Explaining Cultural-managerial Factors Affecting the Increase of Social Crimes Resulting from the Physical-spacial Development of Tehran (Case of Study: 19th District of Tehran)

Subject Areas : Journal of Iranian Social Development Studies

Mehdi Mokhtarpour ¹

1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی

Received: 2018-08-28 Accepted : 2018-10-22 Published : 2007-12-22

Keywords: physical-spacial development, cultural creativity, social crimes, Cultural Factors, social management,

Abstract :

Today, the issue of urban security is one of the most important issues in the cities. Several factors are effective in creating a safe city. An effective factor in urban security is crime prevention and social maladministration. According to studies, social factors such as poverty, unemployment, social disparity, high rates of young people create a susceptible and prone to crime and behavioral abnormalities, but social factors are not the only determinants of social crime and social abnormalities. Physical design and physical structure play an important role in the development or prevention of crime and abnormalities. Therefore, the main objective of this paper is to explain the cultural-managerial factors affecting the increase of social crimes resulting from the physical-spacial development of the 19th district of Tehran. The tool used in this research to measure the characteristics is a questionnaire that has been answered by citizens selected through sampling. The statistical population of this study is citizens of the 19th area, which includes 244350 people. According to the Cochran formula, the number of samples needed for this project is 384.

Full-Text:



تبیین عوامل فرهنگی - مدیریتی موثر بر افزایش جرائم اجتماعی حاصل از توسعه فیزیکی-کالبدی شهر تهران

(مورد مطالعه: منطقه 19 شهر تهران)

 

 

مهدی مختارپور

دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، تهران، ایران

(Email: [e-mail])

علی منطقی فسایی¹

 

چکیده

امروزه موضوع امنیت شهری، یکی از مسائل مهم در شهرها می باشد. عوامل متعددی در ایجاد شهر امن موثر می باشند. یک عامل موثر در امنیت شهری، پیشگیری از جرم و ناهنجاری اجتماعی است. با توجه به مطالعات صورت گرفته، عوامل اجتماعی مانند فقر، بیکاری، ناهماهنگی اجتماعی، میزان بالای جمعیت جوان باعث ایجاد محیطی مستعد و در معرض جرم و ناهنجاری رفتاری می شود، اما فاکتورهای اجتماعی تنها عوامل و جنبه های تعیین کننده جرائم و ناهنجاری های اجتماعی نیستند، طرح و کالبد فیزیکی فضا، نقش مهمی در توسعه یا پیشگیری از جرم و ناهنجاری دارد. لذا هدف اصلی این مقاله تبیین عوامل فرهنگی - مدیریتی موثر بر افزایش جرائم اجتماعی حاصل از توسعه فیزیکی-کالبدی منطقه 19 شهر شهر تهران است. ابزاري كه در اين پژوهش، با آن به سنجش و اندازه‌گيري صفات و ويژگيهاي مورد نظر پرداخته‌ايم، پرسشنامه است كه توسط شهروندان كه از طریق نمونه‌گيري انتخاب ‌شدند، پاسخ داده شده است. جامعه آماری این تحقیق شهروندان منطقه 19 در نظر گرفته شده که برابر 244350 نفر می باشد که طبق فرمول کوکران، تعداد نمونه‌های لازم برای انجام این طرح 384 نفر بوده است. یافته ها نشان می دهند که رابطه معنی داری بین دو متغیر خلاقیت فرهنگی و میزان رخداد جرائم اجتماعی وجود دارد و با افزايش خلاقیت فرهنگی ميزان میزان رخداد جرائم اجتماعی كاهش مي يابد. رابطه معنی داری بین دو متغیر عملکرد فرهنگی و میزان رخداد جرائم اجتماعی وجود دارد و با افزايش عملکرد فرهنگی ميزان میزان رخداد جرائم اجتماعی كاهش مي يابد. رابطه معنی داری بین دو متغیر آزادی فرهنگی و میزان رخداد جرائم اجتماعی وجود دارد و با افزايش آزادی فرهنگی ميزان میزان رخداد جرائم اجتماعی كاهش مي يابد. رابطه معنی داری بین دو متغیر سبک مدیریت اجتماعی و میزان رخداد جرائم اجتماعی وجود دارد و با با بهبود سبک مدیریت اجتماعی میزان رخداد جرائم اجتماعی كاهش مي يابد و همچنین رابطه معنی داری بین دو متغیر سبک مدیریت اقتصادی و میزان رخداد جرائم اجتماعی وجود دارد و با بهبود سبک مدیریت اقتصادی میزان رخداد جرائم اجتماعی كاهش مي يابد.  

 

 

واژگان کلیدی: عوامل فرهنگی، جرائم اجتماعی، توسعه فیزیکی-کالبدی، خلاقیت فرهنگی، مدیریت اجتماعی، مدیریت اقتصادی، شهر تهران

 

بیان مسئله

همگام با توسعه شهرنشینی و تحولات اجتماعی و اقتصادی شهرها، چه از نظر اجتماعی و چه از نظر اقتصادی در زمینه زندگی در شهرها، نارسایی‌هایی به چشم می‎‌خورد که در بسیاری از موارد به صورت موارد حاد خودنمایی می‌کنند. رشد و گسترش شهرها و تبدیل آن به شهرهای پرجمعیت و چند میلیونی عامل شد تا بسیاری از مسائل و مشکلات شهری، از قبیل مسکن، حاشیه نشینی، سکونت گاه های غیر رسمی، جرایم شهری، خشونت و ناآرامی شهری، اعتیاد و قاچاق مواد مخدر، فقر شهری، مهاجرت، آلودگی محیط زیست، مزاحمت های خیابانی، بیکاری و اشتغال کاذب، تخریب اموال عمومی (وندالیسم)، تهدیدات و ناامنی های شهری، تکدی، کودکان کار و خیابانی، حقوق شهروندی، طلاق، حمل و نقل شهری، به صورت حاد پدیدار می‌شود (محسنی، 1389: 24 و 25). یکی از مهم‌ترین مشکلات کشورهای در حال توسعه، روند جدید شهرنشینی و پیامدهای فضایی، اقتصادی و سیاسی آن است. اینگونه کشورها طی گذار از شیوه سکونت‌گزینی روستایی عشایری به شیوه زندگی شهری دچار بحران‌ها و ناهنجاری‌های ساختاری در شیوه شکل پذیری شبکه شهری خود می‌گردند و غالبا با روی آوردن به الگوهای رشد اقتصادی و تمرکز گرایی (در عرصه سیاست و اقتصاد) موجب شکل گیری کلان شهر در پایتخت جدید خود می‌گردند که در اندک زمانی پدیده نخست شهری را بر پیکره شبکه شهری و سازمان فضایی این کشورها تحمیل می‌کند. امروزه موضوع امنیت شهری، یکی از مسائل مهم در شهرها می باشد. عوامل متعددی در ایجاد شهر امن موثر می باشند. یک عامل موثر در امنیت شهری، پیشگیری از جرم و ناهنجاری اجتماعی است. با توجه به مطالعات صورت گرفته، عوامل اجتماعی مانند فقر، بیکاری، ناهماهنگی اجتماعی، میزان بالای جمعیت جوان باعث ایجاد محیطی مستعد و در معرض جرم و ناهنجاری رفتاری می شود، اما فاکتورهای اجتماعی تنها عوامل و جنبه های تعیین کننده جرائم و ناهنجاری های اجتماعی نیستند، طرح و کالبد فیزیکی فضا، نقش مهمی در توسعه یا پیشگیری از جرم و ناهنجاری دارد.

اهمیت ضرورت تحقیق

همان‌طور که ذکر شد جامعه شهری با تمام تنوع مسائل خاص خود، آکنده از مسائل و مشکلاتی است که ریشه‌های اجتماعی آن‌ها در ابعاد دیگر پررنگ تر و قوی تر به نظر می‌رسد. از این رو بررسی این ابعاد کاری است بس پیچیده و باز همان طور که ذکر شد کالبد فیزیکی شهر یکی از عوامل بسیار مهم تأثیرگذار بر ناهنجاری ها و آسیب های اجتماعی است. از آن گذشته آسیب ها، هنجارها و ارزش های جامعه نیز بر کالبد و توسعه فیزیکی شهرها تأثیرگذارند. این آسیب ها در کشورهای در حال توسعه و به خصوص کلان شهرها که از زندگی سنتی فاصله می‌گیرند پررنگ تر است.توسعه فیزیکی نابسامان و بی رویه شهرها یکی از مشکلات شهر و شهرنشینی در دوران معاصر میباشد. این امر در دهه های اخیر علاوه بر آنکه ساختار شهرها را دگرگون ساخته، بر نقش پذیری شهرها تاثیر فراوان داشته و سازگاری آینده توسعه فیزیکی شهرها را مبهم ساخته است. يکي از موارد مهم فرايند شهرنشيني در ايران، گسترش سريع فيزيکي شهرهاي آن است. با بروز تحولات جديد، شهرها به سرعت تغييرات و دگرگونيهاي را پذيرفتند. اين دگرگونيها به شکل افزايش سريع جمعيت و رشد فيزيکي شهرها به صورتي نا متعادل و ناهماهنگ بوده است. با توجه به اهمیت توسعه مناسب فیزیکی شهر تهران لازم است تحقیقات و پژوهشهای کارشناسی مناسبی صورت گیرد. از این رو در این مقاله به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.  

تعاریف مفاهيم و واژگان تحقيق 

تعریف شهر 

شهر را می‌توان یک واحد اجتماعی و سیاسی و یک واحد فعالیتی، فیزیکی و جمعیتی دانست. به عبارت دیگر شهر مجموعه ای از ترکیب عوامل طبیعی، اجتماعی و محیط های ساخته شده توسط انسان است که در آن جمعیت ساکن و متمرکز شده اند (شیعه، 1370: 4). از نظر جامعه شناسی شهر فقط ساختمان نیست. بلکه مکان انسان ها، ساختارها، گروه ها، طبقات اجتماعی، خانواده ها و غیره می‌باشد (توسلی، 1374: 4). در اکثر تعاریف توجه به شهر با سه جنبه اساسی مطرح می‌گردد:

·       گروه ها و طبقاتی که در شهر زندگی می کنند.

