Strategic factors in dealing with the influence of ISIS on the regional relations of the Islamic Republic of Iran

Subject Areas : Political and International Researches Quarterly

saleh zeinalian ¹ , parviz ahadi ^{2 *} , Mohammad Yousefi Joybari ³

1 - PhD student in political science and international relations, Islamic Azad University, Tabriz branch, Iran
2 - Assistant Professor of the Department of Political Science and International Relations of Azad University, Tabriz Branch, member of the academic staff of Bonab Branch
3 - Associate Professor and Faculty Member, Department of Political Science and International Relations, Islamic Azad University, Tabriz Branch

Received: 2023-09-30 Accepted : 2024-11-03 Published : 2024-11-03

Keywords: Strategic indicators, dealing with ISIS influence, regional relations, Iran,

Abstract :

The purpose of the current research was to investigate the strategic factors in dealing with the influence of ISIS on the regional relations of the Islamic Republic of Iran. The research method was applied and mixed exploratory. The sample of the qualitative part of experts and experts in charge of foreign relations. The population of this research in the quantitative part of experts and experts in charge of foreign relations, which in 1401 are working in research centers with the number of 335 people and randomly A class was selected. The analysis was carried out based on the Max Kyuda 10 software of Lisrel software. The findings of the quantitative part confirmed all the qualitative parts based on the model of the structural equation model. Strategies have a factor of 221/0 on the influence of ISIS on the regional relations of the Islamic Republic.

Full-Text:



فصلنامه پژوهش های سیاسی و بین المللی دوره 15، شماره 60، شماره پیاپی (60)، پاییز 1403، ص 95 ـ 51

 

مقاله پژوهشی

عوامل راهبردی در مقابله با تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی ایران 

صالح زینالیان،¹ پرویز احدی²* و محمد یوسفی جویباری³

تاریخ دریافت: 08/07/1402                             تاریخ پذیرش: 13/08/1403  

  

چکیده: هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل راهبردی در مقابله با تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی ایران بود .روش پژوهش از نظر هدف تحقیق جزء تحقیقات کاربردی بود، و از نظر ماهیت توصیفی و از منظر متغیرها یک پژوهش آمیخته اکتشافی بود. نمونه آماری بخش کیفی پژوهش خبرگان و کارشناسان مسئول روابط خارجه، گروه های تکفیری و داعش است جامعه آماری این پژوهش در بخش کمی و به منظور پاسخگویی به سوالات پرسشنامه، خبرگان و کارشناسان مسئول روابط خارجه، گروه های تکفیری و داعش است، که در سال ۱۴۰۱ در مراکز تصمیم گیرنده و مراکز تحقیقاتی مشغول بکار هستند.  در بخش کمی 335 نفر به صورت تصادفی از بین فعالان روابط خارجی و تروریسم منطقه ای طبقه ای انتخاب شدند.  تحلیل یافته های  بخش کیفی بر اساس تحلیل تم با نرم افزار مکس کیودا 10 و بخش کمی بر اساس مدل معادلات ساختاری بر پایه نرم افزار لیزرل تحلیل انجام گرفت. یافته های بخش کمی تمامی بخش های کیفی را بر اساس الگوی مدل معادلات ساختاری مورد تایید قرار داد. عوامل راهبردی با ضریب 221/0 بر تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی تاثیر گذار است.

واژگان اصلی: شاخص های راهبردی، مقابله با تاثیرگذاری، داعش، روابط منطقه ای، ایران بین‌المللی.

 

 

 

 

 

مقدمه

یکی از مسائل مهم مربوط به تصمیم گیری در زمینه سیاست خارجی، ارتباط کشور با سایر کشورها، شناخت محیط خارجی و عوامل مؤثر بر آن است. در دنیای امروز، هر کشوری ملزم به داشتن یک سیاست خارجی موثر است که به دنبال تعامل با یکدیگر باشد. هدف این مقاله بررسی ماهیت پیدایش داعش و تأثیر آن بر فعالیت ها و تصمیمات جمهوری اسلامی ایران در ابعاد ملی، منطقه ای و بین المللی، منبع اصلی و مبنای تصمیم گیری های سیاست خارجی است. جمهوری اسلامی را باید شناخت و قدر دانست. با توجه به ظهور داعش و نفوذ منطقه ای و غیرمنطقه ای آن، هر کشوری برای دستیابی به منافع ملی خود تلاش می کند. بازیگران منطقه ای و غیرمنطقه ای در خدمت گروه ها و ملیت های مختلف فعالانه در منطقه مشارکت داشته اند. در این صورت ایران چگونه می تواند برای داشتن حداکثر منافع در منطقه بین المللی با دیگر قدرت های منطقه ای و بین المللی رقابت کند (کسری، 1392، 2).
داعش جنبشی خشن و رادیکال است که می خواهد خلافت اسلامی را احیا کند. نهضتی که توانست در مدت کوتاهی به فتوحات بزرگی دست یابد و از سوریه به عراق رفت و بخش هایی از عراق را اشغال کرد. سرانجام سرکرده داعش خود را خلیفه مسلمانان جهان خواند و از پیروان ادیان دیگر خواست که از آنها پیروی کنند (عباسی، 1392، 3).
ظهور و قدرت گرفتن داعش در عراق و سیطرۀ آن بر بخش های گسترده ای از این کشور، نه تنها عراق را با بحران امنیتی و تهدید سرزمینی جدی رو به رو ساخت، بلکه تهدیدات و مخاطرات مهمی را برای امنیت منطقه ای و بین المللی ایجاد کرده است. شکل گیری ساخت قدرت و سیاست در عراق در دورۀ پسا صدام نقطۀ عطفی در روابط میان ایران و عراق می باشد ولی با حضور داعش این روابط وارد فاز جدیدی شده است خصوصا این که داعش درصدد ایجاد یک واحد سرزمینی جدید در کشورهای عراق و سوریه بوده است.نه تنها ایران، بلکه بسیاری از کشورها و حتی روسیه پس از ظهور داعش،‌ در منطقه تغییر موضع داده اند همچنین سیاست خارجی ایالات متحده در قبال داعش به شکل قابل توجهی در روابط منطقه تاثیرگذار بوده است(رضاپور و شوهانی، ۱۴۰۰).

وهابیت جنبشی مذهبی است که محمد بن عبدالوهاب در قرن هجدهم در نجد عربستان بنیان گذاشت و از سال ۱۷۴۴ مورد پذیرش خاندان سعودی قرار گرفت. دیدگاه وهابی به یک پالایش اساسی در اسلام معتقد است و زیارت قبور و تقدیس برخی افراد را دلالتی بر شرک می‌داند. وهابیت هدف خود را بازگشت به آموزه‌های اصیل در قرآن و حدیث (سنت محمد) می‌داند و با هر نوع بدعتی مخالفت می‌کند. وهابیت از نظر ایدئولوژیکی پیرو اعتقادات ابن تیمیه و از نظر فقهی پیرو مذهب حنبلی است. وهابیت در منطقه خاورمیانه سبب پیدایش گروه‌های اسلام‌گرای بسیاری شد.

با توجه به آنچه بیان شد، در این پژوهش شاخص های راهبردی مقابله با تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی ایران، ارائه خواهد گشت. بنابراین، به دنبال ارائه ی پاسخ به این سوال هستیم که تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی ایران به چه شکل است؟

 

سوال اصلی مقاله       

عوامل راهبردی در تاثیر گذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی چگونه است؟

مبانی نظری و ادبیات تحقیق

تعریف مفاهیم و اصطلاحات 

داعش: یک گروه اسلام‌گرای تندرو و پیرو آموزه وهابی از اسلام سنی است. این گروه از ژوئیه ۲۰۱۴ ادعای خلافت جهانی کرد و خود را حکومت اسلامی (به عربی: الدولة الاسلامیة) نامید. همچنین زمانی بخش‌های بزرگی از شمال عراق و شرق سوریه را با جمعیت‌های ۲٫۸ و ۸ میلیون نفر و بخش‌های کوچکی را در لیبی، نیجریه و افغانستان به تصرف خود درآورده بود. این گروه به رهبری ابوبکر البغدادی از مجاهدین سلفی جداشده از شبکه القاعده تأسیس شده و با دولت‌های عراق، سوریه و دیگر گروه‌های شورشی مخالف دولت سوریه وارد جنگ شده‌است. داعش یکی از تندروترین گروه‌های اسلام‌گرا در خاورمیانه بود.این گروه علاوه بر عراق و سوریه بخش‌هایی از لیبی و نیجریه را نیز در کنترل خود درآورد. گروه‌های هم‌پیمان داعش در نقاط دیگر دنیا مثل افغانستان و آسیای جنوب شرقی نیز فعال هستند. ریشه داعش به جماعت توحید و جهاد می‌رسد که در سال ۱۹۹۹ به رهبری ابومصعب الزرقاوی تأسیس شد و در سال ۲۰۰۴ به شبکه القاعده پیوست و پس از آن به القاعده عراق معروف شد. این گروه که وارد جنگ با دولت عراق و نیروهای آمریکایی مستقر در عراق شده بود در سال ۲۰۰۶ با چندین گروه اسلام‌گرای دیگر ائتلاف کرد و «مجلس شورای مجاهدین» را تشکیل داد که یک قدرت مهم در استان انبار، وسیع‌ترین استان عراق، محسوب می‌شد. در ۱۳ اکتبر همان سال، مجلس شورای مجاهدین به همراه چند گروه شورشیِ دیگر «حکومت اسلامی عراق» را تشکیل داد. ابوایوب المصری و ابوعمر بغدادی دو رهبر اصلی حکومت اسلامی عراق بودند که در ۱۸ آوریل ۲۰۱۰ در عملیات ارتش آمریکا کشته شدند و ابوبکر بغدادی جایگزین آن‌ها شد(درج و نورانی،1401).

