Investigating the relationship between the functions of popular organizations and the new components of sustainable development (Case study: People's organizations of Kermanshah province)

Subject Areas : Journal of Iranian Social Development Studies

Nader Naderi ¹ , Moein Soleimani ² , bahareh bahraminia ³

1 - Department of Management and Entrepreneurship, Faculty of Social Sciences, Razi University, Kermanshah, Iran
2 - Department of Management and Entrepreneurship, Faculty of Social Sciences, Razi University, Kermanshah, Iran
3 - Entrepreneurship Management, Faculty of Social Sciences, Razi University, Kermanshah, Iran

Received: 2019-06-09 Accepted : 2019-11-09 Published : 2007-12-22

Keywords: Empowerment, NGOs, Social Capital, Sustainable development, Participatory Democracy,

Abstract :

The present study seeks to investigate the relationship between the functions of NGOs and the new components of sustainable development (empowerment, social capital and participatory democracy) in Kermanshah province. In terms of implementation and data collection method, this is a descriptive- Scrolling. The statistical population of this study is active NGOs located in Kermanshah province. 182 questionnaires were completed as a sample (using Morgan table). The results of step-by-step regression showed that "evaluation of activities" and "attraction of small capital resources and resources" (resource mobilization) affect the empowerment component. "Attracting popular participation (public mobilization)" and "increasing productivity in resource use" have an impact on the component of social capital. "Increasing productivity in resource use" and "Creating, expanding and strengthening coordination between government and people" have an impact on the component of participatory democracy. Finally, "increasing resource efficiency," "attracting small funds and resources (resource mobilization)," and "creating, expanding and strengthening coordination between government and people" on the components of the new components of sustainable development (empowerment, Social capital, participatory democracy).

Full-Text:



بررسی رابطه بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد و مولفه­های نوین توسعه پایدار

(مورد مطالعه: تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه)

 

چکیده 

پژوهش حاضر به دنبال بررسی رابطه بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد و مولفه­های نوین توسعه پایدار (توانمندسازی، سرمایه اجتماعی و دموکراسی مشارکتی) در استان کرمانشاه می­باشد که از نظر اجرا و شیوه گردآوری داده­ها جزء پژوهش­های توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش تشکل­های مردم­نهاد فعال موجود در استان کرمانشاه است که 182 پرسشنامه به عنوان نمونه (با استفاده از جدول مورگان) توسط آنان تکمیل گردید. نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان داد که "ارزیابی فعالیت­ها" و "جذب سرمایه­ها و منابع کوچک مردمی (بسیج منابع)" بر مولفه توانمندسازی تأثیر دارد. "جلب مشارکت مردمی (بسیج عمومی)" و "افزایش بهره­وری در استفاده از منابع" بر مولفه سرمایه اجتماعی تأثیر دارد. "افزایش بهره­وری در استفاده از منابع" و "ایجاد، گسترش و تقویت هماهنگی بین دولت و مردم" بر مولفه دموکراسی مشارکتی تأثیر دارد. در نهایت "افزایش بهره­وری استفاده از منابع"، "جذب سرمایه­ها و منابع کوچک مردمی (بسیج منابع)" و "ایجاد، گسترش و تقویت هماهنگی بین دولت و مردم" بر مولفه مولفه­های نوین توسعه پایدار (توانمندسازی، سرمایه اجتماعی، دموکراسی مشارکتی) تأثیر دارد.

کلمات کلیدی: تشکل­های مردم­نهاد، سرمایه اجتماعی، توانمندسازی، دموکراسی مشارکتی، توسعه پایدار

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه:

توسعه در دنیای امروز جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده است. هر ملتی روی آن تمرکز می­کند و کشورهای در حال توسعه نیاز به استفاده از استراتژی­های مختلفی برای رسیدن به مرحله توسعه دارند (آریادی و همکاران¹، 2018). در 30 سال گذشته پیشرفت­های بزرگی در کشورهای صنعتی و در حال توسعه دیده شده است، اما بسیاری از این کشورها، نیاز به دستیابی به پایدار بودن توسعه را درک کرده­اند (سالویا و همکاران²، 2019). برخی معتقدند «توسعه پایدار» توسعه­ای است که نیازهای زمان حال را بدون اینکه توانایی نسل­های آینده را در تأمین نیازهایشان به مخاطره اندازد، فراهم کند (حسن و فرهاد³، 2013؛ مرصوصی و بهرامی، 1396: 17). توسعه پایدار روندی است که بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فن­آوری به سوی عدالت اجتماعی باشد و در جهت آلودگی اکوسیستم و تخریب منابع طبیعی نباشد (عزیزی،1380، 22). توسعه پایدار، با یکپارچه­سازی پیشرفت­های اجتماعی، زندگی بهتری را برای مردم فراهم می­کند (آریادی و همکاران، 2018).

در زمینه توسعه پایدار، سازمان ملل متحد⁴ نقش کلیدی ایفا می­کند، زیرا به طور مداوم برای کمک به کشورها برای غلبه بر چالش­های پایداری حال حاضر و آینده، تلاش می­کند (سالویا و همکاران، 2019). در سال 2001، با برگزاری نشست هزاره در این سازمان، اهداف توسعه هزاره⁵ مورد تایید قرار گرفت. این اهداف، هشت طرح را برای ایجاد جهان بهتر برای زندگی تا سال 2015 با تمرکز بر گرسنگی، فقر، آموزش و پرورش، برابری جنسیتی، سلامت و محیط زیست، اهداف اجتماعی با نتایج مثبت بیشتری تعیین کرده­اند (مک­آرتور و راسموسن⁶، 2018). با این حال، از سال 2000، تمرکز مشکلات قدیمی در سراسر جهان، به علاوه ظهور چالش­های جدید و پیچیده در رابطه با طیف وسیعی از مسائل باقی مانده است (اورزس و همکاران⁷، 2018). بنابراین، در سال 2015، این سازمان اهداف توسعه پایدار⁸ را ایجاد کرد، که به دنبال تداوم اهداف توسعه هزاره بود، اما این بار با مجموعه­ای از اهداف که تا سال 2030 به دست ­آید (سالویا و همکاران، 2019).

با درک اینکه دولت و نهادهای زیرمجموعه آن نمی­توانند به اهداف 2030 دست یابند، تشکل­های مردم­نهاد به عنوان ستونی برای اجرای اهداف توسعه پایدار شناخته شده­اند (کابالرو و اوجو⁹، 2019). تشکل مردم­نهاد سازمانی است که نه بخشی از یک دولت است و نه کسب و کار متعارف سودآور، که در سطح محلی، ملی یا بین­المللی سازماندهی شده است (اسلام¹⁰، 2015). تشکل­های مردم­نهاد نقش مهمی در تغییر و تحول جامعه ایفا کرده­اند. بر اساس یک رویکرد حقوق بشر، تشکل­های مردم­نهاد یک پل ضروری بین شهروندان و مقامات دولتی برای تعادل بین خواسته­های اجتماعی و ظرفیت پاسخ مقامات دولتی هستند (کابالرو و اوجو، 2019). با این حال، از ویژگی­های اساسی یک تشکل مردم­نهاد این است که نباید فقط برای سودآوری باشد و مستقیما توسط دولت اداره شود (گرین و ماتیاس¹¹، 1995). یک تشکل مردم­نهاد اغلب خودمختار و خصوصی است (کارکی و کامفورت¹²، 2016).