·       سابقه و خدمت شهر که معرف تمدن انسانی است. 

·       شیوه سکونت که برگرفته از فرهنگ شهروندان است (ربانی، 1385: 1).

به نظر ژان رمی شهر دارای نظم و انسجام فرهنگی همراه با نوآوری و پیشرفت می‌باشد. از دیدگاه لوئیس ورث شهر به معنی ثبات دائمی و نسبتا وسیع انسان هایی است که از نظر اجتماعی ناهمگون و نا متناجنس می‌باشند (پرهام، 1356: 28). در نظر اصحاب مکتب شیکاگو از جمله رابرت پارک و ارنست برجس شهر همانند یک اندام زنده اجتماعی محل اسکان طبیعی انسان های متمدن می باشد. از این رو می تواند یک سازمان محیطی را به وجود آورد. شهر نه تنها مجموعه ای از افراد انسانی، امکانات اجتماعی، خیابان های، ساختمان ها، چراغ های برق، متروها، نهادها، بیمارستان ها و مدارس است بلکه یک قلمرو و منطقه روانی که مجموعه از شیوه های کاربردی، نگرش های سازمان یافته و احساسات را تشکیل می‌دهد (وبر، 1370: 51). بنابراین شهر دارای دو جنبه توأمان می‌باشد: جنبه کالبدی و جنبه ماهیت انسانی، ماهیت انسانی از این لحاظ که شهر بازتاب تفکرات سازمان یافته در یک منطقه فرهنگی، فضایی همراه با قوانین خاص خود می‌باشد (وبر، 1370: 38). به نظر پارک و مکتب شیکاگو شهر ترکیبی از عناصر مادی (مدنیت) و غیر مادی (اخلاقی) است که بخش دوم مهم تر است.

شهر ميليوني² اصطلاح ديگري است كه در شكل مدرن خود، شهرهاي ميليوني يا نواحي كلان شهري با پيش بيني جمعيتي 10 ميليون نفري تعريف شده اند. مانند بسياري از آستانه هاي جمعيتي – آماري به كاربرده شده در علوم اجتماعي، به نظر مي رسد اين معيار نيز منطق كاملا مشخصي براي حداقل هاي جمعيتي نداشته باشد. مبناي نظري مشخصي وجود ندارد كه بتواند تفاوت هاي كيفي موجود در يك شهر يك ميليون نفري 5 ميليون نفري و 10 ميليون نفري را با شهرهاي زير يك ميليون نفرجمعيت مقايسه كند. اصطلاحات ديگري همچون فرا شهر³، ابرشهر⁴، منظومه شهري⁵، ابر مادر شهر⁶، شهر جهاني ⁷و ديگر اصطلاحات در كنار وبعضا مترادف مگاسيتي⁸ بكار گرفته شده است كه متاسفانه از اجماع بسيار ضعيفي در ميان متخصصان شهري در تعاريف برخوردار است. مگا سيتي یکی از اصطلاحي است كه در ميان اصطلاحات شهري رايج در چند دهه اخير بيش از همه مورد توجه قرار گرفته است. با وجودي كه بر مبناي بيانيه سمينار سازمان ملل متحد در خصوص شهرهاي ميليوني تعريف كاملا مشخصي در مورد آنها وجود ندارد، اما مي توان بر عوامل موثر بر آنها چون تعداد جمعيت، توان و جايگاه اقتصادي، اندازه فيزيكي و تراكم شهر در تعريف تاكيد نمود.

توسعه فیزیکی

الف) کالبد شهر: در ادبیات طراحی شهری، واژه شکل(فرم) شهر را می توان مترادف کالبد شهر دانست (میر مقتدایی و طالبی، 1385). کوین لینچ در کتاب سیمای شهرفرم شهر را بصورت « مظاهر جسمی و رویت پذیر شهر» تعریف کرده است. درکتاب تئوری شکل خوب شهر این مفهوم اینگونه مطرح می شود:

«شکل مجتمع زیستی که معمولا به نام محیط زیست کالبدی خوانده شده است، به طور کلی به مفهوم الگوی فضایی عناصر کالبدی بزرگ، بی حرکت و دائمی در شهر نظیر: ساختمانها، خیابانها، تجهیزات، تپه ها، رودخانه ها و شاید هم درختان باشد (لينچ⁹، 1381). ایشان در نهایت « توزیع فضایی زمانی عملیات انسانی و عناصر فیزیکی که زمینه عملیات است، به اضافه فقط آن مقدار از نهادهای اجتماعی و رفتارهای روانی که بطور مستقیم با توزیع فضایی-زمانی فوق در ارتباط بوده و در مقیاس کل مجتمع زیستی دارای اهمیت است» را بعنوان حیطه انتخابی خود در  نظر گرفته است.کالبد شهر ابعاد فیزیکی شهرنشینی است با تاکید بر نوع ساختمانها، شاهراه ها، فضاهای باز، میادین و نمای ساختمانها و خیابانها، البته با لحاظ ابعاد محیطی، اقتصادی و فرهنگی-اجتماعی این عناصر.

ب) توسعه شهری: درک فرایند توسعه شهری در برنامه ریزی توسعه شهری و مدیریت توسعه شهری پایدار نقش تعیین کننده ای دارد (چنگ و مسر¹⁰،2004). تاريخ شهرسازي و روند شهرنشيني نیز نشان از آن دارد كه گسترش شهر در ابعاد كالبدي و ساير مواردِ وابسته به توسعه شهري به واسطه ضرورت هاي علمي باعث بروز روش ها و ابتكارات عمدتا مبتني بر ازمون و خطا شده اند، كه حاصل نوعي ابهام و تناقض نظري و عملي در تصميم سازي و تصميم گيري براي شهرها بوده است (بمانیان و محمودی نژاد،1387).

پرداختن به نظريات توسعه شهري هر چند در حوزه گسترش شهر تعميم و توصيف مي يابد،  يادآور تفاوت ماهوي بين واژگان گسترش، توسعه و پيشرفت است، كه هر كدام معاني متفاوتي به ذهن متبادر مي كنند. در مسايل شهري، رشد شهري و توسعه شهري عمدتا با هم يكي فرض مي شوند در منابع شهرسازي به كلمات و اصطلاحات متعددي بر مي خوريم كه مهم ترين آن ها عبارتند از: گسترش، گسترش فيزيكي گسترش كالبدي، گسترش شهري، گسترش مكاني ،گسترش مكان هاي شهري، توسعه محدوده هاي شهري توسعه فيزيكي، توسعه كالبدي، توسعه شهري، توسعه مكاني، توسعه كان هاي شهري، رشد شهري، رشد محدوده هاي شهري‌و...( بمانیان و محمودی نژاد،1387).

توسعه شهري را به عنوان يك مفهوم فضايي مي توان به معني تغييرات دركاربري زمين وسطح تراكم ،جهت رفع نيازهاي ساكنان شهردرزمينه مسكن،حمل ونقل،اوقات فراغت وغيره تعريف كرد . مي توان گفت توسعه شهري عبارت است ازبسيج امكانات بالقوه اجتماعي واقتصادي وكالبدي براي بالا بردن محيط زيست شهري وبرقراري توازن دركميت وكيفيت زندگي شهري ،دراين نوع گسترش آموزش ،خدمات،بهداشت ودرمجموع فرهنگ بشري به همراه كيفيت سكونت افزايش مي یابد (وزارت مسكن و شهرسازي،1367).

بسته به نوع توسعه، توسعه شهری شامل گسترش ابعاد فیزیکی و تغییرات در عملکردها می شود. سابقا در مورد توسعه شهری به تغییر در فضا(تحول فضاهای ساخته نشده به فضای شهری)، همچون افزایش ابعاد فیزیکی محیط ساخته شده اشاره می شد، اخیرا در مباحث توسعه شهری به تغییر در فعالیتهای اصلی (کاربری زمین) همچون مسکونی و تجاری اشاره می شود (چنج،2003). رشد شهر به طور گسترده به نيروهاي اقتصادي متكي است، چونكه ناحيه شهري همواره مركز فعاليت هاي تخصصي است و بنابراين اندازه شهر به مقدار كالاها و خدمات تهيه شده براي صادرات بستگي دارد. مطابق نظريه اقتصاد پايه اي رشد يك شهر بستگي مستقيمي به صادرات يك شهر دارد و رشد شهري به طور گسترده به پايه صادراتي آن بستگي دارد، پول به دست آمده به وسيله فعاليت هاي صادراتي موجب توليدات كالاها و نيازهاي خدماتي جمعيت شهري مي گردد (زیاری، 1389).

از نگرش جغرافياي شهري به نظر مي رسد كه اصطلاح مناسب براي فرايندي كه طي ان هم كالبد شهری رشد مي كند و هم فعاليت ها و كاربري هاي شهري در اين فرايند دچار تحول مي شوند و نيز در محيط اطراف تغيراتي ايجاد مي شود، "توسعه كالبدي-فضايي" باشد. اين اصطلاح هم در بر گيرنده رشد فيزيكي و كالبدي شهر و هم تغيير و رشد كاربري ها و تغییرات سرانه های شهري و نيز در بر گيرنده مصرف فضاي غيرشهري اطراف شهر براي توسعه شهري است. پس چنانچه در تعریف توسعه شهری از نگرش جغرافیای شهری مطرح شد، فضا  و فعالیت، اصلی ترین عناصری هستند که در درک مفهوم رشد شهری باید مورد توجه قرار گیرند.

