهنده عملکرد دولت عدالت­گرا در زمینه توزیع شاخص­های توسعه روستایی در استان کهگیلویه و بویراحمد است. هرچند شرایط زندگی روستانشینان بهتر می­شود  اما مناطق روستایی دور از مرکز استان و شهرستان همچنان نسبت به مناطق نزدیک به مرکز استان و مرکز شهرستان از مزایای کمتری از توسعه برخوردار هستند. دهستان سررود شمالی 100 برابر توسعه یافته­تر از دهستان آجم می­باشد و این نشان­دهنده نابرابری شدید در استان است(جدول 9).

دولت حسن روحانی: گفتمان اعتدال و توسعه(از سال 1392 تا 1400):  گفتمان حسن روحانی نئولیبرالی و نئوکینزی بود که بر عدالت تأکید داشت. از این منظر وظیفه دولت تقسیم یا توزیع و دخالت در اجرای پروژه­ها نیست بلکه وظیفه تسهیلگری دارد و هدف آن باید رونق محیط کسب­وکار باشد. دولت روحانی به دلیل نزدیکی به هاشمی­رفسنجانی و محمد خاتمی، خط­مشی آنان را دنبال می­کرد. این دولت مهم­ترین مسأاله خود را حل پرونده هسته­ای ایران می­دانست که به برجام منتهی شد و امیدوار بود با برجام بتواند اوضاع اقتصادی. اجتماعی جامعه را سامان بخشد. توجه به زیرساخت­های اولیه مانند آب، برق، جاده­سازی و شبکه­بندی مخابراتی، ترویج کشاورزی پایدار، توسعه صنایع روستایی و تروج گردشگری روستایی از مهمترین راهبردهای گفتمان اعتدال در زمینه توسعه روستایی می­باشد.

 بالا رفتن نرخ بیکاری همراه با افزایش نرخ تورم به خصوص در دوسال پایانی دولت عدالت­گرا باعث نابسامانی در اوضاع اقتصادی و سیاسی کشور شد. با توافق برجام گشایش­های اقتصادی صورت گرفت و رونق نسبی در کسب­وکار و محیط تولید در کشور را به همراه داشت. اما این وضعیت چندان پایدار نبود. زیرا آمریکا در زمان ریاست­جمهوری دونالد ترامپ از برجام خارج شد و تحریم­های آمریکا نسبت به قبل شدیدتر و نهادها و افراد بیشتری را شامل شد. در واقع دولت اعتدال با برون­سپاری اقتصاد و گره زدن توسعه با برجام در پروژه خود توفیقی کسب نکرد. همزمان با اعمال تحریم­های جدید و سیاست­­های انقباضی دولت شاهد نارآمی­­­های اجتماعی در کشور بودیم. علاوه بر این دو نرخی بودن ارز در جامعه موجب رانت و فساد و از مدار خارج شدن تولید بود. در نهایت همه­گیری کرونا و مواجه دولت با آن، افزایش بی­­سابقه قیمت ارز و کاهش ارزش پول ملی، موجب شد تا گفتمان اعتدال نتواند به اهداف خود دست یابد.

برنامه ششم توسعه در این دولت و  در سال 1396 به اجرا درآمده است و داعیه اثرپذیری از انگاره­های چون نهادگرایی و اقتصاد مقاومتی­دارد. سیاست­­های این برنامه به ویژه توسعه روستایی هم با نگاه بخشی و هم فرابخشی تدوین شده­اند. بخش مهمی از مفاد ماده ۲۶ و ۲۷ در بخش ۵ این قانون ( توازن منطقه‌ای، توسعه روستایی و توانمند­سازی اقشار آسیب‌پذیر)  از منظر توسعه روستاهای کشور قابل توجه می­باشد. در این دوره تقسیمات سیاسی بیشتر از آنکه در خدمت ارائه خدمات­رسانی به مناطق روستایی باشد بیشتر ناشی از رقابت مناطق روستایی و اعمال نفوذ نمایندگان مجلس جهت کسب رأی و مقبولیت خود می­باشد و کمتر کارشناسی شده و با هدف توسعه بوده است. در سال 1398 و به تبع قانون شماره شماره۱۳۱۴۶۹/ت۵۶۵۵۳ه، مرکز بخش مرکزی شهرستان بویراحمد شهر یاسوج انتخاب شد. مرکز دهستان سپیدار به روستای پازنان تغییر یافت و دهستان سیوکی به مرکزیت روستای سیوکی جلیل تأسیس شد. بخش سپیدار به مرکزیت روستای سپیدار از ترکیب دهستان­های سپیدار و سیوکی ایجاد شد. در سال 1398 و به تبع قانون به شماره ۱۳۱۶۲۹/ت۵۶۴۲۲ ه، دهستان دالون به مرکزیت روستای جوکار، دهستان شوروم به مرکزیت روستای پوله در بخش مارگون ایجاد شد. بخش زیلایی از ترکیب دهستان­های زیلایی و شوروم ایجاد شد و  ماشمی مرکز آن تعیین گردید و در نهایت شهرستان مارگون از ترکیب بخش­­های مرکزی(دهستان مارگون و دالون) و زیلایی ایجاد و مرکز آن شهر مارگون انتخاب گردید. در سال 1399 و به پیروی از قانون شماره  ۱۵۶۶۶۵/ت۵۷۷۷۹ه، روستای کردکوچک به عنوان مرکز دهستان بهمئی گرمسیری شمالی و روستای ده­بنار به عنوان مرکز دهستان سرآسیاب یوسفی انتخاب شد. در بخش بهمئی گرمسیری دو دهستان رود تلخ به مرکزیت روستای نرمون و آب الوان به مرکزیت روستای آب الوان، تأسیس شد. بخش ممبی از ترکیب دهستان­های رود تلخ و بهمئی گرمسیری شمالی ایجاد و مرکز ان روستای قلعه ممبی انتخاب گردید 