در هر کشوری، تشکل­های مردم­نهاد نقشی متنوع، با طیف وسیعی از روابط اغلب پیچیده با دولت بازی می­کنند (مک­کاب و دنگ¹³، 2018). برای مثال، در ویتنام، "افزایش شیوع ایدز" منجر به تشکل­های جدید مردم­نهاد برای رسیدگی به نیازهای گروه­های آسیب­پذیر مربوطه و تکمیل خدمات ارائه شده توسط دولت شد (هوانگ¹⁴، 2013). کوک¹⁵ (2015) بیان می­کند که در اروپای شرقی و مرکزی و اتحاد جماهیر شوروی سابق تشکل­های مردم­نهاد برای پاسخ دادن به نیازهای اجتماعی جدید مانند بی­خانمانی و فقر ایجاد شدند. تشکل­های مردم­نهاد به فقرا نزدیک­ترند و می­توانند کمک­های هدفمند ارائه دهند (دیویس¹⁶، 2019). مطالعه تشکل­های مردم­نهاد در کنیا، برزیل، بنگلادش و بولیوی نیز نشان می­دهد که تشکل­های مردم­نهاد فقیرترین افراد و مناطق را هدف قرار داده­اند (فروچرو و گاری¹⁷، 2005؛ کوست¹⁸، 2016). تشکل­های مردم­نهاد در کرواسی، به دنبال افزایش نیاز به خدمات بهداشتی، مسائلی را مورد توجه قرار دادند که توسط دولت نادیده گرفته ­شده بودند (دیل¹⁹، 2014). به هرحال اغلب تشکل­های مردم­نهاد برای پاسخگویی به نیازهای حل نشده توسط دولت و همچنین نیازهای جدید ایجاد شده­اند (مک­کاب و دنگ ، 2018). ولی در مجموع، تشکل­های مردم­نهاد با فعالیت­های متنوع خود، نقش مهمی در ترویج و تسهیل فعالیت­های توسعه ایفا می­کنند (آریادی و همکاران، 2018).

به طور کلی، کارکردهای انجام شده توسط تشکل­های مردم­نهاد، در مقایسه با دولت­ها و سایر سازمان­ها، کم­هزینه­تر، اما موثرتر است (سنگ و همکاران²⁰، 2018). تشکل­های مردم­نهاد با بهره­گیری از منابع انسانی به عنوان سرمایه­های اجتماعی داوطلب و جذب منابع مالی، با هزینه بسیار پایین قادر به تحقق اهدافی می­باشند که سایر سازمان­ها از انجام دادن آن­ها با آن حد هزینه قاصرند؛ این سازمان­ها با استقرار در محله­ها و مناطق، موجب توسعه و رشد فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مردمان محلی می­گردند. افراد منطقه با عضویت و مشارکت عمومی در فعالیت­های این­گونه سازمان­ها از شیوه­ها و روش­های جدید مشارکت اجتماعی آگاه می­شوند و در واقع نوعی تمرین مشارکت را انجام می­دهند که آنان را به صورت اعضای فعال سیاسی جامعه خود در می­آورند. شهروندان از این طریق در مقابل جامعه مسؤولیت­پذیر می­شوند و خود را در سرنوشت محله، منطقه، کشور و دنیای خود مؤثر می­یابند؛ تشکل­های مردم­نهاد با فعالیت­های آموزشی، ترویجی و ارشادی خود، موجبات توانمندسازی جامعۀ پیرامون خود را فراهم می­سازند؛ این سازمان­ها با طرح مسایل تازه و مشخص ساختن نیازهای محله، در ذهن افراد سؤالات جدیدی را مطرح می­سازند که موجب بروز خلاقیت و نوآوری در آنان می­گردد؛ در نتیجه، این می­تواند به ابداع شیوه­های جدید برخورد با مسایل و خلق فناوری­های نوین منجر گردد (الوانی، 1387).

در گذشته توسعه پایدار را بیشتر به توسعه زیست­محیطی نسبت می­دادند، ولی امروزه مفهوم توسعه پایدار تقریباً یک معنای ضمنی و صرفاً زیست­محیطی سازمان یافته نیست (مرصوصی و بهرامی، 1396). اکثر پژوهش­های انجام شده نیز بر تاثیر کارکردها و فعالیت­های تشکل­های مردم­نهاد بر مفاهیم اقتصادی، اجتماعی و محیط­زیست توسعه پایدار تمرکز کرده­اند و بر مولفه­های نوین آن (زاهدی، 1388) یعنی توانمندسازی، سرمایه اجتماعی و دموکراسی مشارکتی توجه کمتری شده است. به نظر می­رسد که انجمن­ها و تشکل­های مردم­نهاد با توجه به آشنایی به فرهنگ بومی مناطق مختلف و اعتماد مردمی می­توانند نقش اساسی در توانمندسازی افراد، جذب سرمایه­های اجتماعی و ایجاد دموکراسی مشارکتی داشته باشند و اهرمی ارزشمند در راستای دستیابی به توسعه پایدار باشد. پژوهش حاضر به دنبال رفع این خلا پژوهشی است. دستیابی به توسعه پایدار نیاز اساسی هر جامعه­ای است. از آنجا که تشکل­های مردم­نهاد، یک سازمان غیرانتفاعی و داوطلبانه است و بر رشد و توسعه افراد جامعه نقش دارند، ارزیابی کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد و تعیین رابطه کارکردهای آن­ها با توسعه پایدار، همچنین تلاش و برنامه­ریزی برای ارتقاء فعالیت آن­ها می­تواند در جهت رسیدن به این اهداف موثر باشد. به این ترتیب، هدف این پژوهش، بررسی رابطه بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد و مولفه­های نوین توسعه پایدار (توانمندسازی، سرمایه اجتماعی و دموکراسی مشارکتی) در استان کرمانشاه می­باشد و نتایج این پژوهش می­تواند در اختیار سیاستگذاران و تشکل­های مردم­نهاد به منظور تقویت عوامل توسعه پایدار قرار گیرد.

مبانی نظری و پیشینۀ موضوع

تشکل­های مردم­نهاد در سراسر دنیا از جایگاه مهمی برخوردار هستند و نقش برجسته­ای در حل مسائل جامعه به عهده دارند (موسوی­شندی،1387: 8). اصطلاح «تشکل مردم­نهاد» برابر با «سازمان غیردولتی» و «سازمان مردم­نهاد» است. همچنان که از عنوان این عبارت مشخص است، این اصطلاح در مورد مؤسسه­هایی به کار می­رود که مستقیماً از بودجه دولتی استفاده نمی­­کنند و اعضای آن­ها در مقابل فعالیتی که انجام می­دهند، مسئولیت واگذار شده دولتی ندارند. گاهی این اصطلاح هم مفهوم «سازمان مردمی²¹» به­کار برده می­شود (اعرابی، 1378: 62). تشکل مردم­نهاد به عنوان سازمان­های انسان دوستانه و اخلاق محور باید بتوانند قدرت را با کسب شناخت و حساسیت نسبت به آن مهار کنند (موسوی­شندی، 1387: 8). این سازمان­ها در ارائه خدمات اجتماعی که دولت/دولت محلی انجام نمی­دهد، مشارکت دارند (هندرسون، 2002؛ زبوخیا و رومانلی²²، 2018). سازمان ملل متحد²³ نیز تشکل مردم­نهاد را به هر گروه سازمانی غیرانتفاعی داوطلبانه از شهروندان جهانی اطلاق می­کند که در سطح محلی، ملی یا بین المللی تشکیل شده باشند. آن­ها نظرات یا ارزیابی­های کارشناسی خود را ارائه می­دهند و به مثابه مکانیسم هشداردهنده عمل می­کنند و در اجرای توافقنامه­های بین­المللی همکاری و نظارت دارند.

بدیهی است هر مؤسسه یا بنیاد غیردولتی با توجه به نیاز مخاطبین خود و اهداف ترسیمی، موضوع فعالیت مشخصی را پی می­گیرد؛ موضوعات کلی مانند دین، آموزش، بهداشت، محیط زیست، اشتغال، فرهنگ، هنر، جوانان، کودکان، زنان، سالمندان و یا موضوعات تخصصی و علمی. با بررسی مجموع اسناد رسمی و قوانین و مقررات موجود می­توان مهمترین کارکردهای رسمی و اقدامات تکلیفی و مورد انتظار از تشکل­های مردم­نهاد را چنین برشمرد (آجرلو و منصوریان، 1394):

-       اطلاع رسانی و آگاه­سازی عمومی (ارتباطات)

-       جلب مشارکت مردمی (بسیج عمومی)

-       جذب سرمایه­ها و منابع کوچک مردمی (بسیج منابع)

-       ایجاد، گسترش و تقویت هماهنگی بین دولت و مردم

-       گسترش نظارت عمومی

-       ارزیابی فعالیت­ها

-       افزایش بهره­وری در استفاده از منابع

عدم موفقیت الگوهای توسعه برای پیشرفت واقعی کشورهای در حال توسعه موجب شده است که الگوها به طور جدی زیر سؤال برده شده و مورد نقادی قرار گیرند. علت این نقادی­ها مخالفت با فرایند توسعه و پیشرفت نبوده و اساساً به دنبال علل و عوامل عدم موفقیت الگوهای توسعه نظر داشتند. همچنین به دنبال راهکارهایی برای افزایش کارایی و بهره­وری بودند. نتیجه این نقادی­ها تقسیم الگوهای توسعه به دو پارادایم «قدیم» و «جدید» بود. خصوصیات مشترک الگوهایی که در پارادایم قدیم جای می­گرفتند شامل برخورد مکانیکی و ابزاری با مردم به عنوان مهمترین موضوع توسعه بود. این نوع برخورد مانع جذب مردم به فرایند توسعه می­شود و در نتیجه در به ثمر رسیدن اهداف و برنامه­ها جلوگیری می­کند (زاهدی، 1388: 44).

