The mediating role of self- differentiation and forgiveness in the relationship between psychological capital and life satisfaction in married women.

Subject Areas : Woman and family

roghieh Haji Rostamloo ¹ ( phD student of psychology, department of psychology, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. )
Abdolhasan Farhangi ² ( Assistant professor, department of psychology, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran., (Corresponding Author). E-mail: [e-mail] )
Reza Hosseinpour ³ ( Assistant professor, Department of Educational Sciences, Faculty of Social and Cultural Sciences, Imam Hossien University (Visiting professor in Islamic Azad University, North Tehran Branch). Tehran, Iran )

Received: 2022-10-31 Accepted : 2024-04-14 Published : 2024-06-19

Keywords: psychological capital, life satisfaction, self-differentiation, interpersonal forgiveness,

Abstract :

Life satisfaction is one of the most important factors of well-being and mental health, which positive psychology has paid special attention to in recent decades. The present study was conducted with the aim of determining the mediating role of self-differentiation and forgiveness in the relationship between psychological capital and life satisfaction in married women. This research was descriptive and correlational. Its statistical population included 798 married women in Tehran city, who were selected by multi-stage sampling method and used Diener's (1985) life satisfaction questionnaires, Luthans and Morgan's (2007) psychological capitals, Drake's individual differentiation (2011) and interpersonal forgiveness answered by Ehtshamzadeh et al. (2011). Structural equation method and Pearson correlation coefficient were used to analyze the data. The results showed that psychological capital, self-differentiation and interpersonal forgiveness directly had a significant effect on life satisfaction (P < 0.05). In addition, these psychological capitals had an effect on life satisfaction indirectly and through the mediation of interpersonal forgiveness and self- differentiation (P < 0.05). The findings of this study can be used to create a solution to reduce the destructive effects of not being satisfied with life in married women.

References:

-Ahmadi Ardakani, Z., & Fatemi Oghada, N. (2019). Examining the model of relationship between attachment styles and marital satisfaction: the mediating roles of forgiveness and empathy. Medical Journal of Mashhad University of medical sciences, 62,1,15-25. (In Persian)

-Alonso, M M., Oliver, J., & Berastegui, A. (2022). Differentiation of self and its relationship with marital satisfaction, and parenting styles in a spanish sample of adolescents parents. PLOS ONE, 17, 3, e0265436. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0265436

-Ayten, A., &Karagoz, S. (2021). Religiosity, spirituality, forgiveness, religious coping as predictors of life satisfaction and generalized anxiety: a quantitative study on Turkish Muslim university students. Spiritual psychology and counseling, 6(1), 47-58.

-Aziz, I A., & Yildirim, M. (2019). Investigating relationship between psychological trait resilience and forgiveness among internally displaced persons. Psychology, community & health, 8(1), 263-274.

-Behjati Najafabadi, R. (2020). The effect of self- differentiation training on attachment styles and self-esteem in married women. Journal of practice in clinical psychology, 8(3), 193-202.

-Bintamur, F D. (2019). The association between forgiveness and life satisfaction. PLOS ONE, 13(2), 174-180.

-Calatrava, M., Martins, M., Scheweer- Collins, M., Duch-Ceballos, C., & Rodriguez-Gonzales, M. (2022). Differentiation of self: a scoping review of Bowen family systems theory’s core construct. Clinical psychology review, 91, 102101

-Chen, W Y., Wang, M L., & Wu, C M. (2017). The mediating influence of self-efficacy in the relationship attachment style and life satisfaction. Com Manage Quart. 18,101–21. Available online at: http://www.cabmt.org.tw/uploads/upload/ada8aaa 7da9f 94 74 25 516 ac185a8eaca.pdf

-Chin, C H., Wong, W M., Ngian, E T., & Langet, C. (2022). Does environmental stimulus matters to tourist’s satisfaction and revisit intention: a study on rural tourism destinations in Sarawak, Malaysia. Geo Journal of Tourism and Geo sites. 42(2): 683-692. DOI 10.30892/gtg.422sp106-877.

-Ehteshamzadeh, P., Ahadi, H., Enayati, M S., Heidari, A. (2011). Construct and validate a scale for measuring interpersonal forgiveness, suitable for Iranian SICIO-cultural features. Iranian Journal of psychiatry and clinical psychology. 16,4,443-455. (In Persian).

-Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The Satisfaction with Life Scale. Journal of Personality Assessment. 49, 71-75. https://doi/10.1207/s15327752jpa4901_13.

-Diener E. (2009). Assessing Subjective Well-Being: Progress and Opportunities. In: Diener E., editor. Assessing Well-Being: The Collected Works of Ed Diener. Springer; Dordrecht, The Netherlands, pp. 25–65.

-Dirzyte, A.,&  Patapas, A. (2022). positive organizational practices, life satisfaction, and psychological capital in the public and private sectors. Sustainability. 14, 1, 488 -515

-Donovan, L. A. N., & Priester, J. R. (2020). Exploring the Psychological Processes That Underlie Interpersonal Forgiveness: Replication and Extension of the Model of Motivated Interpersonal Forgiveness. Front Psychol. 2020; 11: Published online 2020 Oct 8. doi: 10.3389/fpsyg.2020.02107. PMCID: PMC7578384

-Dolz-del-Castellar, B., & Oliver, J. (2021). Relationship between family functioning, differentiation of self and anxiety in Spanish young adults. PLOS ONE,16,3, doi.org/10.1371/ journal PONE. 0246875.

-Drake, J.R. (2011). Differentiation od self-inventory –short form: creation and initial evidence of construct validity. (Doctoral dissertation). University of Missouri, Kansas City.

-Fakhari, N., Latifian, M., & Etemad, J. (2014). A study of psychometric properties of the executive skills scale in Iranian students. Educational measurement, 15(5), 35-57. (In Persian).

-Guo, X., Huang, J., Yang, Y. (2022). The Association between Differentiation of Self and Life Satisfaction among Chinese Emerging Adults: The Mediating Effect of Hope and Coping Strategies and the Moderating Effect of Child Maltreatment History. Int. J. Environ. Res. Public Health. 19, 7106. https://doi.org/10.3390/ ijerph19127106

 

-Hair, J.F., Sarstedt, M., Hopkins, L. & Kuppelwieser, V.G. (2014). Partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM): an emerging tool in business research, European Business Review. 26, 2, 106-121.

-Kami H, Ferreira M C, Valentini F, Prieto Peres M F, Kami P T, & Damasi B F.(2018). Psychological capital questionnaire-short Version (PCQ-12): Evidence of validity of the Brazilian Version. Psico-USF, Braganca. 23(2): 203-214.

-Kravchuk, S. (2021). The relationship between Psychological capital, resilience and tendency to forgiveness. Academic Journal of interdisciplinary studies. 10,1. 11-21.

-Kim, D.H. (2019). “How do you feel about a disease?” The effect of psychological distance towards a disease on health communication. International Journal of Advertising.38(1), 139–153.

-Kim, J J., Payene, E S., & Tracy, E L. (2022). Indirect effects of forgiveness on psychological health through anger and hope: a parallel mediation analysis. Journal of religion and health, 61, 3729-3746.

-Kline, R.B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling, 4^th ed., New York, NY: The Guilford press

-Lin, LC., Lee. CW., Hung, HC., & Shih, N M. (2018). The influence of people’s cultural activities participation and sense of gain on life satisfaction. Leis Soc Res. 17, 75-84. Available on line at: http://lawdata.com.tw/tw/detail.aspx?no=336194

-Luthans, F. (2012). Psychological capital: Implications for HRD, retrospective analysis, and future directions. Human Resource Development. Quarterly.23(1),1-8

-Luthans, F. & Broad, J D. (2022). Positive psychological capital to help combat the mental health fallout from the pandemic and VUCA environment. Organizational Dynamics, 51(2): 100817.

-MamSharifi ,P., Akbari Bejandi, N., & Asadi, N. (2020). Internet addiction prediction modeling based on quality of life and life satisfaction: the mediating role of stress coping strategies. Journal of Psychological Science. 19(89): 541-551. (In Persian).

-Marquez. J., Inchley, J., & Long, E. (2022). Cross-country an dgender differences in factors associated with population-level declines in adolescent life satisfaction. Child indicators research, 15, 1405-1428.

-Miao H., Sun H., He X., Zhang Z., Nie Q., & Guo C. (2020). Perceived Social Support and Life Satisfaction among Young Chinese Adolescents: The Mediating Effect of Psychological Suzhi and Its Components. Curr. Psychol. 2020 doi: 10.1007/s12144-020-01130-3

-Mohammadi, M., Farid Afshar, A.(2019). Development of psychological capital with emphasis on the component of forgiveness in Nahj al- Balagheh. Scientific Journal Pazhuohesh Nameh-E Akhlagh, 12(45), 19-32. [in Persian]

- Park, S., & Sok, SR. (2020). Relation modeling of factors influencing life satisfaction and adaptation of Korean older adults in long-term care facilities. Int J Environ Res Public Heal.  17:317. 10.3390/ijerph17010317.

-Peixoto- Freitas, J., Rodriguez- Gonzalez, M., Crabtree, S. A., & Martins, M. V. (2020). differentiation of self, couple adjustment and family life cycle: a cross-sectional study. American Journal of family therapy, 48(4), 299-319

-Pramanik, S., & Biswal, S.(2020). Ageism, psychological capital and life satisfaction: a study on elderly women. The international journal of Indian psychology, 8(2), 1217-1225.