جدول8- ویژگی­های عمومی استان کهگیلویه و بویراحمد در پایان دولت اعتدال و توسعه

تعداد  شهرستان		تعداد بخش			تعداد دهستان		تعداد شهر	خانوار:186320		جمعیت :713052
شهری	روستایی		شهری	روستایی
9		22			50		19	103270	83050	348783	309846

 (Reference: Statistical Centre of Iran,2020 )

در پایان دولت اعتدال و توسعه دو شهر سپیدار و بوستان به نقاط شهری استان اضافه شد. شهر یاسوج اولین و تنها شهر بالای صدهزار نفری استان می­شود. تعداد دهستان­ها به 50 دهستان افزایش پیدا می­­کند. جمعیت روستایی به 40 درصد می­رسد. در پایان این دولت با توجه به مشکلاتی اقتصادی از جمله تورم، افزایش قیمت نرخ ارز و اجتماعی از جمله بیکاری، رکود تولید و در دوسال آخر همه­گیری کرونا، دولت نتوانست به اهداف خود دست پیدا کند. شکل شماره 4 نحوه عملکرد دولت اعتدال و توسعه در زمینه توسعه روستایی در استان کهگیلویه و بویراحمد را نشان می­دهند. 

 

 

 

شکل 4- پراکنش شاخص­های توسعه روستایی در استان کهگیلویه و بویراحمد سال در چهار گفتمان(دولت) 

(Reference: Research Findings)

 

نتيجه­گيري و ارائه پيشنهادها

دولت همواره به دنبال آن است تا حداکثر کنترل بر امور تابعین خود را به دست آورد. در واقع  فضا تحت تأثیر ساختارها و نهادها تولید و بازتولید می­شود. به مفهوم دیگر فضا نمی­تواند جدا از ایدئولوژی یا سیاست در نظر گرفته شود. به بیان دیگر ایدئولوژی از طریق برنامه­­ریزی عقل­گرایی درصدد نظم­دهی به فضا می­باشد. از نگاه لوفور فرم­های فضایی به صورت سیاسی خلق می­شوند و در خدمت کارکردهای سیاسی قرار می­گیرند. می­توان اینطور برداشت کرد، هر رویکرد فکری و نهادی فضای خاص خود را می­سازد و با تغییر رویکرد ابعاد طبیعی و انسانی فضا نیز دچار تغییر و تحول می­شود. یکی از مهمترین تغییرات در فضا، تغییر و تحول در سیاست­ها و قرارگیری نیروهای جدید در مصادر تصمیم­گیری و اجرا می­باشد. از این منظر قوه حاکم برنامه­ریزی را به عنوان یک ایدئولوژی که به وسیله آن می­توانست فضا را بازنمایی کند، بر آن استیلا یابد، فضا را برای فروش به مثابه یک کالای مصرفی تقسیم و تفکیک نمود و برای کارکردهای خاص در نظر گرفت. گفتمان­ها به واسطه تسلط بر فضا و تمرکز بر سیاست­گذاری به فرم­های فضایی شکل می­دهند. در واقع گفتمان­های با دو ابزار مدیریت سیاسی فضا  و برنامه­ریزی، فضاهای مناسب و خاص همان گفتمان را شکل می­دهد.

