Identification of flora, biological forms and geographical distribution of plant species for Gonbad city at arid and semi-arid region
Ayda Salmani Lotfabadi
1
,
Maryam Shahbazi
2
*
,
Bahram Zehzad
3
,
Sepideh Saeidi
4
1 - 1) M.Sc. Student of Environmental Sciences, Faculty of Fisheries and Environment, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
2 - Associate Professor of Environmental Sciences, Faculty of Fisheries and Environmen, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
3 - Assistant Professor of Biodiversity and Ecosystem Management, Environmental Sciences Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
4 - Assistant Professor of Environmental Sciences, Faculty of Fisheries and Environment, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
Keywords: Geographical distribution, Gonbad city, Conservation status, Biological form, Native plants,
Abstract :
Understanding the plants of each region is the first step in investigating the destructive factors on vegetation, providing correct solutions for the sustainable conservation and exploitation of plant species, and preventing the extinction of species. Gonbad city has an arid and semi-arid climate and more than 6 months of dry season per year. The aim of this research is to introduce the flora, life form, and geographical distribution of plants in Gonbad County. In the two seasons of autumn and spring, by visiting the region and based on available resources, plant species were identified and listed. A total of 401 plant species and subspecies belonging to 66 families and 246 genera are present in the region, which indicates the high plant diversity of the region. The Poacea family with 60 species, Asteraceae with 44 species, and Fabaceae with 24 species formed the main plant families. According to Raunkiær's classification, the life form of plants includes 43.5% therophytes, 28% hemicryptophytes, 12.2% geophytes, 7.8% chamaeophytes, and 8% phanerophytes. A larger number of species (37.5% of the total species) are related to the Irano-Turanian geographical distribution. 81 medicinal species and 11 endemic species were reported in the flora of this region. nd 11 endemic species were reported in the flora of this region. In terms of conservation value, 1 endangered species, 3 threatened species, 6 vulnerable species, 3 near-threatened species, and 27 opportunistic species were identified. With proper management and providing appropriate solutions, it is possible to preserve the native flora of this urban area, use native species suitable for urban green space, and restore the pasture ecosystems around the city.
اسدی ،م. و دیگران (ویراستاران) (1367-1403) فلور ایران. شماره‌های 1-184. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. اسدی، آ.، جعفری، آ.ن. قاسم‌زاده، ف. (1402) مطالعه فلوریستیک پنج روستای دهستان آلاداغ در شهرستان بجنورد خراسان شمالی، ایران. یافته‌های نوین در علوم زیستی، 10(1): 81-98. امیراحمدی، ف.، یوسفی، م. میرجلیلی، س.ع. (1401) بررسی فلور، شکل زیستی و گونههای دارویی در بخش مرکزی کیار شرقی (حد فاصل بین دستگرد امامزاده و شلمزار) در استان چهارمحال و بختیاری. تاکسونومی و بیوسیستماتیک، 14(51): 24-1. امینی، م.، جعفری، آ.ن. قاسم‌زاده، ف. (1401) مطالعه فلوريستيک ناحيه اسدلي- رختيان در بجنورد، استان خراسان شمالي. نشریه حفاظت زیست بوم گیاهان، 9(18). باقرآبادی، ر. (1401) مطالعه فلور، شکل زیستی و انتشار جغرافیایی کندوله، استان کرمانشاه. پژوهش و فناوری محیط‌زیست، 7(11): 57-68. بتولی، ح. (1397) معرفي فلور، شكل‌هاي زيستي و پراكنش جغرافيايي گياهان مناطق بياباني آران و بيدگل، استان اصفهان. مجله پژوهش‌های گیاهی، 31(2). پیرا، ن.ی.، پناهی میرزا حسنلو. ج. بهمنش. ب. بیک محمدی. م. (1399) مطالعه فلور و معرفي گونه‌هاي گياهي در معرض خطر منطقه فارسيان شهرستان گالیكش، استان گلستان. نشریه حفاظت زیست بوم گیاهان، 8(17): 175-194. حبیبی، م.، صدقی‌پور، و. عرب طاهری، م. حسن عباسی، ن.ع. (1392) مطالعه مقدماتی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان گنبد کاووس، استان گلستان. مجموعه مقالات اولین همایش ملی مدیریت منابع طبیعی. دانشگاه گنبدکاووس. اسفند. 8. حسینی، س.ع. (1392) فلور استان گلستان، اولین همایش منطقهای گیاهان دارویی شمال کشور، گرگان. حسینی، س. ع.، خطیر نامنی، ج. و اکبرزاده، م. (1393) بررسی تغییرات پوشش گیاهی مراتع نیمه استپی استان گلستان ( مطالعه موردی: منطقه مراوهتپه). فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 21(4): 697-685. حشمت‌پور، ع.، اعتصامی، م. ملکی، س. آذرنیا، م. صفی‌‌خانی، س. عباسیان، ا. (1392) ارزیابی پتانسیل بیوکلیماتیک انسانی شهرستان گنبد-کاووس با استفاده از شاخصهاي بیکر، دماي موثر، فشار عصبی و اولگی. مجموعه مقالات اولین همایش ملّی مدیریت منابع طبیعی. دهشیری، م.م.، نورایی، ف. معصومی، س.م. (1398) مطالعه فلوریستیک منطقه اسلام آباد غرب در زاگرس مرکزی. نشریه حفاظت زیست‌بوم گیاهان، 7(14): 44-21. رحیمی، ع.، عطری، م. خاوری‌نژاد، ر. (1395) مطالعه فلور بخش امن پناهگاه حیات‌وحش میاندشت در استان خراسان شمالی. تاکسونومی و بیوسیستماتیک، 8(27): 56-39. سازمان هواشناسی استان گلستان. (1402).قابل دسترس در: https://www.golestanmet.ir/ سلیمان‌پور، س.م.، حاتمی، ا. (1399) بررسی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان در غرب آبخیز مهارلو استان فارس. تاکسونومی و بیوسیستماتیک، 12(45): 1-22. سلیمانی، ف.، خارا، ج. (1397) بررسی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی عناصر گیاهی منطقه حفاظت‌شده جنگلی میرآباد. تاکسونومی و بیوسیستماتیک،10(34): 90-37. غراوی، س.ا.، بهمنش، ب. طهماسبی، ا. نامور، ا. (1402) اکاوی و تحلیل راهکارهای پیشگیری از تغییر کاربری و تصرفات اراضی مرتعی از دیدگاه کارشناسان شهرستان گنبدکاووس. نشریه علمی تحقيقات مرتع و بيابان ایران. 30(2): 310-297. فتاحی، ب.، قربان‌پور دلیوند، م. گرگانی، ب. قاسمی حاجی‌آبادی، ف. (1400) بررسي کورولوژي، شکل زيستي و ترکيب گونه‌اي عناصر گياهي مراتع (مطالعه موردي:دامنه‌هاي جنوبي کوه گرمه ملاير، همدان). حفاظت زیست بوم گیاهان، 9(18). قادری‌نژاد، ف.، جعفری، آ.ن. (1400) مطالعه فلوریستیک منطقه شمال روستای قره‌جقه شهرستان قوچان در استان خراسان رضوی. مجله زيست‌شناسی گیاهی ايران، 13(48): 100-77. کاظمی، ف.، ابراهیمیان، م. (1396) رویکرد‌هایی برای گسترش مفهوم خشک منظرسازی در پارک‌های شهری، سومین همایش ملی و سومین همایش بین‌المللی معماری. عمران و شهر‌سازی در آغاز هزاره سوم، تهران. محرابیان، ا.ر.، مجنونیان، ه. (1394) مروری بر جغرافیای گیاهی ایران (رویکرد حفاظتی)، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. مظفریان، و.ا. (1373) طبقه بندی گیاهان. جلد 1 و 2. مورفولوژی، تاکسونومی. انتشارات امیرکبیر. تهران. مظفریان، و.ا. (1396) شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. نشر فرهنگ معاصر. ملکشی، ع.، بخشی خانیکی، غ.ر.، نداف، م.، ربیعی، م.، (1401) بررسی مقدماتی فلور، شکل زیستی و کوروتیپ گیاهان منطقه بوزداغی در استان خراسان شمالی، تاکسونومی و بیوسیستماتیک، 14(52)، 22-1. نداف، م. (1400) مطالعه فلوريستيك و معرفي گياهان دارويي منطقه بابا امان، خراسان شمالي. مجله پژوهش‌های گیاهی، 34(1). نداف، م.، اجتهادی، ح. مصداقی، م. فرزام، م. (1396) معرفی فلور، شکل زیستی و پراکندگی جغرافیایی گونههای گیاهی منطقة جوزک- چمن‌بید، استان خراسان شمالی، ایران. زيست‌شناسي گياهي ايران، 9(32): 88-69. نودهی، ن.، اکبرلو، م. (1396) بررسی تنوع گونههای گياهان دارويی مراتع ييلاقی اسدلی-پلميس در استان خراسان شمالی. علوم و تکنولوژی محيط زيست، 19(5). یاری، ر.، حشمتی، غ.ع. رفیعی، ح. (1399) معرفي فلور، شكل زيستي، پراكنش جغرافيايي و شناسايي وضعيت حفاظتي گياهان (مطالعه موردي: مراتع ييلاقي چهارباغ استان گلستان). مجله زيست شناسي ايران، 31(3). Akhani, H. (2005) Illustrated flora of Golestan National Park. Iran. Volume 1. Tehran University Publications.
Akhani, H., (2023) The Illustrated Flora of Golestan National Park, Iran, Volume 2. Tehran University Publications.
Alam, H., Zaman Khan Khattak, J., Babu Thru Ppoyil, Sh., Kurup, Sh., Saleh Ksiks, T. (2017) Landscaping with na-tive plants in the UAE. Emirates Journal of Food and Agriculture. 29 (10):729-741. doi: 10.9755/ejfa. 2017.v29 .i10 .319. Davis, P. H. (Ed.) (1965-1988) Flora of Turkey and the East Aegean Islands. vols. 1-9. Edinburgh University Press, Edinburgh.
Dos Santos, P., Brilhante, M.A., Messerschmid, T.F.E., Serrano, H.C., Kadereit, G., Branquinho, C., and de Vos JM (2022) Plant growth forms dictate adaptations to the local climate. Front in Plant Science. 13:1023595. doi: 10.3389/fpls.2022.1023595
Ghazanfar ,S.A., Edmondson,J.R. (Eds.) (2013-2016),Flora of Iraq Vol.5 (parts 1-2) Ministry of Agriculture Baghdad & Royal Botanic Garden,Kew
Ghazanfar,S.A., Edmondson, J.R., Hind, D.J.N. (Eds.) (2019) Flora of Iraq Vol.6. Ministry of Agriculture Baghdad & Royal Botanic Garden,Kew.
Hongquan, S., Ruiqi, M., Genxin, S., Shiyan, Z., Dong, W., Yaobin, W., Tianqi, B. (2024) Impacts of land cover changes on dust emissions in northern China (2000–2020). Land Degradation Development. 35 (8). https://doi.org/10.1002/ldr.5094.
Houessou, L.G., Teka, O., Oumorou, M., Sinsin, B. (2012) Hemicryptophytes plant species as indicator of grassland state in semi-arid region: case study of W Biosphere Reserve and its surroundings area in Benin (West Africa). Inter-national Journal of Biological and Chemical Science. 6(3):1271-1280. DOI: http://dx.doi.org/10.4314/ijbcs.v6i3.30
IUCN (2024) The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2024-1.
Jalili, A., Jamzad, Z. (1999) Red Data Book of Iran. Florae.and Range.Res.Ins., Press.747p.
Jasinaviciute, A., Veteikis, D. (2022) Assessing Landscape Instability through Land-Cover Change Based on the Hemeroby Index (Lithuanian Example). Land, 11, 1056.https://doi.org/10.3390/ land11071056
McClinton, J.D, Kulpa, S.M, Grames, E.M., Leger, E.A. (2022) Field observations and remote assessment identify climate change, recreation, invasive species, and livestock as top threats to critically imperiled rare plants in Nevada. Front in Conservation Science. 3:1070490. doi: 10.3389/fcosc.2022.1070490
Memariani, F., Zarrinpour, V., Akhani, H. (2016a) A review of plant diversity, vegetation and phytogeography of the Khorassan-Kopet Dagh floristic province in the Irano-Turanian region (northeastern Iran-southern Turkmenistan). Phytotaxa. 249 (1): 8–30. http://dx.doi.org/10.11646/phytotaxa.249.1.4.
Memariani, F. Joharchi, M.R., Akhani, H. (2016b) Plant diversity of Ghorkhod Protected Area, NE Iran. Phytotaxa 249 (1): 118–158. http://dx.doi.org/10.11646/phytotaxa.249.1.6
Planchuelo, G., Kowarik, I., von der Lippe, M. (2020) Endangered Plants in Novel Urban Ecosystems Are Filtered by Strategy Type and Dispersal Syndrome, Not by Spatial Dependence on Natural Remnants. In Ecology and Evolution. 8:18. doi: 10.3389/fevo.2020.00018.
Raunkiaer, C. 1934. The life forms of plant and statistical plant geography. Clarendon Press. Oxford. pp 328.
Rechinger, K. H. (1977) Plants of the Touran Protected Area, Iran. Iranian Journal of Botany, 1 (2): 155 - 180. Rechinger, K.H. (ed.) (1963–2015) Flora Iranica, vols. 1–181. Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, Graz; vol. 175. Akademische Verlagsgesellschaft, Salzburg; vols. 176–181. Verlag des Naturhistorischen Museums, Wien. Sanchez-Ortiz K, Taylor KJM, De Palma A, Essl F, Dawson W, Kreft H, et al. (2020) Effects of land-use change and related pressures on alien and native subsets of island communities. PLOS ONE. 15(12): e0227169. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0227169
Townsend, C. C., Guest, E. Omar, S. A., and Al-kayat, A. H. (1960-1985) Flora of Iraq, Ministry of Agriculture and Agrarian Reform Republic of Iraq, vols 1-4 & 8-9.