-Pour Hossein, R. Ehsani, S., Ensani, N., & Nabizadeh,R.(2019). Investigating the relationship between the fulfillment of basic psychological needs and life satisfaction: the mediating role of achievement motivation and psychological capital. Quarterly of educational psychology Allameh Tabatabai University, 14, 50,71-87.

-Povedano-Diaz, A., Muñiz-Rivas, M., & Vera-Perea, M. (2020). Adolescents' life satisfaction: the role of classroom, family, self-concept and gender. Int J Environ Res Public Heal.  10.3390 / ijerph17010019

-Preira, M G., Fontes, L., Vilaca, M., Fincham, F., Costa,E., Machado, J C., & Taysi, E.(2022). Communication, forgiveness and morbidity in young adults involved in a romantic relationship. International journal of psychological therapy. 22, 2, 165-175

-Prendergast, L. E., Toumbourou, J. W., McMorris, B. J., & Catalano, R. F. (2019). Outcomes of early adolescent sexual behavior in Australia: Longitudinal findings in young adulthood. Journal of Adolescent Health, 64(4), 516-522

-Pizarro-Roiz, J P., Ordonez-Camblor, N., Del-Lbano, M., & Escolar-LLamazares, M-C. (2021). Influence on Forgiveness, Character Strengths and Satisfaction with Life of a Short Mindfulness Intervention via a Spanish Smartphone Application, Int. J. Environ. Res. Public Health 2021, 18, 802. https://doi.org/10.3390/ ijerph18020802

-Puspasari, DW., Afriyeni, N., Rahma. Y D., Yuni, N C.,&  Azizah, N.(2022). Positive psychology in prison: prisoners happy review from self forgiviness and hope. Budapest international research and critics Institute-Journal(BIRCI-Journal), 5,2, 8870-8881.

-Rahmandani, A., & Franz La Kahja, Y. (2020). Forgiveness, hope, and life satisfaction amoung seior high school students viewed from family-related characteristics in Indonesia.advances in social science, education and humanities research, 452, 180-185.

 

-Rowshani, SH., Tafte, M., & Khosravi, Z.(2019).Meta-analysis of divorce research in Iran in the last two decades(1998-2018) to reduce divorce and its negative consequences for women and children. Women-in-Development- and- polititics. 17(4), 653-674.(In Persian).

-Roshanzamir-Nikou, S., & Abdullah pour, M A. (2022). Investigate the relationship between successful   intelligence and differentiation of self with life satisfaction. Education strategies in medical sciences (ESMS), 15,1, 28-37(In Persian)

-Sadeghi, M., Barahmand, U., & Roshannia, S. (2020). Differentiation of self and hope mediated by resilience: Gender differences. Canadian journal of family and youth, 12(1), 20-43

-Saporovskaia, M.V., Kryukova,T.L., Voronina, M.E., Tikhomirova, E.V., Samokhvalova, A. G., & Khazova, S.A.(2021). A decrease in psycho-emotional healthe in Middle-aged Russian women associated with their life style. Int J Environ Res Public Health.  18(2): 388.  doi: 10.3390/ ijerp h 18020388

-Sharifi, M., Asghari Ebrahimabad, M J., & Salayani, F.(2020). Investigating the role of self-differentiation in predicting communication patterns: the mediating role of psychological capitals. Journal of throught & Behavior in Clinical psychology, 14(54), 57-70. (In Persian).

-Stepler, R. (0217). Led by Baby Boomers, divorce rates climb for America’s 50+ population. Washington, DC: Fact Tank: Pew Research Center. Journal of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences. 67, 6:731-741.

-Taheri, F. (2020). Work-family enrichment and psychological capital:investigation of the mediating role of stress vulnerability. Majallah-i Danishgah-I Ulum-I Pizishki-I Qum (Qom Univ Med Sci J), 14,5, 69-78(In Persian)

-Tenenhaus, M., Esposito Vinzi, V., Chatelin, Y.-M.& Lauro, C. (2005), “PLS path modeling”, Computational Statistics and Data Analysis, Vol. 48 No. 1, pp. 159-205

-Zang, F., Yin, SH., Kong, M., & Cai, Q. (2022). The influence of parents’ marriage relationship on the positive psychological capital college students the mediation role of life satisfaction. Social science and education research, 5, 2, 175-182.

-Zou T, Su Y, & Wang Y. (2018). Examining relationships between social capital, emotion experience and life satisfaction for sustainable community. Sustain. 10:2651 10.3390 /su1 00 82 651 

-Zyberaj, J., Seible, S., Schowalter, A., Potz, L., Richter-Killenberg, S., & Volmer, J. (2022). Developing sustainable careers during a pandemic: the role of psychological capital and career adaptability. Sustainability, 14, 5,3105, https://doi.org/10.3390/su14053105

 

Full-Text:



نقش واسطه­ای تمایزیافتگی و بخشودگی بین فردی در رابطه بین سرمایه­های روانشناختی با رضایت از زندگی در زنان متاهل

چکیده:

رضایت از زندگی یکی از مهم­ترین عوامل سلامت بهزیستی و روان است، که در چند دهه اخیر روان­شناسی مثبت­نگر توجه ویژه­ای به آن کرده است. پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش واسطه­ای تمایزیافتگی و بخشودگی بین فردی در رابطه بین سرمایه­های روانشناختی با رضایت از زندگی در زنان متاهل انجام گرفت. این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری آن 798 نفر از زنان متاهل شهر تهران را شامل می­شد که با روش نمونه­گیری چند مرحله­ای  انتخاب شدند و به پرسشنامه­های رضایت از زندگی داینر(1985)، سرمایه­های روانشناختی لوتانز و مورگان(2007)، تمایزیافتگی فردی دریک(2011) و بخشودگی بین فردی احتشام­زاده و همکاران(1389) پاسخ دادند.  جهت تحلیل داده­ها از روش معادلات ساختاری و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان دادند سرمایه­های روانشناختی، تمایزیافتگی فردی و بخشودگی بین فردی به طور مستقیم بر رضایت از زندگی تاثیر معنادار داشتند(05/0 >P).  افزون بر این سرمایه­های روانشناختی به طور غیر مستقیم و از طریق واسطه­گری بخشودگی بین فردی و تمایزیافتگی فردی بر رضایت از زندگی تاثیر داشت(05/0 > P). یافته­های این مطالعه برای ایجاد راهکاری در جهت کاهش اثرات مخرب نداشتن رضایت از زندگی در زنان متاهل قابل بهره­برداری است.

واژه­های کلیدی: رضایت از زندگی، سرمایه­های روانشناختی، تمایز یافتگی فردی، بخشودگی بین فردی

The mediating role of self- differentiation and forgiveness in the relationship between psychological capital and life satisfaction in married women.

Abstract

Life satisfaction is one of the most important factors of well-being and mental health, which positive psychology has paid special attention to in recent decades. The present study was conducted with the aim of determining the mediating role of self-differentiation and forgiveness in the relationship between psychological capital and life satisfaction in married women. This research was descriptive and correlational. Its statistical population included 798 married women in Tehran city, who were selected by multi-stage sampling method and used Diener's (1985) life satisfaction questionnaires, Luthans and Morgan's (2007) psychological capitals, Drake's individual differentiation (2011) and interpersonal forgiveness answered by Ehtshamzadeh et al. (2011). Structural equation method and Pearson correlation coefficient were used to analyze the data. The results showed that psychological capital, self-differentiation and interpersonal forgiveness directly had a significant effect on life satisfaction (P < 0.05). In addition, these psychological capitals had an effect on life satisfaction indirectly and through the mediation of interpersonal forgiveness and self- differentiation (P < 0.05). The findings of this study can be used to create a solution to reduce the destructive effects of not being satisfied with life in married women.

 

Key words: life satisfaction, psychological capital, self-differentiation, interpersonal forgiveness.

 

 