انواع توسعه کالبدی- فضایی

در بررسی فرایند توسعه کالبدی- فضایی شهر تقسیمات مختلفی از انواع توسعه شهری ارائه شده است، در این میان دو نوع تقسیم بندی از توسعه شهر بیشتر مورد قبول صاحب نظران است:

1-رشد شهر مطابق منشاء و 2- رشد شهر مطابق جهت

رشد شهرها مطابق منشا در دو طبقه زير قابل تقسيم است 1- رشد طبیعی 2- رشد برنامه ريزي شده

بيشتر شهرها در گذشته به صورت طبيعي رشد كرده اند، يعني توسعه شهر بدون برنامه ريزي آتي انجام شده و شهر به صورات اتفاقي توسعه يافته است. در رشد طبيعي شهر سيستم جاده اي، پارك ها، زمين بازي، مدارس، واحدهاي صنعتي، مراكز تجاري، بيمارستانها و زمینهای بازی و ... بدون نظم و ملاحاظت توسعه آتي شهر ايجاد مي شوند (رنگوالا، 1998). در الگوی رشد برنامه ریزی شده که در آغاز کار خود بر اساس طرحهای جامع شهری رخ می داد، جای هر کدام از عناصر بالا معلوم و مشخص است، در طرحهای جامع بیشتر تاکید بر کاربری زمین و میزان سرانه ها بود، لیکن در الگوی نوین طرحهای توسعه شهری یا راهبرد توسعه شهری، رویکرد طرحهای توسعه شهری تا حدود زیادی به سمت مسائل  اقتصادی و اجتماعی شهر منعطف شده است و می توان ادعا کرد که متاسفانه در طرحهای (CDS) توجه شایسته ای به بعد کالبدی-فضایی شهر نشده و انگار کالبد شهر اهمیت خود را در برنامه ریزی از دست داده است .

رشد شهر مطابق جهت

رشد شهر بر اساس جهت و مسير گسترش به دو صورت زير انجام مي گيرد:

1- رشد افقي 2- رشد عمودي (زیاری،1389)

رشد فضايي هر شهر به صورت گسترش افقي و رشد فيزيكي يا رشد عمومي مي باشد. هر كدام از اين دو روش كالبد متفاوت و جداگانه اي از ديگري ايجاد مي نمايد،  رشد فيزيكي به شكل افزايش محدوده شهر يا به اصطلاح گسترش افقي شهر ايجاد مي گردد و رشد عمودي به صورت درون ريزي جمعيت شهري و رشدفشرده شهري نمايان مي شود، اين الگوهاي متفاوت به نسبت نوع گسترش كه در شهر به وجود آمده اند پيامدها و نتايج متفاوتي را نيز درپي دارند (راهنما و عباس زادگان، 1387).

توسعه یا ايجاد شهرها به صورت تركيبي، افقي و عمودي نوعي ديگر از توسعه است كه در بيشتر شهرها ديده مي شود (بمانیان، 1378). شکل ترکیبی توسعه شهری بیشتر به واقیت نزدیک است در واقع هر كدام از اشكال توسعه مطرح شده به اين معني نيست كه صرفاً همان نوع توسعه در يك شهر خاص رخ مي دهد. توسعه افقي و عمودي مفاهيمي نسبي است و در جهان واقعي رشد شهري صرفاً به صورت افقي و يا صرفاً به صور عمودي نمی باشد. توسعه يك شهر و نوع توسعه آن متاثر از متغيرهاي متعددي از جمله وضعيت اقتصادي شهر، شرايط طبيعي، عادات رسوم در قالب فرهنگ، زمان،  شرايط و تغييرات در مقياس جهاني، موقعيت نسبي شهر و ديگر عواملي است كه تماماً در اختيار برنامه ريزان نيست، اما شناخت اين متغيرها براي رشد برنامه ريزي شده ضروري است.

 

جرائم اجتماعی

آسيب هاي اجتماعي به مفهوم رفتاري است كه به طريقي با انتظارهای مشترك اعضاي يك جامعه سازگاري ندارد و بيشتر افراد آن را ناپسند و نادرست مي دانند در واقع هر جامعه از اعضاي خود انتظار دارد از ارزشها و هنجارها تبعيت كنند اما همواره عده اي پيدا مي شوند كه پاره اي از اين ارزشها و هنجارها را رعايت نمي كنند، جامعه افرادي كه هماهنگ و همساز با ارزش ها و هنجارها باشند سازگار يا همنوا و اشخاصي را كه بر خلاف آنها رفتار مي كنند نا سازگار يا نا همنوا مي خواند از ميان افراد نابهنجار كسي كه رفتار نابهنجارش زودگذر نباشد و ديرگاهي دوام آورد، كجرو يا منحرف ناميده مي شود و رفتار او را انحراف اجتماعي يا آسيب اجتماعي مي خوانند. جامعه شناسي و جرم شناسي متوجه آن دسته از نقض هنجارهاست كه توسط عده زيادي از مردم گناه تلقي مي گردد از اين رو انحراف يا آسيب اجتماعي به رفتارهايي اتلاق مي گردد كه هنجارهاي اجتماعي را نقض كرده و در نتيجه از نظر تعداد بسياري از مردم قابل نكوهش است.

پیشینه نظری و تجربی تحقیق

?       مدنی پور (1381) در کتاب تهران ظهور یک کلان شهر، توسعه تهران را از منظر تاریخی مورد مطالعه قرار می دهد. توصیف و تبیین تحولات و تغییرات فیزیکی و اجتماعی شهر تهران, طی دویست سال گذشته, موضوع اصلی کتاب است .که از سه بخش تشکیل شده است .بخش اول, شرح مختصری است از زمینه کلی تاریخی و تاریخچه توسعه تهران به ویژه پس از انتخاب پایتختی تا ظهور انقلاب مشروطه در آن .در بخش دوم توصیفی از اوضاع تهران معاصر به دست داده شده همچنین ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و فضای شهر و پاره‌ای از مشکلات جاری آن با این موضوعات به بحث گذاشته شده است :اقتصاد شهری، مدیریت شهری، جامعه شهری، فضای شهری، مشکلات شهری و زندگی در شهر. بخش سوم تحلیلی جزیی‌تر از چگونگی شکل‌گیری فضای شهری تهران در طول نیم قرن گذشته و نحوه ساخته شدن فضای تهران است. در این بخش بر مطالعه فرایندهای توسعه شهری پس از جنگ دوم جهانی و ترکیب‌های ویژه موسسات، منابع، قوانین و اندیشه‌ها در آن تاکید شده است. بخش سوم نیز از شش فصل با این عناوین و موضوعات تشکیل شده است: عوامل تغییر و دگرگونی، ساخت شهری، منابع توسعه، شکل‌گیری فضای شهری، قوانین و نظریه‌ها، مفاهیم فضایی میراثی و تشکیلات سیاسی، اقدامات فرهنگی و فرم شهری و چالش‌های آغاز قرن بیست و یکم. صفحات پایانی به فهرست منابع اختصاص یافته است (مدنی پور، 1381).

?       پوراحمد و شماعی در سال 1380 به پژوهش توسعه فیزیکی شهر یزد و تاثیر آن بر ساختار جمعیت بافت قدیم شهر پرداخته اند. در این مقاله به بررسی توسعه فیزیکی شهر یزد و تاثیر آن بر ساختار و شاخصهای جمعیت بافت قدیم و نتایج حاصل از این تحوّل و نیز به آثار نامطلوب جمعیتی ناشی از گسترش بی رویه و ناموزون شهر و بی توجهی به توسعه پایدار درونزا می پردازیم و با استفاده از روشهای تحقیق توصیفی، تحلیلی و بر اساس آمار و اطلاعات موجود در مرکز آمار ایران، به تفکیک دو بخش بافت قدیم و جدید دست می زنیم. نتایج حاصل از بررسی ها نشان می‌دهد که، توسعه فیزیکی و گسترش بی رویه شهر سبب مهاجرت جمعیت از بافت قدیم به بافت جدید و حاشیه شهر و در نتیجه تغییر ساختار جمعیتی بخش های مورد نظر، از جمله عدم توازن شاخص های رشد، تراکم، ساختار جنسی و سنی، سرانه ها، بعد خانوار و میزان سواد شده است (پور احمد و دیگران، 1380).

?       رهنمایی و همکاران (1389) در تحلیل نقش مهاجرت در زمینه سازی برای پیدایش آسیب های اجتماعی شهرنشینی شتابان در ایران، به بررسی شهرنشینی و مهاجرت در توسعه شهری پرداخته اند. آنها معتقد که گسترش شهرنشینی و رابطه آن با آسیب های اجتماعی و اقتصادی از مشخصه های اصلی الگوی توسعه شهری کشور در چند دهه اخیر است و رشد و توسعه شتابان و توزیع نامتعادل در دوره جدید ، یکی از عوامل اصلی بروز آسیب های اجتماعی به شمار می رود. رشد شتابان شهرنشینی و توسعه کلان شهرها آسیب های اجتماعی و کالبدی بسیاری را به دنبال داشته است، بویژه کلان شهرها که از مهمترین مراکز و کانون های بروز ناهنجاری ها و جرایم مختلف اجتماعی بوده است. جغرافیای شهری معاصر، روابط میان محیط جغرافیایی و جرایم شهری را از دیدگاه جغرافیای اجتماعی مورد بررسی قرار می دهد و در آن نفش مولفه- های جغرافیایی شهر در بروز آسیب های اجتماعی در شهر مورد مطالعه قرار می گیرد. تمرکز7/41در صد جمعیت شهرنشینی در نه کلان شهر کشور و توزیع نامتوازن جمعیت شهری در پهنه کشور، از ویژگی های شهرنشینی ایران است که ارتباط تنگاتنگی باپدیده های اجتماعی دارد. تبدیل شهرنشینی شتابان به شهرنشینی مشکل زا در واقع حاصل بارگذاری بحرانی جمعیت و به تبع آن فعالیت در شهرها و توزیع ناهمگن آن در شبکه شهری است که خصیصه ها و آسیب های اجتماعی زیادی را به بار آورده است. توجه به مهاجرت به عنوان آسیب اجتماعی، به معنای پذیرش آن به عنوان معلولی است که از الگوی خاص توسعه ناشی می شود.در تحلیل پویش اجتماعی جامعه شهری ایران طی دهه های اخیر، بررسی نقش مهاجرت در زمینه سازی برای پیدایش آسیب های اجتماعی از اهمیت زیادی برخوردار است که در این پژوهش به بررسی این مقوله پرداخته شده است. بردارهای اصلی رشد شتابان شهرنشینی و توزیع نامتعادل آن در شبکه شهری، مهاجرت روستایی، حاشیه نشینی، ناهمگونی در بافت اجتماعی و نارسایی در ارائه خدمات اجتماعی می باشد، که در این پژوهش به تحلیل و بررسی این بردارها با بار کمی و کیفی آن پرداخته شده است که این اقدام یکی از مهمترین عوامل در آسیب شناسی اجتماعی ناشی از آسیب شناسی فضایی توسعه شهری است. روش کار در این پژوهش توصیفی – تحلیلی است و از روش اسنادی و کتابخانه ای برای گردآوری اطلاعات استفاده شده و به تحلیل داده ها پرداخته شده است (رهنمایی و دیگران، 1389).