وهابیت: وهابیت جنبشی مذهبی است که محمد بن عبدالوهاب در قرن هجدهم در نجد عربستان بنیان گذاشت و از سال ۱۷۴۴ مورد پذیرش خاندان سعودی قرار گرفت. دیدگاه وهابی به یک پالایش اساسی در اسلام معتقد است و زیارت قبور و تقدیس برخی افراد را دلالتی بر شرک می‌داند. وهابیت هدف خود را بازگشت به آموزه‌های اصیل در قرآن و حدیث (سنت محمد) می‌داند و با هر نوع بدعتی مخالفت می‌کند. وهابیت از نظر ایدئولوژیکی پیرو اعتقادات ابن تیمیه و از نظر فقهی پیرو مذهب حنبلی است. وهابیت در منطقه خاورمیانه سبب پیدایش گروه‌های اسلام‌گرای بسیاری شد(رضا پور و شوهانی، 1400).

بنیاد گرایی اسلامی : بنیادگرایی اسلامی اساساً نتیجه خشونت تفکر اسلامی نیست بلکه التزام به منابع دینی بدون دستبرد، تحریف یا توجیه مبتنی بر دیدگاه شخصی است. از گروه‌های بنیادگرای اسلامی می‌توان به گروه‌های القاعده، داعش، طالبان، جهاد اسلامی مصر، اخوان‌المسلمین، انصار حزب‌الله، حزب‌الله لبنان، جنبش مقاومت اسلامی فلسطین و جمعیت فدائیان اسلام اشاره کرد(کیهانلو،1400).

داعش یکی از شاخه های القاعده و به طور مشخص یکی از شاخه های جبهه النصره است که شاخه ای از القاعده بود و در سوریه فعالیت می کرد. سازمان القاعده در اوایل دهه 1990 تاسیس شد و شکل گیری آن بر اساس یک نظریه مذهبی و سیاسی خاص است. نیروهای القاعده در این دهه دستخوش تغییرات متعددی شدند: مدتی در سودان بودند، سپس تا حملات 11 سپتامبر 2001 به افغانستان رفتند. پس از سقوط صدام در عراق، القاعده در عراق به رهبری زرقاوی تأسیس شد. پس از تغییرات در کشورهای عربی و آغاز جنگ داخلی در سوریه، یکی از اصلی ترین گروه های مخالف مسلح که اتفاقاً مسلح شد، جنبش القاعده بود که به جبهه النصره تغییر نام داد. پس از مدتی این رودخانه نیز قطع شد و داعش ایجاد شد (مسجد جامعی، 1394، 456). بحران داعش که یکی از چالش های مهم در عرصه سیاست خارجی کشورهای مختلف از جمله جمهوری اسلامی ایران است، تأثیرات بسیاری بر سیاست خارجی ایران گذاشته است. سوال اصلی این مقاله این است که ظهور داعش چه تاثیری بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سطوح مختلف داخلی، منطقه ای و بین المللی داشته است؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا بحث نظری در سیاست خارجی مطرح شد، سپس سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گرفت و پس از معرفی داعش و چگونگی شکل گیری آن در سه بعد داخلی، منطقه ای و بین المللی، تاثیر این گروه بر سیاست خارجی ایران مورد بررسی قرار خواهد گرفت.سیاست خارجی دولت هر کشور به عنوان تئوری رژیم در رژیم سازندگی شکل می گیرد. بر اساس این دیدگاه، واقعیت و روابط بین مردم از طریق زبان، ایده ها و مفاهیم شکل می گیرد. از دیدگاه سازه انگاری، بازیگران و ساختارها به هم مرتبط هستند. هویت و علاقه برای توانایی ما در پیش بینی تاریخ و ایجاد نظم ضروری است. سازه گرایان کارکرد مرکزی نظریه عقل گرایی و ایده کنشگرانی که بر اساس منطق قیاسی انتخاب های مستقلی انجام می دهند را رد می کنند. از منظر سازنده گرایی، هنجارها هویت و ترجیحات بازیگران را شکل می دهند و اهداف جمعی را تعیین می کنند. برساخت گرایی فراملی بر تأثیر هنجارهای اعمال شده توسط جامعه بین المللی یا بخش های آن با هم تأکید می کند. سازه گرایی ادعای واقع گرایی را رد می کند که سیاست خارجی یک کشور با به دست آوردن یا از دست دادن قدرت تغییر می کند، زیرا بر این اصل تأکید می کند که بازیگران سیاست خارجی تابع هنجارهای بین المللی هستند.        
به گفته مکتب، قدرت استاندارد، یعنی میزان تأثیرگذاری بر رفتار سیاست خارجی، به دو عامل بستگی دارد:
1- شباهت، یعنی چه تعداد از بازیگران نظام اجتماعی دارای پیش‌بینی ارزشی مشترک از رفتار هستند، بنابراین نیروی الزام‌آور هنجار بستگی به نحوه استفاده مشترک واحدهای نظام اجتماعی از آن دارد.
2-وضوح، یعنی اینکه هنجار چقدر می تواند رفتار مناسب را از رفتار نامناسب تشخیص دهد (فلاحی، 1389، 45).
رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران فرهنگی است که می توان آن را با ویژگی رویکرد ساختاری با مفاهیم کاربردی و جامع تبیین کرد (هادیان، 1382، 15).        
یکی از مفاهیمی که در مکتب سازه انگاری مورد تاکید قرار گرفته است، مفهوم هویت است. به گفته حامیان این نظام، وقتی هویتی داشته باشیم، می آییم به بحث مصالح کشور می پردازیم تا منافع و هویت ما در چارچوب کثرت گرایی معنا پیدا کند و رابطه این دو در نقطه ای تحلیل می شود. چشم انداز. از مسئولیت تعریف جمهوری اسلامی ایران نیز در دفاع از مسلمانان و به ویژه شیعیان است. رهبر انقلاب اسلامی رهبر همه شیعیان جهان است. اعتلای عزت حق تعالی خط قرمز جمهوری اسلامی است. بنابراین لازم است تعریف جمهوری اسلامی ایران در عراق و سوریه باشد و در راستای حفظ محور مقاومت تلاش شود (پروده، 1390، 45).        
بنابراین سیاست خارجی جمهوری اسلامی در رابطه با عراق و سوریه بر اساس اصول مندرج در قانون اساسی و بر اساس موازین و ارزش های فرهنگی و تاریخی در قالب هویت اسلامی آن ارزیابی می شود. در واقع ارزش های اسلامی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران یکی از عناصر تعیین کننده در سیاست کلان به شمار می رود. تحليل تاريخ سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران و شيوه هاي انجام شده در 30 سال اخير نشان مي دهد كه در حوزه فعاليت هاي آن اقداماتي از جمله تنفر از غرور، حمايت از حقوق ستمديدگان مي توان يافت. . حمایت او بر تلاش برای آزادی مردم تاکید کرد و صلح و ثبات دائمی را ترجیح داد. هویت ایران در نتیجه مبانی اسلامی و خارجی تثبیت و تثبیت شد. رویکرد سازندگی روشی مناسب برای شناخت و تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی در رابطه با توسعه این دو کشور است. زیرا نقش هویت و عوامل ناملموس مانند مذهب، فرهنگ، علایق مشترک و حتی تاریخ قابل تبیین است.

چارچوب نظری

شروع هر بحراني بستر و ريشه هاي مختلفي از جمله عوامل تاريخي، ژئوپلتيکي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي دارد. گاهي دولتها در مناسبات بين المللي، در راستاي دست يابي به منافع خود و يا جلوگيري از به خطر افتادن امنيت و ثبات کشور خود، اقدام به محدود کردن اثرپذيري خود از گروههاي تروريستي مي کنند. داعش خشن ترين تشکيلات تروريستي در بين همه گروههاي مسلح برجسته در منطقه خاورميانه است. پس از حمله آمريکا به عراق، شاخه القاعده در عراق پايه گذار داعش شد. پس از آنکه نا آرامي هاي سوريه شدت گرفت، داعش از عراق به سوريه هم وارد شد. ظهور داعش در عراق و سوريه تبعات مختلفي در خاورميانه و سپس در اغلب نقاط دنيا به همراه داشت. کشورهاي گوناگوني نيز با پديده داعش درگير شده و به ناچار در مقابل آن به تدابير مختلفي دست زدند. در اين ميان جمهوري اسلامي ايران به طور مستقيم با داعش در تقابل قرار گرفت زيرا داعش علاوه بر اينکه تماميت ارضي و رژيم هاي سياسي متحدان منطقه اي ايران را به چالش کشيد، تهديد امنيتي و ايدئولوژيکي براي ايران نيز به شمار مي رفت. لذا سياست خارجي ايران تحت تاثير ظهور داعش ناچار به اعمال راهکارهايي براي مقابله با آن شد(سنایی و کاویانپور، ۱۳۹۵).