مقدمه

بهزیستی ذهنی اغلب در یک مدل سه جانبه مفهوم ساز­ی می­شود که شامل مولفه­های عاطفی(مانند تجربه تاثیرات مثبت و منفی، حالات و احساسات)، مولفه شناختی(شامل ارزیابی­های شناختی) و رضایت از جنبه­های مختلف زندگی بوده و زندگی را به عنوان یک کل در نظر می­گیرد(مارکوز و همکاران¹، 2022). رضایت از زندگی² نه تنها به سلامت جسمی و روانی افراد می­پردازد، بلکه نوعی سازگاری اجتماعی است که می­تواند زندگی افراد را نیز ارزیابی کند(میائو و همکاران³، 2020). رضایت از زندگی یک ارزیابی ذهنی از کار، ازدواج، و سایر زمینه­های زندگی که فرد برای خودش معیارهایی تعریف کرده است، را شامل می­شود. این ارزیابی می­تواند مثبت یا منفی باشد(داینر⁴، 2009).  در مطالعات از شاخص­های عینی و صریح مانند جنسیت، قومیت، شرایط تحصیلی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و سایر متغیرهای زمینه­ای برای توضیح رضایت از زندگی استفاده کرده­اند(زو و همکاران⁵، 2018).  عواملی چون گرانباری نقش، اضطراب در صمیمیت، دوگانگی احساسات، دلبستگی به والدین، و احساس گناه و جدایی از والدین، در زنان متاهل باعث کاهش رضایت از زندگی آنها می­شود که در سلامت روحی و روانی آنها تاثیر دارد(ساپروکزیا و همکاران⁶، 2021). برخی متغیرهای واسطه­ای نیز مانند احساس موفقیت (لین و همکاران⁷، 2018)، سلامت جسمی و روانی(چن و همکاران⁸، 2017)، روابط بین فردی(پارک و سوک⁹، 2020) وخود کارآمدی(پاوندو-دیاز و همکاران¹⁰، 2020) در ایجاد رضایت از زندگی دخیل هستند. رضایت از زندگی باعث افزایش بهزیستی روانی افراد می­شود، افرادیکه رضایت از زندگی بیشتری را گزارش می­کنند، معمولاً حمایت، مراقبت، بخشش، تاب­آوری، خودکارآمدی، خوش­بینی نسبت به آینده و امیدواری بیشتری را اعلام می­کنند(درزیت و پاتاس¹¹، 2022). زنان با توجه به شرایط روحی و جسمی که دارند آسیب­پذیرتر و حساس­تر از مردان دیده­ می­شوند. به صورتی که اکثر زنان متاهل، در وضعیت زندگی خود نشانه­های دشوار و آشکار فشار روانی عاطفی بالا را نشان می­دهند. طبق سرشماری مرکز آمار ایران که هر چهار سال یکبار منتشر می­شود، نشان داده شد در سال 1398 ، نسبت طلاق به ازدواج در شهر تهران از میزان 22/0 در سال 1386 به 45/0 در سال 1398 رسیده است این میزان طلاق از نسبت به سال­های قبل افزایش چشمگیری داشته(روشنی، تفتی و خسروی، 1398) که نشان از عدم رضایت از زندگی می­دهد.

عدم رضایت از زندگی مواردی چون طلاق و جدا زندگی کردن برای افراد متأهل را مطرح می­کند و حتی دامن بسیاری از زوجینی که سابقه زندگی زناشویی آنها طولانی بوده را نیز در بر می­گیرد. پدیده رضایت از زندگی امری تک بعدی نیست. بلکه عوامل شخصی، جنسیتی و فرهنگی و اجتماعی در آن مؤثر است و عدم رضایت از زندگی مقوله­ای نیست که در یک لحظه رخ دهد بلکه طی یک فرایند زمانی رخ می­دهد(استپلر¹²، 2017). سرمایه­های روانشناختی¹³ برای تقویت رضایت از زندگی نقش مثبتی را ایفا می­کند و افزایش سرمایه­های روانشناختی باعث افزایش رضایت از زندگی می­شود(زانگ و همکاران¹⁴، 2022). سرمایه روانشناختی شامل ویژگی­هایی از جمله باور فرد به توانایی­هایش برای دستیابی به موفقیت، استمرار داشتن در دنبال کردن هدف، اسناد مثبت در مورد خود داشتن، همچنین تحمل سختی­ها و تاب­آوری در مقابل مشکلات است(لوتانز¹⁵، 2012).  سرمایه­­های روانشناختی یک منبع مهم و ارزشمند است که می­تواند سازگاری افراد را در مواقع بحرانی مدیریت کند افرادی که دارای سرمایه روانشناختی بالاتر هستند در موقعیت­های دشوار توانایی لازم برای بهبود شرایط را دارند(زیبراج و همکاران¹⁶، 2022). کیم¹⁷ (­2019) در پژوهش خود نشان داد افرادی که سرمایه روانشناختی آنها در سطح پایینی است، دارای اضطراب بالا بوده و میزان امیدواری و خوش­بینی پایینی دارند، احتمال افسردگی در این افراد بالا بوده و رضایت کمتری در زندگی خود احساس می­کنند. 

برای برقراری یک رابطه سازنده و بدون استرس و افزایش رضایت در زندگی لازم است افراد برخی از اشتباهات طرف مقابل را نادیده گرفته و ببخشند. توافقی در رابطه بین بخشودگی بین فردی و جنسیت وجود ندارد آما مطالعات فراتحلیلی نشان داده­اند که زنان بیشتر از مردان تمایل به بخشودگی دارند(پریرا و همکاران¹⁸، 2022). زوجینی که تعاملات منفی کمتری داشته باشند، تلاش منطقی بیشتری برای حل تعارض­های اجتناب­ناپذیر خواهند داشت، و این در صورتی تداوم پیدا می­کند که بخشودگی بین فردی در زوجین وجود داشته باشد، به عبارتی بخشودگی بین فردی زوجین زمانی مطرح می­شود که یکی از زوجین با عمل یا سخن خود موجب نارضایتی و آراز طرف دیگر خانواده می­شود(پرندرگاست¹⁹، 2019). فینچام²⁰، 2004، اعتقاد داشت زوجینی که توانایی بخشودگی بین فردی در آنها بالا باشد رضایت از زندگی بیشتری را کسب می­کنند(احمدی اردکانی و فاطمی عقدا، 1398). بخشودگی بین فردی زمانی اتفاق می­افتد که فرد تمایل به حفظ رابطه دارد یا برای رسیدن به آرامش درونی از خطای فرد خاطی چشم­پوشی می­کند و با انجام این کار یک رفتار ارزشی شکل می­گیرد(دونووان و همکاران²¹، 2020 ). بخشیدن خود و دیگران، باعث بهبود روابط اجتماعی، عزت نفس، سلامت قلب و عروق و سیستم عملکرد ایمنی می­شود. از طرفی باعث کاهش افسردگی، اضطراب و فشار خون می­شود(پیزارو- رویز و همکاران²²، 2021). محمدی و فرید افشار(1398) در پژوهش خود نشان دادند بخشودگی بین  موجب رشد اخلاقی افراد شده و وجود سرمایه­های روانشناختی باعث می­گردد بخشودگی در طیف وسیعی از زندگی جریان پیدا کند.  کراوچوک²³(2021) در پژوهش خود نشان داد سرمایه­های روانشناختی افراد همبستگی منفی با پرخاشگری به خود، بی ثباتی عاطفی داشته و با عواملی مانند خودکارآمدی و تعهد و بخشودگی بین فردی رابطه مثبت دارد.  رهمندانی و فرانس لا کاهیجا²⁴(2020)  در پژوهش خود نشان دادند بالا بودن سرمایه­های روانشناختی و میزان بخشودگی والدین، عملکرد بهتر خانواده در مقابل فرزندان را داشته و فرزندان رضایت از زندگی بیشتری را گزارش کردند.

هر چه ارتباطات عاطفی و سازنده افزایش پیدا کند، اضطراب صفت کمتر، مشکلات سلامتی جسمی و روانی کمتر، تنظیم عاطفی بیشتر، دلبسگی ایمن­تر در بزرگسالان بیشتر و عملکرد خانواده  بهتر و میزان رضایت از زندگی افزایش پیدا می­کند که این سهم را تمایزیافتگی فردی²⁵ در افراد می­تواند به عهده بگیرد(آلنزو²⁶، 2022).  دولز-دل- کاستلر و الیور²⁷(2021) در پژوهش خود نشان دادند که بین عملکرد خانواده با تمایزیافتگی افراد در میزان اضطراب آنها ارتباط وجود دارد. با توجه به جنسیت، تفاوت در میزان تمایزیافتگی و جایگاه من مردان بیشتر از زنان است و در جنبه­ هیجانی و اضطراب زنان تمره بالایی بدست آوردند.  هرچه افراد اضطراب بیشتری داشته باشند این اضطراب از نسلی به نسل دیگر(فرایند انتقال چند نسلی) منتقل می­شود و هر چه کودکان که بزرگسالان آینده یک جامعه هستند که خانواده­های جدید باید تشکیل دهند در چرخه زندگی گرفتار درآمیختگی با خانواده باشند کمتر می­توانند فرایند فرافکنی خانواده را در آینده کاهش دهند و به نوعی در ارتباطات خود با همسر در زندگی مشترک و فرزندانشان دچار مشکلات عدیده خواهند شد که در میزان رضایت از زندگی خود و افرادی که با او زندگی می­کنند تاثیر منفی می­گذارد(کالاتراوا و همکاران²⁸، 2022). گیو و همکاران²⁹(2022) در پژوهش خود نشان دادند که بدون توجه به تجربه بدرفتاری با کودکان، تمایزیافتگی تاثیر مستقیم و غیر مستقیم در رضایت از زندگی افراد در بزرگسالی دارد. شریفی، اصغری ابراهیم­آباد، صلایانی(1399) در پژوهش خود نشان دادند افزایش سرمایه­های روانشناختی در زنان متاهل بالا بودن تمایزیافتگی در آنان را نشان می­دهد و ارتباط مثبتی بین سرمایه­های روانشناختی و تمایزیافتگی در زنان متاهل وجود دارد. افرادی که دارای سرمایه­های روانشناختی بالاتری هستند این افراد رشد عقلانیت فردی را تجربه کرده و به دلیل داشتن خودکارآمدی، تاب­آوری بالا دلیلی برای همجوشی بیش از حد با دیگران نداشته و از نظر عاطفی وابستگی کمتری به دیگران داشته و تمایزیافتگی بالایی را  نشان دادند( بهجتی نجف­آبادی، 2020). صادقی، برهمند و روشن­نیا(2020) در پژوهش خود نشان دادند که تاب­آوری و امید تاثیر زیاد در "جایگاه من" از تمایزیافتگی در مردان و مولفه­های سرمایه­های روانشناختی رابطه مستقیم با گریز عاطفی در زنان را نشان می­دهد.