?       تد لیتمن (2006) در مقاله چگونه شهر نشینی به اجتماع کمک می‌کند. در سال 2006 نوشته شده به موضوع توسعه فیزیکی شهر پرداخته است که این مقاله در  سیاست های حمل و نقل به چاپ رسیده است. همین نویسنده در مقاله ارزیابی سیستم رشد شهری که در سال 2007 در همان مجله به چاپ رسید موضوع توسعه فیزیکی شهر را از منظری دیگر بررسی کرده است. این مقاله را ارزیابی انتقادهای مختلف بر رشد فیزیکی شهرها است. همچنین به تعریف از مفهوم رشد فیزیکی، تضاد آن را با پراکندگی، توصیف و استراتژی های رشد فیزیکی مشترک می‌پردازد.  توسعه فیزیکی و این ادعا که آن را منعکس کننده ترجیحات مصرف کنندگان، نقض بر آزادی، افزایش ترافیک و آلودگی هوا، قیمت مسکن، نتایج در سطوح اجتماعی نامطلوب تراکم را کاهش می دهد، هزینه های خدمات عمومی را افزایش می دهد، نیاز به حمل و نقل بی فایده یارانه ها و ناموجه است در این نوشتار مقالات برخی از منتقدان بررسی می شوند. تجزیه و تحلیل حاصله نشان می دهد که این ادعاها نظر بسیاری منتقدان منعکس کننده درک ناقص از رشد فیزیکی، و تجزیه و تحلیل نادرست آن می باشد. 

?       گردن و  ریچادسون (2013) در مقاله تراکم کردن شهرها و توسعه هدف برنامه ریزی است؟ موضوع توسعه فیزیکی شهر را به عنوان هدف بررسی کرده اند. آنها موضوع آرمان شهر را با تکیه به آراء افلاطون مد نظر قرار داده اند و مقاله خود را در مجله برنامه ریزی آمریکا به چاپ رسانده اند. در این مقاله به بررسی برخی از مسائل کلیدی می پردازد که چگونه یک هدف برنامه ریزی به رشد و توسعه شهرستان ها کمک می کند. این اهداف عبارتند از فشار بر روی زمین کشاورزی نخست ترجیحات مسکونی با تراکم؛ صرفه جویی در منابع انرژی، پتانسیل برای گسترش استفاده از حمل و نقل. ترویج توسعه حمل و نقل محور هزینه ها و منافع دستاوردهای بهره وری از فشردگی تاثیر ارتباطات از راه دور بر روی تراکم توسعه؛ تأثیر رانت بر روی ارتقاء پروژه های مرکز شهر، عدالت اجتماعی از فشردگی و اثرات رقابت میان شهرها. ارزیابی ما از این مسائل در مورد ترویج شهرستان ها فشرده را پشتیبانی نمی کند.

?       بنتو، فرانکو و کافینه (2006) در مجله اقتصاد شهرنشینی به موضوع توسعه شهری، توسعه کالبدی شهر پرداخته اند. این مقاله توسعه تحلیلی و عددی مدل تعادل عمومی برای مقایسه کارایی و اثرات توزیعی مالیات های توسعه، مرزهای رشد و توسعه شهرها، مالیات بر املاک و مالیات بنزین است. از چشم انداز بازده کلی، مالیات و توسعه مرزهای رشد و توسعه شهرها ابزار های معادل و موثر ترین سیاست های ضد پراکندگی را مورد بررسی قرار می دهد.  اگر اانتخاب از ابزار ضد پراکندگی تحت تأثیر ملاحظات توزیعی باشد، نتایج ما نشان می دهد توسعه فیزیکی نزدیک به محل زمین مربوط است. در حال حاضر اثرات توزیعی از چهار سیاست در هسته شهر شهری، حومه شهری و مناطق روستایی است.

?       بانانی (1998) در مجله محیط و برنامه ریزی مقاله  کمک به شهرنشنینی جدید به موضوعاتی چون تئوری های شکل شهر، نو-شهرسازي، خرده فروشي، طراحي سنتي پرداخت و شهر را چه از نظر توسعه و چه از نظر آسیب های اقتصادی - اجتماعی مورد بررسی قرار داد.

چارچوب نظری تحقیق

نظریات روان شناسی رفتاری

در علوم رفتاری و روانشناسی نیز مانند بسیاری دیگر از شاخه های علوم انسانی به موضوع توسعه شهری پرداخته شده و تاثیرات متقابل بر آسیب های رفتاری مورد بررسی قرار گرفته است. 

در روان شناسی محیطی تأثیر عوامل بیرونی یعنی محیط طبیعی (جغرافیا) و محیط فیزیکی یا تکنولوژی (معماری) و یا به عبارت دیگر خصوصیت فضایی – فیزیکی، بر رفتار انسان مورد مطالعه قرار می‌گیرد. (ونز و دیگران، 2001: 31) بحث اصلی روانشناسی محیط در این زمینه موضوع تراکم است که یکی از مهم ترین جنبه های مشترک میان روان شناسی محیط و برنامه ریزی شهری است و چگونگی اثرگذاری آن بر رفتار انسان در سه مفهوم تراکم، تراکم موجود و ازدحام مورد توجه پژوهشگران رفتار محیط قرار می گیرد (چرچمن، 2001: 195-196). 

روانشناسی محیط از منظر فوق بر این نکته تأکید دارد که تراکم جمعیتی بالا بر شش جنبه از رفتار اجتماعی تأثیر می گذارد. جنبه آسیب شناسی اجتماعی در رفتار، نظیر جرم، طلاق، خودکشی، امراض روحی، مهم ترین آنهاست که غالبا در رابطه با اندازه شهر و تراکم جمعیتی آن مورد توجه و تجزیه تحلیل قرار می گیرد (گی فورد، 1997: 158). 

از همین رو نظریات و موضوعات زیادی در روانشناسی وجود دارد که در جای خود می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد. ما نیز در این پایان نامه به برخی از آنها اشاره کردیم. 

نظریات جامعه شناسی

بی شک یکی مهم ترین علومی که می تواند به توسعه فیزیکی بپردازد و آثار آن را بر جرم و آسیب های اجتماعی بررسی کند جامعه شناسی است. علی الخصوص در جامعه شناسی شهری و جامعه شناسی آسیب های اجتماعی به طور گسترده به این موضوع پرداخته شده است. 

در جامعه شناسی شهری اولین حرکت برای تبیین نظری جامعه شناسی جرائم شهری در مطالعات اجتماعی با ظهور مکتب شیکاگو در دهه دوم قرن بیستم آغاز شد. این مکتب بر اساس تجربه ناهنجاری های اجتماعی در شهرهای بزرگ صنعتی آمریکا و با الهام از مفهوم اکولوژیکی در علوم زیستی مفاهیم اکولوژی اجتماعی را وارد مطالعات شهری کرد (شکوهی، 1365: 16-17).

این مکتب رفتار یک شهرنشین را در قالب محیط اجتماعی او قابل مطالعه می داند و جرائم و انحرافات اجتماعی در محیط های شهری را با توجه به وسعت شهر، تراکم جمعیت و ناهمگنی های فرهنگی در مکان های شهری جدید به تحلیل می کشد (رمی، 1358: 21-22). 

در حالی که در جامعه شناسی معاصر جرائم شهری و آسیب شناسی رفتاری شهرنشینان از منظر تحولات اجتماعی و اقتصادی ساختاری در بعد جهانی مورد توجه قرار می گیرد. این دیدگاه کلان تر در چارچوب اقتصاد سیاسی با رویکرد فرا ملی نقش عواملی چون تقسیم کار جهانی و فاصله طبقاتی را در تحلیل ناهنجاری های شهری مورد استفاده قرار می دهد. در همین حال در سال های اخیر توجه به محله گرایی و تحلیل جرائم شهری با استفاده از مدل های نظری خرد در جامعه شناسی شهری به سرعت رشد کرده است. 

نظریات معماری

ائتلاف میان معماری و علوم رفتاری نیز به پیدایش چند دیدگاه تئوریک در این علم منجر شده است:

1.       انسان پدیده ای با توانمندی مکانیکی؛ در این نگرش هدف خلق محیط فیزیکی متناسب با الزامات احساسی، حرکتی و هوشی انسان است

2.       انسان پدیده ای ادراکی- انگیزگی؛ هدف آن آگاهی از نحوه ادراک احساس و عکس العمل انسان نسبت به محیط است و با ادبیات روانشناسی محیط در این زمینه منطبق است

3.       انسان متجلی در رفتار؛ بر اساس این دیدگاه از طریق مطالعه رفتار انسان که نمودی ظاهر و مشهود دارد می توان به خصوصیات او پی برد و به مضامین رفتاری که فضا در آن موضوعیت می یابد توجه کرد

نظریه دوایر متحدالمرکز

پس از او "ارنست برگس" مدل دوایر متحدالمرکز را در روند توسعه فضایی شهر ارائه کرد، که به رقابت و همسازی در سازمان اکولوژی شهر و توزیع و تراکم جمعیت ناشی از آن تأکید خاصی داشت. نظریه او مبتنی بر بوم شناختی اجتماعی است. وجه بارز آن اعتقاد به این نکته است که در توسعه فیزیکی شهر فرآیند پخشایشی کاربری ها روی می دهد، در نتیجه افراد و گروه ها جا به جا می شوند. این طرح به عنوان نظریه ای متحد المرکزی شناخته شده است. الگوی ساخت شهر براین اصل استواراست که توسعه شهرازناحیه مرکزی به طرف خارج شهرصورت گرفته وتعدادی مناطق متحدالمرکز را تشکیل می دهد. این مناطق، با ناحیه مشاغل مرکزی شروع شده وبه وسیله منطقه درحال تحول احاطه می شود، که خوددرحال تبدیل به ادارات وصنایع سبک بوده ویا به واحدهای مسکونی کوچکتری تبدیل می شوند. این قسمت، ناحیه ای است که مهاجرین شهربه طرف آن جلب می گردند. وبه نوبه خود یا مسکن کارگران است یا محل بعضی ازساختمانهای قدیمی شهر، بالاخره منطقه سفرکنندگان دربیرون منطقه ساخته شده شهر قراردارد. قسمت اعظم منطقه سفرکنندگان ،احتمالاً بصورت اراضی باز است. اما دهکده هایی که درداخل آن وجوددارد، اغلب خصوصیات خود را تبدیل به سکونتگاه های خوابگاهی می نمایند (برگل،1995: 100-111).