در فرایند جدید توسعه، سه بعد مهم پایداری مورد توجه قرار گرفته است:

1-       سرمایه اجتماعی²⁴

2-       دموکراسی مشارکتی²⁵

3-       توانمندسازی²⁶

سرمایه اجتماعی، به عنوان یکی از مؤلفه­های اصلی پارادایم جدید توسعه مورد توجه قرار گرفت. سرمایه­های اجتماعی را می­توان منابعی تعریف کرد که میراث روابط اجتماعی­اند و کنش­های جمعی را تسهیل می­کنند. این منابع که از طریق اجتماعی­شدن مناسب حاصل می­شود در برگیرنده اعتماد، هنجارها و شبکه­هایی از پیوندهای اجتماعی است که موجب گردهم­آمدن افراد به صورتی منسجم و با ثبات در داخل گروه به منظور تأمین اهداف مشترک می­گردد (زاهدی، 1388: 45).

دموکراسی مشارکتی، از دید هابرمارس، دموکراسی را باید شیوه خاصی دانست که شهروندان توسط آن تصمیمات جمعی و عقلانی اتخاذ می­کنند (هابرماس²⁷، 1984) هابرماس فضایی را که این نوع دموکراسی در آن پرورش می­یابد «حوزه عمومی» می­خواند. حوزه عمومی در اساس بین اقتصاد و دولت قرار گرفته است و بر طبق تعریف عرصه ای است که بر اساس برابری در دسترس همه شهروندان است و بنابراین تحت سلطه یا کنترل کنشگران قدرتمند اقتصادی و یا مقامات دولتی قرار ندارد. حوزه عمومی نیازمند انجمن­های داوطلبانه و مستقل شهروندان و دستگاهی نهادینه است که اجازه انتشار بدون محدودیت اطلاعات و اندیشه­ها را بدهد (کیوسیتو²⁸، 1378: 110-109). و نیز شرایط لازم برای تأمین مشارکت همه شهروندان را در تعیین سرنوشت جامعه فراهم سازد.

توانمندسازی نیز نظیر سرمایه اجتماعی و دموکراسی مشارکتی از مؤلفه­های اصلی پارادایم جدید توسعه و از عناصر اصلی مفهوم­سازی مجدد آن برای پایدارسازی است. توانمندسازی به معنای ایجاد قدرت قانونی یا به سخن دیگر سرمایه­گذاری به منظور تقویت قدرت قانونی، برای تواناسازی و تفویض اختیار به مردم است. دلالت مستقیم توانمندسازی مقابله با عوامل بی­قدرتی است که منجر به ایجاد فقر می­شوند که محصول اصلی و مستقیم بی­قدرتی است و جلوه­های اصلی آن از این قرارند:

-       نداشتن قدرت اقتصادی که همان فقر مادی است.

-       نداشتن قدرت تصمیم­گیری که به معنای فقر سیاسی و معنوی است.

-       نداشتن قدرت انتخاب که به معنی فقر فرهنگی یا ناآگاهی است.

 توانمندسازی دقیقاً به معنای مقابله با وضعیت بی قدرتی مردم است. این فرایند در بعد اقتصادی، دلالت بر فقرزدایی دارد، از بعد سیاسی به دنبال رهاسازی مردم و خارج ساختن آنها از سلطه قدرتمندان و بالاخره از بعد فرهنگی، به دنبال دستیابی به سازوکارهای افزایش انتخاب­های مردمی است (زاهدی، 1388: 46). اسلام (2015)، و اسلام و مورگان (2012) در تحقیقاتی نقش سازمان­های غیردولتی را به عنوان یکی از عوامل توانمندسازی جامعه در بنگلادش نشان داده­اند. 

پژوهشی که به صورت مستقیم به تمام جنبه­های مطالعه حاضر از نظر مساله مورد بررسی شباهت داشته باشد یافت نشد. اما به صورت غیرمستقیم می­توان پژوهش­هایی را عنوان کرد از جمله: آستروالدر²⁹ (2003)، در پژوهشی نشان داد بسیاری از سازمان­های غیردولتی مستقر در کشورهای توسعه یافته و سازمان­های غیردولتی بین­المللی به این نتیجه رسیده­اند که کار مستقیم با سازمان­های محلی و غیردولتی در مناطق عملیاتی ثمربخش­تر از درگیری مستقیم اجرائی است، زیرا به جای آن که چنین سازمان­هایی از بیرون برای توسعه و عمران محلی تماس برقرار کنند، می­توانند از طریق سازمان­های محلی به نحو مطلوب مشارکت مردم محلی را در فعالیت­های مربوط به حل مسائل خویش جلب و نهادینه سازند. نیک­خواه و رضوان³⁰ (2010)، در پژوهشی با عنوان « نقش سازمان­های غیردولتی در تقویت توانمندی برای توسعه پایدار جامعه» با مطالعه سازمان­های غیردولتی در کشور مالزی نشان دادند که سازمان­های غیردولتی می­توانند با دعوت به مشارکت با برنامه­ریزی و ارزیابی، اعتماد ­به­ نفس، ابتکار عمل و ظرفیت­سازی در بلندمدت به توانمندسازی اقتصادی کمک کنند و حاصل توانمندسازی توسعه پایدار خواهد بود. اسلام (2015) بیان کرد که مشارکت سازمان­های غیردولتی در توسعه سرمایه اجتماعی در برخی از حوزه­های رفاه اجتماعی، مانند مشارکت در فعالیت­های توسعه، شبکه­های اجتماعی، اقدام جمعی، رهبری و تولید درآمد، باور نکردنی بوده است. همچنین بیان کرد که ابتکارات سازمان­های غیردولتی باعث افزایش آگاهی عمومی، افزایش ظرفیت­های ارزیابی مشکلات، تشویق مشارکت، به اشتراک­گذاری ارزش­ها و هنجارها، معرفی فن­آوری های جدید، پاسخ به بحران مالی و بسیج منابع محلی، می­شود. نیانگائو و همکاران³¹ (2016)، در پژوهشی با عنوان «نقش سازمان­های غیردولتی در توسعه اجتماعی در کشورهای در حال توسعه» نشان دادند که در چالش­های توسعه اجتماعی همه بازیگران دولت، دانشگاه، صنعت، بخش خصوصی، جامعه مدنی و جوامع بین­المللی باید به عنوان تیم عمل کنند و سازمان­های غیردولتی باعث ایجاد آگاهی در همه ذینفعان خواهند بود و این سازمان­ها در آموزش و پرورش تمامی بازیگران نقشی مهم ایفا می­کنند. هارتمن و همکاران³² (2019)، تأثیر فعالیت های سازمان­های غیردولتی بر سرمایه اجتماعی و نوآوری سه جامع کشاورزی در کشور پرو در بین سال­های 2003 تا 2018 بررسی کردند و در نهایت بیان کردند که سازمان­های غیردولتی در توسعه مناطق روستایی در مراحل مختلف توسعه این مناطق کمک می­کنند. الوانی (1387)، در پژوهش خود با عنوان «بررسی نقش سازمان­های غیردولتی بر توسعه» ضمن بیان مفهوم و ماهیت انواع سازمان­های غیردولتی، نقش آن­ها را در توسعه تشریح و مدیریت اثربخش این سازمان­ها توصیف نموده است. در این پژوهش نشان داده شد همکاری مردم با هم و با دولت و بخش خصوصی می­تواند بسترساز توسعه و رشد جامعه باشد. صبحی­مقدم (1393)، در تحقیقی با عنوان «سازمان­های مردم­ نهاد محلی: شرایط، تعاملات و پیامدها» در روستای کیخای شهرستان زابل به این نتیجه رسیده است که تشکیل این سازمان­ها در روستای کیخا تحت تأثیر شرایط زمینه­ای (بوم­شناختی، اعتقادات مذهبی و عوامل فرهنگی)، شرایط علی (ارتباط و انسجام درونی و عوامل اقتصادی) و شرایط مداخله­گر (نفوذ فناوری و نفوذ بیرونی) به وجود آمده است. تشکیل این سازمان زمینه ایجاد تعاملاتی بین مردم و مسئولان را فراهم آورده است (نظارت و ارزیابی مردم و تضادهای داخلی) و پیامدهایی را برای مردم به همراه داشته است (آموزشی و یادگیری، توانمندسازی زنان، بهداشتی و زیست­محیطی، اجتماعی و جهان شهری، اقتصادی و عمران روستایی و روان­شناسی). جوانی و همکاران (1395)، در پژوهشی با عنوان «وضعیت سازمان­های مردم نهاد در روستاها» به شرایط و پیامدهای تشکیل سازمان‌های مردم ‌نهاد محلی در روستاها دریافتند که با توجه به الگوی طراحی شده، سازمان­های مردم نهاد در مناطق روستایی با اهداف و شرایط علّی همچون (عوامل اقتصادی، اجتماعی و نفوذ عوامل داخلی و خارجی) و شرایط زمینه‌ای مشخص (شرایط بوم‌شناختی، فرهنگی، مذهبی و اعتقادی) به وجود می‌آیند و توسعه این سازمان‌ها در مناطق مستعد روستایی به آثار اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی مختلفی منجر شده است. همچنین دریافتند از مهم‌ترین مشکلات پیش روی این سازمان‌ها در مناطق روستایی، عدم درک کامل مردم از کارکرد سمن در روستا، کمبود بودجه، وجود فقر فرهنگی، تجربه ناموفق سمن‌های قبلی و وجود دیدگاه منفی به سمن‌ها در مناطق روستایی عنوان گردید. 