گسترش اندیشه سلفی آن در دهه های گذشته آغاز شده و در 2011 به اوج خود رسیده است و فرقه هایی همچون طالبان و داعش هم از رحِم آن بیرون آمده اند. فعالیت گسترده گروه تروریستی داعش طی سال‌های 2018-2014 در عراق و سوریه با واکنش‌های مختلفی مواجه شد(اردم و همکاران، ۱۳۹۹).

یکی از معضلات بزرگ امنیت بین الملل، پدیده تروریسم است که حیات انسان ها و روابط میان ملت ها را در معرض خطر جدی قرار داده است. اکنون، جهان اسلام نیز با مسئله رشد جریان تروریسم مواجه است که برخاسته از تعالیم وهابیت و به نام سلفی‌گری سبب کشتار انسان ها شده است. کشور عربستان با استعانت از مبانی نظری و مفاهیم کلامی وهابیت به عنوان یکی از مهم ترین واحد های حامی تروریسم و به تأسی از آن به عنوان اخلالگر نظم بین الملل شناخته می‌شود. در مقابل گفتمان وهابیت، گفتمان اسلام سیاسی امام خمینی (ره) قرار دارد که با استفاده از مبانی اصیل اسلامی همواره می‌کوشد تا صلح را از طریق شناسایی و نابودی عناصر نا امن در سطح جهانی، جاری سازد(سیمبر و همکاران، ۱۳۹۶).

فعالیت گسترده گروه تروریستی داعش طی سالهای ۲۰۱۸-۲۰۱۴ در عراق و سوریه با واکنشهای مختلفی مواجه شد. وضعیت امنیتی جاری در کشورهای افغانستان، عراق و سوریه و همچنین آینده امنیت این کشورها و منطقه غرب آسیا در قبال فعالیت ها و جنایت های گروه های تکفیری- تروریستی طالبان، داعش و جبهه النصره و توسعه و گسترش قلمروی این گروه ها و امکان تسری به دیگر کشورهای منطقه و انتشار بی مهابای جنایات آن ها در رسانه های خبری و مجازی دنیا نشان از توطئه ای بسیار شدید علیه دنیای اسلام توسط صهیونیست ها و حامیان غربی آنها با ابزار وهابی - تکفیری جهت تاثیرگذاری در افکار عمومی جهانیان دارد تا اسلام هراسی در گستره وسیع تری به نمایش در آید.تحولات سیاسی که از سال 2011 میلادی در کشورهای عربی به ‏وقوع پیوست نه ‏تنها به استقرار حکومت‏‏ های دموکراتیک در منطقه ختم نشد، بلکه به پیدایش و گسترش داعش منجر گردید. این گروه‏‏ تروریستی‏ از شمال افریقا تا غرب‏ آسیا در کشورهای منطقه پدیدار گشت و دست به اقدامات تروریستی زد. با توجه به اینکه سوریه و عراق در کانون این بحران تروریستی قرار گرفتند، تهدید داعش بیش از پیش برای جمهوری اسلامی نمایان گشت. بنابراین، ایران با اتخاذ تدابیر و خط ‏‏مشی‏‏ های سیاسی و نظامی در تلاش برای دفع این تهدیدات برآمد تا از این طریق از فروپاشی حلقه ‏های مقاومت در منطقه ممانعت به ‏عمل آورد(درج و نورانی، ۱۴۰۱).

در سال‌های اخیر مطرح‌شدن جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان قدرت منطقه‌ای تأثیرگذار در غرب آسیا و نمایش قدرت در عراق، سوریه، لبنان و یمن نشان‌دهنده تحول در سیاست منطقه‌ای ایران نسبت به گذشته است. این نمایش قدرت علاوه‌بر افزایش توانمندی‌های نسبی و خلاء قدرت ناشی از تحولات ژئوپولیتیکی محیط پیرامونی، مرهون کنشگری منطقه‌ای نیروهای مستشاری ایران با محوریت نیروی قدس بوده است(حاتمی و رضایی،1398).

پيشينه تحقیق

جدول 1. پیشینه تحقیق

نویسندگان(سال پژوهش)- روش استفاده شده	عنوان مقاله	نتایج
درج و نورانی (۱۴۰۱) روش توصیفی تحلیلی	جمهوری اسلامی ایران برای حذف داعش از معادلات عراق و سوریه به چه اقداماتی دست زده است؟	اتخاذ سیاست دفاعِ فعال این کشور در قبال حضور و فعالیت داعش در عراق و سوریه را ایجاب می ‏کند و در این راستا به حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی خود مبادرت می ‏ورزد.
مرادی و حیدری (۱۴۰۱) روش توصیفی تحلیلی	عوامل جغرافیایی چه نقشی در ایجاد ناامنی‌ها در عراق و تأثیر آن بر روابط با ایران داشته‌اند؟	اما تنش‌های پایدار در روابط ایران و عراق، عمدتاً ماهیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی دارند که این امر ضرورت توجه به این عوامل توسط تصمیم‌گیرندگان سیاست خارجی ایران را مضاعف می‌کند.
علیپور گرجی و همکاران(۱۴۰۰) روش توصیفی تحلیلی	سیاست خارجی ایالات متحده در قبال داعش در سال‌های 2013-2017، چگونه قابل تبیین است؟	که ایالات متحده در سال‌های 2013-2017 تلاش دارد از یک سو داعش را مهار و از سوی دیگر نفوذ خود را با هزینۀ دولتی که مسئولیت به آن احاله شده، افزایش دهد.
رضا پور و شوهانی (۱۴۰۰) روش تبیینی و تحلیلی	راهبردهای روسیه در خاورمیانۀ پساداعش چگونه تغییر می کند؟	که روسیه‌ی پساداعش درصدد ابقاء نیروها و تسلیحات و ایجاد پایگاه‌های نظامی بوده و قصد نفوذ پایدارتر و دائمی‌تر در رقابت با غربی‌ها و هژمونی آمریکا برای کسب منافع سیاسی-امنیتی و اقتصادی بیشتر در خاورمیانه را دارد.
کیهانلو( ۱۴۰۰) روش توصیفی تحلیلی	بحران افغانستان و پناهجویان افغان چیست؟	علیرغم تضمین های اعلام شده توسط نیروهای طالبان، تعداد زیادی از اتباع افغانستان در صدد خروج از کشور بر آمدند. امری که موجب شد جهان بار دیگر با بحران سرازیری پناهجویان مواجه شود
اردم(۱۳۹۹) روش توصیفی تحلیلی	سیاست خارجی ایران در مقابله با گروه تروریستی داعش چیست؟	برداشت تهدید داعش از سوی ایران، دارای چهار شاخص عمده مجموع قدرت، نزدیکی جغرافیایی، قدرت تهاجمی و نیات تهاجمی است.
الماسی و ازغندی(۱۳۹۹) روش توصیفی تحلیلی	دلایل و ریشه‌های شکل گیری گروه‌ها و سازمان‌های تروریستی در خاورمیانه چه هستند؟	گروه‌ها و سازمان‌های تروریستی حاضر در جهان مدرن دارای عقبه فکری و تاریخی هستند که از منظر تبارشناسی قابل بررسی هستند
محمودی (۱۳۹۹) روش توصیفی تحلیلی	چشم انداز جایگاه طالبان در عرصه حکمرانی آینده افغانستان چیست؟	یافته ها نشان می دهد نمی توان جایگاه طالبان را در آینده افغانستان نادیده گرفت.

 

روش تحقيق

با توجه به اینکه در پژوهش حاضر، دستیابی به شناخت عمیق تر و ملموس تری از مولفه های اثرگذار از اهمیت بالاتری نسبت به بخش کمی برخوردار بود اولویت به روش کیفی داده شده است و همچنین از آنجائیکه قصد تعمیم یافته ها را به جامعه بزرگتری داریم بر مبنای یافته های کیفی پرسشنامه ای تهیه و بر روی جامعه ای وسیع تر اجرا شد و به عبارتی به اعتبارسنجی یافته های بخش کیفی پرداخته شد.از میان روش های تحقیق آمیخته ازطرح تحقیق آمیخته اکتشافی متوالی  (مدل تدوین طبقه بندی) استفاده شد. بنابراین برای انجام این طرح، در مرحله اول برای شناخت عوامل از  تحلیل مضمون  و انجام مصاحبه بر مبنای نمونه گیری نظری، ابعاد گوناگون این نظام شناخته شد. در مرحله دوم پژوهش، تأیید روابط بین سازه ها و بطور کلی ارزیابی و تعمیم یافته های بخش کیفی است. بنابراین در این مرحله پس از ساخت پرسشنامه و انتخاب نمونه ای هدفمند به گردآوری داده های کمی اقدام نموده و مدل ارائه شده اعتبارسنجی گردید. روال شناسایی مولفه های مورد نظر به این شرح است که تمامی مولفه های مورد نظر ابتدا بر اساس مصاحبه  و روش دلفی های مرتبط گردآوری می گردد. لازم به ذکر است در زمینه مصاحبه؛ هر مصاحبه که به اتمام میرسد همزمان تحلیل آن شروع و نتایج استخراج می گردد. تحلیل مصاحبه در این بخش بر اساس نرم افزار مکس کیو دی ای و تمرکز بر شاخص های تکراری بود که هر تکرار یک شماره برای شاخص ایجاد می کند و فراوانی آن در مصاحبه، نمره آن شاخص و تکرار پذیری آن را افزایش می دهد. با توجه به مطالب فوق و از آن­جا که در این پژوهش هدف اصلی ارتباطات اثر بخش بین سازمانی به منظور توسعه همکاری و صلح به­منظور بررسی عمیق و شناخت بیشتر موضوع در این زمینه و همین طور شناخت عوامل مؤثر بر آن­ها، به منظور جمع آوری داده ها، علاوه بر استفاده از مطالعات کتابخانه ای و مبانی نظری بر گرفته از تحلیل محتوا، از مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته و تایید مولفه ها بر اساس تحلیل دلفی برای درک بیشتر استفاده خواهد شد.  در بخش کمی نیز برای تحلیل داده‌های گردآوری شده، از روش‌های توصیفی؛ شاخص گرایش به مرکز مانند: میانگین و ...، شاخص‌های پراکندگی مانند: انجراف معیار، واریانس و... و همچنین سایر شاخص‌ها مانند فراوانی و درصد، و آمار استنباطی: از آزمون آلفای کرونباخ، آزمون کولموگروف- اسمیرنف، به منظور نرمال بودن داده‌ها و تحلیل عاملی تاییدی و روش معادلات ساختاری به منظور بررسی سؤالات پژوهش استفاده می‌گردد.جامعه آماری این پژوهش در بخش کمی و به منظور پاسخگویی به سوالات پرسشنامه، خبرگان و کارشناسان مسئول روابط خارجه، گروه های تکفیری و داعش است، که در سال ۱۴۰۱ در مراکز تصمیم گیرنده و مراکز تحقیقاتی مشغول بکار هستند. در این پژوهش از مرور همتا، یاداشت برداری و اعتبار بازبینی جهت اعتبار بخشی به بخش کیفی استفاده گردید.