نظریه ساخت قطاعی شهر

پس از او "همر هویت" در زمینه توسعه فیزیکی و ساخت اکولوژیکی الگوی قطاعی ساخت اکولوژیکی را مطرح کرد. او معتقد بود تفاوت های اجتماعی و اقتصادی در ساختار جمعیتی و کالبدی شهر موجب ساخت قطاعی شهر می‌شود. 

 

1.مرکز تجاری شهر 2. عمده فروشی و صنایع سبک 3. منطقه مسکونی با درآمد کم 4.منطقه مسکونی با درآمد متوسط 5. منطقه مسکونی با درآمد بالا

در توجیه نظریه «ساخت قطاعی شهر» باید گفت که چنین توسعه ای را نمی توان مغایر با نظریه دوایر متحدالمرکز دانست. بلکه، تغییر و تعدیلی در جهات مختلف این نظریه است. برخلاف نظریه دوایر متحدالمرکز در نظریه ساخت قطاعی شهر، شهرها نمی توانند برای همیشه حالت دایره ای شکل بودن مناطق داخلی خودرا حفظ کنند. بلکه، حالت قطاعی بیش از دایره ای زمینه مساعدی را جهت توسعه به دست می آورد. دراین نظریه عامل اجاره خانه می تواند به عنوان راهنما، مطالعه شهررا عملی سازد. ساخت مهمترین اصول تشکیل دهنده نظریه قطاعی شهرها را، می توان به شرح زیر مورد مطالعه قرارداد:

نخست آنکه منطقه واحدهای مسکونی گران قیمت ازکانون اصلی خود درطول خطوط شبکه رفت وآمد شروع به توسعه می کند؛ و چنین واحدهایی، به طرف زمین های دور ازخطر سیلاب وعوامل آلوده کننده محیط زیست، قرارگرفته است. واحدهای مسکونی با اجاره بهای بیشتر، به سوی فضاهای باز ودور ازمحدودیتهای نامساعد طبیعی قراردارد و جابجایی ساختمان های اداری و تجاری، توسعه واحدهای مسکونی گران قیمت را در جهت عمومی عملی می سازند. آپارتمان های لوکس اجاره ای، در مجاورت بخش های تجاری و منطقه مسکونی قدیمی شهر، به وجود می آیند، واین درحالی است که واحدهای خود یارگران قیمت شهر، به طور اتفاقی وبی هدف و نامنظم جابجا نمی شوند. بلکه، چنین مناطقی یک یا چند قطعه زمین معین را جهت توسعه انتخاب می کنند. مناطق صنعتی شهر نیز، درطول خطوط راه آهن و راه ها و در دسترس منابع آب به وجود می آیند و بصورت زنجیره ای توسعه پیدا می کنند. ازطرف دیگر، تمایل به توسعه مثلثی شکل در مناطق داخلی شهرها، بیش ازحالت دایره ای می باشد. در ساخت قطاعی شهر، راههای شعاعی ازمرکزشهر به اطراف کشیده می شود و عامل دسترسی به این راه ها و یادآوری از آنها، قیمت زمین های شهری را در مناطق مختلف شهر تعیین می کند (فرید، 1373: 45).

کالوین اشمید تفاوت های موجود در پایگاه های اجتماعی و اقتصادی به ویژه میزان تحصیلات و میزان درآمد نوع شغل را در تفاوت های فضایی محله های شهری موثر دانسته است. وی معتقد است که محله های فقیر و غنی با روند توسعه شهرها شکل می گیرند. (شکوهی، 1373: 518-519)نظریه ساخت دایره ای شکل شهر، نمودار حالت یک شهر ساکن وثابت نمی باشد. بلکه، دراغلب موارد به علت رشد وتوسعه شهر، متحرک وغیرثابت است. توسعه شهر می تواند به دو صورت عملی باشد: یا دراطراف خود توسعه پیدا کند؛ ویا به وسیله عمل تمرکز درداخل آن رشد پیدا نماید.

به موازات افزایش جمعیت، سازمان ها و تاسیسات بخش مرکزی شهرها، مراحل مختلف اکولوژی شهری ( جدایی گزینی، هجوم و جایگزینی، توالی و تسلسل و...) ظاهر می شود؛ و در اثرایجاد موج توسعه، شهر به نواحی اطراف وبیرونی خود توسعه می یابد. حرکت جمعیت، تاسیسات، صنایع و سازمان های شهری به اطراف شهرها، به یک شکل عمل نمی نمایند، و از جهات مختلف شهر به سوی ناحیه مرکزی شهر، به یک مقیاس صورت نمی گیرند. در مقابل توسعه شهر، وجود موانع طبیعی مانند شیب های تند، تپه ها و کوه ها، عاملی بازدارنده است؛ و لذا شهر یابدان جهات توسعه پیدا نمی کند و یا در صورت توسعه، مشکلات و افزایش هزینه هایی را به دنبال دارد (ديویس، 1991). مسیرهای حمل و نقل، شاهراه ها، خیابان ها و خطوط راه آهن، همه تحت تاثیر وجود عوامل نامنظم و نامساعد طبیعی شهرها و اطراف آنها واقع می شوند. چنین شبکه های ارتباطی سعی دارند که در شکل شعاعی بوجود آیند. ولی عملاً تعداد معدودی از آنها به حداکثر ظرفیت و کارآیی خود دست می یابند. لذا، امکانات دستیابی به مسیرهای حمل و نقل، میزان تراکم را در سطوح شهری افزایش می دهد و زمین های شهری با امکانات وسیع حمل و نقل نسبت به سایر زمین ها، دارای ارزش بیشتری می شوند. در جریان دگرگونی هایی که در نتیجه عملکرد امکانات حمل و نقل و شبکه راه ها در سطوح شهری مشاهده می گردد، شکل دایره ای مناطق متحد المرکز تعدیل یافته و به شکل شعاعی و یا ستاره ای تبدیل می شود و به توسعه شهر، ساخت ستاره ای می بخشد. بخش مرکزی شهرها، هسته ای از مناطق عمده فروشی و خرده فروشی، بانک ها و دفاتر تجاری رادرخود دارند. تاسیسات عمده فروشی، بیشتر به تشکیل هسته هایی در طول راه آهن ها و راه های اصلی تلاش دارند. صنایع سنگین شهر، در منطقه های حاشیه ای شهر، هسته جدیدی را بوجود می آورند. همه این عوامل که برشمرده شد، دراطراف خود به توسعه شهر امکان می دهند و هسته های جدیدی را می سازند. فعالیت های دیگر اقتصادی، اجتماعی شهر نیز، به دور چنین هسته هایی حلقه می زنند (مورفی، 1969: 29-31).

ریچارد چورلی و پیتر هاکت روند افزایشی جمعیت و پیدایش جمعیت و پیدایش هسته های جدید شهری را موجب پیدایش مناطق جمعیت پنجگانه در شهرهای بزرگ می دانند (چورلی و دیگران، 1967: 341-342).

هودسن درباره توسعه فیزیکی شهر معتقد است هسته های جدید شهری را مهاجران به وجود می آورند و همین طور ساخت چند هسته ای شهر را. همچین تحت تاثیر ادغام روستاها و شهرک ها در شهرهای بزرگ بخش مرکزی شهرها تحت تأثیر قرار می گیرند (هودسن، 1972: 240-241). بر اساس نظریه رابرت دیکنسن ، محدوده های ساخت شهر به قرارزیراست:

ü       الف – منطقه مرکزی: شامل مرکز وبخش قدیمی شهر؛ که مجموعه ای ازمراکز عمده فروشی، خرده فروشی، تجاری واداری و بخشی از واحدهای مسکونی است.

ü       ب- منطقه میانی : که شامل یک منطقه مسکونی متراکم می شود و صنایع سبک کوچک رانیز، درخود جای داده است.

ü       ج- منطقه بیرونی: که اصولاً به عنوان یک منطقه مسکونی بشمار می آید . این منطقه ، منطقه ای باز با فضاهای پروسعت وپارکهای عمومی است. دراین منطقه ،خصیصه های شهری درمحل تقاطع وسایل ارتباطی، یک هسته قدیمی، یک بازار محلی، یک روستا یا هسته کهن صنعتی، شکل یافته و همه جا گیر می شود.

ü       د- حاشیه شهر یا مرزهای ده شهر: که یک منطقه بیرونی حومه شهری است و آنسوی مرزهای اداری شهر واقع شده است و یک حوزه پروسعت روستایی به شمار می رود. با توسعه شهر، مناطق مسکونی پیش رفته و صنایع جدید در مسیر راه های ارتباطی مهم و در اطراف شهرک ها و روستاها ایجاد می شوند.

جیمز وانس با تحقیقاتی درباره ساخت شهر و روند توسعه فیزیکی آن نتیجه می گیرد که با توجه به میزات تحصیلات، شغل، درآمد و قیمت متفاوت زمین و مسکن و تفاوت های ساختاری فضاهای کالبدی شهر جا به جایی ها و جدایی گزینی هایی در سطح شهر اتفاق می افتد (دیکينسن، 1964: 163-165). بالچین در بررسی های اکولوژیکی شهری در بافت های قدیمی معتقد است رکود و فرسودگی بافت های قدیمی ناشی از مهاجرت جمعیتی کنونی ساکن بافت قدیم و استقرار افراد فقیر در آن و محرومیت های اجتماعی است (بالچین، 1988: 19).