 

فرضیه‌های پژوهش

با توجه به ادبیات و پیشینه موضوع، شکل ۱ به عنوان مدل مفهومی پژوهش حاضر در نظر گرفته شد و فرضیه‌های زیر مورد بررسی قرار گرفت.

فرضیه 1: بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه و مولفه­های نوین توسعه پایدار (توانمندسازی، سرمایه اجتماعی، دموکراسی مشارکتی) رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

فرضیه 2: کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه بر مولفه توانمندسازی تأثیر دارد.

فرضیه 3: کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه بر مولفه سرمایه اجتماعی تأثیر دارد.

فرضیه 4: کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه بر مولفه دموکراسی مشارکتی تأثیر دارد.

فرضیه 5: کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه بر مولفه مولفه­های نوین توسعه پایدار (توانمندسازی، سرمایه اجتماعی، دموکراسی مشارکتی) تأثیر دارد.

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1: مدل مفهومی پژوهش

 

 

روش­شناسی

مسأله اصلی این پژوهش بررسی تاثیر کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد بر مولفه­های نوین توسعه پایدار (توانمندسازی، سرمایه اجتماعی و دموکراسی مشارکتی) است. این پژوهش بر حسب هدف کاربردی و بر حسب روش گردآوری اطلاعات توصیفی- همبستگی می­باشد. ابزار گردآوری داده پرسشنامه با مقیاس 5 گزینه­ای لیکرت (کم، نسبتا کم، متوسط، نسبتا زیاد و زیاد) می­باشد. جامعۀ آماري پژوهش کارشناسان و یا مدیران 325 تشکل­های مردم­نهاد فعال مستقر در استان کرمانشاه می­باشد که از استانداری و فرمانداری استان مجوز دریافت نموده­اند. به دلیل عدم دسترسی به پرسشنامه استاندارد، بر اساس مطالعه مبانی نظری، جهت سنجش کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد از پرسشنامه محقق­ساخته و جهت سنجش مولفه­های نوین توسعه پایدار، پرسشنامه­ای به صورت محقق­ساخته با اقتباس از پرسشنامه­های توانمندسازی اسپریتزر (1995) و شورت و راینهارت (۱۹۹۵)، سرمایه اجتماعی گروه کندی و نهاپیت و گوشال (1988) و دموکراسی مشارکتی مدل سیاسی اینگلهارت و ولزل (2005) تدوین شد. برای سنجش اعتبار پرسشنامه از دیدگاه خبرگان دانشگاهی استفاده شد. بعد از جمع­آوری پرسشنامه تحلیل­ها نشان داد روایی تحلیل عاملی تاییدی و آلفای کرونباخ قابل قبول است (جدول 1). جامعه آماری این تحقیق کارشناسان و مدیران تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه می باشد. از این رو تعداد 250 پرسشنامه با روش تصادفی ساده و به صورت دستی و الکترونیکی به منظور گردآوري داده­ها بین مدیران تشکل­های مردم­نهاد توزیع و 182 پرسشنامه تکمیل شد که ضریب آلفای کرونباخ تمامی سؤالات عدد 8/0 است که نشانه داشتن پایایی لازم است، محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده­های پژوهش با نرم­افزارSPSS24  انجام شد و از روش­های آلفای کرونباخ، تحلیل عاملی تأییدی، تحلیل مسیر استفاده شد که نتایج آن­ها در ادامه بررسی شده است.

یافته­های پژوهش

آمار توصيفي پژوهش در جدول شماره 1 و پایایی متغیرهای پرسشنامه در جدول شماره 2 آمده است.

جدول 1: اطلاعات توصیفی

ویژگی	مشخصه	تعداد	درصد
جنسیت	زن	69	91/37
	مرد	113	09/62
سن	20 تا 29 سال	61	52/33
	30  تا 39 سال	57	76/30
	40  تا 49 سال	40	98/21
	50 و بالاتر	25	74/13
مقطع تحصیلی	دیپلم	22	08/12
	کاردانی	29	94/15
	کارشناسی	82	06/45
	کارشناسی ارشد	42	08/23
	دکتری	7	84/3
سابقه فعالیت	کمتر از 5 سال	33	13/18
	5 تا 10 سال	74	65/40
	11 تا 15 سال	47	82/25
	16 تا 20 سال	16	80/8
	20 سال به بالا	12	60/6

 

جدول 2: پایایی متغیرهای پرسشنامه

متغیر	آلفای کرونباخ	ابعاد	تعداد سوالات	آلفای کرونباخ
مولفه­های توسعه پایدار (11 سوال)	823/0	توانمندسازی	4	708/0
		سرمایه اجتماعی	4	702/0
		دموکراسی مشارکتی	3	798/0
کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد (16 سوال)	920/0	ایجاد، گسترش و تقویت هماهنگی بین مردم و دولت	2	756/0
		جذب مشارکت مردمی (بسیج عمومی)	2	678/0
		جذب سرمایه و منابع کوچک مردمی (بسیج منابع)	2	723/0
		اطلاع رسانی و آگاه­سازی عمومی (ارتباطات)	2	642/0
		گسترش نظارت عمومی	2	760/0
		ارزیابی فعالیت ها	2	635/0
		افزایش بهره­وری و استفاده از منابع موجود	4	651/0

 

با استفاده از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف نرمال بودن توزیع داده‌ها نیز بررسی گردید (جدول 3).