بنابراین نمونه آماری بخش کیفی پژوهش خبرگان و کارشناسان مسئول روابط خارجه، گروه های تکفیری و داعش است.

 در بخش کمی ۳۳۵ نفر به صورت تصادفی از بین فعالان روابط خارجی و تروریسم منطقه ای طبقه ای انتخاب خواهند شد. جدول زیر نمونه آماری پژوهش را نشان می‌دهد:

        

جدول 2، نمونه آماری پژوهش، فعالان روابط خارجه، گروه های تکفیری و داعش

آقایان	خانم ها	کل فعالان
۲۰۴	۱۳۱	جمع
۳۳۵	جمع کل

 

برای اطمینان از روایی پرسشنامه از روش دلفی استفاده شد.

روايي را به شکلهاي مختلف طبقه بندي کرده اند که به تعدادي از آنها اشاره مي شود :

طبقه بندي نوع اول : الف – اعتبار تجربي  ب- اعتبار مفهومي

طبقه بندي نوع دوم : روايي محتوايي ، روايي نمادي ( ظاهري ) ، روايي مربوط به ملاک ، روايي موافق ، روايي متضمن پيش بيني ، روايي سازه ، روايي همگراف و روايي متمايز کننده 

در تحقيق حاضر ، از روش اعتبار يا روايي مفهومي استفاده شده است . زيرا هنگامي که اعتبار تجربي  امکان پذير نباشد يا مشکل بتوان از طريق تجربي يا عملي براي يک اندازه يا بافته اعتبار کسب کرد اعتبار مفهومي استفاده شده است و در واقع از طريق گواه و معيار ها محقق در پي آن بر مي آيد، که نشان دهد که روا است مفهومي را اندازه گرفت  (خاکي.غلامرضا 1382 ) .

شاخص نسبت روایی محتوایی⁴ (CVR): این شاخص توسط لاوشه  طراحی شده است. جهت محاسبه این شاخص از نظرات کارشناسان متخصص در زمینه محتوای آزمون مورد نظر استفاده می شود و با توضیح اهداف آزمون برای آن ها و ارائه تعاریف عملیاتی مربوط به محتوای سؤالات به آن ها، از آن ها خواسته می شود تا هریک از سؤالات را بر اساس طیف سه بخشی لیکرت «گویه ضروری است»، «گویه مفید است ولی ضروری نیست» و «گویه ضرورتی ندارد» طبقه بندی کنند.  

بر اساس تعداد متخصصینی که سؤالات را مورد ارزیابی قرار داده اند، حداقل مقدار CVR قابل قبول بر اساس جدول زیر بایستی باشد. سؤالاتی مقدار CVR محاسبه شده برای آن ها کمتر از میزان مورد نظر با توجه به تعداد متخصصین ارزیابی کننده سؤال باشد، بایستی از آزمون کنار گذاشته شوند به علت اینکه بر اساس شاخص روایی محتوایی، روایی محتوایی قابل قبولی ندارند.

جدول 3-3 حداقل مقدار CVR قابل قبول بر اساس تعداد متخصصین نمره گذار
تعداد متخصصین	مقدار CVR	تعداد متخصصین	مقدار CVR	تعداد متخصصین	مقدار CVR
5	99/0	11	59/0	25	37/0
6	99/0	12	56/0	30	33/0
7	99/0	13	54/0	35	31/0
8	75/0	14	51/0	40	29/0
9	78/0	15	49/0
10	62/0	20	42/0

 

در این پژوهش با توجه به تعداد 10 نفری متخصصین نمره گذار مقدار CVR برابر با 91/0 محاسبه شده که بسیار مناسب میباشد.

شاخص روایی محتوایی⁵ (CVI): جهت بررسی شاخص روایی محتوا  از روش والتز و باسل (Waltz & Bausell) استفاده می شود. بدین صورت که متخصصان «مربوط بودن»، «واضح بودن» و «ساده بودن» هر گویه را بر اساس یک طیف لیکرتی 4 قسمتی مشخص می کنند. متخصصان مربوط بودن هر گویه را از نظر خودشان از 1 «مربوط نیست»، 2 «نسبتاً مربوط است»، 3 «مربوط است»، تا 4 «کاملاً مربوط است» مشخص می کنند. ساده بودن گویه نیز به ترتیب از  1 «ساده نیست»، 2 «نسبتاً ساده است»، 3 «ساده است»، تا 4 «ساده مربوط است» و واضح بودن گویه نیز به ترتیب از 1 «واضح نیست»، 2 «نسبتاً واضح است»، 3 «واضح است»، تا 4 «واضح مربوط است» مشخص می شود. حداقل مقدار قابل قبول برای شاخص CVI برابر با 79/0 است و اگر شاخص CVI گویه ای کمتر از 79/0 باشد آن گویه بایستی حذف شود.کلیه گویه های مورد بررسی در پژوهش حاضر شاخص CVI بالاتر از 80/0 داشته و مورد تایید میباشند.طبق یک قاعده کلی حد نصاب لازم آلفا برای یک شاخص را 70 صدم در نظر می‌گیرند و تحت این شرایط بهتر می‌توان به نتایج آن اعتماد کرد (هینتون⁶، 2004). بر این اساس به منظور اطمینان از پایایی پرسشنامه حاضر و همسانی درونی سؤال‌ها، پرسشنامه به صورت تصادفی بر روی نمونه مقدماتی 30 نفر از کارشناسان روابط خارجه، گروه های تکفیری و داعش اجرا گردید. بعد از اجرا و بررسی ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده با استفاده از نرم افزار آماری SPSS برای نمونه مقدماتی، مقدار آلفا در کلیه شاخص‌ها بالای 70 صدم بود، لذا می‌توان گفت که پرسشنامه از اعتبار بالا و قابل قبولی برخوردار است و نشان دهنده قابلیت اعتماد بالای مؤلفه‌های مورد بررسی می‌باشد. لازم به ذکر است که میزان آلفای به دست آمده (مقدار آلفای کرانباخ=...)؛ حاکی از قابلیت اطمینان پرسشنامه و همسانی درونی گویه های آن بود. در ادامه هر یک از عوامل به تفکیک سؤالات مربوط به هر مؤلفه و همچنین میزان آلفای کرونباخ مربوط به هر عامل در جدول 3-4، ارائه شده است.

 

جدول 4، سؤالات، مؤلفه‌ها و میزان پایایی عوامل تشکیل دهنده پرسشنامه

متغیر	ضریب
راهبردی	۸۴/0

 

ابتدا به طرح و روش این پژوهش که رویکرد پژوهش آمیخته (استفاده از ترکیب دو مجموعه روش‌های پژوهش کیفی و کمی) است، که در مرحله اول از روش تحلیل تم به عنوان رویکرد کیفی و در مرحله دوم از روش توصیفی – پیمایشی به عنوان رویکرد کمی استفاده شده است، اشاره و سپس به گام‌های انجام پژوهش در مرحله کیفی که شامل نحوه طراحی سؤالات مصاحبه، نمونه گیری و گزینش افراد مشارکت کننده در مصاحبه (اعضاء کمیته دلفی)، تحلیل تم جهت تحلیل داده‌های حاصل از مرحله کیفی و در انتها به روش‌های برازش و روایی کیفی پژوهش می‌باشد، پرداخته شده است. در ادامه به گام‌های انجام پژوهش در مرحله کمی (نحوه انتخاب جامعه و نمونه آماری و روش نمونه گیری، ابزار اندازه گیری جمع آوری اطلاعات کمی و نحوه برآورد روایی و پایایی پرسشنامه پژوهش و در نهایت روش تحلیل داده‌های کمی) آمار توصیفی؛ شاخص گرایش به مرکز مانند: میانگین و ...، شاخص‌های پراکندگی مانند: انجراف معیار، واریانس و ... و همچنین آمار استنباطی: از آزمون کولموگروف- اسمیرنف، به منظور نرمال بودن داده‌ها و تحلیل عاملی تاییدی و روش معادلات ساختاری پرداخته شده است.