از آنحا که جوامع هر روز در حال تغییر هستند و نقش و حضور زنان در بستر جامعه و خانواده پر رنگ­تر می­شود، با بررسی دقیق و جامع موقعیت آسیب­پذیر زنان به نظر می­رسد نیاز به تدوین الگویی مناسب با متغیرهای تاثیرگذار جهت شناسایی و ارتقاء رضایت از زندگی زنان لازم است تا با استخراج اطلاعات سودمند بتوان میزان رضایت از زندگی را که به صورت مستقیم و غیر مستقیم در سطح سلامت و روان زنان تاثیر دارد، مورد توجه قرار داد. لذا پژوهش حاضر در پی این سوال پژوهشی است که نقش واسطه­ای بخشودگی بین فردی و تمایزیافتگی فردی در رابطه بین سرمایه­های روانشناختی و رضایت از زندگی چگونه است. 

ابزار و روش

پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود، جامعه آماری تمام زنان متاهل شهر تهران در سال 401--1400 بود. شیوه نمونه­گیری چند مرحله­ای بود. ابتدا از نظر جغرافیایی تهران را به پنج قسمت شمال، شرق، غرب، جنوب، و مرکز تقسیم کرده سپس مناطق 22 گانه که در این محدوده­های جغرافیایی قرار داشتند مشخص شد، پس از آن از هر قسمت جغرافیایی منطقه­ای به تصادف انتخاب شد. از شمال:منطقه چهار(20 محله)، مرکز: منطقه شش(14 محله)، شرق: منطقه هشت(13 محله)، غرب: منطقه بیست و دو(12 محله) و جنوب: منطقه پانزده (20 محله) را در برگرفتند.  از هر منطقه دو محله و از هر محله یک خیابان به تصادف انتخاب و به صورت تصادفی پرسشنامه­ها در درب منازل توزیع گردید. طبق نظریه کلاین³⁰، 2016، که بیان می­شود در روش شناسی مدل­یابی معادلات ساختاری تعیین تعداد نمونه می­تواند بین 5 تا 15 مشاهده به ازای هر متغیر اندازه­گیری تعیین شود، با در نظر گرفتن 19/0 برای اندازه اثر، توان 80/0، تعداد 5 متغیر مکنون، 62 گویه به عنوان متغیر آشکار و آلفای 05/0 جهت دستیابی به بازه اطمینان 95/0، تعداد مشارکت کننده806 نفر در نظر گرفته شد. پس از شناسایی پرسشنامه­های مخدوش در نهایت 798 پرسشنامه صحیح مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای رعایت ملاحظات اخلاقی، ابتدا درباره پژوهش و هدف و شیوه اجرای آن به مشارکت کنندگان توضیحات لازم ارائه شد. به آنها اطمینان داده شد که در صورت تمایل به کناره­گیری و عدم پاسخ به سوالات پرسشنامه آزادی عمل دارند. و به آنها از جهت محرمانه ماندن اطلاعات شخصی اطمینان خاطر داده شد. با در نظر گرفتن ملاک های ورود به مطالعه شامل تمایل به شرکت در مطالعه، متاهل بودن، ساکن شهر تهران، دامنه سنی بالای 18 سال، دو سال از ازدواج آنها گذشته باشد پرسشنامه­ها برا ی پاسخگویی در اختیارشان قرار گرفت. با توجه به اینکه هدف این پژوهش سنجش و پیش بینی بود برای تحلیل یافته­های توصیفی مانند میانگین و انحراف معیار و یافته­های استنباطی مانند همبستگی و میانگین از نرم افزار spss-V26 استفاده شد. برای تحلیل مربوط به نقش میانجی­گر و تحلیل مسیر از نرم افزار اسمارت pls-v2  استفاده شد.

برای جمع­آوری داده­ها از پرسشنامه­های زیر استفاده شد:

پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی: این پرسشنامه شامل اطلاعاتی نظیر سن، درآمد، اشتغال، تحصیلات، مدت ازدواج، تعداد فرزندان، منطقه سکونت بود.

پرسشنامه رضایت از زندگی: داینر و همکاران (1985) مقیاس رضایت از زندگی را برای همه گروههای سنی تهیه کردند. این پرسشنامه شامل پنج سوال به صورت لیکرت 7 درجه­ای (کاملاً موافقم=7 تا کاملاً مخالفم=1) است.. کمترین نمره 5 و بالاترین نمره 35 است. نمره کمتر از 10 رضایت پایین، بین 10 تا 20 نظری خنثی و بالای 20 نشان دهنده رضایت از زندگی است. دینر و همکاران، 1985، آلفای کرونباخ را 85/0 و باز آزمایی آن را 82/0 گزارش کردند. بدست آوردند.  مام شریفی، اکبری بجندی و اسدی(1399) برای بررسی پایایی این مقیاس از ضریب آلفای کرونباخ استفاده کردند که ضریب 91/0 به دست آمد. روایی این مقیاس نیز با استفاده از تحلیل عوامل به روش مولفه­های اصلی با چرخش واریماکس نشان داد که در این مقیاس یک عامل اصلی وجود دارد که 64/0 از واریانس کل را تبیین می­نماید. در پژوهش حاضر آلفای کرونباخ 899/0 بدست آمد.

پرسشنامه سرمایه­های روانشناختی: سنجش سرمایه روانشناختی از مقیاس کوتاه شده پرسشنامه اصلی لوتانز و یوسف مورگان،2007 ،  که دارای دوازده سوال با چهار خرده مقیاس خودکارآمدی، امیدواری، تاب­آوری و خوش­بینی ارائه شده، استفاده شد. در این پرسشنامه طیف لیکرت شش درجه­ای(کاملاً مخالفم=1 تا کاملاً موافقم=6) است.نمره برش برای هر متغیر 3 می­باشد. نمره بالای 3 برای هر متغیر به معنای آن است که پاسخ دهنده به طور متوسط از متغیر مربوط برخوردار است و نمره پایین تر از 3 یعنی پاسخ دهنده به طور متوسط از آن متغیر برخوردار نمی باشد. خرده مقیاس ­های خودکارآمدی شامل سوالات شماره 1 تا 3، امید شامل سوالات4 تا7، تاب­آوری شامل سوالات شماره 8تا 10 ، و سوالات 11و12 مربوط به خرده مقیاس خوش­بینی می­شود.  برای بدست آوردن نمره سرمایه­های روانشناختی، ابتدا نمره هر خرده مقیاس به صورت جداگانه بدست می­آید و سپس مجموع آنها به عنوان نمره کل سرمایه­های روانشناختی محسوب می­شود(کامی و همکاران³¹، 2018). کمترین نمره 12 و بیشترین نمره 72 می­باشد. نمره کمتر از 24 باشد فرد سرمایه روانشناختی ندارد، بین 24 تا 48 فرد دارای سرمایه روانشناختی متوسط و بالای 48 سرمایه روانشناختی بالایی دارد. در پژوهش طاهری( 1399 )، آلفای کرونباخ 872/0 بدست آمد. در پزوهش حاضر آلفای کرونباخ برای مولفه خودکارآمدی 747/0، امید 775/0، تاب آوری 562/0 و خوشبینی 883/0 بدست آمد.

پرسشنامه تمایزیافتگی فردی:از فرم کوتاه پرسشنامه دریک(2011)استفاده شده است که یک مقیاس 20 گویه­ای بر اساس پرسشنامه تجدید نظر شده اسکورن و اسمیت،2003، است. پاسخ­دهندگان به این پرسشنامه بر اساس مقیاس لیکرت شش گزینه­ای از کاملاً نادرست(نمره یک) تا کاملاً درست(نمره شش) پاسخ می­دهند. این پرسشنامه چهار خرده مقیاس دارد که عوامل درون روانی شامل موقعیت من و واکنش­پذیری هیجانی و عوامل میان فردی شامل گریز عاطفی و همجوشی با دیگران را اندازه­گیری می­کند. نمره بالا در مقیاس کل و موضع من نشانگر تمایز بالا و موضع شخصی مستحکم­تر است و نمرات بالا در مقیاس­های واکنش­پذیری هیجانی، گریز عاطفی و همجوشی با دیگران بیانگر واکنش هیجانی، گریز عاطفی و همجوشی کمتر است. دریک(2011) پایایی این پرسشنامه را با استفاده از آلفای کرونباخ 88/0 بدست آورد.روایی ملاکی همزمان پرسشنامه با استفاده از رابطه آن با افسردگی، اضطراب حالت، اضطراب صفت، استرس و عزت نفس بررسی و مشخص شد سازه تمایزیافتگی با عزت نفس رابطه مثبت و با افسردگی، اضطراب صفت، اضطراب حالت و استرس رابطه منفی دارد. در ایران نیز فخاری و همکاران(1393) ضریب پابایی کل مقیاس را با روش آلفای کرونباخ 78/0 محاسبه کرده­اند و روایی ملاکی همزمان نیز با اثبات رابطه آن با زیر مقیاسهای سلامت عمومی تایید شده است. در پژوهش حاضر آلفای کرونباخ پایایی کل مقیاس، 76/0 محاسبه شده است و برای خرده مقیاس­های جایگاه من، همچوشی با دیگران، گسلش عاطفی(اجتنابی) و واکنش هیجانی به ترتیب ضرایب آلفای 60/0، 63/0، 78/0 و 62/0 به دست آمده است.