مجله تحقیقات منابع طبیعی تجدیدشونده، سال پانزدهم، شماره 2 پاییز و زمستان1403(پیاپی چهل و دو)، ص 83-116، نوع مقاله:علمی پژوهشی/1
معرفی فلور، اشکال زیستی و پراکنش جغرافیایی گونههای گیاهی شهرستان گنبد با اقلیم خشک و نیمه‌خشک
آیدا سلمانی‌لطف‌آبادی1، مریم شهبازی2*، بهرام زهزاد3 و سپیده سعیدی4
1) کارشناس‌ارشد رشته محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
2) دانشیار گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط‌زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران. *رایانامه نویسنده مسئول مکاتبات: maryam.shahbazi@gau.ac.ir
3) استادیار گروه تنوع‌زیستی و مدیریت اکوسیستم‌ها، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
4) استادیار گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
تاریخ دریافت: 06/08/1403 تاریخ پذیرش: 22/11/1403
چکیده
شناخت گیاهان هر منطقه، اولین گام برای بررسی عوامل مخرب بر پوشش گیاهی، ارایه راهکارهای صحیح جهت حفظ و بهره‌برداری پایدار از گونههای گیاهی و جلوگیری از نابودی گونه‌ها است. شهرستان گنبد دارای اقلیم خشک و نیمه‌خشک و بیش از 6 ماه دوره خشکی در سال است. هدف از این پژوهش معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان شهرستان گنبد است. در دو فصل پاییز و بهار با بازدید از منطقه و براساس منابع موجود، گونههای گیاهی شناسایی و فهرست شدند. در مجموع تعداد 402 گونه و زیرگونه گیاهی متعلق به 66 تیره و 247 جنس در منطقه حضور داشتند که معرف تنوع گیاهی بالای منطقه است. تیره Poaceaبا 60 گونه، Asteraceae با 44 گونه، Fabaceae با 24 گونه تیره گیاهی اصلی را تشکیل دادند. براساس طبقه‌بندی رانکیه، شکل زیستی گیاهان شامل 5/43 درصد تروفیت، 28 درصد همی‌کریپتوفیت، 2/12 درصد ژئوفیت ، 8/7 درصد شامئوفیت، 8 درصد فانروفیت هستند. تعداد قابل توجهی از گونه‌ها (5/37 درصد از کل گونه‌ها) مربوط به پراکنش جغرافیایی ایران-تورانی است. تعداد 82 گونه دارویی و 11 گونه بوم‌زاد در فلور این منطقه گزارش شد. از لحاظ ارزش حفاظتی تعداد یک گونه در معرض خطر،شش گونه آسیب‌پذیر وسه گونه در معرض تهدید و همچنین 27 گونه فرصت‌طلب شناسایی شدند. با مدیریت صحیح و ارایه راهکارهای مناسب می‌توان در حفظ فلور بومی این منطقه شهری، استقاده از گونههای بومی سازگار مناسب برای فضای سبز شهری و نیز احیا بومسازگان مرتعی پیرامون شهری بهره گرفت.
واژه‌های کلیدی: پراکنش جغرافیایی، جایگاه حفاظتی، شکل زیستی، شهرستان گنبد، گیاهان بوم‌زاد.
مطالعه فلوریستیک هر منطقه در حقیقت هویت زیستی آن منطقه و بر این اساس فلور هر منطقه، بهترین راهنما و چشم‌اندازی از پدیده‌های طبیعی جهت شناخت عوامل بوم‌شناختی و محیطی منطقه است. نوع و پراکنش گیاهان نشان می‌دهد رویشگاه چه شرایط و رویدادهای محیط‌زیست را طی سالیان متوالی سپری و تحمل کرده‌اند و در طی زمان این زیست‌مندان با چه تنش‌های محیطی سازگار شده تا به وضع کنونی رسیده‌اند (سلیمانی و خارا، 1397). به‌طور کلی بررسی و معرفی تنوع گونههای گیاهی خاص منطقه، قابلیت رویشی منطقه، شناسایی و حفظ گونههای مقاوم و درحال انقراض، شناسایی کاربری گونه‌ها و بهره‌برداری صحیح از آنها با مدیریت منابع طبیعی و حفاظت از اکوسیستم طبیعی از این گنجینه ژنتیکی با ارزش باید مورد توجه و مطالعه قرار گیرد (دهشیری و همکاران، 1398؛ باقرآبادی، 1401). با توجه به اهمیت گیاهان در مطالعات محیط زیستی، شناسایی پوشش گیاهی منطقه و برنامه‌ریزی جهت حفظ و نگهداری و شناسایی عوامل تخریب، ضرورت دارد (پیرا و همکاران، 1399). از سوی دیگر، به‌کارگیری گیاهان بومی و سازگار یکی از راهکارهای اصلی ایجاد یک فضای سبز پایدار و به عبارتی اکولوژیک است. گیاهان بومی از فیزیولوژی متناسب با شرایط اقلیم منطقه برخوردارند و با کارآیی مصرف آب بالا و نیاز آبی کمتر می‌توانند ضمن بهبود میزان و توزیع مصرف آب، فضای سبز زیبا و متناسبی را به‌وجود آورند، بنابراین با توجه به شرایط کم آبی کشور و پدیده گرمایش جهانی، توجه به گونههای بومی سازگار از نظر گسترش و پایداری فضای سبز نیز بسیار حایز اهمیت است (کاظمی و ابراهیمیان، 1396).
کشور ایران به‌دلیل شرایط اقلیمی، جغرافیایی و اکولوژیکی خاص، دارای تنوع زیستی و ژنتیکی گسترده، از جمله فلور غنی است که همواره مورد توجه پژوهشگران سراسر کشور و جهان قرار دارد (سلیمانی و خارا، 1397). تعیین ظرفیت بوم‌شناسی راهکار مناسبی جهت ارزیابی وضعیت حال و پیش‌بینی تغییرات آینده به‌شمار می‌آید. شناسایی پوشش گیاهی و تعیین فهرست گونه‌ها، شکل زیستی و بررسی انتشار و پراکنش جغرافیایی گونه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در مدیریت صحیح منابع طبیعی اعمال می‌کند (بتولی، 1397). با شناسایی شکل زیستی گیاهان می‌توان شرایط آب و هوایی منطقه را پیش‌بینی کرد (باقرآبادی، 1401). در سال‌های اخیر، پژوهش‌هایی در زمینه مطالعات فلوریستیکی مناطق کشور انجام شده است از جمله می‌توان به مطالعات اسدی و همکاران (1402) دهستان آلاداغ در شهرستان بجنورد؛ ملکشی و همکاران (1401) منطقه بوزداغی استان خراسان شمالی؛ باقرآبادی (1401) مطالعه فلور منطقه کندوله استان کرمانشاه؛ امیراحمدی و همکاران (1401) بررسی گونههای دارویی بخش مرکزی کیار شرقی در استان چهارمحال بختیاری؛ امینی و همکاران (1400) ناحیه اسدلی- رختیان بجنورد؛ نداف (1400) منطقه باباامان؛ قادری‌نژاد و جعفری (1400) منطقه قوچان خراسان شمالی؛ پیرا و همکاران (1399) منطقه فارسیان شهرستان گالیکش؛ سلیمان‌پور و حاتمی (1399) منطقه غرب آبخیز مهارلو استان فارس؛ دهشیری و همکاران (1398) منطقه اسلام‌آباد غرب در زاگرس مرکزی؛ بتولی (1397) منطقه آران و بیدگل استان اصفهان؛ یاری و همکاران (1397) مراتع ییلاقی چهارباغ استان گلستان؛ نداف و همکاران (1396) جوزک و چمن بید استان خراسان شمالی؛ Memariani و همکاران (2016a) کپه‌داغ استان خراسان شمالی؛ Memariani و همکاران (2016b) تنوع زیستی منطقه حفاظت شده قورخود و رحیمی و همکاران (1395) میاندشت استان خراسان اشاره کرد.
استان گلستان با بیش از 1704 گونه گیاهی دارای بیش از 150 گونه گیاهی بوم‌زاد (انحصاری) در جهان است. 78 گونه بوم‌زاد این استان در استان‌های مجاور شامل مازندران، خراسان شمالی و سمنان نیز یافت می‌شود (حسینی، 1392). در استان گلستان، برخی مناطق با تنوع گونه‌ای کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. تخریب فلور و رویشگاه‌های طبیعی عمدتا به‌دلیل تغییر کاربری زمین و چرای دام رخ می‌دهد که منجر به کاهش تنوع گونه‌ای و در نهایت نابودی گونههای بوم‌زاد می‌شود. این وضعیت باعث جایگزینی گونههای غیربومی و مهاجم با گونههای گیاهی بومی در منطقه خواهد شد (دهشیری و همکاران، 1398). از بین پژوهش‌های انجام شده فلوریستیک در استان گلستان، می‌توان به مطالعات مقدماتی فلور بخش شرقی گنبدکاووس استان گلستان (حبیبی و همکاران، 1392)؛ بررسی تغییرات پوشش گیاهی منطقه مراوهتپه (حسینی و همکاران، 1393)؛ و فلور پارک ملی گلستان (Akhani, 2005; Akhani, 2023) اشاره نمود.
تا کنون مطالعه جامعی در زمینه فلور و پوشش گیاهی شهرستان گنبد انجام نشده است. این شهرستان از شرایط اقلیمی گرم و خشک برخوردار است. نزدیکی شهرستان گنبد به بیابان‌های قره‌قوم و قزل‌قوم در جمهوری‌های آسیای میانه، وسیع بودن جلگه ساحلی، فاصله از دریای خزر و نیز کمبود بارش سالیانه، موجب تشدید شرایط خشکی و انباشت نمک در منطقه شده است (حبیبی و همکاران، 1392) تغییرات آب و هوایی و به دنبال آن مشکلات کمبود آب، به‌طور مستقیم بر تنوع زیستی یک منطقه تاثیر می‌گذارد، بنابراین حفاظت از تنوع زیستی بومی برای پایداری مناطق خشک و نیمه‌خشک لازم و ضروری است (Alam et al., 2017). فعالیت‌های انسانی، روند بهره‌برداری و تخریب مراتع را در شهرستان گنبد افزایش داده است. تخریب مراتع و تغییر کاربری آن می‌تواند منجر به بیابان‌زایی، تولید گرد و غبار و بروز تعارضات توسط جوامع محلی شود (Hongquan et al., 2024). نظر به وجود این تاثیرات منفی، لازم است اقداماتی جهت پیشگیری و حفاظت از مراتع به عمل آید تا بهره‌برداری پایدار از این منابع حاصل شود. این امر اولین گام شناسایی فلور منطقه می‌باشد (غراوی و همکاران، 1402). از سوی دیگر، بدیهی است مدیریت شهری، تغییر کاربری و گسترش مناطق مسکونی نیز موجب از بین رفتن گونههای بومی در شهر و مناطق پیرامونی می‌شود. بنابراین هدف از پژوهش حاضر، بررسی فلوریستیک شهرستان گنبد، بررسی شکل زیستی، پراکنش جغرافیایی گونههای گیاهی، کاربری و شناسایی جایگاه حفاظتی گونه‌ها در این منطقه که تحت تاثیر فشارهای محیطی متعدد است، می‌باشد. یافته‌های حاصل از این پژوهش، اطلاعات ارزشمندی از گونههای گیاهی موجود برای برنامه‌ریزی حفاظت آنها با کاربری‌های مختلف شامل گیاهان دارویی و نیز گونههای مناسب فضای سبز و نیز برنامه‌ریزی برای احیا مراتع منطقه در اختیار صاحب‌نظران و مدیران شهری و منابع طبیعی قرار می‌دهد.
مواد و روش
منطقه مورد مطالعاتی: شهرستان گنبد در شمال استان گلستان با 55 درجه و 18 دقیقه طول جغرافیایی و 37 درجه و 17 دقیقه عرض جغرافیایی واقع شده است. وسعت این شهرستان 32/5,071 کیلومترمربع است که 81/24 درصد از مساحت استان را در برگرفته است (شکل 1). با استفاده از داده‌های هواشناسی دوره آماری 30 ساله (1400-1371) ایستگاه سینوپتیک شهرستان گنبد و بر مبنای میانگین ماهانه دما و بارندگی، نمودار آمبروترمیک رسم گشت.
شکل 1. موقعیت جغرافیایی شهرستان گنبد
روش پژوهش: این پژوهش در سه گام اصلی به شرح زیر انجام شد:
در گام نخست، بازدید میدانی از شهرستان گنبد به روش پیمایشی با مراجعه به فضاهای سبز (بلوارها، میادین و حاشیه معابر) و نیز پارک‌های شهرستان گنبد شامل گنبدقابوس، بسکی، الغدیر، شهید فهمیده در فصول سرد و گرم (پاییز و بهار) انجام و پوشش گیاهی منطقه مورد ارزیابی قرار گرفت. در این روش با مراجعه مستقیم به نقاط مختلف، نمونه‌‌های گیاهی جمعآوری شدند. کار اصلی جمعآوری در دو دوره رویشی صورت گرفت. از گیاهان پس از جمعآوری، پرس و خشک نمونه هرباریومی تهیه شد. همچنین فهرست گونههای گیاهی شهرستان گنبد با استفاده از منابع علمی معتبر از جمله فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2015; Rechinger, 1977)، فلور مصور پارک ملی گلستان (Akhani, 2005)، فلور ایران (اسدی، 1367-1403)، طبقه‌بندی گیاهان ایران (مظفریان، 1373)، فلور عراق (Ghazanfar & Edmondson, 2013-2016; Ghazanfar et al., 2019; Townsend et al., 1966-1985)، فلور ترکیه (Davis,1965-2000) و سایر منابع موجود استخراج شد و فهرستی از گونه‌ها، جنس، تیره، ارزش کاربری و جایگاه حفاظتی تنظیم شد. به‌طور همزمان برای اطمینان از به روز بودن اسامی گیاهان و صحت درستی نام علمی آنها از سایت‌های معتبر شامل گیاهان جهان باغ گیاهشناسی کیو1، پایگاه داده‌های گیاهی2 و گیاهان مفید معتدله3 بررسی شد.
شکل زیستی عناصر گیاهی در تطبیق آنها با شرایط اقلیمی محیط از جمله ویژگی‌‌های مطالعه شده در این پژوهش بود. پس از تعیین شکل‌‌های زیستی گونههای گیاهی منطقه با توجه به محل قرارگیری جوانه‌های رویشی گیاه و بر اساس رده‌بندی رانکیه (Raunkiaer, 1934)، درصد هر شکل زیستی بهصورت نمودار ترسیم شد. تعیین پراکنش جغرافیایی منطقه بر اساس جغرافیای گیاهی ایران (محرابیان و مجنونیان، 1394) شامل ناحیه ایران- تورانی، اروپا- سیبریایی، صحرایی- سندی، مدیترانه، چندناحیه‌ای4و جهان‌وطنی5 شناسایی شد. گونههای بوم‌زاد (اندمیک)، گونههای غیربومی مهاجم و جایگاه حفاظتی گونه‌ها از کتاب فلورا ایرانیکا بر اساس طبقات حفاظتی فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت6 و با استفاده از منبعThe red book of Iran (Jalili & Jamzad, 1999) و منابع دیگر (Memariani et al., 2016a; Memariani et al., 2016b) تعیین شد. فهرست گونههای دارویی با توجه به منابع موجود شامل شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (مظفریان، 1396) تنظیم و ارایه شد. در نهایت، داده‌های هواشناسی دوره آماری 30 ساله (1400-1371) ایستگاه سینوپتیک شهرستان گنبد استخراج و بر مبنای میانگین ماهانه دما و بارندگی، نمودار آمبروترمیک ترسیم شد.