روش حداقل مربعات معمولی (OLS)⁷ 

این روش که مهمترین و پر کاربرد ترین روش تخمین حداقل مربعات میباشد در علوم مختلف از جمله ریاضیات، آمار، علوم مهندسی، مدیریت، اقتصاد وسایر علوم برای تحلیل های آماری با در دست داشتن داده های تجربی بسیار پر استفاده است. اما روش حداقل مربعات معمولی فروضی را در نظر میگیرد که در واقع قصد ساده سازی بسیار زیاد دنیای واقعی دارد و به همین دلیل تا اندازه زیادی از دنیای واقعی فاصله گرفته است، دلیل پر کاربرد بودن این مدل نیز ساده سازی بیش از حد وسادگی برآورد حداقل مربعات در آن میباشد.

 

یافته ها و تحلیل 

جدول 5، ترکیب اعضاء کمیته دلفی شرکت کننده در مرحله کیفی پژوهش

ردیف	رشته تخصصی	رتبه دانشگاهی	طبقه مصاحبه
1	روابط خارجه	استاد	فایل صوتی
2	روابط خارجه	استادیار	فایل صوتی
3	روابط خارجه	استادیار	فایل صوتی
4	روابط خارجه	استاد	فایل صوتی
5	روابط خارجه	دانشیار	فایل صوتی
6	روابط خارجه	دانشیار	فایل صوتی
7	کارشناس گروه های تکفیری	استادیار	فایل صوتی
8	روابط خارجه	استادیار	فایل صوتی
9	مبارزه با تروریسم	استاد	فایل صوتی
10	روابط خارجه	دانشیار	فایل صوتی
11	روابط خارجه	استادیار	فایل صوتی
12	روابط خارجه	استادیار	فایل صوتی

جدول 6 سوالات مصاحبه

ردیف	مفهوم سوال
1	تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی ایران
2	برخوردهای داعش و جمهوری اسلامی
۳	تهدید های داعش برای جمهوری اسلامی

 

 در بخش کیفی برای تحلیل‌ها از نرم افزار مکس کیودا (MAXQDA) استفاده شده است.

روش برازش روایی کیفی در پایان با توجه به معیارهای ارائه شده توسط کرسول برای حصول از روایی پژوهش‌های آمیخته و به منظور اطمینان خاطر از دقیق بودن یافته‌ها از دیدگاه پژوهشگر، مشارکت کنندگان یا خوانندگان گزارش پژوهش، اقدامات زیر انجام شد:

بازبینی توسط اعضاء کمیته دلفی

مشارکتی بودن پژوهش 

ابزار جمع آوری اطلاعات کمی پرسشنامه تدوین ابعاد و مولفه های تاثیر پذیری روابط منطقه ای موجود روابط خارجه، گروه های تکفیری و داعش با رویکرد تحلیل تم به منظور گردآوری داده‌های مورد نیاز در خصوص ارزیابی مدل کیفی پژوهش، پرسشنامه‌ای ۵ گویه‌ای بر مبنای مقوله‌های احصاء شده در بخش کیفی تدوین شد. برای اطمینان از روایی پرسشنامه از روش دلفی استفاده شد. 

جدول 7 شاخص نسبت روایی محتوایی⁸ (CVR)

جدول حداقل مقدار CVR قابل قبول بر اساس تعداد متخصصین نمره گذار
تعداد متخصصین	مقدار CVR	تعداد متخصصین	مقدار CVR	تعداد متخصصین	مقدار CVR
5	99/0	11	59/0	25	37/0
6	99/0	12	56/0	30	33/0
7	99/0	13	54/0	35	31/0
8	75/0	14	51/0	40	29/0
9	78/0	15	49/0
10	62/0	20	42/0

 

در این پژوهش با توجه به تعداد 10 نفری متخصصین نمره گذار مقدار CVR برابر با 91/0 محاسبه شده که بسیار مناسب میباشد.

شاخص روایی محتوایی⁹ (CVI): جهت بررسی شاخص روایی محتوا  از روش والتز و باسل (Waltz & Bausell) استفاده می شود. بدین صورت که متخصصان «مربوط بودن»، «واضح بودن» و «ساده بودن» هر گویه را بر اساس یک طیف لیکرتی 4 قسمتی مشخص می کنند. متخصصان مربوط بودن هر گویه را از نظر خودشان از 1 «مربوط نیست»، 2 «نسبتاً مربوط است»، 3 «مربوط است»، تا 4 «کاملاً مربوط است» مشخص می کنند. ساده بودن گویه نیز به ترتیب از  1 «ساده نیست»، 2 «نسبتاً ساده است»، 3 «ساده است»، تا 4 «ساده مربوط است» و واضح بودن گویه نیز به ترتیب از 1 «واضح نیست»، 2 «نسبتاً واضح است»، 3 «واضح است»، تا 4 «واضح مربوط است» مشخص می شود. حداقل مقدار قابل قبول برای شاخص CVI برابر با 79/0 است و اگر شاخص CVI گویه ای کمتر از 79/0 باشد آن گویه بایستی حذف شود.کلیه گویه های مورد بررسی در پژوهش حاضر شاخص CVI بالاتر از 80/0 داشته و مورد تایید میباشند.

جدول 8، سؤالات، مؤلفه‌ها و میزان پایایی عوامل تشکیل دهنده پرسشنامه

متغیر	ضریب
راهبردی	۸۴/0

 

کدگذاری و تحلیل داده­ها

در این پژوهش از روش نمونه روایتی برای تحلیل و کدگذاری مصاحبه ها استفاده شده است. در ادامه به بررسی تک تک مقوله ها پرداخته می­شود.

توجه به زیرساخت های جلوگیری از تاثیر گذاشتن 

نمونه پاسخ­های ارائه شده در حوزه زیرساخت­های تاثیرات داعش بر روابط جمهوری اسلامی در ذیل ارائه شده است.

در جدول ذیل شاخص های مد نظر مصاحیه شوندگان در مورد زیرساخت های جلوگیری از تاثیر گذاشتن مد نظر مورد بررسی قرار گرفته است:

جدول9 شاخص های توجه زیرساخت های جلوگیری از تاثیر گذاشتن 

ردیف	کد استخراج شده
1	نبود زیر ساخت هایی همچون اینترنت امن و مطمئن
2	مشکلات زیر ساختی
3	کمبود متخصصان روابط منطقه ای
4	عدم انعطاف پذیری
5	عدم تعریف فرایند ها و اقدامات روابط منطقه ای
6	هزینه زیاد افزایش شایستگی کارشناسان و تصمیم سازان و عدم تخصیص هزینه در این زمینه
7	هزینه های دایر کردن روابط منطقه ای
8	کاهش امکان تعامل بین مراکز روابط منطقه ای، کشورهای همسایه و دیگر طرف های مذاکره
9	عدم یکپارچگی سیستم های نرم افزاری
10	نابرابری بیلان توانمندی ها کارشناسان و تصمیم سازان در روابط خارجه

 

 

جدول 10- شاخص افق های پیش روی جلوگیری از تاثیر گذاشتن 

ردیف	کد استخراج شده
1	مبارزه با داعش کارشناسان و تصمیم سازان در روابط خارجه، کشورهای همسایه و طرف های مذاکره
2	تحریم‌های بین‌المللی در تامین تجهیزات ملزومات جلوگیری از تاثیر گذاشتن
3	وابستگی فناورانه زیرساخت و نرم‌افزارهای کاربردی
4	هزینه بالای افزایش شایستگی کارشناسان و تصمیم سازان در روابط خارجه
6	عدم بازدارندگی جرائم مربوط به خودسر بودن و تصمیمات شخصی و استفاده از توانمندی ها
7	کمبود متخصصان توانمند در روابط منطقه ای

 

 در جدول های ذیل ابر کلمات و تکرار هر کدام ارائه گردیده است:

 

جدول 11- تفاوت پاسخ ها

ردیف	کد استخراج شده	تعداد تکرار
1	استفاده نا صحیح از توانمندی ها دولت مردان	17
2	وجود خلا های خط مشی مناسب برای جلوگیری از تاثیر گذاشتن کارشناسان و تصمیم سازان در روابط خارجه	16
3	مسائل قانونی و حقوقی اشتراک توانمندی ها مراکز نهاد های مبارزه با تروریسم و روابط منطقه ای	14
4	فقدان استراتژی‌ها و سیاست‌های مشخص	19
5	وجود قوانین و مقررات زیاد و دست و پاگیر	20
6	همكاري نكردن وزارت خارجه	11
7	تغییر قانونها	22
8	تغییر زیاد مدیران	21
9	عدم تسلط تکنیکی و خط مشی مناسب برای جلوگیری از تاثیر گذاشتن کارشناسان و تصمیم سازان در روابط خارجه	19
10	ثبت توانمندی ها	15
11	گزینش توانمندی ها	16
12	ارزیابی توانمندی ها	19
13	اجرای توانمندی ها	18
14	پیچیدگی های استفاده از توانمندی ها	24
15	عدم پیروی از چارچوب های بین المللی	9

 

 

کارشناسان جدول 12-پاسخ های پر تکرار و تعداد تکرار

 

جدول 13- شناسایی ابعاد از کدهای استخراج شده

دسته بندی اولیه کدها	ابعاد استخراج شده
افق های پیش روی جلوگیری از تاثیر گذاشتن	محورهای جلوگیری از تاثیر گذاشتن

 

با تحلیل جملات کلیدی ارائه شده، میتوان به صورت ذیل ابعاد اصلی را شناسایی کرد.