در دولت هاشمی برنامه‌های توسعه روستایی بر پایه اصلاحات ساختاری و تغذيه‌ي كشور مبتني بر اصلاحات كشاورزي و صنعتي بود. این دولت سعى كرد با استفاده از منابع مالي داخلي و خارجي، طرح‌هاي عمراني و توسعه زيرساخت‌هاي روستايي را پشتيباني كند و بهبود شرايط رار قم بزند در دولت احمدی نژاد: سیاست­­های توسعه روستایی بر پایه تأمین منابع مالی بود. این دولت تلاش کرد تا با استفاده از درآمدهای نفتی، منابع مالی را به روستاها منتقل کند و طرح­های عمرانی و توسعه زیرساخت های روستایی را پشتیبانی کند. در دولت خاتمی سعی شد تا با استفاده از سرمایه گذاری های بین المللی و جذب سرمایه گذاران خارجی، منابع مالی برای توسعه روستایی فراهم شود. علاوه بر این، سطح آب و خشکسال‌سازي در منطقه‌های روستایی نظارت شده و طرح های آبیاری و کشاورزی بهبود یافت. در دولت حسن روحانی توجه به توسعه روستایی و حل مشکلات زندگی در مناطق روستایی از جمله اولویت های سیاسی بود. این دولت سعی کرد با تأمین منابع مالی، در واقع با سیاست تسهیلگری و عدم دخالت دولت پروژه­های عمرانی و توسعه زیرساخت­های روستایی را پشتیبانی کند و بهبود شرایط زندگی مردم در مناطق روستایی را تضمین کند. اما علی رغم برنامه­ریزی­های و راهبردهای اتخاذ شده توسعه روستایی از سوی دولت­های محقق نشد. مناطق روستایی نتوانسته­اند شرایط ملزومات و شرایط گفتمان را به طور کامل کسب کنند. در گفتمان دولت هاشمی بر جنبه­های فیزیکی و بیرونی تأکید شده است. انگاره عقب­ماندگی روستایی،مسأله مالکیت زمین و ناتوانی بخش خصوصی در ایفای نقش خود از عوامل شکست دولت هاشمی رفسنجانی در توسعه روستایی است. تمرکزگرایی و علاقه دولت به نقش­آفرینی امور زیربنایی و رقابت با سایر نهادها از جمله جهادسازندگی باعث شده است که دولت در دیگر حوزه­ها کمتر دخالت کند و این موجب شده است گفتمان نتواند به اهداف خود برسد. وضعیت توسعه در استان کهکیلوبه و بویراحمد در دوران ریاست جمهوری آقای هاشمی بدین صورت بود که مناطق پیشرو در جنوب و شرق استان و مناطق محروم در شمال و غرب استان واقع شده ­اند(جدول 9). دسترسی نامناسب، فاصله از مرکز، برنامه­ریزی متمرکز، توجه بیش از اندازه به رشد اقتصادی، گسترش خصوصی­سازی و تمرکز منابع مالی در شهرها و مراکز­- اداری سیاسی و شهرمحوری از مهم­ترین دلایل این نابرابری در پایان دولت سازندگی بوده است

گفتمان توسعه سیاسی با تأکید بر نقش مردم و مشارکت اجتماعی داشت.در اصول اقتصادی این گفتمان شبیه دولت پیشین عمل کرد. این گفتمان برای پذیرش نیازمند طبقه متوسط، جوان و تحصیلکرده می­باشد. بنابراین کاملا روشن است که قسمت­هایی از جامعه با این گفتمان فاصله دارند که باید در فرهنگ و سنت آنان تغییراتی ایجاد کرد تا با این گفتمان همراهی داشته باشند. در این گفتمان ضمن توجه به ویژگی­های روستایی و بومی درصدد آن بوده است تا فرهنگ روستایی را پالایش کند و تغییر دهد همین امر نیازمند دخالت گسترده دولت در امر توسعه می­باشد و تمایل شدید دولت به تصدی­گری را نشان می­دهد که با اصل اولیه گفتمان(مشارکت مردمی، عدم تمرکز) در تضاد است. که این تضاد در سیاست­های اقتصادی بیشتر خود را نشان داده است. این امر باعث عقب­نشینی گفتمان توسعه سیاسی از اصل اولیه خود شده است و دولت نقش پررنگی در حوزه روستایی برعهده بگیرد و نتواند اصلاحات انقلابی و عمیق را اجرا کند. . در پایان دولت آقای خاتمی، تقسیمات سیاسی گسترده ای در استان کهگیلویه و بویراحمد صورت پذیرفت و در نتیجه تعداد شهرها و دهستان ها در این استان رو به افزایش یافت. سهم جمعیت شهری نسبت به روستایی بالا رفت ولی رشد آن نسبت به دوره سازندگی کمتر شد. در پایان دولت اصلاحات دیشموک، قلعه رئیسی، گراب سفلی، مارگون به نقطه شهری تبدیل شدند و شهر یاسوج به عنوان مرکز استان پرجمعیت­ترین نقطه شهری می­شود و جای گچساران را می­گیرد. این امر نشان­دهنده نقش مهم تصمیم­گیری­های دولتی و حکومتی و تمرکز اداری و سیاسی در مناطق مرکزی است، که موجب نابرابری و تولید فضاهای نابرابر می­شود.