نتایج
بررسی روند سی ساله (1400-1371) دما و بارش در شهرستان گنبد و ترسیم نمودار آمبروترمیک (شکل2)، نشان داد دوره خشکی در این شهرستان به مدت 6 ماه و از اردیبهشت آغاز و تا اوایل آبان به طول می‌انجامد. با توجه به میانگین این دوره آماری سی ساله، بارش سالانه شهرستان گنبد 450-400 میلی‌متر است. میانگین دما به‌ترتیب در سردترین ماه سال (دی ماه) 8/8 درجه سانتی‌گراد و گرمترین ماه سال (مرداد ماه) 30 درجه سانتی‌گراد گزارش شده است. در فصل تابستان شهرستان گنبد به‌طور نسبی گرم و خشک بوده و به همین دلیل از نظر آب و هوایی جز اقلیم مدیترانهای محسوب می‌شود.
[1] . https://powo.science.kew.org/
[3] . https://temperate.theferns.info/
[4] . Pluri regional (PL)
[5] . Cosmopolitan (COSM)
[6] . International Union for Conservation of Nature (IUCN)
شکل 2. نمودار آمبروترمیک دوره 30 ساله (1400-1371) با استفاده از اطلاعات ایستگاه هواشناسی گنبد کاووس
براساس نتایج حاصل از بررسی فلوریستیکی شهرستان گنبد، 402 گونه گیاهی متعلق به 247 جنس و 66 تیره گیاهی یافت شدند. مهمترین تیره‌ها با توجه به تعداد گونه‌ها شناسایی شدند و به‌ترتیب عبارتند از: Poaceae با 60 گونه و 33 جنس (15درصد از کل گونه‌ها)، تیره Asteraceae با 44 گونه و 31 جنس (11درصد)، Fabaceae با 24 گونه و 14 جنس (5 درصد) در ردیف‌های بعدی قرار دارند (شکل 3). تعداد 32 تیره با 1 جنس و 1 گونه از جمله Berberidaceae، Capparaceae، Hyperidaceae، Frankenidaceae، Primulaceae، Rutaceae و Typhaceae با کمتر از 1 درصد است. در میان جنس‌های گیاهی منطقه Poa با 8 گونه، Avena، Allium، Convolvulus و Bromus با 6 گونه Centaurea،Gagea ،Delphinium ، Raununculus و Sileneبا 5 گونه، بیشترین تعداد گونه را به خود اختصاص دادند.
شکل 3. نمودار تیره‌های غالب در فلور شهرستان گنبد و فراوانی گونه‌ها در هر تیره
شکل زیستی گیاهان در منطقه بر اساس طبقه‌بندی رانکیه بیانگر تنوع زیستی نسبتا بالا و سازگاری منطقه نسبت به شرایط اقلیمی و وضعیت آب و هوایی در اکولوژیک هر رویشگاه است (رحیمی و همکاران، 1395؛ نودهی و اکبرلو، 1396؛ Dos Santos et al., 2022). نتایج بررسی شکل زیستی گونه‌ها در منطقه مورد مطالعه نشان داد شکل زیستی غالب در منطقه متعلق به تروفیت با 174 گونه (5/43 درصد) است. همی‌کریپتوفیت با 111 گونه (28 درصد)، ژئوفیت با 49 گونه (2/12 درصد)، شامئوفیت با 31 گونه (8/7 درصد)، فانروفیت با 33 گونه (8 درصد) و هلوفیت، هالوپارازیت و هلوپارازیت با کمتر از 1 درصد در رده‌های بعدی قرار دارند (شکل4). از میان ژئوفیت‌ها، 18 گونه ژئوفیت پیازدار، 18 گونه ژئوفیت ریزوم‌دار و 13 گونه ژئوفیت غده‌دار است. حضور درصد بالای شکل زیستی تروفیت نشان از خشکی منطقه و شرایط بیابانی دارد (شکل 4).
شکل 4. نمودار فراوانی شکل زیستی فلور شهرستان گنبد: TH (تروفیت)، HE (همی‌کریپتوفیت)، CH (شامئوفیت)، PH (فانروفیت)، GE (ژئوفیت)، GE.b (ژئوفیت پیازدار)، GE.t (ژئوفیت غده‌دار)، GE.r (ژئوفیت ریزوم‌دار)، He.par (هلوپارازیت)، Hel (هلوفیت)
در این بررسی با توجه به پراکنش جغرافیایی گونه‌ها، نشان داده است که گونههای غالب منطقه متعلق به ناحیه رویشی ایران- تورانی با 5/37 درصد است که بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. پس از آن گیاهان مشترک ناحیه ایران- تورانی و مدیترانهای با 8/21 درصد، ایران-تورانی و اروپا- سیبری با 9 درصد، ایران-تورانی و صحرا- سندی با 3/1 درصد در منطقه حضور دارند. فراوانی گیاهان سه ناحیه‌ای مانند ایران-تورانی/ اروپا-سیبری/ مدیترانه با 3/11 درصد، ایران-تورانی/ صحرا- سندی/ مدیترانه با 3/4 درصد، گیاهان چند ناحیه‌ای و جهان‌وطنی هر کدام با 5/7 و 3/7 درصد در منطقه مشاهده شدند (شکل 5).
شکل 5. نمودار فراوانی پراکنش جغرافیایی فلور شهرستان گنبد: IT (ایرانو-تورانی)، M (مدیترانه)، ES (اروپا- سیبری)، SS (صحارا- سندی)، PL (چندناحیه‌ای)، COSM (جهان‌گستر)
همچنین بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر و با استناد به منابع موجود، در شهرستان گنبد از نظر ارزش حفاظتی گونههای گیاهی، تعداد 1 گونه در معرض خطر، 6 گونه آسیب‌پذیر و 3 گونه در معرض تهدید معرفی شد (جدول 1 و شکل 6). همچنین فهرست فلور شهرستان گنبد ارایه شده (جدول 2) نشان می‌دهد حداقل تعداد 11 گونه بوم‌زاد متعلق به 8 تیره و 9 جنس در این منطقه حضور دارند. بین گونههای شناسایی شده 82 گونه دارای خواص دارویی بودند که شامل 32 تیره و 70 جنس است که بیشترین تعداد گونههای دارویی از تیره Poaceae و Asteraceae بودهاند. تعداد 27 گونه فرصت‌طلب از 13 تیره و 21 جنس نیز در منطقه شناسایی شد (جدول 2).
مطالعه فلور شهرستان گنبد نشان داد تعداد 50 گونه بومی و غیربومی کاشته شده یا علفهای هرز از 30 تیره در فلور این منطقه وجود دارد که از این میان تعداد 20 گونه بعد از استقرار در منطقه، به‌عنوان گونههای کاشته شده در فضای سبز استفاده می‌شود که عمدتا شامل گونههای درختی و درختچه‌ای هستند (جدول 2).
جدول 1. دسته‌بندی جایگاه حفاظتی فلور بومی شهرستان گنبد بر مبنای فهرست سرخ و مطالعات اخیر
جایگاه حفاظتی فلور بومی شهرستان گنبد | |||
Memariani et al. (2016a) | Jalili & Jamzad (1999) | IUCN (2024) | نام علمی گیاهان |
VU |
|
| Cousinia hypopolia Bornm. & Sint. |
NT |
|
| Silene indeprensa Schischk. |
| VU |
| Tulipa harazensis Rech.f. |
|
| VU | Tulipa micheliana Hoog |
VU |
|
| Crucianella sintenisii Bornm. |
|
| EN | Atropa acuminata Royle ex Lindl. |
| VU |
| Tribulus terrestris L. |
|
| VU | Albizia julibrissin Durazz. |
|
| NT | Quercus castaneifolia C.A.Mey. |
|
| NT | Fraxinus excelsior L. |
EN: در معرض خطر، VU: آسیب‌پذیر و NT: در معرض تهدید.
شکل 6. گونههای گیاهی با ارزش حفاظتی
(a) Atropa acuminata Royle ex Lindl., (b) Tulipa micheliana Hoog, (c) Albizia julibrissin Durazz.
جدول 2. فهرست فلوریستیک شهرستان گنبد
ردیف | تیره گیاهی | نام علمی گیاه | منطقه | بومی | غیر بومی Al | شکل زیستی | پراکنش جغرافیایی | دارویی | فرصت طلب | بوم‌زاد |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Amaranthaceae | Amaranthus blitoides S.Watson | گنبد |
| ● | TH | IT-ES |
|
|
|
2 | Amaranthus graecizans L. | گنبد، گرگان، مینودشت | ●
|
| TH | IT-ES |
|
|
| |
3 | Amaranthus retroflexus L. | گنبد، گرگان، مینودشت |
| ● | TH | IT-ES |
|
|
| |
4 | Amaranthus viridis L. | گنبد |
| ● | TH | IT-ES | ●
|
|
| |
5 | Atriplex canescens (Pursh) Nutt. | گنبد |
| ● | CH | IT |
|
|
| |
6 | Bassia eriophora (Schrad.) Asch. | گنبد | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
7 | Beta vulgaris L. subsp. vulgaris | گنبد | ● |
| HE | PL |
|
|
| |
8 | Caroxylon dendroides (Pall.) Tzvelev | گنبد، مراوهتپه | ● |
| PH | IT |
|
|
| |
9 | Caroxylon incanescens (C.A. Mey.) Akhani & Roalson | گنبد، مراوهتپه | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
10 | Caroxylon nitrarium (Pall.) Akhani & Roalson | گنبد، مراوهتپه، اترک | ● |
| TH | IT-ES |
|
|
| |
11 | Caroxylon turkestanicum (Litv.) Akhani & Roalson | گنبد | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
12 | Ceratocarpus arenarius L. | گنبد | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
13 | Chemnopodium album L. | گنبد | ● |
| TH | COSM |
| ●
|
| |
14 | Chemnopodium vulvaria L. | گنبد، مراوهتپه، بجنورد | ● |
| TH | PL |
|
|
| |
15 | Climacoptera longipistillata Botsch. | گنبد، مراوهتپه | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
16 | Climacoptera turcomanica (Litv.) Botsch.=Salsola crassa subsp. turcomanica (Litv.) | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| TH | IT-ES |
|
|
| |
17 | Halocharis hispida (Schrenk) Bunge | گنبد | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
18 | Halocnemum strobilaceum (Pall.) M.Bieb. | گنبد | ●
|
| HE | IT-SS |
|
|
| |
19 | Kaviria tomentosa (Moq.) Akhani | گنبد، مراوهتپه، اترک | ●
|
| PH | IT |
|
|
| |
20 | Salsola tragus L. | گنبد | ●
|
| TH | IT-ES |
|
|
| |
21 | Spinacia oleracea L. | گنبد | ●
|
| TH-HE | IT |
|
|
| |
22 | Spinacia oleracea subsp. turkestanica (Iljin) Del Guacchio & P.Caputo | گنبد | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
23 | Amaryllidaceae | Allium atroviolaceum Boiss. | گنبد، جنگل لوه | ●
|
| GE.b | IT |
|
|
|
24 | Allium caspium (Pall.) M.Bieb. | گنبد | ●
|
| GE.b | IT |
|
|
| |
25 | Allium cristophii Trautv. | گنبد، مراوهتپه،بجنورد | ●
|
| GE.b | IT |
|
|
| |
26 | Allium paradoxum (M. Bieb.) G.Don | گنبد،گرگان، مینودشت، گلیداغ، پارک ملی گلستان، جنگل لوه | ●
|
| GE.b | ES |
|
|
| |
27 | Allium scabriscapum Boiss. | گنبد،گرگان، علی آباد، مراوهتپه | ●
|
| GE.b | IT |
|
|
| |
28 | Allium umbilicatum Boiss. | گنبد | ●
|
| GE.b | IT |
|
|
| |
29 | Apiaceae | Ammi majus L. | گنبد، گرگان، مراوهتپه | ●
|
| TH | IT |
|
|
|
30 | Bupleurum exaltatum M.Bieb. | گنبد | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
31 | Bupleurum lancifolium Hornem. | مراوهتپه به گنبد | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
32 | Bupleurum rotundifolium L. | گنبد | ●
|
| TH | IT-ES -M |
| ●
|
| |
33 | Caucalis platycarpos L. | گنبد، گلیداغ | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
34 | Eremodaucus lehmaNNii Bunge | گنبد | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
35 | Galagania tenuisecta (Regel & Schmalh.) M.G.Vassiljeva & Pimenov | گنبد،مراوهتپه،گرگان، شاهپسند به بجنورد | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
36 | Scandix pecten-veneris L. | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| TH | IT-E-M |
|
|
| |
37 | Scandix stellata Banks & Sol. | گنبد | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
38 | Torilis nodosa (L.) Gaertn. | گنبد | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
39 | Torilis stocksiana (Boiss.) Drude | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
40 | Turgenia latifolia (L.) Hoffm. | گنبد تا بجنورد، اترک | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
41 | Apocynaceae | Cynanchum acutum L. | گنبد، گرگان، اترک | ●
|
| HE | IT | ●
|
|
|
42 | Nerium oleander L. | گنبد | ● Cul |
| PH | PL | ●
| ●
|
| |
43 | Vincetoxicum pumilum Decne. | گنبد، گلیداغ، شاهپسند | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
44 | Arecaceae | Phoenix dactylifera L. | گنبد |
| Cul | PH | PL | ●
|
|
|
45 | Araceae | Eminium intortum (Banks & Sol.) Kuntze | گنبد |
| ●
| GE.t | IT |
|
|
|
46 | Asparagaceae | Asparagus verticillatus L. | گنبد، گلیداغ، مراوهتپه تا بجنورد | ●
|
| CH | IT-ES |
|
|
|
47 | Danae racemosa (L.) Moench | گنبد | ●
|
| CH | IT-ES |
|
|
| |
48 | Fessia gorganica (Speta) Speta | گنبد،گرگان، جنگل لوه | ●
|
| GE.b | IT |
|
| ●
| |
49 | Ruscus hyrcanus Woronow | گنبد | ●
|
| GE.r | IT |
|
|
| |
50 | Aspleniaceae | Asplenium trichomanes L. | گنبد | ●
|
| HE | COSM |
|
|
|
51 | Asteraceae | Achillea nobilis subsp. neilreichii (A. Kern.) Velen. | گرگان،گنبد، مراوهتپه تا بجنورد |
| ●
| HE | IT |
|
|
|
52 | Achillea wilhelmsii K.Koch | گنبد، پارک ملی گلستان، گرگان، مراوهتپه | ●
|
| HE | IT | ●
|
|
| |
53 | Amberboa amberboi (L.) Tzvelev | گنبد | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
54 | Artemisia aNNua L. | گنبد | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
55 | Artemisia vulgaris L. | گنبد | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
56 | Artemisia turanica Krasch. | گنبد | ●
|
| CH | IT |
|
|
| |
57 | Calendula arvensis L. | گنبد، گرگان | ●
|
| TH | IT-ES-M | ●
|
|
| |