پرسشنامه بخشودگی بین فردی: احتشام­زاده و همکاران(1389)در پژوهشی به ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش بخشودگی بین فردی پرداختند. این مقیاس دارای 25 گویه بوده و هدف آن سنجش میزان بخشودگی بین فردی و ابعاد آن در افراد مختلف(ارتباط مجدد و کنترل انتقام جویی، کنترل رنجش، درک و فهم واقع­بینانه) است. دارا ی مولفه ­های ارتباط مجدد(ار سوال 1تا 12)، کنترل رنج(از سوال 13 تا 18) و درک و فهم واقع­بینانه(از سوال 19 تا 25) است. نمره­گذاری پرسشنامه به صورت طیف لیکرت 4 نقطه­ای(کاملاً مخالف=1تا کاملاً موافق=4) است. طیف پاسخگویی آن از نوع لیکرت بوده که امتیاز مربوط به هر گزینه برای ماده­های 19،20،21،22،23، و 24، کاملامخالفم=1، مخالفم=2، موافقم=3و کاملا موافقم=4 و بقیه ماده­ها به صورت معکوس نمره­گذاری می­شوند. نمره­ بین 25 تا 42:توانایی بخشیدن خطای دیگران کم است، نمره بین 42 تا 62: توانایی بخشیدن خطای دیگران، متوسط است. نمره بالاتر از 62:توانایی بخشیدن خطای دیگران، زیاد است. آلفای کرونباخ برای پرسشنامه مقیاس سنجش بخشودگی بین فردی به این قرار بود: مولفه ارتباط مجدد و کنترل انتقا­جویی با آلفای کرونباخ 77/0، مولفه کنترل رنجش 66/0 و مولفه درک و فهم واقع­بینانه 80/0 و کل پرسشنامه 80/0 بود. برای سنجش روایی مقیاس بخشودگی بین فردی، از اجرای همزمان آن با خرده مقیاس بخشودگی در خانواده اصلی استفاده شد که همبستگی بین این دو مقیاس معنی­دار بدست آمد(احتشام­زاده و همکاران، 1389). در پژوهش حاضر آلفا برای متغیر بخشودگی 884/0، برای مولفه کنترل رنجش 786/0، درک و فهم واقع بینانه 676/0و برای کنترل انتقام و ارتباط مجدد 847/0 بدست آمد.

یافته­ها:

 تحلیل اطلاعات جمعیت شناختی مشارکت کنندگان نشان داد که  میانگین سنی 73/42 و انحراف معیار 28/16 بود. از نظر تحصیلات 329 نفر(2/41 درصد) دارای مدرک دیپلم و یا پایین­تر از دیپلم، 99 نفر(4/12 درصد) کاردانی، 278 نفر(8/34 درصد) کارشناسی، 87 نفر(9/10 درصد) کارشناسی ارشد و 5 نفر از آنان(6/0درصد) دارای تحصیلات دکترا بودند. بیشترین فراوانی در تحصیلات دیپلم و کمتر مشاهده شد.

شاخص­های توصیفی و ماتریس ضرایب همبستگی متغیرهای پژوهش در جدول 1 ارائه شدند.

جدول شماره 1. شاخص­های توصیفی و ضریب همبستگی متغیرهای مورد مطالعه

متغیرها	میانگین(انحراف معیار)	چولگی	کشیدگی	ضریب تحمل	ضریب تورم	دوربین واتسون	ضریب ­همبستگی پیرسون
سرمایه­های روانشناختی	55/4(69/0)	70/0-	04/1	83/0	2/1	68/1	**466/0
تمایز یافتگی فردی	82/3(53/0)	12/0-	16/0	96/0	04/1	68/1	**155/0
بخشودگی بین فردی	70/2(42/0)	28/0	35/0	74/0	33/1	68/1	**247/0
رضایت از زندگی	69/4(26/1)	55/0-	29/0-	--	---	68/1	1

*P< 05/0 **P<01/0

نتایج جدول 1نشان می­دهد که  میانگین(انحراف معیار) متغیرها به ترتیب عبارتند از: سرمایه­های روانشناختی 55/4(69/0)، تمایزیافتگی فردی 82/3(53/0)، بخشودگی بین فردی 70/2(42/0) و رضایت از زندگی 69/4(26/1) بود. میانگین­ها نشان داد بیشترین میانگین مبربوط به رضایت از زندگی (69/4) . کمترین میانگین مروبط به بخشودگی بین فردی(70/2) بود. پیش از اجرای مدلسازی معادلات ساختاری، از برقراری مفروضه­های اساسی آن اطمینان حاصل شد. در جدول 1 بهنجاری توزیع داده­ها بر اساس شاخص­های چولگی³²(S) و کشیدگی³³(K) نشان داد که توزیع سرمایه­های روانشناختی(70/0-= S و 04/1=K)، تمایزیافتگی فردی(12/0-= S و 16/0=K )، بخشودگی بین فردی(28/0= S و35/0=K)و رضایت از زندگی(55/0-= S و29/0-=K) بود. بر اساس دیدگاه کلاین (2016) که دامنه قابل پذیرش کجی(1و 1-) و کشیدگی(2و 2-) را مطرح می­کند، مقادیر چولگی و کشیدگی برای متغیرهای پژوهش در دامنه نرمال قرار دارند. دامنه پارامتر ضریب تحمل از صفر تا یک است هر چه اندازه­های تحمل به صفر نزدیک شود همخطی بین متغیرهای پیش­بین افزایش پیدا می­کند و در تورش واریانس که برای تشخیص عدم همخطی متغیرهای پیش­بین به کار رفته است نقطه برش عدد 2 در نظر گرفته می­شود ، ضریب تحمل و تورش واریانس به ترتیب در سرمایه­های روانشناختی 83/0 و 2/1، تمایزیافتگی فردی 96/0 و 04/1، و در بخشودگی بین فردی 74/0 و23/1 قرار دارند بنابر این هم خطی چندگانه وجود ندارد.. آماره دوربین واتسون عدم هم خطی خطاها را بررسی می­کند که مقادیر بایستی بین 5/1 تا 5/2 باشد که در این پژوهش در بازه 68/1 قرار گرفته و حاکی از برقراری مفروضه استقلال خطاها در بین متغیرهای پیش­بین است. نمرات شرکت کنندگان نشان می­دهد بین متغیرها همبستگی وجود دارد، ضریب همبستگی قوی بین سرمایه­های روانشناختی و رضایت از زندگی و کمترین همبستگی بین تمایزیافتگی فردی و رضایت از زندگی (01/0>p) وجود دارد.  با توجه به نظر هیر و همکارانش(2014)، بر اساس ضرایب عاملی بایستی سوال یا مولفه در مدل باقی مانده یا حذف شود. نقطه برش 7/0 می­باشد اما به جهت اینکه سوال و یا مولفه­ای به تعدا زیاد حذف نشود شاخص­ها با بار عاملی بین 65/0 تا 7/0 مورد تایید قرار می­گیرد که در مدل اولیه به جهت اینکه بار عاملی مولفه درک واقع بینانه از بخشودگی بین فردی ، جایگاه من از تمایز یافتگی کمتر از 65/0بودند در مدل حذف و مدل درونی اصلاح شده برای معناداری ضرایب و تخمین ضرایب به شکل زیر می­باشد. شکل1 تخمین ضرایب را در حالت معناداری متغیرها نشان می­دهد که کلیه مسیرهای مستقیم و غیر مستقیم دارای معناداری می­باشد.

 

شکل1. مدل درونی اصلاح شده در حالت تخمین ضرایب استاندارد

جدول 2، نتایج آزمون بوت استراپ برای سنجش اثرات مستقیم، غیر مستقیم و کل متغیرهای پژوهش را نشان می­دهد.

جدول 2.نتایج آزمون بوت استراپ برای سنجش اثرات مستقیم و غیر مستقیم مدل ساختاری پژوهش

متغیرها	اثرات			مقدارT			نتیجه	اندازه اثر
	مستقیم	غیر مستقیم	کل	مسیر مستقیم		مسیر غیر مستقیم
سرمایه­های روانشناختی>رضایت از زندگی	**43/0	--	**43/0	74/11	----		تایید رابطه	21/0
سرمایه­های روانشناختی>تمایزیافتگی فردی	**196/0-	---	**196/0-	26/5	----		تایید رابطه	04/0
سرمایه­های روانشناختی> بخشودگی بین فردی	**35/0	---	**35/0	99/8	----		تایید رابطه	14/0
تمایز یافتگی فردی> رضایت از زندگی	**17/0	---	**17/0	72/4	----		تایید رابطه	035/0
بخشودگی بین فردی> رضایت از زندگی	**145/0	----	**145/0	67/3	---		تایید رابطه	023/0
سرمایه­های روانشناختی> تمایز یافتگی بین فردی> رضایت از زندگی	---	**034/0-	39/	----	53/3		تایید رابطه	---
سرمایه­های روانشناختی> بخشودگی بین فردی> رضایت از زندگی	----	*026/0	48/	--	053/2		تایید رابطه	---

P001/0>**   P<*01/0

نتایج حاصل از تحلیل مسیر جدول شماره 2 نشان می­دهد که سرمایه­های روانشناختی(43/0=­β،74/11=t، 001/0>P ) ، تمایز یافتگی بین فردی(17/0=­β،72/4=t ، 001/0>P) و بخشودگی بین فردی(145/0=­β،67/3=t ، 001/0>P)  بر رضایت از زندگی تاثیر مثبت مستقیم و معنادار داشتند. سرمایه­های روانشناختی بر بخشودگی بین فردی (35/0=­β،99/8=t ) تاثیر مستقیم مثبت و معنادار و بر تمایز یافتگی فردی (196/0-=­β، 26/5=t ) تاثیر مستقیم منفی و معنادار داشت. سرمایه های روانشناختی با میانجیگری تمایزیافتگی فردی(034/0-=­β،53/3= t­) تاثیر غیر مستقیم منفی در معنادار (001/0>P) و با میانجیگری بخشودگی بین فردی (026/0=­β،053/2=t ) تاثیر غیر مستقیم مثبت و معنادار بر رضایت از زندگی در سطح معنادای 01/0>P  داشت. با توجه به جدول 2 اندازه اثر سرمایه­های روانشناختی، تمایزیافتگی فردی و بخشودگی بین فردی بر رضایت از زندگی به ترتیب 21/0، 035/0، و 023/0 بود ، بیشترین اندازه اثر را سرمایه­های روانشناختی بر رضایت از زندگی داشت  در بین واسطه­ها تاثیر تمایزیافتگی بر رضایت از زندگی(035/0) بیشتر از بخشودگی بین فردی(023/0) بود. 