جدول 3: بررسی نرمال بودن متغیرها

متغیر	ابعاد	K-S	Sig
مولفه­های توسعه پایدار (11 سوال)	سرمایه اجتماعی	117/۰	۰/۰
	توانمندسازی	۱30/۰	۰/۰
	دموکراسی مشارکتی	193/۰	۰/۰
کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد (16 سوال)	ایجاد گسترش، تقویت هماهنگی بین مردم و دولت	224/۰	۰/۰
	جذب مشارکت مردمی (بسیج عمومی)	192/۰	۰/۰
	جذب سرمایه و منابع کوچک مردمی (بسیج منابع)	186/۰	۰/۰
	اطلاع رسانی و آگاه­سازی عمومی (ارتباطات)	149/۰	۰/۰
	گسترش نظارت عمومی	197/۰	۰/۰
	ارزیابی فعالیت ها	185/۰	۰/۰
	افزایش بهره­وری در استفاده از منابع	211/۰	۰/۰

به منظور بررسی رابطه بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد و مولفه­های نوین توسعه پایدار به بررسی همبستگی آن‌ها پرداخته شد و قبل از آن با استفاده از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف نرمال بودن توزیع داده‌ها نیز بررسی گردید (جدول 3). اگر آزمون معنی‌دار بود یعنی sig بزرگ‌تر از 0۵/۰ بود، به معنی نرمال بودن توزیع داده­ها است و باید از آزمون پارامتریک استفاده کنیم (آزمون پیرسون) و در غیر این صورت باید از آزمون‌های ناپارامتریک استفاده کنیم (آزمون اسپیرمن). همان‌طور که در جدول 3 مشاهده می‌شود، تمام ابعاد مربوط به رابطه کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد و مولفه­های نوین توسعه پایدار دارای sig کمتر از 0۵/۰، در نتیجه با توجه به نرمال نبودن نتایج آزمون، از ضریب همبستگی اسپیرمن برای سنجش همبستگی بین متغیرهای پژوهش استفاده شد.

فرضیه 1: بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه و مولفه­های نوین توسعه پایدار (توانمندسازی، سرمایه اجتماعی، دموکراسی مشارکتی) رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

جدول ۴: ماتریس ضرایب همبستگی اسپیرمن

 

	توسعه پایدار	توانمتدسازی	سرمایه اجتماعی	دموکراسی مشارکتی	هماهنگی دولت و مردم	بسیج منابع	بسیج عمومی	ارتباطات	نظارت عمومی	ارزیابی فعالیت­ها	افزایش بهره­وری
توسعه پایدار سطح معناداری	1	734/0 000/0	785/0 000/0	720/0 000/0	338/0 000/0	463/0 000/0	437/0 000/0	419/0 000/0	364/0 000/0	300/0 000/0	430/0 000/0
توانمندسازی سطح معناداری		۱	375/۰ 000/0	299/۰ 000/0	259/۰ 000/0	331/۰ 000/0	365/۰ 000/0	396/۰ 000/0	367/۰ 000/0	272/۰ 000/0	326/۰ 000/0
سرمایه اجتماعی سطح معناداری			۱	422/۰ 000/0	۴۸۷/۰ 000/0	۴۶۷/۰ 000/0	۵۵۸/۰ 000/0	308/۰ 000/0	237/۰ 000/0	228/۰ 000/0	324/۰ 000/0
دموکراسی مشارکتی سطح معناداری				۱	245/۰ 000/0	397/۰ 000/0	319/۰ 000/0	205/۰ 000/0	226/۰ 000/0	177/۰ 000/0	326/۰ 000/0
ایجاد گسترش، تقویت هماهنگی بین مردم و دولت سطح معناداری					۱	623/۰ 000/0	499/۰ 000/0	482/۰ 000/0	505/۰ 000/0	475/۰ 000/0	390/۰ 000/0
جذب مشارکت مردمی(بسیج عمومی) سطح معناداری						۱	615/۰ 000/0	582/۰ 000/0	۵72/۰ 000/0	537/۰ 000/0	494/۰ 000/0
جذب سرمایه و منابع کوچک مردمی(بسیج منابع) سطح معناداری							۱	656/۰ 000/0	458/۰ 000/0	561/۰ 000/0	521/۰ 000/0
اطلاع رسانی و آگاه سازی عمومی(ارتباطات) سطح معناداری								۱	627/۰ 000/0	501/۰ 000/0	694/۰ 000/0
گسترش نظارت عمومی سطح معناداری									۱	368/۰ 000/0	642/۰ 000/0
ارزیابی فعالیت ها سطح معناداری										۱	408/۰ 000/0
افزایش بهره­وری در استفاده از منابع											۱

 ** رابطه معنادار در سطح خطای ۱/۰ برای همه ضرایب

در ضریب همبستگی اگر مقدار این ضریب بین ۰ تا ۰٫۲۹ نشان‌دهنده همبستگی ضعیف، ضریب بین ۰٫۳۰ تا ۰٫۶۹ نشان‌دهنده همبستگی متوسط، ضریب بین ۰٫۷۰ تا ۱ نشان‌دهنده همبستگی قوی می‌باشد. با توجه به نتایج جدول ۴ ضرایب همبستگی اسپیرمن نشان می‌دهد که همبستگی بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه و مولفه­های نوین توسعه پایدار (توانمندسازی، سرمایه اجتماعی، دموکراسی مشارکتی) مثبت می‌باشد. با توجه به نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن، می‌توان گفت که متغیرهای پژوهش با سطح اطمینان ۹۹% دارای رابطه معنی­دار هستند و تمامی رابطه‌ها در سطح خطای ۱/۰ تأیید شدند.

از اهداف این پژوهش، پیش­بینی تاثیر کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد بر اساس هر کدام از مولفه­های نوین توسعه پایدار، توانمندسازی، سرمایه اجتماعی، دموکراسی مشارکتی و در در نهایت متغیر توسعه پایدار بود. برای این کار از رگرسیون گام به گام استفاده شد که نتایج آن به صورت تفکیک شده برای هر فرضیه در زیر آورده شده است.

فرضیه 2: کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه بر مولفه توانمندسازی تأثیر دارد.

جدول5. رگرسیون گام به گام بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد و مولفه توانمندسازی 

مدل	ضرایب استاندارد		ضرایب غیراستاندارد	t	سطح معناداری	میزان همبستگی	ضریب تعیین	ضریب تعیین تعدیل شده
	B	خطای استاندارد	بتا
عدد ثابت	377/2	225/0		563/10	000/0	433/0	187/0	183/0
ارزیابی فعالیت­ها	374/0	058/0	433/0	438/6	000/0
عدد ثابت	012/2	257/0		834/7	000/0	470/0	221/0	212/0
ارزیابی فعالیت­ها	298/0	063/0	345/0	709/4	000/0
جذب سرمایه­ها و منابع کوچک مردمی ( بسیج منابع)	177/0	064/0	203/0	781/2	006/0

همانطور که در جدول 5 نمایان است، با استفاده از روش گام به گام، تحلیل رگرسیون تنها دو گام پیش رفته است و متغیرهای ارزیابی فعالیت­ها و جذب سرمایه­ها و منابع کوچک مردمی (بسیج منابع) که اثربخشی آن­ها بر متغیر توانمندسازی، با سطح اطمینان 95 درصد تأیید شده است، در تحلیل وارد شده­اند. اما چون تاثیر بقیه عوامل بر مولفه توانمندسازی از نظر آماری مورد تایید قرار نگرفته­اند، در تحلیل وارد نشده­اند.

در اولین گام، ابعاد کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد را در معادله وارد کردیم. به نوعی در صدد آن هستیم که میزان تغییرات در متغیر توانمندسازی را با استفاده از این متغیر و بدون در نظر گرفتن متغیرهای دیگر بسنجیم. به عبارتی می­خواهیم بدانیم که چند درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیر مستقل تبیین و پیش­بینی می­شود. میزان همبستگی این متغیر 433/0 است و مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر است با 187/0 می­باشد و سطح معناداری کمتر از 05/0 (000/0) است. ضریب تعیین نشان می­دهد که 7/18 درصد از تغییرات مولفه توانمندسازی در پژوهش توسط متغیر ارزیابی فعالیت­ها تببین می­شود. به عبارتی می­توان گفت، با استفاده از عوامل کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد، مولفه توانمندسازی در توسعه پایدار را بدون در نظر گرفتن متغیرهای دیگر پیش­بینی کرد.

  در گام دوم، متغیر دیگری علاوه بر متغیر ارزیابی فعالیت­ها به معادله اضافه شد تا میزان تاثیر عوامل ارزیابی فعالیت­ها و جذب سرمایه­های کوچک مردمی (بسیج منابع) را بر مولفه توانمندسازی بسنجیم. میزان همبستگی این متغیر 47/0 است که نشان­دهنده متوسط بودن همبستگی متغیرها است. مقدار ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل شده برابر با 221/0 و سطح معناداری کمتر از 05/0 ( 006/0 ) است. ضریب تعیین نشان می­دهد که 21 درصد از تغییرات توانمندسازی به ارزیابی فعالیت­ها و جذب سرمایه­ها و منابع کوچک مردمی (بسیج منابع) مردمی تبیین می­شود.