58 | Carduus pycnocephalus L. subsp. cinereus (M. Bieb.) P.H.Davis | گنبد | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
59 | Carthamus glaucus M.Bieb | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
60 | Carthamus oxyacanthus M.Bieb | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
61 | Centaurea depressa M.Bieb. | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| TH | IT |
| ●
|
| |
62 | Centaurea hyrcanica Bornm. | گنبد،گرگان، پارک ملی گلستان | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
63 | Centaurea iberica Trevir. ex Spreng. | گنبد، گرگان، مراوهتپه | ●
|
| TH-HE | IT-ES-M |
| ●
|
| |
64 | Centaurea trichocephala M.Bieb. ex Willd. | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| HE | PL |
|
|
| |
65 | Centaurea virgata Lam. | گنبد، مینودشت،گرگان | ●
|
| HE | IT-M |
| ●
|
| |
66 | Cirsium arvense (L.) Scop. var. vestitum Wimm. & Grab. | گنبد | ●
|
| HE | COSM |
|
|
| |
67 | Cota altissima (L.) J.Gay | گنبد، گرگان، مینودشت، مراوهتپه | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
68 | Cousinia hypopolia Bornm. & Sint. | گنبد | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
69 | Cousinia rechingerae Bornm. | گنبد، گلیداغ، گرگان | ●
|
| HE | IT |
|
| ●
| |
70 | Crepis sancta (L.) Bornm. | گنبد | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
71 | Erigeron canadensis L. | گنبد،گرگان، مینودشت، تنگراه |
| ●
| HE | IT |
|
|
| |
72 | Garhadiolus hedypnois Jaub. & Spach | گنبد، گرگان | ●
|
| TH | IT-ES |
|
|
| |
73 | Garhadiolus papposus Boiss. & Buhse | گنبد | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
74 | Gelasia psychrophila (Boiss. & Hausskn.) Zaika, Sukhor | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
75 | Klasea gracillima (Rech.f.) L.Martins | گنبد،گرگان، شاهپسند | ●
|
| HE | IT |
|
| ●
| |
76 | Klasea latifolia (Boiss.) L.Martins | گنبد، شاهپسند | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
77 | Koelpinia linearis Pall. | گنبد | ●
|
| TH | IT-SS |
|
|
| |
78 | Lactuca serriola L. | گنبد | ●
|
| TH-HE | IT | ●
|
|
| |
79 | Leucanthemum vulgare Lam. | گنبد | ●
|
| GE.r | M-ES |
|
|
| |
80 | Microcephala lamellata (Bunge) Pobed. | گنبد، هوتن | ●
|
| TH | IT | ●
|
|
| |
81 | Onopordum heteracanthum C.A.Mey. | گنبد، گرگان،مینودشت، مراوهتپه | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
82 | Pentanema oculus-christi (L.) D.Gut.Larr. | گنبد، گلیداغ | ●
|
| GE.r | IT-ES-M |
|
|
| |
83 | Pentanema spiraeifolium (L.) D. Gut. Larr., Santos-Vicente, Anderb. =Inula spiraeifolia L. | گنبد تا مراوهتپه | ●
|
| HE | IT-M |
|
|
| |
84 | Rhaponticum repens (L.) Hidalgo | گنبد، بجنورد، مراوهتپه | ●
|
| HE | COSM |
|
|
| |
85 | Senecio gallicus Vill. ex Chaix | گنبد، مینودشت |
| ●
| TH | M |
|
|
| |
86 | Senecio vernalis Waldst. & Kit. | گنبد | ●
|
| TH | IT-ES-M |
|
|
| |
87 | Silybum marianum (L.) Gaertn. | گنبد | ●
|
| HE | IT-ES-M | ●
|
|
| |
88 | Sonchus oleraceus L. | گنبد | ●
|
| TH-HE | COSM |
|
|
| |
89 | Stizolophus balsamita (Lam.) Cass.exTakht. | گنبد، شاهپسند | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
90 | Tanacetum parthenium (L.) Sch.Bip. | گنبد | ●
|
| HE | COSM | ●
|
|
| |
91 | Thevenotia persica DC. | گنبد، مینودشت | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
92 | Tragopogon gongylorrhizus Rech.f. | گنبد، گرگان، پارک ملی گلستان | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
93 | Xanthium spinosum L. | گنبد،گرگان، مینودشت |
| ●
| TH | COSM |
|
|
| |
94 | Xanthium strumarium L. | گنبد،گرگان تا بجنورد، جنگل لوه | ●
|
| TH | IT-ES | ●
|
|
| |
95 | Berberidaceae | Bongardia chrysogonum (L.) Spach | گنبد | ●
|
| GE.t | IT |
|
|
|
96 | Boraginaceae | Anchusa azurea Mill. | گنبد،گرگان، گلیداغ، پارک ملی گلستان | ●
|
| HE | IT-ES | ●
|
|
|
97 | Arnebia decumbens (Vent.) Coss. & Kralik | گنبد، پارک ملی گلستان، آلمه | ●
|
| TH | IT-SS |
|
|
| |
98 | Arnebia grandiflora (Trautv.) Popov ex Lapin | گنبد،گرگان | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
99 | Asperugo procumbens L. | گنبد، اترک | ●
|
| TH | IT-SS -ES | ●
|
|
| |
100 | Buglossoides arvensis (L.) I.M.Johnst. | گنبد،جنگل گلستان، تنگه راه،آلمه، ترمه، مینودشت | ●
|
| TH-HE | IT-ES-M |
|
|
| |
101 | Caccinia macranthera (Banks & Sol.) Brand | گنبد تا پارک ملی گلستان، آلمه، مراوهتپه بجنورد | ●
|
| HE | IT-M |
|
|
| |
102 | Echium amoenum Fisch. & C.A.Mey. | گنبد، گرگان، مینودشت، | ●
|
| HE | IT | ●
|
|
| |
103 | Heliotropium europaeum L. | گنبد، گرگان، مینودشت |
| ●
| TH | IT-ES -M |
|
|
| |
104 | Heliotropium supinum L. | گنبد | ●
|
| TH | IT-SS -M |
|
|
| |
105 | Heterocaryum rigidum A. DC. | گنبد | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
106 | Heterocaryum subsessile Vatke | گنبد، گرگان، آلمه | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
107 | Lappula barbata (M. Bieb.) Gürke | گنبد، جنگل گلستان، تنگراه | ●
|
| TH-HE | IT-ES-M |
|
|
| |
108 | Myosotis sparsiflora J.C.Mikan ex Pohl | گنبد،گرگان، جنگل گلستان، تنگراه، تنگه گل، جنگل لوه، | ●
|
| TH | IT-ES |
|
|
| |
109 | NoNNea flavescens (C.A. Mey.) Fisch. & C.A.Mey. | گنبد،گرگان، تنگراه، تنگهگل،کردکوی | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
110 | NoNNea turcomanica Popov | گنبد، جنگل گلستان، تنگراه، کردکوی | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
111 | Suchtelenia subsessilis (Vatke) SeNNikov | گنبد، گرگان، آلمه | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
112 | Brassicaceae | Alyssopsis mollis (Jacq.) O.E.Schulz | گنبد | ●
|
| CH | IT-ES |
|
|
|
113 | Alyssum dasycarpum Stephan ex Willd. | گنبد، گلیداغ،گرگان، جنگل گلستان،آلمه | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
114 | Alyssum desertorum Stapf | گنبد، گرگان، گلیداغ، پارک ملی گلستان،آلمه | ●
|
| TH | IT-ES-M |
|
|
| |
115 | Alyssum meniocoides Boiss. | گنبد، هوتن | ●
|
| TH | IT-ES |
|
|
| |
116 | Alyssum strigosum Banks & Sol. | گنبد، گلیداغ، آلمه | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
117 | Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| TH-HE | COSM | ●
|
|
| |
118 | Dichasianthus runcinatus (Lag. ex DC.) V.I.Dorof | گنبد،گرگان | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
119 | Eruca sativa Mill. | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| TH | IT-SS -ES | ●
|
|
| |
120 | Eruca vesicaria (L.) Cav. | گنبد،گرگان، مراوهتپه |
| ●
| TH |
|
|
|
| |
121 | Hirschfeldia incana (L.) Lagr.-Foss. | گنبد، پارک ملی گلستان، تنگراه، ترمه | ●
|
| TH-HE | IT-M |
|
|
| |
122 | Hesperis hyrcana Bornm. & Gauba | گنبد، پارک ملی گلستان، تنگراه، ترمه | ●
|
| HE | IT |
|
| ●
| |
123 | Lepidium draba L. | گنبد،گرگان | ●
|
| HE | IT-ES |
| ●
|
| |
124 | Lepidium latifolium L. | گنبد | ●
|
| HE | IT-ES-M |
| ●
|
| |
125 | Leptaleum filifolium (Willd.) DC. | گنبد،گرگان | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
126 | Mutarda arvensis (L.) D.A.German | گنبد | ●
|
| TH | PL |
|
|
| |
127 | Neotorularia contortuplicata (Stephan ex Willd.) Hemdge & J.Léonard | گنبد، گلیداغ، گرگان | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
128 | Neotorularia torulosa (Desf.) HEMdge & J.Léonard | گنبد، پارک ملی گلستان، آلمه | ●
|
| TH | IT-SS -M |
|
|
| |
129 | Olimarabidopsis pumila (Stephan) Al-shahbaz, O'Kane & R.A.Price | گنبد، گرگان | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
130 | Rapistrum rugosum (L.) All. | گنبد، پارک ملی گلستان، تنگراه، گرگان | ●
|
| TH | IT-M | ●
|
|
| |
131 | Strigosella africana (L.) Botsch. | گنبد، پارک ملی گلستان، آلمه،رباط قرهبیل،گرگان | ●
|
| TH | IT-SS -M |
|
|
| |
132 | Strigosella grandiflora (Bunge) Botsch. | گنبد،گرگان | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
133 | Strigosella turkestanica (Litv.) Botsch. | گنبد | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
134 | Campanulaceae | Campanula rapunculus L. | گنبد،گرگان، مینودشت | ●
|
| HE | IT-E-M |
|
|
|
135 | Cannabaceae | Celtis australis L. | گنبد | ● Cul |
| PH | IT-M |
|
|
|
136 | Capparaceae | Capparis spinosa L. | گنبد، گرگان، رامیان | ●
|
| PH | IT-E-M | ●
|
|
|
137 | Caprifoliaceae | Lomelosia micrantha (Desf.) Greuter & Burdet | گنبد، مراوهتپه به بجنورد، | ●
|
| TH | IT |
|
|
|
138 | Valeriana orientalis (DC.) SeNNikov | گنبد | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
139 | Caryophilaceae | Acanthophyllum adenophorum Freyn | گنبد | ●
|
| CH | IT |
|
|
|
140 | Agrostemma githago L. | گنبد | ●
|
| CH | IT |
|
|
| |
141 | Dianthus crinitus Sm. | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| CH | IT |
|
|
| |
142 | Dianthus orientalis Adams | گنبد به مراوهتپه، پارک ملی گلستان، گرگان | ●
|
| CH | IT |
|
|
| |
143 | Gypsophila bicolor (Freyn & Sint.) Grossh. | گنبد، مراوهتپه تا بجنورد | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
144 | Gypsophila vaccaria (L.) Sm. | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| TH | COSM |
|
|
| |
145 | Herniaria cinerea DC. | گنبد، اترک | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
146 | Herniaria hirsuta L. | گنبد | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
147 | Holosteum umbellatum L. subsp. glutinosum (M.Bieb.) Nyman | گنبد | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
148 | Minuartia hamata (Hausskn. & Bornm.) Mattf. | گنبد | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
149 | Sabulina lineata (Boiss.) Dillenb. & Kadereit | گنبد | ●
|
| CH | IT |
|
|
| |
150 | Silene apetala Willd. | گنبد | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
151 | Silene coronaria (L.) Clairv. | گنبد، گلیداغ | ● |
| HE | IT | ● |
|
| |
152 | Silene diversifolia subsp. Bergiana (Lindm.) L.Medina | گنبد |
| ● | TH | IT |
|
|
| |
153 | Silene indeprensa Schischk. | گنبد | ● |
| HE | IT |
|
|
| |
154 | Silene latifolia Poir. subsp. alba (Mill.) Greuter & Burdet | گنبد | ●
|
| HE | COSM |
| ●
|
| |
155 | Frankenia pulverulenta L. | گنبد، گلیداغ | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
156 | Spergularia rubra (L.) J.Presl & C.Presl | گنبد،گرگان، اترک |
| ●
| TH-HE | COSM |
|
|
| |
157 | Stellaria media (L.) Vill. | گنبد،گرگان |
● |
| TH-HE | COSM | ● |
|
| |
158 | Colchicaceae | Colchicum robustum (Bunge) Stef. | گنبد، هوتن | ●
|
| GE.t | IT |
|
|
|
159 | Colchicum trigynum (Steven ex Adams) Stearn | گنبد، مراوهتپه تا بجنورد، | ●
|
| GE.t | IT |
|
|
| |
160 | Convolvulaceae | Calystegia silvatica (Kit.) Griseb. | گنبد،گرگان، مینودشت، گلیداغ | ●
|
| HE | COSM |
|
|
|
161 | Convolvulus arvensis L. | گنبد، گرگان، مینودشت | ●
|
| HE | COSM |
| ●
|
| |
162 | Convolvulus dorycnium L. | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| HE | IT-M |
|
|
| |
163 | Convolvulus dorycnium subsp. oxysepalus (Boiss.) Rech.f. | گنبد، مراوهتپه، گلیداغ | ●