گفتمان دولت احمدی­نژاد در تقابل کامل با دو گفتمان قبلی خود بوده است. این دولت به تسلط کامل و تمامیت­خواهی در همه عرصه­­ها می­باشد. در دولت هاشمی محور مرکزی گفتمان بهبود شرایط فیزیکی و بیرونی بوده است که دولت عدات­گرا با حمله برآن بر این عقیده است که این شرایط همه افراد جامعه را شامل نشده است. احمدی­نژاد کوشید با محور مرکزی بهبود در توزیع ثروت و امکانات به مردم نشان دهد گفتمان­های پیشین توانایی بهبود شرایط بیرونی و فیزیکی همه مردم را نداشتند. شباهت این گفتمان با گفتمان هاشمی رفسنجانی در این است که این دوگفتمان از ابعاد غیرمادی و نیازهای واقعی جامعه روستایی غافل شدند. گفتمان عدالت­گرا با توجه به منابع حاصل از فروش نفت بهبود توزیع را فقط در جنبه­های فیزیکی و مادی، سخت­افزاری و بیرونی می­دید. اما این گفتمان نسبت به گفتمان­های قبلی بیشترین ارتباط را با جامعه روستایی گرفت. زیرا این گفتمان بر در نقطه کانونی مرکزی گفتمان خود بر حوزه روستایی تمرکز دارد. از اینرو گفتمان احمدی­نژاد در جذب حوزه روستایی موفق­ترین رییس جمهور در بیبن رییس جموهارها قبل خود بوده است. گفتمان عدالت­گرا با تأکید بر حوزه روستایی و کنشگری فعال در این حوزه، بساری از روستاییان را به خود جلب کرده است این جلب توجه از طریق اقداماتی چون سفرهای استانی، مسکن مهر، وام­ها کوچک در زمینه بنگاه­های زودبازده و کوچک بوده است. نقطه ضعف گفتمان احمدی­نژاد توجه بیش از حد به جنبه­های فیزیکی و بیرونی توسعه روستایی بوده است. این گفتمان نتوانست جنبه­های غیرمادی و نرم­افزاری و مادی و سخت­افزاری توسعه روستایی را ترکیب و در گفتمان خود جذب کند. . وضعیت توسعه در استان کهگیلویه و بویراحمددر این دوره با بهبود دسترسی به خدمات و امکانات و با تغییر در معیشت روستاییان با پرداخت یارانه،  توسعه فعالیت های بنیاد مسکن کیفیت زندگی در مناطق روستایی بهتر شد. اما مناطق روستایی دور از مرکز استان و شهرستان همچنان نسبت به مناطق نزدیک به مرکز استان و مرکز شهرستان از مزایای کمتری از توسعه برخوردار هستند(جدول 9، شکل 4).

دولت روحانی در مواجه با خط­مشی­های عدالت­محور دولت احمدی­نژاد سیاست­های خاصی را در پیش­گرفت در پرداخت یارانه­ها، رویه انصراف دواطلبانه و سپس حذف تدریجی دهک­های بالا را در پیش گرفت، موضوع سهام عدالت کنار گذاشته شد، مسکن مهر با توجه به حجم زیاد تقاضا با تغییراتی ادامه یافت. اما به دلیل عدم جذب جامعه روستایی از سوی گفتمان اعتدال و توسعه، خارج شدن آمریکا از برجام و افزایش تحریم که موجب عدم تأمین مالی برای پروژه­های توسعه شد، عدم توجه به نیازهای روستاییان و همه­گیری کرونا باعث شد تا دولت تدبیر و امید در توسعه روستایی نتواند به اهداف خود برسد. در پایان دولت اعتدال و توسعه، سطح توسعه در استان ارتقا پیدا کرده است و مناطق روستایی وضعیت بهتری پیدا کردند ولی همچنان نابرابری در استان وجود دارد. سررود شمالی دارای بیشترین سطح توسعه در بخش مرکزی شهرستان بویراحمد و دهستان آجم در بخش دیشموک شهرستان کهگیلویه دارای کمترین سطح برخورداری از مزایای توسعه است(جدول 9)