با توجه به مقادیر جدول مذکور در رگرسیون چند متغیره و سطح معناداری، معادله­ی خطی رگرسیون برای پیش­بینی متغیرهای موجود در جدول 5 به صورت زیر می­باشد.

(توانمندسازی) Y=  012/2+ (298/0 × ارزیابی فعالیت­ها )+(177/0 ×جذب سرمایه و منابع مردمی)

 

فرضیه 3: کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه بر مولفه سرمایه اجتماعی تأثیر دارد.

جدول6. رگرسیون گام به گام بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد و مولفه سرمایه اجتماعی

مدل	ضرایب استاندارد		ضرایب غیراستاندارد	t	سطح معناداری	میزان همبستگی	ضریب تعیین	ضریب تعیین تعدیل شده
	B	خطای استاندارد	بتا
عدد ثابت	411/2	242/0		946/9	000/0	385/0	148/0	143/0
جذب مشارکت مردمی (بسیج مردمی)	355/0	063/0	385/0	595/5	000/0
عدد ثابت	158/2	262/0		233/8	000/0	417/0	174/0	165/0
جذب مشارکت مردمی (بسیج مردمی)	256/0	075/0	277/0	398/3	001/0
افزایش بهره­وری و استفاده از منایع موجود (بهره­وری)	166/0	070/0	194/0	376/2	019/0

همانطور که از جدول 6 بر می­آید، به دلیل استفاده از روش گام به گام، تحلیل رگرسیون تنها دو گام پیش رفته است و متغیرهای جذب مشارکت مردمی (بسیج مردمی) و افزایش بهره­وری در استفاده از منابع که اثربخشی آنها بر متغیر سرمایه اجتماعی،حداقل با 05/0 خطا(یا در سطح 95 درصد اطمینان) تأیید شده است در تحلیل وارد شده اند. اما چون تاثیر مابقی عوامل بر مولفه سرمایه اجتماعی از نظر آماری مورد تایید قرار نگرفته اند، بنابراین در تحلیل وارد نشده اند.

در اولین گام، ابعاد کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد را وارد معادله کردیم. به نوعی در صدد آن هستیم که میزان تغییرات در متغیر سرمایه اجتماعی را با استفاده از این متغیر و بدون در نظر گرفتن متغیرهای دیگر بسنجیم. به عبارتی می­خواهیم بدانیم که چند درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیر مستقل تبیین و پیش­بینی می­شود. میزان همبستگی این متغیر 385/0 است و مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر است با 148/0 می­باشد و سطح معناداری کمتر از 05/0 (000/0) است. ضریب تعیین نشان می دهد که 14 درصد از تغییرات مولفه سرمایه اجتماعی  در پژوهش توسط متغیر جذب مشارکت مردمی تببین می­شود. به عبارتی می­توان گفت، با استفاده از عوامل کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد، مولفه سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار را بدون در نظر گرفتن متغیرهای دیگر پیش­بینی کرد.

  در گام دوم، متغیر دیگری علاوه بر متغیر ارزیابی فعالیت­ها به معادله اضافه می­شود تا میزان تاثیر عوامل ارزیابی فعالیت­ها و جذب سرمایه­های کوچک مردمی (بسیج منابع) را بر مولفه توانمندسازی بسنجیم. میزان همبستگی این متغیر 417/0 است. این نشان می­دهد که متغیرها همبستگی متوسطی دارند. مقدار ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل شده برابر با 174/0 و سطح معناداری کمتر از 05/0 (019/0) است. ضریب تعیین نشان می­دهد که 16 درصد از تغییرات سرمایه اجتماعی با جذب مشارکت مردمی و افزایش بهره­وری در استفاده از منابع تبیین می­شود.

با توجه به مقادیر جدول مذکور در رگرسیون چندمتغیره و سطح معناداری، معادله خطی رگرسیون برای پیش­بینی متغیرهای موجود در جدول 6 به صورت زیر می­باشد.

(سرمایه اجتماعی) Y=  158/2+ (256/0 ×جذب مشارکت مردمی )+(166/0 ×افزایش بهره­وری در استفاده از منابع )

 

 

 

فرضیه 4: کارکردهای سازمان­های غیردولتی استان کرمانشاه بر مولفه دموکراسی مشارکتی تأثیر دارد.

جدول7. رگرسیون گام به گام بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد و مولفه دموکراسی مشارکتی

مدل	ضرایب استاندارد		ضرایب غیراستاندارد	t	سطح معناداری	میزان همبستگی	ضریب تعیین	ضریب تعیین تعدیل شده
	B	خطای استاندارد	بتا
عدد ثابت	734/2	234/0		689/11	000/0	363/0	132/0	127/0
افزایش بهره­وری در استفاده از منابع	318/0	061/0	363/0	235/5	000/0
عدد ثابت	298/2	303/0		588/7	000/0	395/0	156/0	146/0
افزایش بهره­وری در استفاده از منابع	257/0	066/0	294/0	891/3	000/0
ایجاد، گسترش و تقویت هماهنگی بین دولت و مردم	171/0	077/0	169/0	234/2	027/0

همانطور که از جدول 7 بر می­آید، به دلیل استفاده از روش گام به گام، تحلیل رگرسیون تنها دو گام پیش رفته است و افزایش بهره­وری در استفاده از منابع موجود و تقویت ارتباط بین دولت و مردم که اثربخشی آنها بر متغیر دموکراسی مشارکتی، حداقل با 05/0 خطا (یا در سطح 95 درصد اطمینان) تأیید شده است در تحلیل وارد شده­اند. اما چون تاثیر مابقی عوامل بر مولفه دموکراسی مشارکتی از نظر آماری مورد تایید قرار نگرفته­اند، بنابراین در تحلیل وارد نشده­اند.

در اولین گام، ابعاد کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد را وارد معادله کردیم. به نوعی در صدد آن هستیم که میزان تغییرات در متغیر دموکراسی مشارکتی را با استفاده از این متغیر و بدون در نظر گرفتن متغیرهای دیگر بسنجیم. به عبارتی می­خواهیم بدانیم که چند درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیر مستقل تبیین و پیش بینی می­شود. میزان همبستگی این متغیر 363/0 است و مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر است با 132/0 می­باشد و سطح معناداری کمتر از 05/0 (000/0) است. ضریب تعیین نشان می­دهد که 7/12 درصد از تغییرات مولفه دموکراسی مشارکتی در پژوهش توسط متغیر افزایش بهره­وری در استفاده از منابع تببین می­شود. به عبارتی می­توان گفت، با استفاده از کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد، مولفه دموکراسی مشارکتی در توسعه پایدار را بدون در نظر گرفتن متغیرهای دیگر پیش­بینی کرد.

در گام دوم، متغیر دیگری علاوه بر متغیر افزایش بهره­وری در استفاده از منابع به معادله اضافه می­شود تا میزان تاثیر عوامل افزایش بهره­وری در استفاده از منابع و تقویت ارتباط بین دولت و مردم را بر مولفه دموکراسی مشارکتی بسنجیم. میزان همبستگی این متغیر 395/0 است که نشان می­دهد که متغیرها همبستگی متوسطی دارند. مقدار ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل شده برابر با 156/0 و سطح معناداری کمتر از 05/0 (027/0) است. ضریب تعیین نشان می­دهد که 6/14 درصد از تغییرات دموکراسی مشارکتی به نظارت بر افزایش بهره­وری در استفاده از منابع و تقویت ارتباط بین دولت و مردم تبیین می­شود.

با توجه به مقادیر جدول مذکور در رگرسیون چندمتغیره و سطح معناداری، معادله­ی خطی رگرسیون برای پیش­بینی متغیرهای موجود در جدول 7 به صورت زیر می­باشد.

(دموکراسی مشارکتی) Y= 298/2+(257/0 ×افزایش بهره­وری در استفاده از منابع )+(171/0 ×تقویت ارتباط بین دولت و مردم)

 

 

 

فرضیه 5: کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه بر مولفه مولفه­های نوین توسعه پایدار (توانمندسازی، سرمایه اجتماعی، دموکراسی مشارکتی) تأثیر دارد.