 

 

نظریه های ملی توسعه شهری

در مورد شهرهای ایران باید گفت: رشد بی‌رویه و ناموزن شهر در حاشیه موجب تقابل مسائل اجتماعی- اقتصادی و مکانی برای تمایزات و تبعیضات اجتماعی برای شهرهای امروز ایران است. روشن نبودن مفاهیم برنامه ریزی در مورد بافت های فرسوده درون شهری در ایران و مشخص نبودن با بافت های قدیمی شهر، مسائل حفظ و نگهداری، مرمت نوسازی، بهسازی، و خلاصه مشخص نبودن برنامه ریزی و اجرای آن در بافت های قدیمی موجب مهاجرت جمعیت و تغییر ساختار جمعیتی و اجتماعی در آن ها و در نهایت سبب رکود و بی رونقی هر چه بیشتر بافت های قدیمی شده است (حبیبی، 1367: 4-21). یداله فرید در بررسی های نظریه پیوندی شهر را مطرح ساخت. او پیوند اراضی اطراف و هسته های آغازین شهرهای ایران و پیوند روستاها با شهر را در توسعه فیزیکی و شکل گیری ساختار اکولوژیکی شهر موثر می داند. رشد جمعیت ناشی از مهاجرت های روستاییان و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ منطقه و جا به جایی های جمعیتی در شهر را موجب تغییر و تحولات ساختارهای اقتصادی و اجتماعی در شهر می داند (فرید، 1373: 159-160).

مدل نظری تحقیق

 

فرضیه های تحقیق

1.       بین خلاقیت فرهنگی و میزان رخداد جرائم اجتماعی رابطه معناداري وجود دارد.

2.       بین عملکرد فکری و میزان رخداد جرائم اجتماعی رابطه معناداري وجود دارد.

3.       بین آزادی فرهنگی و میزان رخداد جرائم اجتماعی رابطه معناداري وجود دارد.

4.       بین سبک مدیریت اجتماعی و میزان رخداد جرائم اجتماعی رابطه معناداري وجود دارد.

5.       بین سبک مدیریت اقتصادی و میزان رخداد جرائم اجتماعی رابطه معناداري وجود دارد.

6.       توسعه فیزیکی - کالبدی شهر تهران بر افزایش جرائم اجتماعی موثر است.

روش تحقیق

در این پژوهش از نمونه گیری تصادفی سیتماتیک برای پر نمودن پرسشنامه‌ها استفاده شده است. در اين پژوهش، ابزاري كه با آن به سنجش و اندازه‌گيري صفات و ويژگيهاي مورد نظر پرداخته‌ايم، پرسشنامه است كه توسط شهروندان كه توسط نمونه‌گيري انتخاب ‌شدند، پاسخ داده شده است. جامعه آماری این تحقیق شهروندان منطقه 19 در نظر گرفته شده که برابر 244350 نفر می باشد که طبق فرمول کوکران و جامعه‌آماری مد نظر، تعداد نمونه‌های لازم برای انجام این طرح 384 نفر بوده است. روشي كه براي تعيين روايي پرسشنامه اين پژوهش استفاده شده، روش روايي محتوا مي‌باشد. در اجراي اين طرح از پرسشنامه خودساخته استفاده شد و برای تایید روایی آن از روش روایی ظاهری، و روایی محتوا استفاده شد. بدین منظور پس از طراحی پرسشنامه، تک ­تک سؤالات از لحاظ ارتباط با موضوع و همچنین تناسب جملات و کلمات با محتوای طرح مورد بررسی و دقت نظر قرار گرفت و در نهایت پس از انجام اصلاحات لازم، روايي آن مورد تاييد قرار گرفت. روش بكار رفته در اين پژوهش براي محاسبه پايايي پرسشنامه، روش آلفاي كرونباخ مي‌باشد. با توجه به نتايج محاسبات انجام شده برای هر بعد از سؤالات پرسشنامه، حاکي از پايايي مناسب سؤالات پرسشنامه مي باشد. 

جدول (1): پایایی شاخص ها

متغیر	ابعاد	تعداد سوالات	آلفای کرونباخ
توسعه فيزيكي	-	10	71/0
جرائم اجتماعي	-	15	82/0
مديريت شهري	مديريت اجتماعي	18	75/0
	مديريت اقتصادي
شاخص هاي فرهنگي	آزادي فرهنگي	17	79/0
	خلاقيت
	عملكرد فكري

یافته های تحقیق

الف) آزمون فرضیه

با توجه به جدول 2 مشاهده می شود در آزمون فرضیه اول سطح معنی داری آزمون رابطه ای – همبستگی متغیرهای خلاقیت فرهنگی و میزان رخداد جرائم اجتماعی برابر 000/0 محاسبه شده که کمتر از 05/0 می باشد بنابراین فرض صفر رد شده و با اطمینان 95% می توان گفت رابطه معنی داری بین دو متغیر خلاقیت فرهنگی و میزان رخداد جرائم اجتماعی وجود دارد. با توجه به منفی بودن علامت ضریب همبستگی (654/0-) بین دو متغیر رابطه معکوس برقرار است. يعني با افزايش خلاقیت فرهنگی ميزان میزان رخداد جرائم اجتماعی كاهش مي يابد. در آزمون فرضیه دوم سطح معنی داری آزمون رابطه ای – همبستگی متغیرهای عملکرد فرهنگی و میزان رخداد جرائم اجتماعی برابر 000/0 محاسبه شده که کمتر از 05/0 می باشد بنابراین فرض صفر رد شده و با اطمینان 95% می توان گفت رابطه معنی داری بین دو متغیر عملکرد فرهنگی و میزان رخداد جرائم اجتماعی وجود دارد. با توجه به منفی بودن علامت ضریب همبستگی (541/0-) بین دو متغیر رابطه معکوس برقرار است. يعني با افزايش عملکرد فرهنگی ميزان میزان رخداد جرائم اجتماعی كاهش مي يابد. در آزمون فرضیه سوم سطح معنی داری آزمون رابطه ای – همبستگی متغیرهای آزادی فرهنگی و میزان رخداد جرائم اجتماعی برابر 000/0 محاسبه شده که کمتر از 05/0 می باشد بنابراین فرض صفر رد شده و با اطمینان 95% می توان گفت رابطه معنی داری بین دو متغیر آزادی فرهنگی و میزان رخداد جرائم اجتماعی وجود دارد. با توجه به منفی بودن علامت ضریب همبستگی (434/0-) بین دو متغیر رابطه معکوس برقرار است. يعني با افزايش آزادی فرهنگی ميزان میزان رخداد جرائم اجتماعی كاهش مي يابد. در آزمون فرضیه چهارم سطح معنی داری آزمون رابطه ای – همبستگی متغیرهای سبک مدیریت اجتماعی و میزان رخداد جرائم اجتماعی برابر 000/0 محاسبه شده که کمتر از 05/0 می باشد بنابراین فرض صفر رد شده و با اطمینان 95% می توان گفت رابطه معنی داری بین دو متغیر سبک مدیریت اجتماعی و میزان رخداد جرائم اجتماعی وجود دارد. با توجه به مثبت بودن علامت ضریب همبستگی (557/0) بین دو متغیر رابطه مستقیم برقرار است. يعني با بهبود سبک مدیریت اجتماعی میزان رخداد جرائم اجتماعی كاهش مي يابد. در آزمون فرضیه پنجم سطح معنی داری آزمون رابطه ای – همبستگی متغیرهای سبک مدیریت اقتصادی و میزان رخداد جرائم اجتماعی برابر 000/0 محاسبه شده که کمتر از 05/0 می باشد بنابراین فرض صفر رد شده و با اطمینان 95% می توان گفت رابطه معنی داری بین دو متغیر سبک مدیریت اقتصادی و میزان رخداد جرائم اجتماعی وجود دارد. با توجه به مثبت بودن علامت ضریب همبستگی (506/0) بین دو متغیر رابطه مستقیم برقرار است. يعني با بهبود سبک مدیریت اقتصادی میزان رخداد جرائم اجتماعی كاهش مي يابد. 

جدول (2): یافته های استنباطی حاصل از آزمون ها

فرضیه	متغیر	متغیر مداخله گر	آماره آزمون	مقدار آماره	سطح معنی داری	نتیجه
1	مستقل: خلاقیت فرهنگی	میزان توسعه فیزیکی - کالبدی شهر تهران	گاما	654/0-	000/0	تایید فرضیه
	وابسته: میزان رخداد جرائم اجتماعی
2	مستقل: عملکرد فکری	میزان توسعه فیزیکی - کالبدی شهر تهران	گاما	541/0-	001/0	تایید فرضیه
	وابسته: میزان رخداد جرائم اجتماعی
3	مستقل: آزادی فرهنگی	میزان توسعه فیزیکی - کالبدی شهر تهران	گاما	434/0-	000/0	تایید فرضیه
	وابسته: میزان رخداد جرائم اجتماعی
4	مستقل: سبک مدیریت اجتماعی	میزان توسعه فیزیکی - کالبدی شهر تهران	گاما	557/0	000/0	تایید فرضیه
	وابسته: میزان رخداد جرائم اجتماعی
5	مستقل: سبک مدیریت اقتصادی	میزان توسعه فیزیکی - کالبدی شهر تهران	گاما	506/0	003/0	تایید فرضیه
	وابسته: میزان رخداد جرائم اجتماعی

ب) مدل پیش بینی

معادله رگرسيون به منظور تعيين رابطه بين متغيرهاي مستقل و متغير وابسته بررسی می شود. مقدار ضریب تعیین بیان کننده این است که چه مقدار از تغییرات متغیر وابسته به کمک متغیرهای مستقل تبیین می شود. با کمک ضرایب بتا می توان معادله رگرسیونی را نوشت. همچنین ضرایب بتای استاندارد شده در تعیین سهم نسبی هر متغیر در تغییرات متغیر وابسته موثر است. ضریب بتای هر متغیر مستقلی که بیشتر بود به معنای این است که سهم نسبی بیشتری در تغيیرات متغیر وابسته دارد. 