|
| HE | IT-M |
|
|
| |
164 | Convolvulus dorycnium subsp. subhirsutus (Regel & Schmalh.) Sa'ad | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| CH | IT |
|
|
| |
165 | Convolvulus pseudocantabrica Schrenk ex Fisch. & C.A.Mey. | گنبد، گرگان، مینودشت، مراوهتپه تا بجنورد، آلمه | ●
|
| CH | IT-ES |
|
|
| |
166 | Convolvulus pseudocantabrica subsp. askabadensis (Bornm. & Sint.) Vved. | گنبد، مراوهتپه تا بجنورد | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
167 | Cupressaceae | Cupressus sempervirens L. | گنبد |
| Cul | PH | IT-M |
|
|
|
168 | Cyperaceae | Carex divulsa Stokes | گنبد، گلیداغ | ●
|
| HE-GE.r | IT-ES |
|
|
|
169 | Carex flacca subsp. erythrostachy (Hoppe) Holub | گنبد | ●
|
| HE-GE.r | IT-ES -M |
|
|
| |
170 | Carex grioletii Roem. ex Schkuhr | گنبد | ●
|
| HE-GE.r | IT |
|
|
| |
171 | Carex melanostachya M.Bieb. ex Willd. | گنبد | ●
|
| HE-GE.r | IT-ES |
|
|
| |
172 | Carex phyllostachys C.A.Mey. | گنبد | ●
|
| HE-GE.r | IT |
|
|
| |
173 | Cyperuslaevigatus subsp. distachyos (All.) Ball | گنبد | ●
|
| HE-GE.r | IT-M |
|
|
| |
174 | Cyperus longus L. | گنبد | ●
|
| HE-GE.r | PL |
|
|
| |
175 | Cyperus rotundus L. | گنبد،گرگان | ●
|
| GE.t | PL | ●
| ●
|
| |
176 | Ebenaceae | Diospyros lotus L. | گنبد، گرگان، مینودشت | ●
|
| PH | IT-M | ●
|
|
|
177 | Elaeagnaceae | Elaeagnus angustifolia L. | گنبد | ● Cul |
| PH | PL |
|
|
|
178 | Euphorbiaceae | Chrozophora tinctoria (L.) A.Juss. | گنبد، مینودشت | ●
|
| TH | IT-SS -M |
|
|
|
179 | Euphorbia helioscopia L. | گنبد،گرگان، مینودشت | ●
|
| TH | IT-ES -M |
|
|
| |
180 | Euphorbia granulata Forssk. | گنبد، مراوهتپه، ترکمن صحرا، گرگان | ●
|
| TH | IT-ES -SS | ● |
|
| |
181 | Euphorbia peplus L. | گنبد، گرگان، مینودشت | ●
|
| TH | COSM | ●
| ●
|
| |
182 | Fabaceae | Albizia julibrissin Durazz. | گنبد | ● Cul |
| PH | PL |
|
|
|
183 | Alhagi pseudalhagi (M.Bieb.) Desv. ex Wangerin | گنبد | ●
|
| CH | IT-ES-M | ● |
|
| |
184 | Astragalus campylorrhynchus Fisch. & C.A.Mey. | گنبد | ●
|
| TH | IT-ES-M |
|
|
| |
185 | Astragalus filicaulis Fisch. & C.A.Mey. ex Ledeb | گنبد، گرگان | ●
|
| TH | IT-ES |
|
|
| |
186 | Astragalus tribuloides Delile | گنبد، پارک ملی گلستان، گرگان | ●
|
| TH-HE | IT-SS-M |
|
|
| |
187 | Caragana halodendron (Pall.) Dum.Cours. | گنبد، مراوهتپه | ●
|
| PH | IT-ES-M |
|
|
| |
188 | Cercis siliquastrum L. | گنبد | ● Cul |
| PH | IT-M |
|
|
| |
189 | Colutea buhsei (Boiss.) Shap. | گنبد،پارک ملی گلستان، آلمه، رباط قرهبیل، گرگان تا شاهرود | ●
|
| PH | IT-ES |
|
|
| |
190 | Colutea persica Boiss. | گنبد، گرگان | ●
|
| PH | IT |
|
| ●
| |
191 | Colutea porphyrogramma Rech.f. | گنبد، گرگان، مراوهتپه، خراسان | ●
|
| PH | IT |
|
| ● | |
192 | Lathyrus sphaericus Retz. | گنبد، گرگان، مینودشت | ●
|
| TH | IT-SS-M |
|
|
| |
193 | Medicago monantha (C.A.Mey.) Trautv. | گنبد | ●
|
| TH-HE | IT |
|
|
| |
194 | Medicago orbicularis (L.) Bartal. | گنبد | ●
|
| TH-HE | IT-M |
|
|
| |
195 | Medicago polymorpha L. | گنبد، گرگان، مراوهتپه | ●
|
| TH-HE | PL | ●
|
|
| |
196 | Medicago rigidula (L.) All. | گنبد، گلیداغ، گرگان |
| ● | TH | IT-M |
|
|
| |
197 | Onobrychis radiata (Desf.) M.Bieb. | گنبد، گلیداغ |
| ● | HE | ES |
|
|
| |
198 | Oxytropis kopetdagensis Gontsch. | گنبد، مینودشت، مراوهتپه | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
199 | Prosopis farcta (Banks & Sol.) J.F.Macbr. | گنبد، مینودشت، مراوهتپه | ●
|
| CH | IT |
|
|
| |
200 | Trifolium angustifolium L. | گنبد، گرگان | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
201 | Trifolium resupinatum L. | گنبد، بندرگز، گرگان، پارک ملی گلستان، تنگراه | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
202 | Trifolium scabrum L. | گنبد | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
203 | Vicia johannis Tamamsch | گنبد، گلیداغ |
| ● | TH-HE | IT |
|
|
| |
204 | Vicia narbonensis L. | گنبد، گلیداغ | ● |
| TH-HE | IT-ES -M |
|
|
| |
205 | Vicia tenuifolia Roth | گنبد،گلیداغ، گرگان، مینودشت | ●
|
| HE | IT-ES |
|
|
| |
206 | Fagaceae | Quercus castaneifolia C.A.Mey. | گنبد | ● Cul |
| PH | IT |
● |
|
|
207 | Frankeniaceae | Frankenia pulverulenta L. | گنبد | ●
|
| TH | PL |
|
|
|
208 | Geraniaceae | Erodium cicutarium (L.) L'Hér. | گنبد، گرگان | ●
|
| TH-HE | COSM | ●
|
|
|
209 | Erodium oxyrhinchum M.Bieb. | گنبد، گرگان | ●
|
| TH-HE | IT-ES -SS |
|
|
| |
210 | Geranium molle L. | گنبد، مینودشت | ●
|
| TH | IT-ES -M |
|
|
| |
211 | Hypericaceae | Hypericum perforatum L. | گنبد تا بجنورد | ●
|
| HE | PL | ●
|
|
|
212 | Iridaceae | Crocus biflorus Mill. | گنبد |
| ●
| GE.t | ES |
|
|
|
213 | Gladiolus italicus Mill. | گنبد،مینودشت، بجنورد | ●
|
| GE.t | IT-M |
|
|
| |
214 | Iris fosteriana Aitch. & Baker | گنبد | ●
|
| GE.t | IT |
|
|
| |
215 | Iris kopetdagensis Vved. | گنبد، پارک ملی گلستان، آلمه، مراوهتپه | ●
|
| GE.t | IT-ES |
|
|
| |
216 | Moraea sisyrinchium (L.) Ker Gawl. | گنبد | ●
|
| GE.t | IT-M |
|
|
| |
217 | Ixioliriaceae | Ixiolirion tataricum (Pall.) Schult. & Schult.f. | گنبد | ●
|
| GE.b | IT-SS-ES | ●
|
|
|
218 | Juglandaceae
| Carya illinoinensis (Wangenh.)K.Koch
| گنبد |
| Cul | PH | COSM | ● |
|
|
219 | Juglans regia L. | گنبد | ● Cul |
| PH | IT-M | ●
|
|
| |
220 | Juncaceae | Juncus hybridus Brot. | گنبد، اترک، گلیداغ | ●
|
| TH | IT |
|
|
|
221 | Lamiaceae | Dracocephalum baldshuanicum (Gontsch.) A.L.Budantzev | گنبد،آزادشهر تابجنورد | ●
|
| TH | IT |
|
|
|
222 | Dracocephalum royleanum Benth. | گنبد، اترک، گلیداغ | ●
|
| TH | IT | ●
|
|
| |
223 | Marrubium anisodon K.Koch | گنبد، گرگان | ●
|
| HE | IT | ●
|
|
| |
224 | Marrubium vulgare L. | گنبد، گرگان، علیآباد، کلاله، پارک ملی گلستان، تنگراه | ●
|
| HE | PL | ●
|
|
| |
225 | Phlomoides labiosiformis (Popov) Adylov, Kamelin & Makhm. | گنبد، گرگان به بجنورد، آزادشهر | ●
|
| HE | IT |
|
|
| |
226 | Phlomoides laciniata (L.) Kamelin & Makhm. | گنبد، کلاله، مراوهتپه، جنگل گلستان،آلمه، آزادشهر | ● |
| GE.t | IT-M |
|
|
| |
227 | Salvia abrotanoides (Kar.) Sytsma | گنبد، گلیداغ، آزادشهر، رامیان | ● |
| CH | IT |
|
|
| |
228 | Salvia leriifolia Benth. | گنبد | ● |
| HE | IT |
|
|
| |
229 | Salvia reuteriana Boiss. | گنبد | ● |
| HE | IT | ● |
|
| |
230 | Stachys byzantina K.Koch | گنبد، کردکوی، گرگان، پارک ملی گلستان | ● |
| HE | IT-ES |
|
|
| |
231 | Teucrium chamaedrys subsp. sinuatum (Čelak.) Rech.f. | گنبد، گلیداغ، جنگل گلستان، تنگه گل، تنگراه | ● |
| CH | IT-ES -M |
|
|
| |
232 | Teucrium chamaedrys subsp. Syspirense (K.Koch) Rech.f. | گنبد،گرگان،مینودشت، دوزین، پارک ملی گلستان، تنگهگل، رامیان | ● |
| CH | IT-ES -M |
|
|
| |
233 | Teucrium polium L. | گنبد، گلیداغ، رامیان، بندر ترکمن، پارک ملی گلستان |
| ● | CH | IT-M |
|
|
| |
234 | Vitex agnus-castus L. | گنبد، گلیداغ، رامیان، بندر ترکمن، پارک ملی گلستان | ● |
| PH | IT-M | ● |
|
| |
235 | Liliaceae | Fritillaria raddeana Regel | گنبد | ● |
| GE.b | IT |
|
|
|
236 | Gagea exilis Vved. | گنبد | ● |
| GE.b | IT |
|
|
| |
237 | Gagea lutea (L.) Ker Gawl. | گنبد، مراوهتپه | ● |
| GE.b | IT |
|
|
| |
238 | Gagea reticulata (Pall.) Schult. & Schult.f. | گنبد،گرگان، جنگل لوه | ● |
| GE.b | IT |
|
|
| |
239 | Gagea tenera Pascher | گنبد، اترک، پارک ملی گلستان، آلمه، میرزابایلو | ● |
| GE.b | IT |
|
|
| |
240 | Gagea vegeta Vved. | گنبد،گرگان، بجنورد، باجگیران،قوچان، مشهد،نیشابور،شاهرود | ● |
| GE.b | IT |
|
|
| |
241 | Tulipa harazensis Rech.f. | گنبد، مراوهتپه، کلاله، ترکمن صحرا، پارک ملی گلستان، بجنورد | ● |
| GE.b | IT |
|
| ●
| |
242 | Tulipa hoogiana B.Fedtsch. | گنبد، گلیداغ | ● |
| GE.b | IT |
|
|
| |
243 | Tulipa undulatifolia var. micheliana (Hoog) Wilford | گنبد، مراوهتپه | ● |
| GE.b | IT |
|
|
| |
244 | Tulipa montana Lindl. | گنبد، مراوهتپه | ● |
| GE.b | IT |
|
|
| |
245 | Lytheraceae | Punica granatum L. | گنبد | ● Cul |
| PH | PL | ● |
|
|
246 | Malvaceae | Hibiscus trionum L. | گنبد، مراوهتپه، اترک | ● |
| TH-HE | IT | ● |
|
|
247 | Malva aegyptia L. | گنبد | ● |
| TH | IT-M | ● |
|
| |
248 | Malva nicaeensis All. | گنبد | ● |
| TH-HE | IT-M | ● |
|
| |
249 | Malva parviflora L. | گنبد | ● |
| TH | IT-M | ● |
|
| |
250 | Malvalthaea heterophylla I.Riedl | گنبد | ● |
| TH | IT |
|
| ● | |
251 | Malvalthaea palmata I.Riedl | گنبد | ● |
| TH | IT |
|
| ● | |
252 | Malvella sherardiana (L.) Jaub. & Spach | گنبد | ● |
| HE | IT-M |
|
|
| |
253 | Moraceae | Ficus carica L. | گنبد | ● Cul |
| PH | IT-M | ● |
|
|
254 | Myrtaceae | Eucalyptus camaldulensis Dehnh. | گنبد |
| ● Cul | PH | PL | ● |
|
|
255 | Oleaceae | Fraxinus angustifolia Vahl | گنبد | ● Cul |
| PH | IT-M |
|
|
|
256 | Fraxinus excelsior L. | گنبد | ● Cul |
| PH | IT |
|
|
| |
257 | Olea europaea L. | گنبد | ● Cul |
| PH | IT-SS -M | ● |
|
| |
258 | Onagraceae | Circaea lutetiana L. | گنبد | ● |
| HE | IT-ES -M |
|
|
|
259 | Orobanchaceae | Orobanche aegyptiaca Pers. | گنبد، گلیداغ | ● |
| TH | IT |
|
|
|
260 | Orobanche mutelii F.W.Schultz | گنبد | ● |
| TH-HE | IT-M |
|
|
| |
261 | Oxalidaceae | Oxalis corniculata L. | گنبد |
| ● | TH-HE | COSM | ●
|
|
|
262 | Papaveraceae | Fumaria parviflora Lam. | گنبد،گرگان،مینودشت، تنگه گل تا بجنورد | ● |
| TH | IT | ● |
|
|
263 | Fumaria vaillantii Loisel. | گنبد، هوتن | ● |
| TH | IT-ES-M | ● |
|
| |
264 | Glaucium oxylobum Boiss. & Buhse | گنبد، گلیداغ | ● |
| TH-HE | IT-M |
|
|
| |
265 | Hypecoum pendulumL. | گنبد، مراوهتپه | ● |
| TH | IT-SS-M | ● |
|
| |
266 | Papaver rhoeas L. | گنبد، مراوهتپه، هوتن | ● |
| TH | IT-ES-M | ● |
|
| |
267 | Roemeria hybrida (L.) DC. | گنبد | ● |
| TH | IT-SS-M |
|
|
| |
268 | Roemeria pavonina (Schrenk) Banfi, Bartolucci, J.-M.Tison & Galasso | گنبد، پارک ملی گلستان، رباط قرهبیل | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
269 | Roemeria refracta DC. | گنبد، گلیداغ، هوتن | ● |
| TH | IT | ●
|
|
| |
270 | Pinaceae | Pinus brutia var. eldarica (Medw.) Silba =Pinus eldarica Medw. | گنبد |
| ● Cul | PH | IT |
|
|
|
271 | Plantaginaceae | Kickxia elatine subsp. sieberi (Rchb.) Hayek | گنبد | ● Cul |
| TH | IT-SS -M |
|
|
|
272 | Linaria chalepensis (L.) Mill. | گنبد، گرگان | ●
|
| TH | IT-M |
|
|
| |
273 | Linaria dalmatica (L.) Mill. | گنبد،گرگان |
| ●
| HE | M |
|
|
| |
274 | Plantago afra L. | گنبد، گرگان | ● |
| TH | IT-SS -M |
|
|
| |
275 | Plantago lanceolata L. | گنبد،گرگان | ● |
| HE | IT-ES -M |
|
|
| |
276 | Plantago loeflingii L. | گنبد | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
277 | Plantanaceae | Platanus orientalis L. | گنبد | ● Cul
|
| PH | IT-M |
|
|
|
278 | Plumbaginaceae | Psylliostachys spicatus (Willd.) Nevski | گنبد | ● |
| TH | IT-ES |
|
|
|
279 | Poaceae | Aegilops kotschyi Boiss. | گنبد | ● |
| TH | IT |
|
|
|
280 | Aegilops tauschii Coss. | گنبد | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