جدول8. رگرسیون گام به گام بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد و توسعه پایدار

مدل	ضرایب استاندارد		ضرایب غیراستاندارد	t	سطح معناداری	میزان همبستگی	ضریب تعیین	ضریب تعیین تعدیل شده
	B	خطای استاندارد	بتا
عدد ثابت	734/2	234/0		689/11	000/0	363/0	132/0	127/0
افزایش بهره­وری در استفاده از منابع	318/0	061/0	363/0	235/5	000/0
عدد ثابت	298/2	303/0		588/7	000/0	395/0	156/0	146/0
افزایش بهره­وری در استفاده از منابع	257/0	066/0	294/0	891/3	000/0
ایجاد گسترش، تقویت هماهنگی بین مردم و دولت	171/0	077/0	169/0	234/2	027/0
عدد ثابت	128/2	221/0		619/9	000/0	523/0	261/0	274/0
افزایش بهره­وری در استفاده از منابع	215/0	052/0	321/0	151/4	000/0
جذب سرمایه کوچک مردمی (بسیج منابع)	116/0	058/0	164/0	011/2	046/0
تقویت مشارکت بین دولت و مردم	117/0	059/0	150/0	986/1	049/0

با توجه به جدول 8، تحلیل رگرسیون تنها سه گام پیش رفته است و افزایش بهره­وری در استفاده از منابع، جذب سرمایه­های کوچک مردمی (بسیج منابع) و گسترش و تقویت ارتباط بین دولت و مردم که اثربخشی آن­ها بر متغیر توسعه پایدار، با سطح اطمینان 95 درصد تأیید شده است، در تحلیل وارد شده­اند. اما چون تاثیر بقیه عوامل بر متغیر توسعه پایدار از نظر آماری مورد تایید قرار نگرفته­اند، بنابراین در تحلیل وارد نشده­اند.

در اولین گام، ابعاد کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد را وارد معادله کردیم تا که بدانیم چند درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیر مستقل تبیین و پیش­بینی می­شود. میزان همبستگی این متغیر 363/0 است و مقدار ضریب تعیین 132/0 می­باشد و سطح معناداری کمتر از 05/0 (000/0) است. ضریب تعیین تعدیل شده نشان می­دهد که 7/12 درصد از تغییرات متغیر توسعه پایدار در پژوهش توسط متغیر افزایش بهره­وری در استفاده از منابع تبیین می­شود. به عبارتی می­توان گفت، افزایش بهره­وری در استفاده از منابع، متغیر توسعه پایدار را بدون در نظر گرفتن متغیرهای دیگر پیش­بینی کرد.

در گام دوم، متغیر دیگری علاوه بر متغیر افزایش بهره­وری در استفاده از منابع به معادله اضافه می­شود تا میزان تاثیر عوامل افزایش بهره­وری در استفاده از منابع و جذب سرمایه­های کوچک مردمی (بسیج منابع) را بر متغیر توسعه پایدار بسنجیم. میزان همبستگی این متغیر 395/0 است. این نشان می­دهند که متغیرها همبستگی متوسطی دارند. مقدار ضریب تعیین 156/0 و ضریب تعیین تعدیل شده برابر با 146/0 و سطح معناداری کمتر از 05/0 است. ضریب تعیین تعدیل شده نشان می­دهد که 6/14 درصد از تغییرات توسعه پایدار به افزایش بهره­وری در استفاده از منابع و جذب سرمایه­های کوچک مردمی (بسیج منابع) تبیین می­شود.

در گام سوم، متغیر گسترش و تقویت ارتباط بین دولت و مردم به معادله اضافه شد تا میزان تاثیر عوامل افزایش بهره­وری در استفاده از منابع و جذب سرمایه­های کوچک مردمی (بسیج منابع) و گسترش و تقویت ارتباط بین دولت و مردم را بر متغیر توسعه پایدار بسنجیم. میزان همبستگی این متغیر 523/0 است که نشان می­دهد متغیرها همبستگی متوسطی دارند. مقدار ضریب تعیین 261/0 و ضریب تعیین تعدیل شده برابر با 274/0 و سطح معناداری کمتر از 05/0 (049/0) است. ضریب تعیین نشان می­دهد که 27 درصد از تغییرات توسعه پایدار به افزایش بهره­وری در استفاده از منابع و جذب سرمایه­های کوچک مردمی (بسیج منابع) و گسترش و تقویت ارتباط بین دولت و مردم تبیین می­شود.

در نهايت، 3 متغير افزایش بهره­وری در استفاده از منابع، جذب سرمایه کوچک مردمی (بسیج منابع) و تقویت مشارکت بین دولت و مردم معيار ورود را كسب كردند و 4 متغير جذب مشارکت مردمی (بسیج عمومی)، اطلاع­رسانی و آگاه­سازی عمومی (ارتباطات)، گسترش نظارت عمومی، ارزیابی فعالیت­ها از معادله نهايي رگرسيون خارج شدند.

 (توسعه پایدار) Y=  128/2+ (215/0 ×افزایش بهره­وری در استفاده از منابع ) + (116/0 ×جذب سرمایه­های کوچک مردمی) + (117/0×گسترش و تقویت ارتباط بین دولت و مردم)

 

بحث و نتیجه­گیری:

توسعه پایدار مفهومی نسبتاً جدید است که در عصر حاضر از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. با نگاه مدرن به توسعه اگر توسعه پایدار را شامل «دموکراسی مشارکتی، سرمایه اجتماعی و توانمندسازی تعریف کنیم هر یک از بازیگران میدان توسعه پایدار اعم از دولت، جامعه، بخش خصوصی و سازمان­های دولتی و غیردولتی، سهم و نقش کارکردی متناسب با شان و نزول خود خواهند داشت، اما در این میان، تشکل­های مردم­نهاد با توجه به جایگاه و میدان عمل فراگیر و گسترده­ای که در محیط توسعه محلی، ملی و بین المللی دارند، از اهمیت ویژه­ای برخوردارند.

پژوهش حاضر به دنبال بررسی رابطه بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد و مولفه­های نوین توسعه پایدار (توانمندسازی، سرمایه اجتماعی و دموکراسی مشارکتی) در استان کرمانشاه می­باشد که در بررسی فرضیه اول مبنی بر رابطه بین کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه و مولفه­های نوین توسعه پایدار (توانمندسازی، سرمایه اجتماعی، دموکراسی مشارکتی)، یافته­ها مبین رابطه مثبت و معنادار است.

نتایج آزمون فرضیه دوم یعنی تأثیر کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه بر مولفه توانمندسازی نشان داد كه در گام اول، متغیر ارزیابی فعالیت­ها بيشترين پيش­بيني را از مولفه توانمندسازی داشته است. ضريب تعيين 187/0 بين دو متغير ملاك و پيش­بين نشان­دهنده­ي اين است كه 7/18 درصد از تغييرات خلاقيت (متغير ملاك) توسط متغیر ارزیابی فعالیت­ها تبيين مي­شود. در گام دوم متغیر جذب سرمایه­های کوچک مردمی (بسیج منابع) نیز معيار ورود بـه معادله نهايي تحليل رگرسيون را پیدا کرد.

در بررسی فرضیه سوم یعنی تأثیر کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه بر مولفه سرمایه اجتماعی، نتايج به دست آمده از رگرسيون گام­به­گام نشان داد مولفه سرمایه اجتماعی، بيش از ديگر متغيرهاي مطالعه شده تحت تأثير جذب مشارکت مردمی (بسیج مردمی) بوده است و هرچه تشکل­های مردم­نهاد بتوانند جذب مشارکت مردمی (بسیج مردمی) را بیشتر تفویت کنند، احتمال ارتقاي سرمایه اجتماعی زيادتر خواهد بود. بعد از جذب مشارکت مردمی (بسیج مردمی)، متغیر افزایش بهره­وری و استفاده از منایع موجود (بهره­وری) بیشترین تاثیر را دارد.

در بررسی فرضیه چهارم یعنی تأثیر کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه بر مولفه دموکراسی مشارکتی با توجه به نتايج ضرايب همبستگي و رگرسيون گام به گام جدول شماره 7 استنباط مي­شود كه متغیرهای افزایش بهره­وری استفاده از منابع موجود، ایجاد، گسترش و تقویت هماهنگی بین مردم و دولت، مطلوبترين کارکردهای تشکل­های مردم­نهاد استان کرمانشاه بر مولفه دموکراسی مشارکتی می­باشند.