 

 

 

 

 

نمودار 14: کدگذاری نهایی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول15: نتایج حاصل از آزمون نرمال بودن کولموگروف-اسمیرنوف

گویه ها	ضریب بدست آمده	معنی داری	نتیجه
گویه های مربوط به عوامل راهبردی	۲21/0	۲۶/0	تایید نرمال بودن توزیع آماری
تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی	۱۳۳/۰	۴۱/۰	تایید نرمال بودن توزیع آماری

با توجه به نتیجه بدست آمده نرمال بودن توزیع همه گویه ها مورد تایید میباشد.

در جدول ذیل نتایج حاصل از بررسی آزمون تی تک نمونه ای برای بررسی مقوله های پژوهش خلاصه شده است:

جدول 16-آزمون تی تک نمونه ای برای مقوله های پژوهش

مقوله مورد نظر	آماره تی بدست آمده	سطح معنی داری	نتیجه
گویه های مربوط به عوامل راهبردی	86/48	000/0	تایید شاخص های راهبردها

با توجه به تایید مقوله های میتوان گزاره ذیل را بیان کرد :

شاخص های فرهنگی و اجتماعی برتاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی تأثیر دارد.

 

در ادامه برای بررسی روابط مد نظر رگرسیون ارائه میشود:

تخمین مدل 

برای بررسی ارتباط بین گویه ها به روش معادلات رگرسیونی، معادله ذیل تخمین زده میشود.

A=α+β1*A1+β2*A2+β3*A3+β4*A4+β5*A5 +ε

که متغیرهای این معادله به شرح ذیل می­باشند:

جدول 17 -متغیرهای پژوهش 

متغیر	نماد	نوع متغیر
تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی	A	وابسته
راهبردی	A1	مستقل

در چدول ذیل نتیحه ی تخمین مدل خلاصه شده است.

جدول 18- نتایج برازش مدل رگرسیونی 

متغیر پاسخ = تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی
متغیرهای مستقل	ضرایب رگرسیونی	آماره آزمون t	سطح معناداری
ثابت معادله (α)	۰۰۰۱/0	۰۰۵/۰	۹۹۶/0
راهبردی	221/0	۱۹/۳۵	۰۰۰/0
آماره آزمون F = 66/8944  سطح معناداری = 000/0 آماره دوربین واتسون :         70/1  ضریب تعیین = 99/0

برای بررسی اثر معنی دار متغیرها بر متغیر وابسته از آزمون تی استفاده میشود. در صورت معنی دار بودن مقوله مربوط به آن متغیر مورد تایید است. در مورد ضرورت ها و چالش های راهبردی  و منطقه ای، موارد ذیل توسط مصاحبه شوندگان بیان شده است:

-       تاکید بر نظارت پیشگیرانه و قبل از وقوع مشکل در دیپلماسی نهاد های مبارزه با تروریسم و روابط منطقه ای و کشورهای همسایه.

باید مکانیزمی در نظر گرفته شود که قبل از وقوع مشکل برای دیپلماسی نهاد های مبارزه با تروریسم و روابط منطقه ای و دولت طرف های سیاسی و تجاری، خط مشی کلی نظام و مذاکره کنندگان مسائل شناسایی و زمینه‌های بروز تاثیر گذاری داعش بر روابط خارجه جمهوری اسلامی خشکانده شود. درواقع، نظارت قبل از عمل یا پیشگیرانه مورد تاکید قرار گیرد. بنابراین نظارت موثر و پیشگیرانه بر عملکرد مراکز نهاد های مبارزه با تروریسم به جای بازرسی بعد از وقوع تخلف و استفاده نا صحیح از توانمندی ها می‌تواند از وقوع تخلفات و سوءعملکرد دیپلماسی نهاد های مبارزه با تروریسم و روابط منطقه ای، کشورهای همسایه و طرف های مذاکره جلوگیری کند. همچنین اقدام جدی و عملی در مورد سوء استفاده‌کنندگان دیپلماسی نهاد های مبارزه با تروریسم و روابط منطقه ای و استفاده نا صحیح از توانمندی ها‌کنندگان می‌تواند از بروز تخلف و استفاده نا صحیح از توانمندی ها در مراکز نهاد های مبارزه با تروریسم پیشگیری کند.

در این زمینه تقویت جایگاه نظارتی در الزام مراکز نهاد های مبارزه با تروریسم و سازمان های خط مشی کلی نظام تصمیم گیری، به تنظیم برنامه توانمندی ها و مصارف و نیز تدوین قوانین و مقررات، سیاست‌ها و بخشنامه‌های جامع برای جلوگیری از تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی ایران متناسب با ارزش‌ها و واقعیت‌های ارزشی، علمی- دانشگاهی و اجتماعی جامعه، می‌تواند به بهبود عملکرد دیپلماسی نهاد های مبارزه با تروریسم و روابط منطقه ای، کشورهای همسایه و تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی ایران کمک کند.

-       تعامل سازنده وزارت خارجه با مراکز سیاست‌گذاری و اجرایی و نیز تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی ایران؛ 

از آنجایی که وزارت خارجه به عنوان تصمیم گیرنده نهایی در مورد مراکز نهاد های مبارزه با تروریسم دو وظیفه مهم و خطیر سیاست‌گذاری و نظارت را جهت ایفای نقش فعال و اثرگذار در پیشبرد اهداف علمی- توانمندی جامعه از طریق اعمال سیاست‌های منطقه ای در کشورهای همسایه و مراکز نهاد های مبارزه با تروریسم  کشور، عهده‌دار است لذا برقراری ارتباط نزدیک و مستمر بین وزارت خارجه و نهادهای سیاست‌گذاری نظیر مجلس شورای اسلامی از یک‌سو و نیز ارائه راهکار برای جلوگیری از تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی ایران به عنوان بازوان اجرایی وزارت خارجه در عملیاتی کردن سیاست‌های منطقه ای در مراکز نهاد های مبارزه با تروریسم  کشور از سوی دیگر ضروری است. به این معنا که وزارت خارجه به عنوان سیاست‌گذار و ناظر بر اجرای سیاست‌های منطقه ای در مراکز نهاد های مبارزه با تروریسم، مشکلات و موانع پیش روی دیپلماسی نهاد های مبارزه با تروریسم و روابط منطقه ای را به نهادهای قانونگذاری منعکس کنند تا آنها نیز قوانین و مقرراتی را در راستای حل مشکل و بهبود عملکرد دیپلماسی نهاد های مبارزه با تروریسم و روابط منطقه ای، کشورهای همسایه و تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی ایران اتخاذ کنند و تعامل دوطرفه‌ای بین وزارت خارجه و نهادهای بالادستی و نیز دیپلماسی نهاد های مبارزه با تروریسم و روابط منطقه ای و کشورهای همسایه کشور برقرار شود.

-       ایجاد نظام کارآمد تعیین کارایی کارشناسان و تصمیم سازان در روابط خارجه و سیاست گذاران؛ اگرچه امروزه نیز سیستم تعیین کارایی کارشناسان و تصمیم سازان در روابط خارجه و سیاست گذاران در کشور ایجاد شده است، اما به علت ضعف ساختار فناوری شبکه‌ کشورهای همسایه و نهاد های مبارزه با تروریسم و عدم همکاری شایسته‌ مراکز نهاد های مبارزه با تروریسم تاکنون به صورت عملی و فراگیر از سامانه‌های رتبه‌بندی عملکرد مناسب دولت طرف های سیاسی و تجاری و کارشناسان و تصمیم سازان آنها در کشور بهره‌برداری نشده است.

-       مهم‌ترین شاخص فرهنگی هر سیستم قبل از راه‌اندازی آن، آماده‌سازی ذهنی کاربران نهایی آن می‌باشد.آماده نبودن ذهن آن‌ها نسبت به تغییر سیستم می‌تواند باعث ایجاد نارضایتی و حتی شکست پروژه شود.

-       شاخص هاي فرهنگي عدم تمایل تصمیم گیران در مورد پذیرش سیستم جدید که نیازمند مدیریت صحیح در جهت پذیرش سیستم های جدید می­باشد.

 کارشناسان و تصمیم سازان و کارکنان نهاد های مبارزه با تروریسم و تصمیم گیران کشورهای همسایه فرآیندهای موجود را ترجیح می دهند و نسبت به پذیرش جدیدتر آن تمایل ندارند

-       بیشترین مشکل فرهنگی در سیستم سیاست گذاری روابط منطقه ای ، پیاده‌سازی مدیریت مناسب در بخش نهاد های مبارزه با تروریسم در بخش کسب و کار روابط منطقه ای ها است، از طرفی دیگر در پله‌های بعدی دولت طرف های سیاسی و تجاری نیز در زمینه فرهنگی درگیر خواهند شد اما در حال حاضر دولت طرف های سیاسی و تجاری و مذاکره کنندگان درگیری خاصی با مدیریت نهاد های مبارزه با تروریسم و مدیریت کشورهای همسایه و خدمات آن ندارند که با ایجاد خدمات و زیرساخت احراز هویت باید به آن‌ها سیاست گذاری‌های لازم را ارائه کرد که البته این احتمال وجود دارد که با توجه به ضعف‌های فرهنگی و سیاست گذاری در این بخش نیز با مشکلاتی مواجه شویم.