نتایج به دست آمده نشان می­دهد که از سال 1368 نقاط شهری از 3 شهر به 19 نقطه شهری افزایش یافته است، تعداد شهرستان­ها از سه شهرستان به 9 شهرستان رسید و تعداد دهستان­ها از 16 به 50 دهستان رسید. جمعیت روستایی استان از 72 درصد در سال در سال 1365 به 38 درصد در سال 1400 رسید. از همین منظر در این تحقیق به نقش دولت­ در توزیع شاخص­های توسعه روستایی در استان گهگیلویه و بویراحمد پرداخته است. نتایج نشان می­­دهد که رویکردهای مرکزگرایانه و اقتصادی در برنامه­ها از اهمیت بالایی برخودار بود. دهستان­­­های واقع در شهرستان بویراحمد و نزدیک به شهر یاسوج به دلیل تمرکز اداری و سیاسی، نسبت به سایر مناطق از وضعیت بهتری برخودار هستند. دهستان­های شهرستان­ گچساران نیز از وضعیت خوبی برخودار بودند. وجود منابع نفت و گاز در این منطقه و توجه ویژه به فعالیت­های اقتصادی باعث شده است تا روستاهای این شهرستان از مزایای توسعه برخودار شوند. همچنین شهر گچساران تنها شهر استان است که به دلیل دارا بودن منابع انرژی با اقتصاد ملی پیوند دارد. روستاهای نزدیک به شهر دهدشت نیز به دلیل تمرکز اداری این شهر از وضعیت نسبتاً مناسبی برخودار بودند. به طور کلی می­توان دوگانگی در توسعه روستایی در سطح استان کهگیلویه و بویراحمد مشاهده کرد. دهستان­های واقع در شرق و جنوب استان از وضعیت به مراتب بهتری نسبت به مناطق شمالی و غربی استان دارند. در همه دولت­­ها این الگو ثابت بوده است. دهستان آجم وضعیت  نامناسبی در بین دهستان­های استان را دارد و در همه دولت­ها براساس تحلیل­های انجام شده رتبه آخر را به خود اختصاص داده است. دهستان­های زیلایی، بهمئی سرحدی شرقی و غربی، طیبی سرحدی شرقی غربی نیز در همه دولت­ها از وضعیت مناسبی برخودار نبودند. برعکس در مناطق شرقی و جنوبی دهستان­های سررود شمالی و جنوبی، امامزاده جعفر، بویراحمد گرمسیری از وضعیت مناسبی برخوردار بودند(جدول شماره 9). دلیل عدم توسعه روستایی در استان کهگیلویه و بویراحمد علاوه بر سیاست­ها و راهبردهای توسعه از شرایط محیطی و اجتماعی استان نیز ناشی می­شود. کوهستانی و صعب العبور بودن بخش عمده­ای از استان و عدم دسترسی مناسب به مناطق روستایی، بن­بست جغرافیایی و عدم ارتباط با سایر سکونتگاه­های انسانی در استان­های همجوار مانع از توسعه روستایی استان شده است. رقابت­های درون استانی و بافت ایلی و تمرکزگرایی شدید در مرکز استان، توزیع و تخصیص بودجه براساس وابستگی­های قومی و مکانی در استان، عدم توجه به تولید در بخش­های مختلف روستایی مانع از تووسعه همگام و هماهنگ در استان شده است.

در نتیجه تمرکز برنامه­ریزی، توجه به مناطق شهری، عدم توجه به خواسته­ها و نیازهای روستاییان، تأکید بر ابعاد فیزیکی توسعه، یکسان­انگاری و  مطلق­انگاری فضایی، رشد سرمایه­داری و تضاد شهر و روستا به نفع شهر باعث شده است تا دولت­ها در تلاش برای کنترل و تسلط بر فضا باشند و مناطق روستایی به فضاهایی از یاد رفته مبدل شوند. بررسی پیامدهای برنامه­­ها و توسعه طرح­ها نشان می­دهد که ادامه این روند منجر به واگرایی، ناامنی اجتماعی، ناآرامی و اعتراضات گسترده خواهد شد. پس ضروری است که در روند برنامه­­ریزی و تعریف و درک از فضا بازنگری صورت گیرد. زیرا تداوم تفاوت­های فضایی در طولانی مدت آثار مخربی بر وضعیت اجتماعی- اقتصادی جامعه و به لحاظ سیاسی نتایج ناگواری به همراه خواهد داشت.