جدول 4.ضریب تعیین،شاخص فرازنگی و مدل کلی

متغیرها	R2	R square adj	CV RED	SRMR	GOF
تمایز یافتگی فردی	037/0	037/0	012/0	----	-----
بخشودگی بین فردی	123/0	122/0	037/0	------	---
رضایت از زندگی	236/0	233/0	15/0	-----	----
مدل کلی	----	-----	------	073/0	59/0

 با توجه به جدول 4، ضریب تعیین بر اساس سه مقدار چین و همکاران³⁴(2022) 19/0، 33/0، 67/0 که به ترتیب از ضعیف به قوی می­باشد تعیین گردید. در پژوهش حاضر ضریب تعیین تمایزیافتگی و بخشودگی بین فردی در حد ضعیف، و رضایت از زندگی در حد متوسط برآورد گردید. شاخص افزونگی³⁵ برای تمایز یافتگی ضعیف و برای بخشودگی بین فردی و رضایت از زندگی در حد متوسط برآورد گردید. مقدار شاخص SRMR برازش نسبی مدل را نشان می­دهد. معیاری از تفاوت بین ماتریکس همبستگی­های مشاهده شده و ماتریکس همبستگی­های مدل است و وقتی مقدار آن مساوی یا کمتر از 08/0 باشد نشانگر برازش تقریبی مدل است که در پژوهش حاضر مقدار در دامنه مطلوب قرار دارد که نشان دهنده برازش مطلوب مدل است. GOF شاخص برررسی کلی مدل است که این معیار همان میانگین هندسی میانگین ضرایب تعیین متغیرهای درون­زا و میانگین مقادیر اشتراکی متغیرهای پژوهش است. مقادیر 01/0، 25/0 و 36/0 را به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای خود اختصاص داده است که در این پژوهش مقدار بدست آمده 59/0 است که نشان دهنده کیفیت یا برازش بسیار مناسب مدل کلی است. در صورتی که مقدار GOF بیشتر از 36/0 باشد کیفیت پیش­بینی واریانس محورها به 97 درصد کوواریانس محورها می رسد(تننهاوس و همکاران³⁶، 2005).

بحث

پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش واسطه­ای تمایزیافتگی و بخشودگی بین فردی در رابطه بین سرمایه­های روانشناختی با رضایت از زندگی در زنان متاهل بود.  این مطالعه نشان داد بین سرمایه­های روانشناختی و رضایت از زندگی در زنان متاهل رابطه مثبت و معناداری وجود دارد که با پژوهش­های دیرزیت و پاتاس(2022)، زیبراج و همکاران(2022) و زانگ و همکاران(2022) همسو بود که نشان دادند سرمایه­های روانشناختی برای بهزیستی روانی و رضایت از زندگی مهم بوده و داشتن سرمایه­های روانشناختی باعث افزایش رضایت از زندگی می­شود. در تبیین این یافته می­توان بیان کرد که سرمایه­های روانشناختی یک منبع حمایتی در شرایط سخت برای افراد می­باشد که موجب تحول و افزایش روحیه تاب­آوری و پشتکار و سخت کوشی را برای افراد تدارک می­بیند. افرادی که دارای سرمایه­های روانشناختی بالایی هستند در مقاطع اجتماعی مانند حوزه کاری و سازمانی هم عملکرد خوبی دارند که هدایت رضایت شغلی به مسیر کارکرد خانواده را نشان می­دهد که روی رضایت از زندگی افراد هم تاثیر مثبت دارد( زیبراج و همکاران، 2022)، وقتی فرد عواملی مانند خودکارآمدی، تاب­آوری، امید به حل مشکلات و خوش­بین به آینده را دارد، می­تواند در برابر مشکلات دوام آورده، بهترین راهبردهای مقابله را به کار گرفته و با بینش و خودکارآمدی عواطف مثبت را جایگزین عواطف منفی کرده و باعث افزایش رضایت در زندگی شود(لوتانز، 2012) . طبق نظر لوتانز و برود³⁷(2022)  سرمایه­های روانشناختی شامل ویژگی­هایی از جمله باور فرد به توانایی­هایش برای دستیابی به موفقیت، استمرار داشتن در دنبال کردن هدف، اسناد مثبت در مورد خود داشتن، همچنین تحمل سختی­ها و تاب­آوری در مقابل مشکلات است. وقتی افراد در رابطه با اهداف و پیامدهای عملکردی خود بازخوردهای مثبت دریافت می­کنند این بازخوردها به رضایت درونی و نسبتاً پایدار در زندگی می­رسد، میزان خوش­بینی و امیدواری بالا رفته، احساس توانمندی در کنترل اوضاع افزایش یافته و باعث می­شود فرد در زندگی احساس رضایت بیشتری کند(کیم، 2019).   طبق یافته­های پورحسین و همکاران(1397) سرمایه­های روانشناختی باعث افزایش رضایت از زندگی می­شود و مولفه­های آن(امید، خودکارآمدی، تاب­آوری و خوش­بینی) با رضایت از زندگی ارتباطی معنادار دارند.  مطالعه پرامانیک و بیسوال³⁸(2020) نشان داد زنان متاهلی که در میانسالی از سرمایه­های روانشناختی بالا برخوردار هستند رضایت از زندگی بیشتری را گزارش می­دهند.

 نتایج حاصل از مدل نهایی پژوهش نشان داد، سرمایه­های روانشناختی اثر غیر مستقیم منفی و معنی­دار بر روی رضایت از زندگی به واسطه متغیر تمایز یافتگی فردی داشت. تاکنون پژوهشی که اثر غیر مستقیم سرمایه­های روانشناختی بر رضایت از زندگی به واسطه تمایزیافتگی فردی را بسنجد، یافت نشد، پژوهش­های انچام شده رابطه سرمایه­های روانشناختی با تمایزیافتگی فردی و رابطه تمایز یافتگی با رضایت از زندگی را تایید کرده­اند، نتایج پژوهش با یافته­های صادقی و همکاران(2020) و شریفی و همکاران(1399) همسو بود که در مطالعه خود نشان دادند سرمایه­های روانشناختی باعث افزایش تمایزیافتگی در افراد می­شود. همچنین این یافته مطالعات گیو و همکاران(2022) و روشن ضمیر نیکو و عبدالله پور(1401) همسو بود که در مطالعات خود رابطه بین تمایزیافتگی با رضایت از زندگی را بررسی کرده و نشان دادند افرادی که دارای تمایزیافتگی بالایی هستند رضایت از زندگی بالاتری را نشان داده و مولفه­های گسلش عاطفی و گریز عاطفی ازتمایز یافتگی رابطه منفی با رضایت از زندگی دارد. در تبیین این یافته می­توان بیان داشت افراد با داشتن استقلال و هویت مستقل فردی می­توانند با دیگران ارتباط برای ادامه فعالیت­های خود داشته باشند و در عین حال بدون اینکه به فرد مقابل وابسته باشند می­توانند روابط عاطفی مثبت را هم برقرار کنند.  همسرانی که دارای تمایزیافتگی هستند می­توانند روابط صمیمی اما بدون وابستگی عاطفی با هم داشته باشند و امنیت روانی را در فرزندان خود ایجاد کرده و رضایت از زندگی را افزایش دهند( پکسیتو فریتاس و همکاران³⁹، 2020).  افرادی که سرمایه­های روانشناختی بالایی دارند در مولفه جایگاه من از تمایزیافتگی نمره بالا و در همجوشی و گریز عاطفی نمره پایینی دارند که رابطه بین سرمایه­های روانشناختی و تمایزیافتگی را مثبت نشان می­دهد(صادقی، برهمند و روشن­نیا، 2020). افرادی که سطح تمایز یافتگی بالایی دارند، با تنش­های زندگی بهتر کنار می­آیند، سازگارتر و منعطف­تر هستند، مستقل از احساسات پیرامون خود عمل می­کنند و کمتر تحت تاثیر احساسات قرار می­گیرند. با افزایش حتی یکی از ابعاد تمایزیافتگی رضایت از زندگی افزایش پیدا کرده و هر چه تمایزیافتگی زوجین بالاتر برود میزان رضایت از زندگی آنها افزایش پیدا می­کند(آلنزو و همکاران، 2022).  افرادی که دارای تمایزیافتگی بالا هستند در سطح درون فردی توانایی جدا سازی استدلال منطقی از احساسات را دارد، توانایی بیشتری برای تفکر منطقی، مقابله با عدم اطمینان، حفظ آرامش در هنگام مواجهه با عوامل استرس­زا در زندگی را دارد که با این توانمندی می­تواند سطح رضایت خود را در رضایت زناشویی، محور خانواده و در نهایت رضایت از زندگی بالا ببرد(گیو و همکاران، 2022