281 | Aegilops triuncialis L. | گنبد،گرگان، پارک ملی گلستان، آلمه | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
282 | Aeluropus lagopoides (L.) Thwaites | گنبد | ● |
| HE | IT-M |
|
|
| |
283 | Alopecurus myosuroides Huds. | گنبد | ● |
| HE | IT-M |
|
|
| |
284 | Arundo donax L. | گنبد،مینودشت | ● |
| GE.r | IT |
|
|
| |
285 | Avena barbata Pott ex Link | گنبد،مینودشت | ● |
| TH | IT-SS -M |
|
|
| |
286 | Avena clauda Durieu | گنبد | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
287 | Avena eriantha Durieu | گنبد | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
288 | Avena fatua L. | گنبد، مراوهتپه | ● |
| TH | IT-M | ●
|
|
| |
289 | Avena sterilis L. | گنبد | ● |
| TH | IT-M |
| ●
|
| |
290 | Avenasterilis subsp. Ludoviciana (Durieu) Nyman | گنبد | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
291 | Avena wiestii Steud. | گنبد، گلیداغ، شاهپسند | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
292 | Bothriochloa ischaemum (L.) Keng | گنبد | ● |
| HE | PL |
|
|
| |
293 | Brachypodium distachyon (L.) P.Beauv. | گنبد | ● |
| TH-HE | IT-M |
|
|
| |
294 | Bromus briziformis Fisch. & C.A.Mey. | گنبد،گلیداغ | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
295 | Bromus danthoniae Trin. | گنبد، مراوهتپه | ● |
| TH | IT-SS |
|
|
| |
296 | Bromus japonicus Houtt | گنبد | ● |
| TH-HE | PL |
|
|
| |
297 | Bromus madritensis L. | گنبد | ● |
| TH | M |
|
|
| |
298 | Bromus sterilis L. | گنبد، گلیداغ، گرگان، مینودشت | ● |
| TH-HE | IT-ES -M |
| ● |
| |
299 | Bromus tectorum L. | گنبد | ● |
| TH | COSM |
| ● |
| |
300 | Calamagrostis pseudophragmites (Haller f.) Koeler | گنبد | ● |
| GE.r | IT-ES -M |
|
|
| |
301 | Catapodium rigidum (L.) C.E.Hubb. | گنبد | ● |
| TH | COSM |
|
|
| |
302 | Cenchrus orientalis (Rich.) Morrone | گنبد، مراوهتپه | ● |
| GE.r | IT |
|
|
| |
303 | Cynodon dactylon (L.) Pers. | گنبد،گرگان، مینودشت | ● |
| GE.r | PL | ● |
|
| |
304 | Dactylis glomerata L. | گنبد، گرگان، مینودشت، پارک ملی گلستان، آلمه، بجنورد | ● |
| HE | PL | ● |
|
| |
305 | Eleusine indica (L.) Gaertn. | گنبد | ● |
| HE | PL | ● |
|
| |
306 | Eremopyrum bonaepartis (Spreng.) Nevski | گنبد | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
307 | Eremopyrum orientale (L.) Jaub. & Spach | گنبد | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
308 | Festuca myuros L. | گنبد | ● |
| TH | IT-SS -M | ●
|
|
| |
309 | Hordeum bulbosum L. | گنبد، گلیداغ | ● |
| HE | IT-M |
|
|
| |
310 | Hordeum murinum subsp. leporinum (Link) Arcang. | گنبد، گلیداغ | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
311 | Hordeum murinum subsp. Glaucum (Steud.) Tzvelev | گنبد، گرگان | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
312 | Hordeumvulgare subsp. spontaneum (K.Koch) Asch. & Graebn. | گنبد | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
313 | Imperata cylindrica (L.) Raeusch. | گنبد | ● |
| GE.r | IT-SS -M |
|
|
| |
314 | Lolium rigidum Gaudin | گنبد | ● |
| TH-HE | IT-M | ● |
|
| |
315 | Lolium temulentum L. | گنبد | ● |
| TH | PL | ● |
|
| |
316 | Milium vernale M.Bieb. | گنبد | ● |
| TH | IT-ES -M | ● |
|
| |
317 | Panicum miliaceum L. | گنبد، مینودشت |
| ● | TH | IT-M |
|
|
| |
318 | Phalaris minor Retz. | گنبد، مینودشت، گمیشان | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
319 | Phleum paniculatum Huds. | گنبد، گرگان، مینودشت، گلیداغ | ● |
| TH | IT-ES -M |
|
|
| |
320 | Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud. | گنبد، گرگان، مینودشت | ● |
| HEL | COSM | ● | ● |
| |
321 | Poa aNNua L. | گنبد، مینودشت | ● |
| TH | COSM | ● |
|
| |
322 | Poa bactriana Roshev. | گنبد تا بجنورد، مراوهتپه | ● |
| HE | IT |
|
|
| |
323 | Poa bulbosa L. | گنبد، گرگان، آلمه، مراوهتپه | ● |
| GE.b | IT-ES -M |
|
|
| |
324 | Poa infirma Kunth | گنبد | ● |
| TH | IT-ES-M |
|
|
| |
325 | Poa masenderana Freyn & Sint. | گنبد | ● |
| HE | IT-M |
|
|
| |
326 | Poa nemoralis L. | گنبد | ● |
| HE | PL |
|
|
| |
327 | Poa pratensis L. | گنبد | ● |
| GE.r | PL | ● | ● |
| |
328 | Poa trivialis L. | گنبد | ● |
| GE.r | PL | ● |
|
| |
329 | Polypogon monspeliensis (L.) Desf. | گنبد | ● |
| TH | IT-SS -ES | ● |
|
| |
330 | Puccinellia gigantea (Grossh.) Grossh. | گنبد | ● |
| HE | IT-ES |
|
|
| |
331 | Schismus arabicus Nees | گنبد | ● |
| TH | IT-ES -M |
| ●
|
| |
332 | Schismus barbatus (L.) Thell. | گنبد | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
333 | Sclerochloa dura (L.) P.Beauv. | گنبد، مراوهتپه | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
334 | Setaria viridis (L.) P.Beauv. | گنبد، گرگان، مینودشت، پارک ملی گلستان | ● |
| TH-HE | COSM | ● | ● |
| |
335 | Sorghum halepense (L.) Pers. | گنبد، مینودشت | ● |
| GE.r | COSM |
| ● |
| |
336 | Sphenopus divaricatus (Gouan) Rchb. | گنبد | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
337 | Stipa barbata Desf. | گنبد | ● |
| HE | IT-M |
|
|
| |
338 | Stipa pulcherrima K.Koch | گنبد، گلیداغ، آلمه | ● |
| HE | IT-ES -M |
|
|
| |
339 | Polygonaceae | Polygonum aviculare L. | گنبد، گرگان | ● |
| TH-HE | COSM | ● |
|
|
340 | Polygonum bellardii All. | گنبد | ● |
| TH | IT-ES -M |
|
|
| |
341 | Rumex conglomeratus Murray | گنبد، دوزین | ● |
| HE | IT-ES | ● |
|
| |
342 | Rumex patientia L. | گنبد، گلیداغ | ● |
| HE | IT-ES | ● |
|
| |
343 | Rumex tuberosus L. | گنبد، گلیداغ | ● |
| GE.t | IT-M |
|
|
| |
344 | Polypodiaceae | Dryopteris caucasica (A.Braun) Fraser-Jenk. & Corley | گنبد، پارک ملیگلستان، سولگرد، تنگه راه | ● |
| HE | IT |
|
|
|
345 | Polystichum aculeatum (L.) Roth | گنبد، پارک ملی گلستان، تنگراه، مراوهتپه، گلیداغ | ● |
| HE | IT-ES |
|
|
| |
346 | Primulaceae | Lysimachia arvensis (L.) U.MaNNs & Anderb. | گنبد، گرگان | ● |
| TH-HE | IT-ES | ● |
|
|
347 | Ranunculaceae | Adonis aestivalis L. | گنبد، مراوهتپه | ● |
| TH | IT-ES-M | ● |
|
|
348 | Adonis dentata Delile | گنبد | ● |
| TH | IT-ES -M |
|
|
| |
349 | Adonis microcarpa DC. | گنبد | ● |
| TH | IT-M |
|
|
| |
350 | Adonis scrobiculata Boiss. | گنبد | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
351 | Anemone biflora DC. | گنبد، مراوهتپه | ● |
| GE.t | IT |
|
|
| |
352 | Delphinium ajacis L. | گنبد، هوتن | ● |
| TH | IT-ES | ●
|
|
| |
353 | Delphinium hispanicum Willk. ex Costa | گنبد، هوتن | ● |
| HE | IT-M |
|
|
| |
354 | Delphinium leptocarpum (Nevski) Nevski | گنبد، هوتن | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
355 | Delphinium persicum Boiss. | گنبد، هوتن | ●
|
| TH | IT |
|
|
| |
356 | Delphinium rugulosum Boiss. | گنبد | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
357 | Nigella sativa L. | گنبد | ● |
| TH | IT | ● | ● |
| |
358 | Ranunculus cicutarius Schltdl. | گنبد، گلیداغ،گرگان | ● |
| GE.t | IT-ES |
|
|
| |
359 | Ranunculus dolosus Fisch. & C.A.Mey. | گنبد، دوزین | ● |
| TH-HE | IT |
|
| ● | |
360 | Ranunculus falcatus L. | گنبد، گرگان | ● |
| TH | IT-ES -M |
|
|
| |
361 | Ranunculus muricatus L. | گنبد، گرگان | ● |
| TH | IT-ES -M |
| ● |
| |
362 | Ranunculus sceleratus L. | گنبد، هوتن، بندر گز | ● |
| TH-HE | COSM |
| ● |
| |
363 | Thalictrum minus L. | مراوهتپه به گنبد، گرگان، مینودشت، تنگراه | ● |
| HE | PL |
| ● |
| |
364 | Rosaceae | Ceataegus pentagyna Waldst. & Kit. ex Willd. | گنبد، گرگان، پارک ملی گلستان | ● |
| PH | IT-M | ● |
|
|
365 | Mespilus germanica L. = Crataegus germanica (L.) Kuntze | گنبد | ● Cul |
| PH | IT-M | ● |
|
| |
366 | Pyracantha coccinea M.Roem. | گنبد | ● Cul |
| CH | IT | ● |
|
| |
367 | Prunus cerasifera Ehrh. | گنبد | ● |
| PH | IT-ES |
|
|
| |
368 | Rosa beggeriana Schrenk ex Fisch. & C.A.Mey. | گنبد | ● |
| CH | IT |
|
|
| |
369 | Rosa canina L. | گنبد | ● |
| CH | IT-ES -M |
|
|
| |
370 | Rubus caesius L. | گنبد، گرگان | ● |
| CH | IT-ES -M |
|
|
| |
371 | Rubus creticus Tourn. ex L. | گنبد، گرگان، مینودشت |
| ● | CH | IT-M |
|
|
| |
372 | Rubiaceae | Callipeltis cucullaris (L.) DC. | گنبد | ● |
| TH | IT-SS |
|
|
|
373 | Crucianella sintenisii Bornm. | گنبد، مراوهتپه | ● |
| CH | IT |
|
|
| |
374 | Galium humifusum M.Bieb. | گنبد | ● |
| HE | IT-M |
|
|
| |
375 | Galium tenuissimum M.Bieb. | گنبد، مراوهتپه | ● |
| TH | IT |
|
|
| |
376 | Rubia florida Boiss. ex Hohen. | گنبد | ● |
| CH | IT |
|
|
| |
377 | Thliphthisa gorganica (Schönb.-Tem. & Ehrend.) P.Caputo & Del Guacchio | گنبد، گرگان، شاهپسند | ● |
| CH | IT |
|
| ● | |
378 | Rutaceae | Haplophyllum acutifolium (DC.) G.Don | گنبد، گلیداغ | ● |
| HE | IT |
|
|
|
379 | Salicaceae | Populus alba L. = Populus caspica (Bornm.) Bornm. | گنبد | ● Cul |
| PH | COSM |
| ● |
|
380 | Populus euphratica Olivier | گنبد،گلیداغ | ●
|
| PH | IT-M |
| ● |
| |
381 | Salix aegyptiaca L. | گنبد | ● Cul |
| PH | IT-M | ●
|
|
| |
382 | Salix alba L. | گنبد | ●
|
| PH | IT-ES -M |
|
|
| |
383 | Solanaceae | Atropa acuminata Royle ex Lindl. | گنبد، گلیداغ | ● |
| HE | IT | ● |
|
|
384 | Datura stramonium L. | گنبد، مینودشت، گرگان |
| ● | TH | PL | ● |
|
| |
385 | Hyoscyamus aureus L. | گنبد، مراوهتپه، ترکمن صحرا |
| ● | HE | M |
|
|
| |
386 | Hyoscyamus reticulatus L. | گنبد، مراوهتپه، ترکمن صحرا | ● |
| TH-HE | IT-M |
|
|
| |
387 | Mandragora turcomanica Mizgir. | گنبد، مراوهتپه، ترکمن صحرا | ● |
| HEM | IT |
|
|
| |
388 | Physalis halicacabum crantz | گنبد، گلستان، کلاله |
| ● | TH | IT |
|
|
| |
389 | Solanum dulcamara L. | گنبد، گلستان، کلاله | ● |
| CH | IT-ES-M |
|
|
| |
390 | Solanum nigrum L. | گنبد، گلستان، کلاله | ● |
| TH-HE | IT | ● |
|
| |
391 | Solanum villosum Mill. | گنبد، کلاله، دوزین | ● |
| TH | PL |
|
|
| |
392 | Tamaricaceae | Tamarix arceuthoides Bunge | گنبد، گلستان،تالاب آلماگل |
| ●
| PH | IT |
|
|
|
393 | Tamarix smyrnensis Bunge | گنبد، گرگان، بندر گز | ●
|
| PH | IT-ES |
|
|
| |
394 | Tamarix tetragyna Ehrenb. | گنبد، گرگان، بندر گز | ● |
| PH | IT |
|
|
| |
395 | Thymelaeaceae | Diarthron vesiculosum(Fisch. & C.A.Mey. ex Kar. & Kir.) C.A.Mey. | گنبد | ● |
| TH | IT |
|
|
|
396 | Typhaceae | Typha latifolia L. | گنبد | ● |
| HEL | COSM | ● | ● |
|
397 | Ulmaceae | Ulmus minor Mill. | گنبد | ● Cul
|
| PH | IT-ES -M |
|
|
|
398 | Verbenaceae | Phyla nodiflora (L.) Greene | گنبد | ● |
| HE | COSM |
|
|
|
399 | Viscaceae | Viscum album L. | گنبد | ● |
| EPI-HEPA | IT-ES -M |
|
|
|
400 | Vitaceae | Vitis vinifera L. =Vitis sylvestris C.C.Gmel. | گنبد | ● Cul |
| PH | PL | ● |
|
|
401 | Zygophyllaceae | Tribulus terrestris L. | گنبد | ● |
| TH-HE | PL | ● |
|
|
402 | Zygophyllum atriplicoides Fisch. & C.A.Mey. | گنبد | ● |
| CH | IT-SS |
|
|
|
شکل زیستی: همی‌کریپتوفیت (HE)، تروفیت (TH)، فانروفیت (PH)، شامئوفیت (CH)، ژئوفیت (GE)، ژئوفیت غده‌دار (GE.t)، ژئوفیت ریزوم (GE.r)، ژئوفیت پیازدار (GE.b).