جدول9- رتبه­بندی دهستان­های استان گهگیلویه و بویراحمد براساس برخورداری از شاخص­های توسعه در دولت­های بعد از انقلاب(1400-1368)

دولت اعتدال و توسعه			دولت عدالت­­گرا			دولت اصلاحات			دولت سازندگی			دهستان
رتبه	کد	ضریب توسعه	رتبه	کد	ضریب توسعه	رتبه	کد	ضریب توسعه	رتبه	کد	ضریب توسعه
3	A	0.1407	2	A	0.1228	2	A	9	1	A		امامزاده جعفر
1	A	0.1219	1	A	0.1219	1	A	0.1211	2	A		سررودشمالي
5	A	0.1832	5	A	0.2444	3	A	0.2165	3	A		دهدشت شرقي
4	A	0.1512	3	A	0.1407	4	A	0.2369	4	A		سررودجنوبي
8	B	0.4573	11	B	0.4638	6	B	0.2865	5	A		چرام
6	B	0.2744	6	B	0.3863	5	A	0.2492	6	A		دنا
11	B	0.4600	4	A	0.2488	8	B	0.3547	7	B		بويراحمدگرمسيري
14	C	0.5132	8	B	0.4588	10	B	0.3752	8	B		دشتروم
12	C	0.5064	7	B	0.4536	9	B	0.3612	9	B		ليشتر
32	C	0.7422	25	C	0.7412	18	C	0.6467	10	B		سرفارياب
15	C	0.5291	21	C	0.6798	23	C	0.7259	11	B		طيبي گرمسيري شمالي
18	C	0.5474	19	C	0.6576	13	C	0.5218	12	C		كبكيان
20	C	0.5767	22	C	0.7109	24	D	0.7565	13	C		طيبي گرمسيري جنوبي
9	B	0.4588	16	C	0.6163	21	C	04134	14	C		دهدشت غربي
17	C	0.5324	18	C	0.6487	22	C	0.7173	15	C		راك
13	C	0.5111	9	B	0.4598	11	B	0.4621	16	C		سپيدار
19	C	0.5542	15	C	0.6018	14	C	0.5245	17	C		بابوئی
2	A	0.1228	12	C	0.5474	12	C	0.5051	18	C		پاتاوه
40	D	0.8153	37	D	0.7855	39	D	0.9123	19	C		كفش كنان
25	C	0.6576	23	C	0.7134	17	C	0.6452	20	C		بهمئي گرمسيري جنوبي
35	D	0.7517	41	D	0.8533	38	D	0.8816	21	C		بي بي حكيمه
29	C	0.7134	27	C	0.7452	16	C	0.6315	22	C		مارگون
33	C	0.7452	13	C	0.5542	25	D	0.7582	23	D		سادات محمودي
37	D	0.7809	26	C	0.7422	20	C	0.6966	24	D		دشمن زياري
24	C	0.6487	32	D	0.7890	28	D	0.7942	25	D		عالي طيب
34	C	0.7496	40	D	0.8181	35	D	0.8427	26	D		كوه مره خامي
16	C	0.5389	14	C	0.5767	37	D	0.8712	27	D		كاكان
38	D	0.8246	34	D	0.7770	34	D	0.8324	28	D		پشته ذيلائي
27	C	0.6798	29	D	0.7531	32	D	0.8137	29	D		سراسياب يوسفي
36	D	0.7615	30	D	0.7638	27	D	0.7687	30	D		بهمئي گرمسيري شمالي
41	D	0.8106	31	D	0.7678	26	D	0.7684	31	D		طیبی سرحدی شرقی
42	D	0.8352	42	D	0.8521	29	D	0.7956	32	D		طيبي سرحدي غربي
30	C	0.7350	28	C	0.7496	15	C	0.5374	33	D		لوداب
44	D	0.8954	36	D	0.7783	36	D	0.8706	34	D		بهمئي سرحدي غربي
45	D	0.9023	38	D	08105	31	D	0.8029	35	D		بهمئي سرحدي شرقي
39	D	0.8126	33	D	0.7694	33	D	0.8269	36	D		چين
47	D	0.9432	44	D	0.8869	40	D	0.9612	37	D		زيلائي
50	D	0.9785	45	D	1	41	D	0.9953	38	D		اجم
7	B	0.3863	10	B	0.4600	19	C	0.6892				توت­نده
28	C	0.7109	20	C	0.6592	30	D	0.7963				چنار
10	B	0.45998	17	C	0.6170	7	B	0.3021				الغچین
26	C	0.6952	39	D	0.8139							شیتاب
43	D	0.8416	43	D	0.8559							وحدت
22	C	0.6163	24	C	0.7350							سرابنیز
23	C	0.6170	35	D	0.7782							تلخاب
21	C	0.6018										سیوکی
48	D	0.9548										داالون
49	D	0.9643										شوروم
47	D	0.9000										رودنلخ
31	C	0.7412										آب الوان
توسعه یافته=A.  تاحدودی توسعه یافته=B.  کمتر توسعه یافته=C. توسعه نیافته=D.