جدول (3): ضریب تعیین و ضریب تعدیل شده

ضريب تعيين R Square	ضريب همبستگي R
21/0	46/0

با توجه به جدول 3 مقدار ضریب همبستگی چندگانه مدل رگرسیونی برابر 46/0 است. مقدار ضریب تعیین برابر 21/0 است یعنی 21% از تغییرات متغیر میزان رخداد جرائم اجتماعی توسط متغیرهای خلاقیت فرهنگی، عملکرد فکری، آزادی فرهنگی

سبک مدیریت اجتماعی و سبک مدیریت اقتصادی تبیین می شود.

جدول (4): آنالیز واریانس (ANOVA)

سطح معنی داری	مقدار آماره F
000/0	83/4

جدول 4 تحلیل واریانس برازش رگرسیونی را نشان می دهد که در آن آماره F (83/4) و همچنین سطح معنی داری (000/0) نشان داه شده است. با توجه به اینکه مقدار سطح معنی داری کمتر از 05/0 بدست آمده است می توان معنی داری رگرسیون را استنتاج نمود.

 

 

 

 

جدول (5): ضرایب مدل رگرسیون

سطح معنی داری (05/0)	t	ضرایب استاندارد	ضرایب غیر استاندارد		مدل
		Beta	خطای استاندارد	B
002/0	342/7	-	264/0	289/4	(ثابت)
032/0	147/6	355/0	042/0	341/0	خلاقیت فرهنگی
024/0	136/4	304/0	046/0	219/0	عملکرد فکری
006/0	157/0	027/0	027/0	007/0	آزادی فرهنگی
000/0	621/8	418/0	047/0	363/0	سبک مدیریت اجتماعی
000/0	356/5	215/0	036/0	262/0	سبک مدیریت اقتصادی

جدول 5 برآورد ضرایب مدل رگرسیونی را نشان می دهد. ضریب رگرسیون برای متغیر خلاقیت فرهنگی برابر 341/0، مقدار خطای استاندارد 264/0 و ضریب استاندارد برابر 355/0 بدست آمده است. با توجه به اینکه مقدار آماره t برابر 342/7 بدست آمده و سطح معنی داری (برابر 00/0) کمتر از 05/0 بدست آمده است می توان معنی داری ضریب متغیر خلاقیت فرهنگی و تاثیر آن بر متغیر میزان رخداد جرائم اجتماعی را تایید کرد. برای سایر متغیرها نیز چنین نتیجه ای حاصل شده است. نتايج حاصله از تحليل رگرسيوني متغير هاي موجود در معادله را مي توان به صورت استاندارد شده در رابطه ریاضی ذيل نشان داد:

 

به عبارت دیگر

جدول (6): ضرایب مدل رگرسیون به ترتیب تاثیر

	متغیرها		ضرایب	میزان جرائم اجتماعی حاصل از توسعه فیزیکی-کالبدی شهر تهران =
+	سبک مدیریت اجتماعی		418/0
+	خلاقیت فرهنگی		355/0
+	عملکرد فکری		304/0
+	سبک مدیریت اقتصادی		215/0
+	آزادی فرهنگی		027/0

متغیر	ضریب تاثیر
سبک مدیریت اجتماعی	418/0
خلاقیت فرهنگی	355/0
عملکرد فکری	304/0
سبک مدیریت اقتصادی	215/0
آزادی فرهنگی	027/0

نتیجه گیری

بطور كلي، در حال حاضر نيز، مباني نظري تهيه طرح هاي شهري در ايران، متكي بر مدل پوزيتيويستي يعني شناخت ـ تحليل ـ طرح است. اين مدل به رغم آنكه مدت ها الگو و روش تهيه طرح هاي شهري در كشورهاي مختلف جهان بود، بتدريج جاي خود را به مدل سيستماتيك تحليل ـ طرح ـ سياست مي دهد كه به مفهوم رسيدن به اهداف و سرانجام ارزيابي و سياست گذاري براي اجراء است. به اين ترتيب، به رغم آنكه تغييرات مباني نظري تهيه طرح هاي شهري در ايران، عمدتاً تغييرات محتوايي نبوده است، در بيشتر كشورهاي توسعه يافته روند تهيه طرح ها و مباني نظري آن، به ويژه از اواخر دهه 70 و اوايل دهه80، دستخوش تغييرات بنيادي شده است. در اين سال ها، بتدريج طرح هاي شهري، خصلت استراتژيك (راهبردي) يافته و برنامه ريزي شهري از يكسو به برنامه ريزي فضايي و از سوي ديگر به برنامه ريزي عملگرا گرايش يافت. اين تحولات بر پايه متدهاي تحليل سيستمي به جاي صرف نيرو براي شناخت جامع موضوعي، تلاش خود را متوجه تحليل جامع مسأله كرده است، زيرا هم در عمل و هم در تئوري مشخص  شده است كه حل مسأله بيش از هر چيزی مستلزم صورت بندي درست از مسأله است. بنابراین با توجه به گسترش روز افزون شهرنشینی و آسیب های اجتماعی و توسعه کالبدی و فیزیکی شهرها، به بررسی نتایج تحقیق می پردازیم؛ نتایج تحقیق حاکی از آن است، میان شاخصه هاي فرهنگي و ضعف مدیریتی و توسعه فیزیکی کالبدی شهر تهران و آسيب هاي اجتماعي رابطه معناداري وجود دارد .همانگونه که اشاره شد متغیرهای اصلی تحقیق یعنی شاخصه های فرهنگی، ضعف مدیریتی، توسعه فیزیکی کالبدی شهر تهران بر روی آسیب اجتماعی اثر گذار است و بین ضعف مدیریتی و توسعه فیزیکی کالبدی و آسیب اجتماعی رابطه مستقیم وجود دارد بدین معنا که با افزایش یکی دیگری نیز افزایش می یابد، و مابین شاخصه های فرهنگی و آسیب اجتماعی رابطه ی معکوس وجود دارد یعنی با افزایش یکی دیگری کاهش می یابد و برعکس. توسعه فیزیکی و گسترش بی رویه شهر سبب مهاجرت جمعیت از بافت قدیم به بافت جدید و حاشیه شهر و در نتیجه تغییر ساختار جمعیتی بخش های مورد نظر، از جمله عدم توازن شاخص های رشد، تراکم، ساختار جنسی و سنی، سرانه ها، بعد خانوار و میزان سواد شده است. همچنین در زمینه رابطه ضعف مدیریتی و آسیب اجتماعی، تمركز ناموزون جمعيت در اين شهر موجب گرديد تا بتدريج مراكز جمعيتي و شهرهاي حاشيه اين كلان شهر نيز رشد نموده و به عنوان مراكز خوابگاهي به قطب هاي جمعيتي تبديل شوند كه ايجاد قطب شهري كرج در غرب تهران نمونه اصلي آن است. در نتيجه با تمركز جمعيت در ساير شهرهاي پيرامون تهران اكنون با يك مجموعه و منطقه شهري در محدوده استان تهران مواجه هستيم كه شكل گيري چنين ساختاري بر پيكره كشور استان تهران پيامدهاي خاص خود را داشته و مديريت كلان سياسي و اداري خاصي را طي مي نمايد. بنابراین باید گفت توسعه کالبدی جامعه به عنوان کانونی برای گسترش جرم و جنایت همواره مورد توجه بوده است و در واقع بدون توجه به توسعه کالبدی جامعه جلوگیری از بسیاری از آسیب های اجتماعی غیر ممکن است. بدون توجه به ساختار فیزیکی جامعه و گسترش کالبدی آن با مسائل مختلفی روبه رو خواهیم شد. هر زمان که در توسعه فیزیکی محیط، آسیب هایی شکل گیرد و جامعه نتواند بین افراد ارتباط برقرار کند و افراد را به همدیگر پیوند ندهد، افراد دچار آسیب شده و یا موقعی که جامعه نتواند برای زندگی انسان ها معنا بسازد و نتواند زندگی آن ها را معنادار کند و فرهنگ که کانون معنا سازی است، اهمیت و جایگاه خود را از دست دهد، در چنین صورتی ما با انواع متفاوت  آسیب‌ها مواجه خواهیم بود. بنابراین سر منشأ آسیب‌های اجتماعی در ترک خوردن رابطه یا شکست روابط اجتماعی و عدم توانایی جامعه در منسجم کردن خود می باشد؛ یعنی همان انسجام اجتماعی که انسان ها را به هم نزدیک می کند و پیوند می دهد. هر جامعه ای بر مبنای این نزدیکی شکل می گیرد. در طول تاریخ نرخ جرائم و آسیب‌ها در نواحی شهری همواره بالا بوده است.در حال حاضر نیز، شهرها و به ویژه کلان شهرها، چه در ایران و چه در سایر کشورهای جهان مهم‌ترین عامل بروز جرائم و ناهنجاری های اجتماعی هستند. به همین دلیل در فرآیند برنامه ریزی شهری برای یک شهر سالم، کاهش جرم و جنایت در محیط‌های شهری و به ویژه در حومه های شهری جدید، یکی از مهم ترین اهداف در ایجاد شهر سالم به شمار می‌رود. امروزه موضوع امنیت شهری، یکی از مسائل مهم در شهرها می باشد. عوامل متعددی در ایجاد شهر امن موثر می باشند. یک عامل موثر در امنیت شهری، پیشگیری از جرم و ناهنجاری اجتماعی است. با توجه به مطالعات صورت گرفته، عوامل اجتماعی مانند فقر، بیکاری، ناهماهنگی اجتماعی، میزان بالای جمعیت جوان باعث ایجاد محیطی مستعد و در معرض جرم و ناهنجاری رفتاری می شود، اما فاکتورهای اجتماعی تنها عوامل و جنبه های تعیین کننده جرائم و ناهنجاری های اجتماعی نیستند، طرح و کالبد فیزیکی فضا، نقش مهمی در توسعه یا پیشگیری از جرم و ناهنجاری دارد. همچنین برخی آسيب هاي موجود در جامعه ناشي از عملكرد ضعیف مديران است. در واقع برخی از آسيب ها از جمله افزايش طلاق، اعتياد، تكدي گري، فرار از خانه و... ناشي از عدم كارايي و ناكارآمدي دستگاه ها و مديران است. بنابراین هر جامعه‌ای متناسب با شرایط و فرهنگ خود و توسعه کالبدی و فیزیکی، خود با انواعی از انحرافات و مشکلات روبروست که تاثیرات مخربی روی فرآیند ترقی آن جامعه دارد. شناخت چنین عواملی و توجه به گسترش فیزیکی شهرها می‌تواند مسیر حرکت جامعه را بسوی ترقی و تعامل هموار سازد، بطوری که علاوه بر درک عمل آنها و جلوگیری از تداوم آن عمل با ارائه راه حل هایی به سلامت جامعه کمک نماید. نکته حائز اهمیت اینکه صاحبنظران در تحلیل بزهکاری بر این عقیده اند که بین بزهکاری و شرایط کالبدی و محیطی رابطه متقابلی وجود دارد، به گونه ای که گاهی محیط زمینه ساز و تسهیل کننده بزهکاری و در بسیاری موارد عامل بازدارنده و مانع وقوع جرایم است. از سوی دیگر، نوع رفتار بشر می تواند سامان دهنده یا تخریب کننده محیط فیزیکی باشد چرا که انسان برای زندگی و فعالیت بر روی زمین در ارتباط با پدیده ها و افرادی است که در ظرف زمانی و مکانی او قرار دارند و محیط طبیعی، انسانی و فرهنگی احاطه کننده او تاثیر عمده ای در نوع رفتار، نگرش و تعاملات فردی و اجتماعی او دارد و این موضوع نقش محتوایی و تعیین کننده ای در بروز کنش های اجتماعی هنجار یا ناهنجار ایفا می نماید.