 

 

 

- نتيجه‌گيري و پیشنهاد

هدف اصلی در این پژوهش شناسایی تاثیر عوامل راهبردی بر مقابله با تاثیر گذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی می­باشد. همانگونه که مشخص است عوامل راهبردی با ضریب 221/0 بر تاثیرگذاری داعش بر روابط منطقه ای جمهوری اسلامی تاثیر گذار است. نتایج این تحقیق با تحقیقات(درج و نورانی،1401)و (مرادی و حیدری،1401) و (علیپور و گرجی و همکاران، 1400)، (رضا پور و شوهانی،1400) ،(کیهانلو، 1400)همسو می باشد.  اینکه هرگز داعش عملیات موفقی در ایران نداشته، دلیل بر عدم تاثیر گذاری داعش بر روابط ایران نیست . در ژوئیۀ 2015 ایران در پشت مرزهای خود در خاک عراق منطقۀ حائل امنیتی به عمق 40 کیلومتر ایجاد کرد. در ماه مه 2015 حسین دهقان، وزیر دفاع و پشتیبانیِ نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، مدعی شد که داعش قدرت و تواناییِ تهدیدِ مرزهای ایران را ندارد. از نظر نظامی ایران اجازه حضور داعش در مرزها را نداده اما داعش در صحنه دیپلماتیک نیز با ابزارهای مختلف به اثر گذاری مشغول است. ایران با عراق 1500 کیلومتر مرز مشترک دارد. جمهوری اسلامی برای جلوگیری از نفوذ جهادیون به خاک ایران خیلی زود دستِ همکاری به سوی دولت نوبنیاد عراق دراز کرد و نیروهای ایرانی به ویژه سپاه قدس زیر رهبری قاسم سلیمانی به یاری نیروهای عراقی شتافتند. جمهوری اسلامی ایران پیشرو مبارزه با افراطی گری و تروریسم از جمله فعالیت های تروریستی گروه های تکفیری در عراق و سوریه است که با حمایت برخی از کشورهای منطقه ای و فرا منطقه ای شکل گرفته اند.گروه های تکفیری که داعیه ایجاد خلافت اسلامی در چند قاره جهان را در سر می پرورانند بر خلاف آموزه های اصیل شریعت متعالی اسلام عمل می کنند و رفتارهای غیر انسانی و بیرحمانه آنها تهدید جدی علیه صلح و ثبات منطقه ای و بین المللی است. در حالیکه ائتلاف جدید نظامی با هیاهوی تبلیغاتی فراوان در حال مهیا نمون فضا برای شروع اقدام هوایی بر علیه تروریست های داعش سه سال پس از ایجاد آن است، مبارزه واقعی با داعش طی سه سال گذشته توسط گروه های مختلف مردمی و دولت های منطقه ای در صحنه میدانی نبرد در جریان است و جمهوری اسلامی ایران سهم خود را در این مبارزات ایفا نموده است. همچنین نتایج این تحقیق با تحقیقات (اردم،1399) ، الماسی و ازغندی،1399) ،( محمودی،1399) همسو می باشد مبارزه با تروریسم با استفاده از نیروی هوایی در کشورهای مختلف آزموده شده و نه تنها به نابودی تروریسم طالبان و القاعده نیانجامیده، بلکه دامنه آن را به کشورهای مختلف گسترانده و به نابودی زیرساخت های اقتصادی و کشته و آواره شدن بیشتر مردم بیگناه انجامیده است. برخی از تشکیل دهندگان این ائتلاف نمایشی کشورهایی هستند که خود در ایجاد، گسترش و تقویت منابع انسانی، مالی، تسلیحاتی و تدارکاتی تروریست های داعش نقش اصلی را ایفا نموده اند و اینک با حضور درجمع ائتلافیون در صدد منحرف نمودن افکار عمومی ملتها از نقش محوری خود در این بحران آفرینی هستند. جمهوری اسلامی ایران هدف نهایی برخی از سردمداران ائتلاف علیه داعش را حضور نظامی بلند مدت در منطقه دانسته و نسبت به بی نتیجه بودن ائتلاف ضد داعش همچون اقدامات قبلی سردمداران این ائتلاف باور دارد. مبارزه با تروریسم داعش نیازمند عزم جدی و همکاری بین المللی از طریق دولت های مرکزی کشورهای محل حضور داعش و مبارزه جدی و همه جانبه با ابزارهای سیاسی، مالی، تسلیحاتی و تبلیغاتی تروریست های داعش و حامیان بین المللی آنها است و در یک مبارزه واقعی با تروریسم، جمهوری اسلامی ایران یک کشور پیشتاز است. داعش قدرتمندترین مظهر سازمان تروریستی است که به عنوان شاخه القاعده در عراق پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 ایجاد شد. با توجه به تأثیرات فراوان بحران دولت اسلامی، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بخش های ملی، منطقه ای و بین المللی را تحت تاثیر قرار داده است. با ظهور داعش در منطقه، جمهوری اسلامی ایران در تلاش است تا نقش خود را به عنوان بازیگر اصلی مقاومت در منطقه خاورمیانه و در نظام جهانی کنونی ادغام کند. بر اساس دیدگاه سازنده گرایان، منشأ هویت در نظام جهانی در اصول، قواعد و هنجارهای درونی و در فعالیت های اجتماعی جهان نهفته است. بنابراین بسیاری از مفاهیم مانند امنیت، تهدید، اجتماعی شدن، یکپارچگی و یکپارچگی بر اساس نظام ارزشی و هویت کنشگران ایجاد می شود. نکته اصلی رویکرد سازندگی این است که سیاست بین‌الملل را نمی‌توان به مجموعه‌ای از تعاملات و رفتارهای عقلانی در چارچوب واقعی و سازمانی در سطح ملی و بین‌المللی تقلیل داد، زیرا تعاملات دولت‌ها تنها بر اساس یک سری رویدادهای برنامه‌ریزی شده است. . آنها پذیرفته نمی شوند، بلکه در طول زمان به عنوان نوعی الگوی رفتاری از طریق هویت شکل می گیرند. هویت جمهوری اسلامی ایران بر اساس سنت های اسلامی و دیدگاه های بیرونی شکل می گیرد.        
سیاست خارجی جمهوری اسلامی در قبال عراق و سوریه بر اساس اصول مندرج در قانون اساسی و سنت ها و ارزش های فرهنگی و تاریخی در قالب هویت اسلامی مورد قضاوت قرار می گیرد. زیرا جدای از مادیات، زمینه مشترک در روابط ایران و سوریه، سیاست مشترک حفظ هویت مخالف در خاورمیانه است.        
در شرایطی که منطقه در آستانه تغییرات جدید است، به نظر می رسد:        
-نقش سازنده و تأثیرگذار ایران به عنوان یکی از قدرت های منطقه از زمان پیدایش بحران داعش تثبیت شده است.
- جهان تضمین امنیت، تقویت صلح، ثبات و رفع تهدیدهای تروریسم را به رسمیت شناخت و پذیرفت. این امر می تواند منجر به افزایش نقش و نفوذ منطقه ای و شهرت ایران به عنوان یک بازیگر مسئول و فعال در جهان شود.
بحران داعش پیامدهای مثبت و منفی جدی برای همه کشورهای منطقه داشته است. در روابط بین الملل، پس از بحران داعش، همه کشورها از این بحران برای افزایش قدرت و اعتبار ملی خود در روابط کشورها استفاده کردند. عربستان سعودی، قطر و ترکیه در یک گروه و ایران، عراق و سوریه در گروه دیگر قرار گرفتند. عربستان سعودی برای مبارزه با نفوذ تشیع و بهتر کردن سنی ها در جهان اسلام هر کاری می کند.        
پس از برجام، ریاض تهدید خواهد شد و تهران جای بهتری پیدا خواهد کرد. به گفته کارشناسان، داعش مظهر جریان وهابی است که سعودی ها نمی توانند آن را کنترل کنند. زمانی که طالبان در افغانستان سقوط کرد و صدام در عراق سقوط کرد، بیشتر منافع نصیب ایران شد. این دو دولت پیش از این بزرگترین تهدید برای کشور به شمار می رفتند، اما پس از سرنگونی طالبان و صدام، ایران تنها کشوری بود که نفوذ قابل توجهی بر این کشورها داشت.
اما از سوی دیگر، عربستان سعودی با پشتوانه مالی فراوانی که از نفت در اختیار دارد، در سال‌های اخیر به طرق مختلف تلاش کرده ایران را متعادل کند و بتواند نقش فعالی در خاورمیانه داشته باشد.        
کشور دیگری که در این بحران موثر است ترکیه است. ترکیه داعش را ابزاری برای سرنگونی رژیم بشار اسد در سوریه می داند. با تقویت سازمان تروریستی "داعش" که در نتیجه جنگ داخلی در سوریه به وجود آمد، ترکیه در مبارزه با این سازمان نقش حمایتی ایفا کرد و حتی به تنها فردی که در توسعه اوضاع عراق دست داشت تبدیل شد. این یک ترک بود که در واقع از سقوط عراق به دست داعش صحبت کرد. تروریست ها فقط حمایت کردند در واقع داعش این اقدام را تایید کرد.        
اقدام اتحادیه اروپا و به ویژه انگلیس در بحران عراق تا حدودی شبیه اقدام آمریکا در سایه درگیری های داخلی این اتحادیه و تا حدودی این کشور برای جلوگیری از گسترش آن است. . اروپا با تهدیدات گروه های تکفیری مقابله خواهد کرد، آنها را در خاورمیانه دخالت داده و از بازگشت آنها جلوگیری خواهد کرد. با توجه به سازمان ملل و با توجه به ترتیبات جدید شورای امنیت پس از حوادث اوکراین، می توان سیاست آنها را در اعلام مواضع دبیرکل سازمان ملل و توجیه شخصیت نفوذ فعال مشاهده کرد.با توجه به تحولات فوق، ظهور داعش در کشور، مناطق و ابعاد بین‌المللی سیاست خارجی ایران، علاوه بر انسجام و وحدت سیاست خارجی جمهوری اسلامی، تولید شده است. ایران در عراق و سوریه به حفظ وحدت دو کشور، افزایش قدرت شیعیان، حفاظت از مناطق مبارک در سوریه، حفاظت از حاکمیت سیاسی بشار اسد و حفاظت از پایگاه مخالفان وابسته است. این در حالی است که اختلافات و درگیری های گاه و بیگاه با کشورهای دیگر منطقه مانند عربستان، ترکیه و قطر اثر منطقه ای و همکاری و همکاری با قدرت های بزرگ اثر بین المللی سیاست خارجی داعش است.