(Reference: Research Findings)

References

1-       Achten, S., & Lessmann, Ch.(2020). Spatial inequality, geography & economic activity. World development, 136, 105114. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2020.105114.

2-       Afrakhteh, H., & Hajipour, M. (2016). The political economy of space & Iran's regional balance. Space Economics & Rural Development, 4 (14), 87-110. 10.18869/acadpub.serd.4.14.87. (in Persian).

3-       Afsharipour, A., Barghi, H., & Ghanbari, Y.(2021). Appropriate policy-making for rural regions management in Iran. Land Use Policy, vol 109, 105669. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2021.105669.

4-       Amanpour, S., & Mohammadi, Ch. (2021). Analysis of the spatial distribution of development & regional inequalities in Ilam Province. Journal of Research & Urban Planning, 11(42), 102-117. 10.30495/JZPM.2021.4210. (in Persian).

5-       Balta, S., & Atik, M. (2022). Rural planning guidelines for urban-rural transition zones as a tool for the protection of rural l&scape characters & retaining urban sprawl: Antalya case from Mediterranean. Land Use Policy, 119, 106144. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2022.106144.

6-       Burchell, G., Gordon, C., & Miller, P. (1991). The Foucault effect: Studies in governmentality, Chicago,USA.

7-       Cattaneo, A., Adukia, A., Brown, D. L., Christiaensen, L., Evans, D. K., Haakenstad, A., & Weiss, D. J. (2022). Economic and social development along the urban–rural continuum: New opportunities to inform policy. World Development, 157, 105941. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2022.105941.

8-       Statistical Centre of Iran

 

9-       Dadashpoor, H., & Shojaee, D. (2022). Spatial inequality and the center-periphery relationship in Iran: The provision of a theoretical model using lynham theorizing method. Town and Country Planning, 14(1), 25-59. 10.22059/JTCP.2022.334526.670279.)in Persian).

10-       Dalil, S.(2020): Social space in Shahriar City-Region: From the Lived Space to the Conceived Space.,Phd Thesis in Geography & Urban Planing, Faculty of Humanites, Tarbiat Modares University,Thran.(in Persian).

11-       Du, M., Zhang, X., & Mora, L.(2021).Strategic Planning for Smart City Development: Assessing Spatial Inequalities in the Basic Service Provision of Metropolitan Cities. Journal of Urban Technology, 28(1-2),115-134. https://doi.org/10.1080/10630732.2020.1803715.

12-       Dufty-Jones, R. (2015). Governmentalities of mobility: The role of housing in the governance of Australian rural mobilities. Journal of Rural Studies, 42, 63-78. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2015.09.011.

13-       Esfaram, Y. (2015). The role of rural good governance in physical development (case study: Bahmaei Sarhadi Garbi rural district)"Thesis for a master's degree In Geography & rural Planning, Faculty of Humanites, Tarbiat Modares University,Thran.(in Persian).

14-       Esmaeilzadeh, H., Salehpour, S., Ghasemian, Z., & Mazaheri, A. (2018). Identification of Effective Factors Creating Space in Periphery of Cities (Case Study: Urmia City). Geographical Urban Planning Research (GUPR), 6(1), 23-54. 10.22059/JURBANGEO.2018.226411.707. (in Persian).

15-       Inda, J. X. (Ed.). (2008). Anthropologies of modernity: Foucault, governmentality, and life politics. John Wiley & Sons.

16-       Jamini, D. (2023). Geographic pattern of welfare distribution and identification of factors affecting it in rural areas of Iran. Journal of Regional Planning,Vol 13, No 51, PP: 37-56. 10.30495/JZPM.2023.31083.4162. )in Persian).

17-       Kiryluk-Dryjska, E., Beba, P., & Poczta, W. (2020). Local determinants of the Common Agricultural Policy rural development funds’ distribution in Poland and their spatial implications. Journal of Rural Studies, 74, 201-209. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2020.01.018.

18-       Khosrobeigi, R., & Javan, J. (2015). Discourse of modernization and divergence of policy development and operation of Agriculture. Journal of Rural Research, 6(1), 1-26. 10.22059/JRUR.2015.54229. )in Persian).

19-       Liu, C., Dou, X., Li, J., & Cai, L. A. (2020). Analyzing government role in rural tourism development: An empirical investigation from China. Journal of Rural Studies, 79, 177-188. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2020.08.046.