یافته دیگر پژوهش نشان داد که سرمایه­های روانشناختی با واسطه­گری بخشودگی بین فردی تاثیر مثبت و معنی­دار بر رضایت از زندگی دارد. پژوهشی که اثر غیر مستقیم سرمایه­های روانشناختی بر رضایت از زندگی را به واسطه بخشودگی بین فردی نشان دهد، یافت نشد، اما پژوهش­های انجام شده رابطه سرمایه­های روانشناختی با بخشودگی بین فردی و رابطه بین بخشودگی بین فردی با رضایت از زندگی را تایید کرده­اند که با یافته­های احمدی عقدا(1398) و پریرا و همکاران(2022) همسو بود که در پژوهش خود نشان دادند افرادی که دارای بخشودگی بین فردی بالاتری هستند رضایت از زندگی بیشتری را گزارش می­کنند.   از طرفی با یافته­های کیم، پاین و تریسی⁴⁰(2022) ، پوسپاسری افرینی و راهما و همکاران⁴¹(2022) و عزیز و یلدریم(2019) همسو بود  که در یافته­های خود نشان دادند که مولفه­های سرمایه­های روانشناختی با بخشودگی بین فردی رابطه دارند و با افزایش سرمایه­های روانشناختی در افراد میزان بخشودگی بین فردی افزایش پیدا می­کند.. در تبیین یافته­ها  می­توان گفت افرادی که مثبت اندیش هستند و دارای خلقی مثبت هستند بیشتر توان بخشش را دارند و از آنجا که سرمایه­های روانشناختی بالایی دارند و بدون چشم داشت برای جبرای این بخشش را انجام می­دهند رضایت از زندگی بیشتری را در زندگی شخصی خود دارند( عزیز و ایلدریم، 2019).  بخشودگی بین فردی، مجموعه­ای از تغییرات انگیزشی در فرد آسیب دیده است که طی آن انگیزه­های انتقام­جویی نسبت به آسیب رسان و اجتناب از آسیب رسان کم می­شود و انگیزش خود را برای مصالحه افزایش می­دهد. البته دیده شده است که فرد در یک برهه از زمان به بخشش فرد خاطی اقدام می­کند اما تمایلی به ادامه رابطه با او را ندارد و ممکن است این قطع رابطه تا آخر عمر ادامه پیدا کند، شخص از این جهت می­بخشد که آرامش درونی و رضایت از زندگی که در آن قرار دارد را افزایش می­دهد(بینتامور، 2019). افرادی که بخشودگی بین فردی بالاتری دارند،  این بخشش را به خاطر آرامش درونی خود انجام می­دهند که سلامت جسمی و روحی را برای فرد به دنبال می­آورد و این آرامش رضایت از زندگی را افزایش می­دهد(آیتن و کاراگوز، 2021). در هنگام رنجش­های بین فردی، بخشودگی در روابط بین فردی از طریق مقابله با هیجانهای منفی و گسترش چارچوب شناختی و رفتاری به بهزیستی و به تبع آن به رضایت از زندگی در افراد کمک می­کند(احتشام­زاده و همکاران، 1389).

در این پژوهش، محدودیت­هایی نیز وجود داشت که ممکن است بر تفسیر نتایج اثر بگذارد. مطالعه فقط روی زنان متاهل شهر تهران انجام شده است و با توجه به وسعت فرهنگی و قومی که در ایران وجود دارد امکان تعمیم نتایج برای زنان شهرها یا اقوام دیگر امکان­پذیر نیست و با توجه به محدودیت زمانی امکان بررسی و مقایسه آن در آقوام یا فرهنگ­های دیگر صورت نگرفت بنابر این پیشنهاد می­گردد رابطه سایر عوامل موثر بر این مساله مثل عوامل فرهنگی، نگرش به ازدواج، مذهب و عوامل اقتصادی بررسی شود. مشاوران خانواده با تکیه بر چنین مطالعاتی اقداماتی موثر در جهت حل نارضایتی زناشویی، افزایش رضایت از زندگی انجام دهند.

سپاسگزاری

پژوهش حاضر مستخرج از رساله دکتری نویسنده اول در سال 1401 می­باشد و دارای کد اخلاق R.IAU.TNB.REC.1401-004  از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال می­باشد. از زحمات تمامی کسانی که در ثمر رسیدن این پژوهش کمک کردند تشکر و سپاسگزاری می­شود.

تضاد منافع

گواهی می­شود مقاله ارسالی به فصلنامه زن و مطالعات خانواده تحت هیچ­گونه حمایتی از ارگان، سازمان، نهاد و شخص ثالثی قرار ندارد و فاقد هر گونه حامی مالی است.

References

Ahmadi Ardakani, Z., & Fatemi Oghada, N. (2019). Examining the model of relationship between attachment styles and marital satisfaction: the mediating roles of forgiveness and empathy. Medical Journal of Mashhad University of medical sciences, 62,1,15-25. (In Persian)

Alonso, M M., Oliver, J., & Berastegui, A. (2022). Differentiation of self and its relationship with marital satisfaction, and parenting styles in a spanish sample of adolescents parents. PLOS ONE, 17, 3, e0265436. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0265436

Ayten, A., &Karagoz, S. (2021). Religiosity, spirituality, forgiveness, religious coping as predictors of life satisfaction and generalized anxiety: a quantitative study on Turkish Muslim university students. Spiritual psychology and counseling, 6(1), 47-58.

Aziz, I A., & Yildirim, M. (2019). Investigating relationship between psychological trait resilience and forgiveness among internally displaced persons. Psychology, community & health, 8(1), 263-274.

Behjati Najafabadi, R. (2020). The effect of self- differentiation training on attachment styles and self-esteem in married women. Journal of practice in clinical psychology, 8(3), 193-202.

Bintamur, F D. (2019). The association between forgiveness and life satisfaction. PLOS ONE, 13(2), 174-180.

Calatrava, M., Martins, M., Scheweer- Collins, M., Duch-Ceballos, C., & Rodriguez-Gonzales, M. (2022). Differentiation of self: a scoping review of Bowen family systems theory’s core construct. Clinical psychology review, 91, 102101

Chen, W Y., Wang, M L., & Wu, C M. (2017). The mediating influence of self-efficacy in the relationship attachment style and life satisfaction. Com Manage Quart. 18,101–21. Available online at: http://www.cabmt.org.tw/uploads/upload/ada8aaa 7da9f 94 74 25 516 ac185a8eaca.pdf

Chin, C H., Wong, W M., Ngian, E T., & Langet, C. (2022). Does environmental stimulus matters to tourist’s satisfaction and revisit intention: a study on rural tourism destinations in Sarawak, Malaysia. Geo Journal of Tourism and Geo sites. 42(2): 683-692. DOI 10.30892/gtg.422sp106-877.

Ehteshamzadeh, P., Ahadi, H., Enayati, M S., Heidari, A. (2011). Construct and validate a scale for measuring interpersonal forgiveness, suitable for Iranian SICIO-cultural features. Iranian Journal of psychiatry and clinical psychology. 16,4,443-455. (In Persian).

Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The Satisfaction with Life Scale. Journal of Personality Assessment. 49, 71-75. https://doi/10.1207/s15327752jpa4901_13.

Diener E. (2009). Assessing Subjective Well-Being: Progress and Opportunities. In: Diener E., editor. Assessing Well-Being: The Collected Works of Ed Diener. Springer; Dordrecht, The Netherlands, pp. 25–65.

Dirzyte, A.,&  Patapas, A. (2022). positive organizational practices, life satisfaction, and psychological capital in the public and private sectors. Sustainability. 14, 1, 488 -515

Donovan, L. A. N., & Priester, J. R. (2020). Exploring the Psychological Processes That Underlie Interpersonal Forgiveness: Replication and Extension of the Model of Motivated Interpersonal Forgiveness. Front Psychol. 2020; 11: Published online 2020 Oct 8. doi: 10.3389/fpsyg.2020.02107. PMCID: PMC7578384

Dolz-del-Castellar, B., & Oliver, J. (2021). Relationship between family functioning, differentiation of self and anxiety in Spanish young adults. PLOS ONE,16,3, doi.org/10.1371/ journal PONE. 0246875.

Drake, J.R. (2011). Differentiation od self-inventory –short form: creation and initial evidence of construct validity. (Doctoral dissertation). University of Missouri, Kansas City.

Fakhari, N., Latifian, M., & Etemad, J. (2014). A study of psychometric properties of the executive skills scale in Iranian students. Educational measurement, 15(5), 35-57. (In Persian).