پراکنش جغرافیایی: IT (ایرانی-تورانی)، M (مدیترانه)، ES (اروپا-سیبری)، SS (صحارا-سندی)، PL (چندناحیه‌ای)، COSM (جهان‌گستر).
گیاهان کشت شده (Cultivated, Cul)، گیاهان غیربومی (Alien, Al).
بحث و نتیجه‌گیری
بر مبنای آمار هواشناسی سی ساله و نمودار آمبروترمیک (شکل2)، شهرستان گنبد از اقلیم گرم و خشک برخوردار بوده و شرایط خشکی و گرما از اردیبهشت تا آبان در منطقه حاکم است. به‌دلیل میزان بارندگی کم (450-400 میلی‌متر) و رطوبت نسبی زیاد (60-70 درصد)، این منطقه به اقلیم خشک و نیمه‌خشک تبدیل شده است. با توجه به این دادهها، شهرستان گنبد در بسیاری از سال‌ها در تابستان، با گذر از مرز 50 درجه سانتی‌گراد به گرمترین شهر کشور تبدیل شده است (سازمان هواشناسی استان گلستان، 1402). همچنین در سال‌های اخیر به‌دلیل تغییر شرایط اقلیم، افزایش دما و روزهایی با گرمای طاقت‌فرسا، وزش باد شدید، خشکسالی‌های مکرر در این منطقه به وضوح دیده می‌شود. شهرستان گنبد به‌دلیل واقع شدن در موقعیت خاص جغرافیایی، شرایط توپوگرافی و سامانه‌هاي جوي موثر بر منطقه، شرایط زیست اقلیمی ویژه‌اي دارد (حشمت‌پور و همکاران، 1392) و در چنین شرایط اقلیمی، حفاظت از تنوع زیستی بومی برای پایداری زیستگاه لازم و ضروری است (Alam et al., 2017).
مطالعه فلورستیک شهرستان گنبد در پژوهش حاضر در مجموع تعداد 402 گونه و زیرگونه گیاهی متعلق به 66 تیره و 247 جنس برای شهرستان گنبد نشان داد که همچنان معرف تنوع گیاهی بالای این منطقه است. در بخش توزیع فراوانی گونه‌ها در شهرستان گنبد، با توجه به تعداد بالای جنسها و گونههای تیره Poaceae، به نظر می‌رسد اعضای این تیره به‌دلیل سازگاری با محیط شهری، نیازهای فیزیولوژیک کمتر و غیر خوشخوراک بودن برای دام توانسته در منطقه چیره شود که داده‌های حاضر با سایرین همسو می‌باشد (مظفریان، 1373؛ ملکشی و همکاران، 1401). بالا بودن گسترش گونههای تیره Asteraceae می‌تواند بیانگر سازش‌پذیری با شرایط نامساعد منطقه و قدرت پراکنش بالای آن در منطقه و نیز چرای بی‌رویه دام و درصد بالای تخریب پوشش گیاهی باشد. این موارد با نتایج سلیمان‌پور و همکاران (1400)؛ نداف (1400) و رحیمی و همکاران (1395) هم‌خوانی دارد. تیره حبوبات Fabaceae به‌عنوان یکی از تیره‌های گیاهی با فراوانی بالا در شهرستان گنبد، بزرگترین تیره فلور ایران و به‌طورکلی در اغلب مناطق کشور (مظفریان، 1373) و نیز سایر نواحی استان گلستان (پیرا و همکاران، 1399) پراکنش زیادی دارد. گونههای تیره Lamiaceae نیز به‌عنوان یکی از تیره‌های گیاهی با فراوانی بالا در شهرستان گنبد، می‌تواند به علت داشتن بوی معطر و تیره Boraginaceae به‌دلیل داشتن خارهای فراوان و خشن توسط دام مورد چرای کمتر قرار گرفته باشند. این خانواده در سایر نواحی استان گلستان مانند گالیکش فراونی بالایی دارد (پیرا و همکاران، 1399). در خصوص جنس‌های مهم با پراکنش زیاد در شهرستان گنبد می‌توان به جنس‌های Cousinia, Centaurea, Achillea و Acanthophyllum اشاره کرد که حضور آنها در حاشیه جاده، ارتفاعات در خاک‌های فقیر و کم بازده و ارتفاعات نشان از سازگاری آنها با شرایط آب و هوایی ایران-تورانی دارد (ملکشی و همکاران، 1401). این گیاهان از گسترش بالایی برخوردارند و تا حدودی در سایر نواحی رویشی ایران و تورانی کشور مانند خراسان شمالی و رضوی نیز نوعی فرصتطلبی از خود نشان می‌دهند (قادری‌نژاد و جعفری، 1400). در مناطقی از شهرستان که به علت تبخیر زیاد و بالا بودن سطح آب زیرزمینی، نمک روی سطح زمین گسترش پیدا کرده، گونههای نمکدوست مانند Salsola turcumanica و Halocnemum strobilaceum به خوبی رشد کرده‌اند (رحیمی و همکاران، 1395).
بر اساس مطالعه حاضر مشخص شد که پوشش گیاهی غالب شهرستان گنبد از نوع تروفیت و گیاهان یک‌ساله است (شکل 4 و جدول 2). همزمانی دوره رویشی این گیاهان با بارشهای بهاره در ماه‌های فروردین تا خرداد، دلیل اصلی تعداد بیشتر این گیاهان است، به‌طوری‌که در سایر ماه‌های سال حضور آنها کم و فقط بقایای گونه‌ها مشاهده می‌شود. به‌نظر می‌رسد فرصت گسترش گیاهان یک‌ساله در نتیجه دخالت‌های انسانی و چرای بی‌رویه دام در منطقه افزایش پیدا کرده است (دهشیری و همکاران، 1398). مطالعات سایرین نیز نشان می‌دهد فراوانی تروفیت‌ها بیانگر تخریب‌هایی است که در مناطق شهری و روستایی صورت میگیرد (اسدی و همکاران، 1402). دومین شکل زیستی از نظر فراوانی در فلور شهرستان گنبد، همیکریپتوفیتها هستند. این گروه گیاهان چندساله عمدتا علفی هستند که به‌دلیل تحمل شرایط سخت، در فصول مناسب جوانه‌های گیاه از طریق ساقه می‌رویند، بنابراین نشان از سازش‌پذیری زیاد با شرایط آب و هوایی و چرای دام و نیز انعطاف‌پذیری مراتع در برابر تخریب را دارد. نتایج حاضر با یافته‌های فتاحی و همکاران (1400)، اسدی و همکاران (1402) و Houessou و همکاران (2012) یکسان می‌باشد. همچنین حضور درصد کمی از ژئوفیت‌ها در شهرستان گنبد (شکل 4 و جدول 2)، به‌نظر می‌رسد به دلیل شرایط آب و هوایی خشک و نیمه‌خشک منطقه و احتمالا کم عمق بودن خاک در اثر فرسایش است. نتایج مشابهی در مناطقی با اقلیم مشابه به‌دست آمده است (رحیمی و همکاران، 1395). با توجه به شرایط اقلیمی حاکم در شهرستان گنبد، انتظار میرفت درصد فانروفیتها، به‌دلیل آستانه تحمل پایین آنها نسبت به شرایط خشکی، بسیار کم باشد که نتایج حاضر این موضوع را تأیید کرد (شکل 4 و جدول 2) و از این نظر هم با مطالعات سایرین همسو می‌باشد (امینی و همکاران، 1400؛ قادری‌نژاد و جعفری، 1400).
تغییر کاربری‌های زمین ناشی از دخالت‌های انسانی به‌طور قابل توجهی غنای گونههای بومی را کاهش می‌دهند (Jasinaviciute & Veteikis, 2022) و در عین حال فراوانی گونههای فرصت‌طلب را افزایش می‌دهند. یافته‌های بسیاری نشان می‌دهد هر گونه مداخلات در زیستگاه تاثیرات منفی بر روی گونههای بومی و گونههای با پراکنش محدود دارند. در این مطالعات، کشاورزی به‌عنوان عامل اصلی از دست دادن تنوع زیستی و کاهش در غنای گونههای بومی شناخته شده است. گونههای فرصت‌طلب با تحمل به شرایط سخت و تهدیدکننده قادرند در مکان‌های تحت تسلط انسان نسبت به مکان‌های طبیعی پراکنش بیشتری پیدا کنند (Sanchez-Ortiz et al., 2020). هر چه گیاهان یک منطقه از تنوع بیشتری برخوردار باشند، انتظار بازگشت و استقرار مجدد گونه بیشتر است و نگرانی کمتری از انقراض گونههای گیاهی منطقه وجود دارد، اما گیاهانی که به ناحیه رویشی خاصی تعلق دارند، در صورت قرار گرفتن در خطر انقراض، استقرار دوباره آن سخت و یا غیرممکن است (قادری نژاد و جعفری، 1400).
بررسی پراکنش جغرافیایی و زیستی گیاهان مشخص نمود که شهرستان گنبد در ناحیه ایران-تورانی واقع شده است. بخش گسترده‌ای از فلور منطقه در ناحیه ایران-تورانی یا گونههای مشترک با نواحی دیگر عناصر رویشی دارند که توانسته‌اند با شرایط اقلیمی منطقه سازگار شوند. آب و هوای منطقه ایران و تورانی به‌دلیل قاره‌ای و فصلی بودن آن از مناطق همجوار کاملا متمایز است. این منطقه با نرخ بالای گونه‌زایی بومی در برخی جنس‌های Cousinia، Allium و Acanthophyllum است (Memariani et al., 2016b). در فلور شهرستان گنبد بیش از 10 گونه بوم‌زاد (انحصاری) از جمله گیاهان Fessia gorganica، Serratula gracillima، Hesperis hyrcana، وTulipa harazensis حضور دارند (جدول 2). با توجه به اینکه گونههای بوم‌زاد فقط در مناطق محدود پراکنش دارند در معرض انواع تهدیدات ناشی از تغییرات آب و هوایی، تاثیرات چرای دام و توسعه انسانی به‌طور قابل توجهی آسیب‌پذیر هستند، بنابراین توجه به حفاظت این گونه‌ها امری ضروری و حایز اهمیت است (McClinton et al., 2022). در فرآیند تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی در امر حفاظت، به مکانیابی برای حفاظت از گونههای در معرض خطر اولویت بیشتری داده می‌شود و متاسفانه به حفاظت بسیاری از مناطق با غنای بومی در معرض تهدید توجهی نمی‌شود (Planchuelo et al., 2020). بدیهی است با از دست رفتن زیستگاه گونههای بوم‌زاد، امکان انقراض جهانی گونه‌ها فراهم می‌شود و همین امر اولویت توجه به این گونه‌ها را نشان می‌دهد (Memariani et al., 2016a). این پژوهش بر رابطه بین صفات گیاهی گونه‌ها و توزیع گیاهان در معرض خطر و نابودی در اکوسیستم‌های مختلف شهری تاکید می‌کند و به سازگاری‌های تکاملی در فلور شهری اشاره می‌کند.
در شهرستان گنبد حدود 82 گونه گیاه دارویی گزارش شده است که این تعداد در مقایسه با 1500 گونه گیاهی که در کشور ارایه شده است، با توجه به وسعت این شهرستان تعداد قابل توجهی است (نداف، 1400). از جمله این گیاهان می‌توان به گونه‌هایی مانند Tribulus terrestris ,Nigella sativa Fumaria parviflora ,Malva nicaeensis,, Alhagi pseudalhagi اشاره نمود. بهره‌برداری از گیاهان دارویی جنبه اقتصادی و تولید داخلی دارد (امیراحمدی و همکاران، 1401). مهمترین روش برای جلوگیری از انقراض گونههای دارویی، حفاظت، قرق، جلوگیری از ورود دام تا زمان رسیدن بذر به کشت است (نداف، 1400).
تعداد 50 گونه بومی کاشته شده مانند Celtis australis، Nerium oleander، Platanus orientalis، Olea europaea و Fraxinus angustifolia و یا غیربومی مانند Eucalyptus camaldulensis و Pinus brutia subsp. eldarica و نیز گونههای علفی غیربومی مانند Erigeron Canadensis، Amaranthus retroflexus و Spergularia rubra در فلور شهرستان گنبد وجود دارد، که در (جدول 2) در ستون جداگانه مشخص شدهاند. گیاهان درختی یا درختچه‌ای بومی یا غیربومی که کاشته شده هستند، به‌دلیل سازگاری با شرایط محیطی و اقلیمی بهصورت قابل توجهی در منطقه گسترش یافته است. این گونه‌ها بیشتر در فضای سبز شهری و به‌عنوان بادشکن استفاده می‌شوند و عمدتا از نوع درختی و درختچه‌ای هستند. گونههای علفی غیربومی که در جدول (2) فهرست شدهاند، به‌طور عمده علفهای هرز و در مواردی با پتانسیل تهاجمی هستند (POWO, 2024 ; PFAF, 2024 ;UTP, 2024).
با توجه به نتایج مطالعه حاضر با وجود شرایط حاکم در منطقه، پوشش گیاهی موجود با شرایط خشک و نیمه‌خشک منطقه سازگار شده است و دوره خشکی سالیان اخیر بر نوع گونه و تیپ رویشی غالب در منطقه تاثیر گذاشته است و تقریبا اکثر جمعیت گونههای بومی در این منطقه در معرض عوامل تهدیدکننده زیستگاه با دخالت‌های انسانی از جمله گسترش مناطق مسکونی شهری و روستایی و نیز توسعه جاده‌ها، فعالیت‌های کشاورزی و چرای بیش از حد دام هستند. نظر به اهمیت حفظ تنوع زیستی برای پایداری اکوسیستم‌های طبیعی و انسان ساخت، گام اول حفاظت از تنوع گیاهی مطالعات فلوریستیک مشابه مطالعه حاضر است که در نهایت با بررسی عوامل مخرب بر پوشش گیاهی و ارایه راهکارهای صحیح جلوگیری از نابودی و انقراض گونههای بوم‌زاد برای بهره‌برداری پایدار گیاهان دارویی، علوفه‌ای و مرتعی و حتی با پتانسیل استفاده در فضای سبز شهری پیشنهاد می‌شود. از سوی دیگر، ضروری است جهت جلوگیری از آسیب رسیدن به ذخایر ژنتیکی محلی، بررسی سازگاری و مراحل رویشی گیاهان دارویی و نیز تکثیر در مزارع توسط مدیریت شهری وجامعه محلی اقدام شود.
منابع
اسدی، آ.، جعفری، آ.ن. و قاسم‌زاده، ف. (1402) مطالعه فلوریستیک پنج روستای دهستان آلاداغ در شهرستان بجنورد خراسان شمالی، ایران. یافته‌های نوین در علوم زیستی، 10(1): 81-98.