 

راهکارها و پیشنهادات

§       قبل از انجام هر پروژه اجتماعی لزوم توجه به ارزیابی تاثیر اجتماعی ضروری است.

§       بررسی ها نشان می دهد که هرقدر زمینه ارتقای سرمایه های اجتماعی و مشارکت های عمومی افزایش یابد به همان میزان آسیب های اجتماعی کاهش می یابد و به همین دلیل برای کاهش آسیب باید از مشارکت های عمومی بهره گرفت تا به هدف مورد نظر دست یابیم.

§       با تغییر راهکارها وارائه طرح هایی در راستای کنترل و کاهش آسیب ها باید در حوزه فرهنگ و تحکیم مسائل فرهنگی در جامعه گام برداشت.

§       برای مقابله و رویارویی با تهدیدات فیزیکی آسیب های اجتماعی باید رویکرد خود را در راستای تقویت و ارتقاء شاخص های فرهنگی گسترش دهیم.

§       فرصت ها و راهکارها برای کاهش آسیب های اجتماعی شامل مشارکت مردم، نشاط اجتماعی، تحکیم خانواده، وحدت و همبستگی ملی و رضایت عمومی است که با توجه به نوع آسیب به کار گرفته می شود

§       به نظر می آید پرداختن به مباحث آسیب شناسی اجتماعی در جامعه‌شناسی ایران در حاشیه قرار گرفته است. هر چند که مطالعات زیادی در این مورد انجام گرفته ولی اساساً به عنوان یک رشته حاشیه ای به آن نگاه شده است و در سلسله مراتب رشته ها و شاخه ها در حوزه جامعه‌شناسی شأن کافی به آن اختصاص داده نشده است. در حالی که جامعه‌شناسی از بدو پیدایش اش معطوف به حل مسائل اجتماعی بوده، در فضای ایران به این موضوع کم توجهی شده است. 

§       یکی از راهبردهای اساسی در حوزه ی کنترل اجتماعی "پیش گیری " است . راهبردی که عمدتا متشکل از مجموعه راه کارهای مستقیم و غیر مستقیم که با هدف ایجاد امکانات و موقعیت بازدارنده از وقوع جرم و کجروی طراحی و تدوین می شود.

منابع 

1.       بمانیان، محمدرضا. هادی محمودی نژاد. پديدارشناسي محيط شهري: تاملي در ارتقاي مفهوم فضا به مكان شهري. علوم و تکنولوژی محیط زیست. تهران: 1387.

2.       بیکر، ترز ال، ترجمه نایبی، هوشنگ. 1381.نحوه‌ی انجام تحقیقات اجتماعی. تهران : نشرنی

3.       پرهام، باقر. زندگی و شهر. نامه علوم اجتماعی. شماره 2. تهران: 1356 .

4.       توسلی، غلامعباس. جامعه شناسی شهری. انتشارات دانشگاه پیان نور. تهران: 1374.

5.       جیسون، سوزان، ویلسون، پل آر، (1390)، طراحی محیطی جرم ستیز (پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی)، ترجمه ی دکتر محسن کلانتری، ابوذر سلامی بیرامی ، تهران : دفتر تحقیقات پلیس پیشگیری ناجا.

6.       حبیبی، سید محسن. طرح احیای بافت قدیم تهران. جهاد دانشگاهی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران. تهران: 1367.

7.       دواس، دی ای د ِ . 1376. پیمایش در تحقیقات اجتماعی. ترجمۀ هوشنگ نائبی. تهران: نشرنی.

8.       ربانی، رسول. جامعه شناسی شهری. انتشارات دانشگاه اصفهان. اصفهان: 1385.

9.       رمی، ژان. تاریخچه مختصری از جامعه شناسی شهری مکتب شیکاگو. ترجمه مینا مخبری. نشر ایران. تهران: 1358.

10.       رهنما، دکتر محمد رحیم. غلامرضا عباس زادگان. طرح های تفضیلی شهر. سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی. مشهد: 1387.

11.       رهنمایی، محمدتقی. تحلیل نقش مهاجرت در زمینه سازی برای پیدایش آسیب های اجتماعی شهرنشینی شتابان در ایران. فصل نامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی. سال سوم. زمستان: 1389.

12.       زیاری، دکتر اسفندیار. مدیریت بحران. شركت بهره برداري نفت و گاز گچساران. گچساران: 1389.

13.       شکویی، حسین. دیدگاه های نو در جغرافیای شهری. انتشارات سمت. تهران: 1373.

14.       شیعه، اسماعیل. مقدمه‌ای بر برنامه ریزی شهری. انتشارات دانشگاه علوم صنعت. تهران: 1370.

15.       فرید، یداله. جغرافیا و شهر شناسی. انتشارات دانشگاه تبریز. تبریز: 1373.

16.       لینچ، کویین. سیمای شهر. ترجمه منوچهر مزینی. انتشارات دانشگاه تهران. تهران: 1381.

17.       مایک، ساوج و وارد، آلن. جامعه شناسی شهری. ترجمه ابوالقاسم پوررضا. انتشارات سمت. تهران: 1387.

18.       محسنی، رضاعلی. اولویت بندی آسیب‌ها و مسائل شهری در ایران: مطالعه موردی شهر گرگان.

19.       مدنی پور، علی. تهران ظهور یک کلانشهر. انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران. تهران: 1381.

20.       منصورفر،کریم . 1382. روش‌های آماری، تهران: دانشگاه تهران

21.       میرمقتدایی، مهتا. ژاله طالبی. هویت کالبدی: مطالعه موردی شهر تهران. نشر زارت مسکن و شهرسازی، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. تهران: 1385.

22.       وبر، ماکس. شهر در گذر زمان. ترجمه شیوا کاویانی. انتشارات شرکت سهامی انتشار. تهران: 1375.

 

23.       Blachin. Urban land economic. 1988. Blachin. Urban land economic. 1988. 

24.       Dikinson. City & region. London 1964. 

25.       Bergel. Urban sociology. McGraw-Hill Book Company. 1995.

26.       Davis, J. E., 1991, Contested Ground: Collective Action and the Urban Neighborhood. Ithaca, NY: Cornell University Press

27.       Chorely. Socio economic models in geography. London: 1967.

28.       Hudson.    A geography of settlement. London: 1972. 

29.       Murphy. The spatial Expression of urban growth. 1996. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Explaining Cultural-managerial Factors Affecting the Increase of Social Crimes Resulting from the Physical-spacial Development of Tehran 

(Case of Study: 19th District of Tehran)

 

Mehdi Mokhtarpour¹¹

Young Researchers and Elites club, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

Ali Manteghi Fasaie

M.A. Student of Demography, Electronic Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

 

Abstract

 

Today, the issue of urban security is one of the most important issues in the cities. Several factors are effective in creating a safe city. An effective factor in urban security is crime prevention and social maladministration. According to studies, social factors such as poverty, unemployment, social disparity, high rates of young people create a susceptible and prone to crime and behavioral abnormalities, but social factors are not the only determinants of social crime and social abnormalities. Physical design and physical structure play an important role in the development or prevention of crime and abnormalities. Therefore, the main objective of this paper is to explain the cultural-managerial factors affecting the increase of social crimes resulting from the physical-spacial development of the 19th district of Tehran. The tool used in this research to measure the characteristics is a questionnaire that has been answered by citizens selected through sampling. The statistical population of this study is citizens of the 19th area, which includes 244350 people. According to the Cochran formula, the number of samples needed for this project is 384. The findings show that there is a meaningful relationship between the two variables of cultural creativity and the rate of social crime, and with the increase of cultural creativity, the rate of social crime rate decreases. There is a meaningful relationship between the two variables of cultural performance and the incidence of social crime, and with the increase in cultural performance, the rate of social crime rate decreases. There is a meaningful relationship between the two variables of cultural freedom and the incidence of social crime, and with the increase of cultural freedom, the rate of incidence of social crimes decreases. There is a significant relationship between the two variables of social management style and the incidence of social crimes and with the improvement of social management style, the rate of social crimes is decreasing and there is also a significant relationship between the two variables of economic management style and the rate of social crime, and with Improving the economic management style reduces the incidence of social crimes.

 

Keywords: cultural factors, social crimes, physical-spacial development, cultural creativity, social management, economic management, Tehran city.

 

 

19

 

---

[1]  دانشجوی کارشناسی ارشد جمعیت شناسی، واحد الکترونیکی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران  (Email: [e-mail])

[2]  تركيبي از دو واژه (ميليون) و( شهر) و در مجموع شهر ميليوني است.

[3]  super city

[4]  giant city

[5]  conurbation

[6]  megalopolis

[7]  world city

[8]  megacity

[9]  Lynch 

[10]  Cheng & Masser

[11]  Email: [e-mail] (Corresponding Author)

---