پیشنهادها

با توجه به تجزیه و تحلیل انجام شده باید با راهکارهایی از تاثیر گذاری و نفوذ داعش جلوگیری کرد، کمک به گروه های نیابتی برای مبارزه در مرزهای سوریه، عراق و بخشی در افغانستان از جمله راهکارهای مناسب میباشد. با استفاده از روابط بین الملل حقوقی میتواند تیم حقوقی مورد تایید جمهوری اسلامی، شورای امنیت بخواهند تا علاوه بر احراز نقض صلح و اتخاذ اقدام مقتضی طبق منشور، از دیوان کیفری بین المللی درخواست محاکمه جنایتکاران «داعش» را کنند. پیشنهاد می­شود در پژوهش های آتی با استفاده از روش های سلسله مراتبی عوامل موثر بر تاثیر گذاری داعش بر روابط مورد بررسی قرار گیرد تا علاوه بر شناخت جایگاه متغیرهایی همچون شاخص های ژئوپولیتیکی، زیرساختها و سیاست ها که موضوع بحث پژوهش حاضر بود، برنامه جامعی برای جلوگیری از پایین آمدن کیفیت روابط با همسایگان و مبارزه با تروریست در اختیار مدیران سازمان قرار گیرد. همچنین در پژوهش های آتی میتوان در دو بخش ملزومات سخت افزاری و ملزومات نرم افزاری، به بررسی نیاز سازمان های تصمیم گیرنده همچون دستگاه دیپلماسی به امکانات در جهت پیاده سازی تاثیر گذاری داعش بر روابط پرداخته شود. استفاده از راهکارهای زیر پیشنهاد می شود.

-حضور قدرتمند در عراق برای جلوگیری از پیشروی داعش.
- تلاش برای حفاظت از اماکن مقدس در عراق در برابر داعش.

- ارتباط بیشتر با اقلیم کردستان عراق برای جلوگیری از پیشروی داعش در منطقه.
- ارتش و شبه نظامیان شیعه مردمی در عراق برای مقابله با داعش.
-توصیه به ارتش عراق برای مبارزه با داعش.
- تقویت حضور نظامی مستقیم در خاک عراق در اطراف مرز ایران.
-دولت نوری مالکی او را مجبور به استعفا از عراق کرد و او را وادار به حمایت از یک دولت مرکزی شیعه قوی و قابل قبول برای همه مردم عراق کرد.

 

 

 

 

منابع فارسی

مقاله­ها

نظری, فرزاد, شیرودی, مرتضی, گلشنی, علیرضا. (1397). بررسی نقادانه اندیشه های سیاسی-اجتماعی طالبان با داعش در مواجهه با جامعه سازی اسلامی. فصلنامه علمی مطالعات بیداری اسلامی 13-18

اردم, نیلوفر, امام جمعه زاده, سید جواد, گودرزی, مهناز. (1399). تحلیل سیاست خارجی ایران در مقابله با گروه تروریستی داعش: 2018-2014. فصلنامه علمی مطالعات بیداری اسلامی 141-174

رضاپور, مهرداد و شوهانی, احمد. (1400). تغییر راهبردهای روسیه در خاورمیانۀ پساداعش. پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل، 1-10

خسروی، غلامرضا(۱۳۹۰)، شیعیان پاکستان، (مناسبات راهبردی ایران و پاکستان)، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.

سیمبر, رضا, ساکی, سعید, مهدی زاده, سیده هاله. (1396). مقایسه تطبیقی وهابیت سعودی و گفتمان اسلام سیاسی امام خمینی (ره) با صلح و امنیت بین المللی. پژوهشنامه انقلاب اسلامی 135-154

سنایی، ا.، و کاویان پور، م. (1395). ظهور داعش و تاثیر آن بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات روابط بین الملل (پژوهشنامه روابط بین الملل), 9(34), 145-168.

حاتمی عباس، رضایی فاطمه(۱۳۹۸)، تحلیل تطبیقی شیوه‌های تامین منابع مالی القاعده و داعش: رهیافتی در اقتصاد سیاسی تروریسم، مطالعات اقتصاد سیاسی بین الملل پاییز و زمستان 1398، دوره دوم - شماره 2 ص 1-27

الماسی مصطفی، ازغندی علیرضا(۱۳۹۹)، تبارشناسی گروه‌ها و سازمان های تروریستی در خاورمیانه؛ مطالعه موردی القاعده و داعش، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، دوره 12، شماره 43، تابستان 1399، صفحه 1-17

علیپور گرجی, محمود, سیفی, عبدالمجید, یوسفی, ساناز. (1400). موازنه گری از دور به مثابه استراتژی ایالات متحده در قبال داعش. فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی, 13 53-49

سیمبر، رضا (1385)، "چالشها و ابهام ها: تطبیق تعریف تروریسم در دیدگاه پاره ای بازیگران موثر بین المللی"، مجله راهبرد، ش 39.

عباس زاده فتح آبادی، مهدی(1390)، "جهانی شدن و القاعده"، فصلنامه سیاست، دوره 41 ش 3.

- شاکری، سیدرضا (1381)، «مبانی اسلامی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»،فصلنامه مطالعات راهبردی، سال پنجم. 

-  حاتمی، محمدرضا( 1394)، «شکل‌گیری داعش در پویش جهانی شدن»، فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، دوره هشتم، شماره 30، تابستان، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی.

درج, حمید, نورانی بنام, کاظم. (1401). تلاش راهبردی جمهوری اسلامی ایران برای حذف داعش از معادلات عراق و سوریه. پژوهشهای جغرافیای انسانی 67-93

مرادی, جهانبخش, حیدری, نصرت اله. (1401). بررسی عوامل ناامنی در عراق بر اساس مدل هاگت و تأثیر آن بر روابط با ایران. فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی,  38-59

کتاب­ها

-  مسجد جامعی، محمد( 1395)، ایران و جهان عرب: تحولات ژئوپلتیک ایران، انتشارات اطلاعات، چاپ اول، تهران.

- منابع لاتین

Articles

- Hatami, Mohammad Reza (2015), "Formation of ISIL in the Science of Globalization", Journal of International Relations Studies, Volume Eighth, No. 30, Summer, Faculty of Political Science, Central Tehran Azad University.

- Abbasi, Mahmoud (Summer 2014), "ISIL Sanatology", Journal of Strategic Studies of the Islamic World, Fifteenth Year, No. 58,

Insert, Hamid, Named, Kazem. (1401). The strategic efforts of the Islamic Republic of Iran to remove ISIL from Iraq and Syria. Human Geography Research, 54 (1), 67-93.

Navidi Nia Farzad, Goodarzi Mahnaz. The regional position of Iran and Saudi Arabia during its post -time period. Journal of Islamic World Political Research. 1; 1 (1): 1-4

Ismailzad Emamgholi, Yasser, & Ahmadi Fesharaki, Hassan Ali. (2016). ISIL and Iran's security relying on the Copenhagen school. Strategic Research of Politics, 5 (18), 123-141.

Moradi, Jahanbakhsh, Heidari, Nusrat Allah. (1401). Investigating the insecurity factors in Iraq based on the Haget model and its impact on relations with Iran. Journal of Political and International Research, 14 (50), 38-59.

 

 

 

---

[1]   دانشجوی دکتری علوم سیاسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. [e-mail]

[2]  دانشیار روابط بین الملل، گروه علوم سیاسی، واحد بناب،دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران(نویسنده مسئول). [e-mail]         

[3]   گروه علوم سیاسی، واحد تبریز ، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. [e-mail]        

 

[4]  . content validity ratio

[5]  . content validity index

[6]  Hinton

[7]  Ordinary least squares

[8]  . content validity ratio

[9]  . content validity index

---