20-       Ma, C., Jiang, Y., & Qi, K. (2021). Investigating the urban–rural integrated town development strategy on the basis of the study of rural forms in Nantong, China. Frontiers of Architectural Research, 10(1), 190-201. https://doi.org/10.1016/j.foar.2020.06.001.

21-       Mattila, H., & Heinilä, A. (2022). Soft spaces, soft planning, soft law: Examining the institutionalisation of city-regional planning in Finland. Land Use Policy, 119, 106156. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2022.106156.

22-       McKee, K. (2009). Post-Foucauldian governmentality: What does it offer critical social policy analysis?. Critical social policy, 29(3), 465-486. https://doi.org/10.1177/0261018309105180. 

23-       Mullenbach, L. E. (2022). Critical discourse analysis of urban park and public space development. Cities, 120, 103458. https://doi.org/10.1016/j.cities.2021.103458.

24-       Nadesan, M. H. (2010). Governmentality, biopower, and everyday life. Routledge. New York,Usa. https://doi.org/10.4324/9780203894620.

25-       Navakhti Moghadam, A., & Rezaei, Amir.(2013).The ecnomical contexts of the Hegemonic discurses in the Islamic Republic of Iran(Typology, Approches & function). Political Studies, 5(19), 113-144.SID. https://sid.ir/paper/161177/fa.(in Persian).

26-       Niranjan, R. (2020). Spatial inequality in human development in India-A case study of Karnataka. Sustainable Futures, 2, 100024. https://doi.org/10.1016/j.sftr.2020.100024.

27-       Planning & Budget Organization Kohgiluyeh & Boyerahmad province.

28-       Rahbari, M.(2019).Pattern of Sustainable Development Management of Rural Settlements (Case Study: Semnan Province). Phd Thesis in Geography & Rural Planing, Faculty of Science Earth, Shahid Beheshti University, Tehran.(in Persain)

29-       Rezvani, M. R., Tahmasbi, S., & Hajari, B. (2022). Investigating spatial inequality and inequity in health status and its social determinants in Iran. Regional Planning, 12(48), 1-14. 10.30495/JZPM.2022.5377.

30-       Riazi, S.A.(2014).The Role of Government in Spatial Organization of the City: The 22nd District of Tehran Revisited", Cultural Studies & Communication, 10(35), 37-58. magiran.com/p1343162. (in Persian).

31-       Salehpour, Sh.(2019). Pathology of Country division System at the local level & an appropriate model in Iran (Case study: Urmia county). Phd Thesis in Geography & Rural Planing ,Kharazmi University, Tehran.(in Persain)

32-       Simard, M., Aubry, M., & Laberge, D. (2018). The utopia of order versus chaos: A conceptual framework for governance, organizational design and governmentality in projects. International journal of project management, 36(3), 460-473. https://doi.org/10.1016/j.ijproman.2018.01.003.

33-       Shi, Q., & Dorling, D. (2020). Growing socio-spatial inequality in neo-liberal times? Comparing Beijing and London. Applied Geography, 115, 102139. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2019.102139.

34-       Vercher, N., Bosworth, G., & Esparcia, J. (2023). Developing a framework for radical and incremental social innovation in rural areas. Journal of Rural Studies, 99, 233-242. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2022.01.007.

35-       Yang, Y., Bao, W., Wang, Y., & Liu, Y. (2021). Measurement of urban-rural integration level and its spatial differentiation in China in the new century. Habitat International, 117, 102420. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2021.102420.

36-       Zarifian, Sh., & latifi, S.(2018).Measurement & Spatial Analysis of Rural Development Level in Hamedan Province. Journal of Rural Development Strategies, 4(15), 281-298. 20.1001.1.23832657.1396.4.3.1.1 (in Persian).

37-       Zhang, B., Nozawa, W., & Managi, S. (2021). Spatial inequality of inclusive wealth in China and Japan. Economic Analysis and Policy, 71, 164-179. https://doi.org/10.1016/j.eap.2021.04.014.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  : Governmentality: حکومت­مندی، چشم­انداز جدید پارادایمی است که در دو دهه گذشته برای بررسی ماهیت رابطه دولت با جامعه، ابزار و دلالت­های حاکمیتی و تکنیک­های به کاررفته در موضوعات اجتماعی باز شده است و می­تواند به عنوان الگویی جدید در بررسی رابطه دولت با جامعه روستایی مطرح شود(Khosroceigi&Javan,2015:4).

[2]   Conduct of conduct

[3]  Isotopes

[4]  Heterotopias

[5]  Marsden & Sonnino

[6]  Liu et al

[7]  Li Zhou et al