Guo, X., Huang, J., Yang, Y. (2022). The Association between Differentiation of Self and Life Satisfaction among Chinese Emerging Adults: The Mediating Effect of Hope and Coping Strategies and the Moderating Effect of Child Maltreatment History. Int. J. Environ. Res. Public Health. 19, 7106. https://doi.org/10.3390/ ijerph19127106

 

Hair, J.F., Sarstedt, M., Hopkins, L. & Kuppelwieser, V.G. (2014). Partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM): an emerging tool in business research, European Business Review. 26, 2, 106-121.

Kami H, Ferreira M C, Valentini F, Prieto Peres M F, Kami P T, & Damasi B F.(2018). Psychological capital questionnaire-short Version (PCQ-12): Evidence of validity of the Brazilian Version. Psico-USF, Braganca. 23(2): 203-214.

Kravchuk, S. (2021). The relationship between Psychological capital, resilience and tendency to forgiveness. Academic Journal of interdisciplinary studies. 10,1. 11-21.

Kim, D.H. (2019). “How do you feel about a disease?” The effect of psychological distance towards a disease on health communication. International Journal of Advertising.38(1), 139–153.

Kim, J J., Payene, E S., & Tracy, E L. (2022). Indirect effects of forgiveness on psychological health through anger and hope: a parallel mediation analysis. Journal of religion and health, 61, 3729-3746.

Kline, R.B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling, 4th ed., New York, NY: The Guilford press

Lin, LC., Lee. CW., Hung, HC., & Shih, N M. (2018). The influence of people’s cultural activities participation and sense of gain on life satisfaction. Leis Soc Res. 17, 75-84. Available on line at: http://lawdata.com.tw/tw/detail.aspx?no=336194

Luthans, F. (2012). Psychological capital: Implications for HRD, retrospective analysis, and future directions. Human Resource Development. Quarterly.23(1),1-8

Luthans, F. & Broad, J D. (2022). Positive psychological capital to help combat the mental health fallout from the pandemic and VUCA environment. Organizational Dynamics, 51(2): 100817.

MamSharifi ,P., Akbari Bejandi, N., & Asadi, N. (2020). Internet addiction prediction modeling based on quality of life and life satisfaction: the mediating role of stress coping strategies. Journal of Psychological Science. 19(89): 541-551. (In Persian).

Marquez. J., Inchley, J., & Long, E. (2022). Cross-country an dgender differences in factors associated with population-level declines in adolescent life satisfaction. Child indicators research, 15, 1405-1428.

Miao H., Sun H., He X., Zhang Z., Nie Q., & Guo C. (2020). Perceived Social Support and Life Satisfaction among Young Chinese Adolescents: The Mediating Effect of Psychological Suzhi and Its Components. Curr. Psychol. 2020 doi: 10.1007/s12144-020-01130-3

Mohammadi, M., Farid Afshar, A.(2019). Development of psychological capital with emphasis on the component of forgiveness in Nahj al- Balagheh. Scientific Journal Pazhuohesh Nameh-E Akhlagh, 12(45), 19-32. [in Persian]

 Park, S., & Sok, SR. (2020). Relation modeling of factors influencing life satisfaction and adaptation of Korean older adults in long-term care facilities. Int J Environ Res Public Heal.  17:317. 10.3390/ijerph17010317.

Peixoto- Freitas, J., Rodriguez- Gonzalez, M., Crabtree, S. A., & Martins, M. V. (2020). differentiation of self, couple adjustment and family life cycle: a cross-sectional study. American Journal of family therapy, 48(4), 299-319

Pramanik, S., & Biswal, S.(2020). Ageism, psychological capital and life satisfaction: a study on elderly women. The international journal of Indian psychology, 8(2), 1217-1225.

Pour Hossein, R. Ehsani, S., Ensani, N., & Nabizadeh,R.(2019). Investigating the relationship between the fulfillment of basic psychological needs and life satisfaction: the mediating role of achievement motivation and psychological capital. Quarterly of educational psychology Allameh Tabatabai University, 14, 50,71-87.

Povedano-Diaz, A., Muñiz-Rivas, M., & Vera-Perea, M. (2020). Adolescents' life satisfaction: the role of classroom, family, self-concept and gender. Int J Environ Res Public Heal.  10.3390 / ijerph17010019

Preira, M G., Fontes, L., Vilaca, M., Fincham, F., Costa,E., Machado, J C., & Taysi, E.(2022). Communication, forgiveness and morbidity in young adults involved in a romantic relationship. International journal of psychological therapy. 22, 2, 165-175

Prendergast, L. E., Toumbourou, J. W., McMorris, B. J., & Catalano, R. F. (2019). Outcomes of early adolescent sexual behavior in Australia: Longitudinal findings in young adulthood. Journal of Adolescent Health, 64(4), 516-522

Pizarro-Roiz, J P., Ordonez-Camblor, N., Del-Lbano, M., & Escolar-LLamazares, M-C. (2021). Influence on Forgiveness, Character Strengths and Satisfaction with Life of a Short Mindfulness Intervention via a Spanish Smartphone Application, Int. J. Environ. Res. Public Health 2021, 18, 802. https://doi.org/10.3390/ ijerph18020802

Puspasari, DW., Afriyeni, N., Rahma. Y D., Yuni, N C.,&  Azizah, N.(2022). Positive psychology in prison: prisoners happy review from self forgiviness and hope. Budapest international research and critics Institute-Journal(BIRCI-Journal), 5,2, 8870-8881.

Rahmandani, A., & Franz La Kahja, Y. (2020). Forgiveness, hope, and life satisfaction amoung seior high school students viewed from family-related characteristics in Indonesia.advances in social science, education and humanities research, 452, 180-185.

 

Rowshani, Sh., Tafte, M., & Khosravi, Z. (2019). Meta-analysis of divorce research in Iran in the last two decades (1998-2018) to reduce divorce and its negative consequences for women and children. Women-in-Development-and-politics.17(4): 653-674. (In Persian).

Roshanzamir-Nikou, S., & Abdullah pour, M A. (2022). Investigate the relationship between successful intelligence and differentiation of self with life satisfaction. Education strategies in medical sciences(ESMS), 15,1, 28-37(In Persian)

Sadeghi, M., Barahmand, U., & Roshannia, S. (2020). Differentiation of self and hope mediated by resilience: Gender differences. Canadian journal of family and youth, 12(1), 20-43

Saporovskaia, M.V., Kryukova,T.L., Voronina, M.E., Tikhomirova, E.V., Samokhvalova, A. G., & Khazova, S.A.(2021). A decrease in psycho-emotional healthe in Middle-aged Russian women associated with their life style. Int J Environ Res Public Health.  18(2): 388.  doi: 10.3390/ ijerp h 18020388

Sharifi, M., Asghari Ebrahimabad, M J., & Salayani, F.(2020). Investigating the role of self-differentiation in predicting communication patterns: the mediating role of psychological capitals. Journal of throught & Behavior in Clinical psychology, 14(54), 57-70. (In Persian).

Stepler, R. (0217). Led by Baby Boomers, divorce rates climb for America’s 50+ population. Washington, DC: Fact Tank: Pew Research Center. Journal of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences. 67, 6:731-741.

Taheri, F. (2020). Work-family enrichment and psychological capital:investigation of the mediating role of stress vulnerability. Majallah-i Danishgah-I Ulum-I Pizishki-I Qum (Qom Univ Med Sci J), 14,5, 69-78(In Persian)

Tenenhaus, M., Esposito Vinzi, V., Chatelin, Y.-M.& Lauro, C. (2005), “PLS path modeling”, Computational Statistics and Data Analysis, Vol. 48 No. 1, pp. 159-205

Zang, F., Yin, SH., Kong, M., & Cai, Q. (2022). The influence of parents’ marriage relationship on the positive psychological capital college students the mediation role of life satisfaction. Social science and education research, 5, 2, 175-182. 

Zou T, Su Y, & Wang Y. (2018). Examining relationships between social capital, emotion experience and life satisfaction for sustainable community. Sustain. 10:2651 10.3390 /su1 00 82 651 

Zyberaj, J., Seible, S., Schowalter, A., Potz, L., Richter-Killenberg, S., & Volmer, J. (2022). Developing sustainable careers during a pandemic: the role of psychological capital and career adaptability. Sustainability, 14, 5,3105, https://doi.org/10.3390/su14053105

 

 

 

---

[1]  Marques & et al

[2]  life satisfaction

[3]  Miao & et al

[4]  Diener & et al

[5]  Zou & et al

[6]  Saporovskaia & et al

[7]  Line & et al

[8]  Chen & et al

[9]  Park, Sok

[10]  Povedano-Diaz & et al

[11]  Dirzyte, & Patapas,

[12]  stepler

[13]  psychological capital

[14]  Zang & et al

[15]  Luthans

[16]  Zyberaj & et al

[17]  kim

[18]  Preira & et al

[19]  Prendergast & et al

[20]  Fincham

[21]  Donovan & et al

[22]  pizarro-roiz & et al

[23]  Kravchuk

[24]  Rahmandani, Franz La Kahija

[25]  Self-diffrentiation

[26]  Alonso

[27]  Dolz-Dell-Castler & Oliver

[28]  Calatrava & et al

[29]  Gou & et al

[30]  Kline

[31]  Kami & et al

[32]  Skewness

[33]  Kurtosis

[34]  Chin & et al

[35]  Cross Validity Redundancy

[36]  Tenenhaus & et al

[37]  Luthans & Broad

[38]  Pramanik, & Biswal

[39]  Peixoto-Freitas

[40]  Kim, Payene, Tracy

[41]  Puspasari, Afriyeni, Rahma & et al

---