اسدی، م.، مظفریان، و.ا.، قهرمانی‌نژاد، ف.، نریمیسا، س.، جعفری، ع.، کاظم‌پوراوصالو، ش. و لطفی، ا. (1367-1403) فلور ایران. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، صفحات 184-1.
امیراحمدی، ف.، یوسفی، م. و میرجلیلی، س.ع. (1401) بررسی فلور، شکل زیستی و گونههای دارویی در بخش مرکزی کیار شرقی (حد فاصل بین دستگرد امامزاده و شلمزار) در استان چهارمحال و بختیاری. تاکسونومی و بیوسیستماتیک، 14(51): 1-24.
امینی، م.، جعفری، آ.ن. و قاسم‌زاده، ف. (1400) مطالعه فلوريستيک ناحيه اسدلي- رختيان در بجنورد، استان خراسان شمالي. نشریه حفاظت زیست‌بوم گیاهان، 9(18): 37-67.
باقرآبادی، ر. (1401) مطالعه فلور، شکل زیستی و انتشار جغرافیایی کندوله، استان کرمانشاه. پژوهش و فناوری محیط‌زیست، 7(11): 68-57.
بتولی، ح. (1397) معرفي فلور، شكل‌هاي زيستي و پراكنش جغرافيايي گياهان مناطق بياباني آران و بيدگل، استان اصفهان. مجله پژوهش‌های گیاهی، 31(2): 258-275.
پیرا، ن.ی.، پناهی‌میرزاحسنلو، ج.، بهمنش، ب. و بیک‌محمدی، م. (1399) مطالعه فلور و معرفي گونه‌هاي گياهي در معرض خطر منطقه فارسيان شهرستان گالیكش، استان گلستان. نشریه حفاظت زیست‌بوم گیاهان، 8(17): 175-194.
حبیبی، م.، صدقی‌پور، و.، عرب‌طاهری، م. و حسن‌عباسی، ن.ع. (1392) مطالعه مقدماتی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان گنبد کاووس، استان گلستان، مجموعه مقالات اولین همایش ملی مدیریت منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، اسفند. 8، صفحه 9.
حسینی، س.ع. (1392) فلور استان گلستان، اولین همایش منطقهای گیاهان دارویی شمال کشور، گرگان، صفحات 1-8.
حسینی، س.ع.، خطیرنامنی، ج. و اکبرزاده، م. (1393) بررسی تغییرات پوشش گیاهی مراتع نیمه استپی استان گلستان، مطالعه موردی منطقه مراوهتپه. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 21(4): 685-697.
حشمت‌پور، ع.، اعتصامی، م.، ملکی، س.، آذرنیا، م.، صفی‌‌خانی، س. و عباسیان، ا. (1392) ارزیابی پتانسیل بیوکلیماتیک انسانی شهرستان گنبد-کاووس با استفاده از شاخصهاي بیکر، دماي موثر، فشار عصبی و اولگی، مجموعه مقالات اولین همایش ملی مدیریت منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، صفحه 14.
دهشیری، م.م.، نورایی، ف. و معصومی، س.م. (1398) مطالعه فلوریستیک منطقه اسلام‌آباد غرب در زاگرس مرکزی. نشریه حفاظت زیست‌بوم گیاهان، 7(14): 21-44.
رحیمی، ع.، عطری، م. و خاوری‌نژاد، ر. (1395) مطالعه فلور بخش امن پناهگاه حیات‌وحش میاندشت در استان خراسان شمالی. تاکسونومی و بیوسیستماتیک، 8(27): 39-56.
سازمان هواشناسی استان گلستان. (1402). قابل دسترس در آدرس اینترنتی: https://www.golestanmet.ir/
سلیمان‌پور، س.م. و حاتمی، ا. (1399) بررسی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان در غرب آبخیز مهارلو استان فارس. تاکسونومی و بیوسیستماتیک، 12(45): 22-1.
سلیمانی، ف. و خارا، ج. (1397) بررسی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی عناصر گیاهی منطقه حفاظت‌شده جنگلی میرآباد. تاکسونومی و بیوسیستماتیک،10(34): 37-90.
غراوی، س.ا.، بهمنش، ب.، طهماسبی، ا. و نامور، ا. (1402) واکاوی و تحلیل راهکارهای پیشگیری از تغییر کاربری و تصرفات اراضی مرتعی از دیدگاه کارشناسان شهرستان گنبدکاووس. نشریه علمی تحقيقات مرتع و بيابان ایران. 30(2): 297-310.
فتاحی، ب.، قربان‌پوردلیوند، م.، گرگانی، ب. و قاسمی‌حاجی‌آبادی، ف. (1400) بررسي کورولوژي، شکل زيستي و ترکيب گونه‌اي عناصر گياهي مراتع، مطالعه موردي دامنه‌هاي جنوبي کوه گرمه ملاير، همدان. حفاظت زیست‌بوم گیاهان، 9(18): 268-283.
قادری‌نژاد، ف. و جعفری، آ.ن. (1400) مطالعه فلوریستیک منطقه شمال روستای قره‌جقه شهرستان قوچان در استان خراسان رضوی. مجله زيست‌شناسی گیاهی ايران، 13(48): 77-100.
کاظمی، ف. و ابراهیمیان، م. (1396) رویکرد‌هایی برای گسترش مفهوم خشک منظرسازی در پارک‌های شهری، سومین همایش ملی و سومین همایش بین‌المللی معماری، عمران و شهر‌سازی در آغاز هزاره سوم، تهران، صفحات 1-13.
محرابیان، ا.ر. و مجنونیان، ه. (1394) مروری بر جغرافیای گیاهی ایران، رویکرد حفاظتی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران، 478 صفحه.
مظفریان، و.ا. (1373) طبقه‌بندی گیاهان، جلد 1 و 2، مورفولوژی، تاکسونومی، انتشارات امیرکبیر، تهران، 512 صفحه.
مظفریان، و.ا. (1394) شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران، نشر فرهنگ معاصر، 1444 صفحه.
ملکشی، ع.، بخشی‌خانیکی، غ.ر.، نداف، م. و ربیعی، م. (1401) بررسی مقدماتی فلور، شکل زیستی و کوروتیپ گیاهان منطقه بوزداغی در استان خراسان شمالی. تاکسونومی و بیوسیستماتیک، 14(52)، 1-22.
نداف، م. (1400) مطالعه فلوريستيك و معرفي گياهان دارويي منطقه بابا امان، خراسان شمالي. مجله پژوهش‌های گیاهی، 34(1): 15-1.
نداف، م.، اجتهادی، ح.، مصداقی، م. و فرزام، م. (1396) معرفی فلور، شکل زیستی و پراکندگی جغرافیایی گونههای گیاهی منطقه جوزک- چمن‌بید، استان خراسان شمالی، ایران. زيست‌شناسي گياهي ايران، 9(32): 69-88.
نودهی، ن. و اکبرلو، م. (1396) بررسی تنوع گونههای گياهان دارويی مراتع ييلاقی اسدلی- پلميس در استان خراسان شمالی. علوم و تکنولوژی محيط زيست، 19(5): 537-545.
یاری، ر.، حشمتی، غ.ع. و رفیعی، ح. (1397) معرفي فلور، شكل زيستي، پراكنش جغرافيايي و شناسايي وضعيت حفاظتي گياهان، مطالعه موردي: مراتع ييلاقي چهارباغ استان گلستان. مجله زيست‌شناسي ايران، 31(3): 736-750.
Akhani, H. (2005) Illustrated flora of Golestan National Park, Iran, Volume 1, Tehran University Publications, 570p.
Akhani, H. (2023) The Illustrated flora of Golestan National Park, Iran, Volume 2, Tehran University Publications, 712p.
Alam, H., Zaman Khan Khattak, J., Babu Thru Ppoyil, Sh., Kurup, Sh. and Saleh Ksiks, T. (2017) Landscaping with native plants in the UAE. Emirates Journal of Food and Agriculture, 29(10): 729-741. DOI: 10/9755/ejfa.2017.v29.i10.319/
Davis, P.H. (Ed.) (1965-1988) Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vols. 1-10, Edinburgh University Press, Edinburgh.
Dos Santos, P., Brilhante, M.A., Messerschmid, T.F.E., Serrano, H.C., Kadereit, G., Branquinho, C. and de Vos JM (2022) Plant growth forms dictate adaptations to the local climate. Front in Plant Science, 13: 1023595. DOI: 10.3389/fpls.2022.1023595/
Ghazanfar, S.A. and Edmondson, J.R. (2013-2016) Flora of Iraq Vol.5 (parts 1-2) Ministry of Agriculture Baghdad & Royal Botanic Garden, Kew, pp. 1-255.
Ghazanfar, S.A., Edmondson, J.R. and Hind, D.J.N. (2019) Flora of Iraq Vol.6. Ministry of Agriculture Baghdad & Royal Botanic Garden, Kew, pp. 1-349.
Hongquan, S., Ruiqi, M., Genxin, S., Shiyan, Z., Dong, W., Yaobin, W. and Tianqi, B. (2024) Impacts of land cover changes on dust emissions in northern China (2000–2020). Land Degradation Development, 35(8): 1-13. Retrieved from https://doi.org/10.1002/ldr.5094/
Houessou, L.G., Teka, O., Oumorou, M. and Sinsin, B. (2012) Hemicryptophytes plant species as indicator of grassland state in semi-arid region: case study of W Biosphere Reserve and its surroundings area in Benin (West Africa). International Journal of Biological and Chemical Science, 6(3): 1271-1280. DOI: http://dx.doi.org/10.4314/ijbcs.v6i3.30/
IUCN (2024) The IUCN red list of threatened species, Version 2024-1, ISSN 2307-8235. Retrieved from: https://www.iucnredlist.org/
Jalili, A. and Jamzad, Z. (1999) Red data book of Iran, Florae and Range, Res, Ins., Press, 747p.
Jasinaviciute, A. and Veteikis, D. (2022) Assessing landscape instability through land-cover change based on the Hemeroby Index (Lithuanian Example). Land, 11, 1056. Retrieved from https://doi.org/10.3390/ land11071056/
McClinton, J.D., Kulpa, S.M., Grames, E.M. and Leger, E.A. (2022) Field observations and remote assessment identify climate change, recreation, invasive species, and livestock as top threats to critically imperiled rare plants in Nevada. Front in Conservation Science, 3: 1070490. DOI: 10.3389/fcosc.2022.1070490/
Memariani, F., Joharchi, M.R. and Akhani, H. (2016b) Plant diversity of Ghorkhod Protected Area, NE Iran. Phytotaxa, 249(1): 118–158. Retrieved from http://dx.doi.org/10.11646/phytotaxa.249.1.6/
Memariani, F., Zarrinpour, V. and Akhani, H. (2016a) A review of plant diversity, vegetation and phytogeography of the Khorassan-Kopet Dagh floristic province in the Irano-Turanian region (Northeastern Iran-southern Turkmenistan). Phytotaxa, 249(1): 8–30. Retrieved from http://dx.doi.org/10.11646/phytotaxa.249.1.4/
PFAF. (2024) Plant Of The Future. 2010-2024, Plants For A Future is a charitable company limited by guarantee, registered in England and Wales. Charity No. 1057719, Company No. 3204567.
Planchuelo, G., Kowarik, I. and Von der Lippe, M. (2020) Endangered plants in novel urban ecosystems are filtered by strategy type and dispersal syndrome, not by spatial dependence on natural remnants. Ecology and Evolution, 8(18): 1-12. DOI: 10.3389/fevo.2020.00018/
POWO. (2024) Royal Botanic Garden. Plant Of The World Online. Kew Science. Retrieved from https://powo.science.kew.org/about/
Raunkiaer, C. (1934) The life forms of plant and statistical plant geography, Clarendon Press, Oxford, 328p.
Rechinger, K.H. (1963–2015) Flora Iranica, vols. 1–181, Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, Graz; vol. 175. Akademische Verlagsgesellschaft, Salzburg; vols. 176–181. Verlag des Naturhistorischen Museums, Wien.
Rechinger, K.H. (1977) Plants of the Touran protected area, Iran. Iranian Journal of Botany, 1(2): 155-180.
Sanchez-Ortiz, K., Taylor, K.J.M., De Palma, A., Essl, F., Dawson, W., Kreft, H., Pargel, J., Pyshek, P., Kleunen, M.V., Weigelt, P. and Purvis, A. (2020) Effects of land-use change and related pressures on alien and native subsets of island communities. PLOS ONE, 15(12): e0227169. Retrieved from https://doi.org/10.1371/journal.pone.0227169/
Townsend, C.C., Guest, E., Omar, S.A. and Al-kayat, A.H. (1960-1985) Flora of Iraq. Ministry of Agriculture and Agrarian Reform Republic of Iraq, 1-4 and 8-9.
UTP. (2024) Useful Temperate Plants. Retrieved from https://Temperate.Theferns.Info/2024/
Identification of flora, biological forms and geographical distribution of plant species for Gonbad city at arid and semi-arid region
Ayda Salmani Lotf Abadi1, Maryam Shahbazi2*, Bahram Zehzad3 and Sepideh Saeedi4
1) M.Sc. Student of Environmental Sciences, Faculty of Fisheries and Environment, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
2) Associate Professor of Environmental Sciences, Faculty of Fisheries and Environmen, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran. *Corresponding Author Email Address: maram.shahbazi@gau.ac.ir
3) Assistant Professor of Biodiversity and Ecosystem Management, Environmental Sciences Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
4) Assistant Professor of Environmental Sciences, Faculty of Fisheries and Environment, Gorgan University of
Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
Date of Submission: 2024/10/27 Date of Acceptance: 2025/02/10
Abstract
Understanding the plants of each region is the first step in investigating the destructive factors on vegetation, providing correct solutions for the sustainable conservation and exploitation of plant species, and preventing the extinction of species. Gonbad city has an arid and semi-arid climate and more than 6 months of dry season per year. The aim of this research is to introduce the flora, life form, and geographical distribution of plants in Gonbad County. In the two seasons of autumn and spring, by visiting the region and based on available resources, plant species were identified and listed. A total of 401 plant species and subspecies belonging to 66 families and 246 genera are present in the region, which indicates the high plant diversity of the region. The Poacea family with 60 species, Asteraceae with 44 species, and Fabaceae with 24 species formed the main plant families. According to Raunkiær's classification, the life form of plants includes 43.5% therophytes, 28% hemicryptophytes, 12.2% geophytes, 7.8% chamaeophytes, and 8% phanerophytes. A larger number of species (37.5% of the total species) are related to the Irano-Turanian geographical distribution. 81 medicinal species and 11 endemic species were reported in the flora of this region. nd 11 endemic species were reported in the flora of this region. In terms of conservation value, 1 endangered species, 3 threatened species, 6 vulnerable species, 3 near-threatened species, and 27 opportunistic species were identified. With proper management and providing appropriate solutions, it is possible to preserve the native flora of this urban area, use native species suitable for urban green space, and restore the pasture ecosystems around the city.
Keywords: Biological forms, Conservation status, Geographical distribution, Gonbad city, Native plants..