نتايج حاصل از تحليل رگرسيون گام به گام فرضیه پنجم نشان داد كه 3 متغير افزایش بهره­وری در استفاده از منابع، جذب سرمایه کوچک مردمی (بسیج منابع) و تقویت مشارکت بین دولت و مردم، به عنوان متغيرهاي پيشبين، معيار ورود بـه معادله نهايي تحليل رگرسيون براي توضيح مولفه­های نوین نوسعه پایدار (متغير ملاك) را دارا هستند. در جدول شماره 8 قابل مشاهده است كه شدت رابطه متغير افزایش بهره­وری در استفاده از منابع با مولفه­های نوین نوسعه پایدار 363/0 است كه اين ميزان با ورود متغيرهاي جذب سرمایه کوچک مردمی (بسیج منابع) و تقویت مشارکت بین دولت و مردم، به ترتيب به 395/0 و 523/0 افزايش يافته است، ولي ورود جذب مشارکت مردمی (بسیج عمومی)، اطلاع رسانی و آگاه سازی عمومی (ارتباطات)، گسترش نظارت عمومی، ارزیابی فعالیت­ها افزايش همبستگي را به مقدار کم موجب شده و از معادله نهايي كنار گذاشته شده­اند. به طور کلی نتایج پژوهش حاضر با بخش­هایی از نتایج پژوهش­های آستروالدر (2003)، نیک­خواه و رضوان (2010)، اسلام (2015)، هارتمن و همکاران (2019) و صبحی­مقدم (1393) همراستا است.

فضای عمومی پژوهش به این سمت پیش رفته است که تشکل­های مردم­نهاد نقش موثری در توانمندسازی جامعه، دموکراسی مشارکتی و سرمایه اجتماعی ایفا می­نمایند. تشکل­های مردم­نهاد می­توانند با استفاده از علائق گروه­های مشخص و جذب نیروهای متخصص داوطلب نقش بسزایی در توانمند­سازی هر منطقه داشته باشند. همچنین این سازمان­ها با ایجاد شبکه­های اجتماعی منسجم می­توانند با تبدیل شدن به سرمایه­اجتماعی، یکی از مهمترین مؤلفه­های اصلی پارادایم جدید توسعه قرار گیرند. این هنجارها و پیوندهای اجتماعی موجب گرد آمدن افراد به صورت منسجم، با ثبات و اعتماد در داخل گروه به منظور تأمین اهداف مشترک تلاش نمایند. در این راستا، دموکراسی مشارکتی سبب می­شود که اقتصاد و دولت بر اساس برابری در دسترس همه شهروندان قرار گیرد. حوزه عمومی نیازمند انجمن­های داوطلبانه و مستقل شهروندان است و نیز شرایط لازم برای تأمین مشارکت همه شهروندان را در تعیین سرنوشت جامعه فراهم می­سازد. لذا ایجاد محیطی بر اساس برابری می­تواند موجب مشارکت و همدلی افراد جامعه باشد.

 

منابع و مآخذ

آجرلو، ا. و منصوریان، م. (1394). فرآیند حقوقی تأسیس سازمان­های مردم­نهاد و فعالیت آن در عرصه بین­الملل، سازمان بسیج حقوقدانان.

الوانی، م. (1387). بررسی نقش سازمان­های غیردولتی بر توسعه، علم مدیریت، سال اول، شماره 4، 64-37.

اعرابی، ا. (1378). سازمان­های غیردولتی، سازمان­های مردمی، توسعه پایدار، نقش و جایگاه سازمان­های غیردولتی در عرصه فعالیت­های ملی و بین­المللی (مجموعه مقالات همایش)، دفتر تحقیقات وزارت کشور با همکاری دفتر مطالعات وزارت امور خارجه.

جوانی، خ.، بوزرج­مهری، خ.، شایان، ح. و قاسمی، م. (1396). وضعیت سازمان­های مردم نهاد در روستاها: فرایند شکل­گیری، آثار و پیامدها (منطقه مورد مطالعه شهرستان رشتخوار)، مقاله پژوهشی، دوره 8، شماره1: 167-156

زاهدی، م. (1388). نقش سازمان­های غیردولتی در توسعه پایدار. تهران: مازیار.

صبحی­مقدم، م. (1393). شرایط محلی سازمان­های غیردولتی، تعاملات و نتایج (مطالعه موردی: روستای کیکه، زابل)، پایان­نامه کارشناسی­ارشد. دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

عزيزي، م. (1380). توسعه­ي شهري پايدار برداشتي و تحليلي از ديدگاه­هاي جهاني، تهران. نشريه صفه. شماره 3

کیوسیتو (1378). اندیشه­های بنیادی در جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.

مرصوصی، ن. و بهرامی­پاوه، ر. (1396). توسعه پایدار شهری. تهران: دانشگاه پیام نور.

موسوی­شندی، پ. (1378). تحلیل قدرت در سازمان­های غیردولتی؛ برنده­ها و بازنده­ها، روزنامه اعتماد، شماره 1706، 1378، به تاریخ 3/4/1387.

Ariadi, S., Saud, M., & Ashfaq, A. (2018). Exploring the Role of NGOs’ Health Programs in Promoting Sustainable Development in Pakistan.

Callabero Serrano, E., & Ojo, M. (2019, March). Role of NGOs in Sustainable Development: Addressing Imbalances from the Shift in the Cooperation between Middle and Upper-Middle Income Countries (II) (Presentation Slides). In Forthcoming, Joint Presentation at the Inaugural Conference of the Centre and Institute for Innovation and Sustainable Development.

Cook, L. J. (2015). New winds of social policy in the East. Voluntas, 26, 2330–2350. doi:10.1007/s11266-015-9642-7.

Costa, M. M. (2016). What Influences the Location of Nonprofit Organizations? A Spatial Analysis in Brazil. VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations 27 (3): 1064–1090.

Davis, J. M. (2019). Real “non-governmental” aid and poverty: comparing privately and publicly financed NGOs in Canada. Canadian Journal of Development Studies/Revue canadienne d'études du développement, 1-18.

Deeppa, k. Anupama, T and Murthy K. (2011). An NGO approach in promoting sustainable community development: A case of on RDO at Nilgiris distracts International NGO Journal vol.6 (6): 144-151.

Dill, A. P. (2014). Health care and disability NGOs in Croatia: State relations, privatization, and professionalism in an emerging field. Voluntas, 25, 1192–1213. doi:10.1007/s11266-014-9440-7.

Fruttero, A., and Gauri. V. (2005). The Strategic Choices of NGOs: Location Decisions in Rural Bangladesh. Journal of Development Studies 41 (5): 759–787.

Green A, Matthias A. Where do NGOs fit in? Dev Pract (1995) 5:313–23. doi:10.1080/0961452951000157334.

Habermas, Jurgen (1984), The Theory of Communicative Action, vol. 1. Boston: Beacon.

Hartmann, D., Arata, A., Bezerra, M., & Pinheiro, F. L. (2019). The network effects of NGOs on social capital and innovation of smallholder farmers. A case study in Peru. A Case Study in Peru (January 9, 2019).

Hassan, A., & Forhad, A. (2013). THE ROLE OF NGOs IN THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT IN BANGLADESH. Present Environment & Sustainable Development, 7(2).

Hoang, T. (2013). Civil society organisations’ roles in health development in Vietnam: HIV as a case study. Global Public Health, 8 (sup1), S92–S103. doi:10.1080/17441692.2013.811530.

Islam, M. R. (2015). NGOs’ social capital development initiatives for social welfare: Bangladesh experience. Global Social Welfare, 2(4), 167-176.

Islam, M. R., & Morgan, W. J. (2012). Agents of community empowerment? The possibilities and limitations of non-governmental organizations in Bangladesh. Journal of Community Positive Practices, 12(4), 703–725.

Karkee, R., & Comfort, J. (2016). NGOs, foreign aid, and development in Nepal. Frontiers in public health, 4, 177.

McArthur, J. W., & Rasmussen, K. (2018). Change of pace: Accelerations and advances during the Millennium Development Goal era. World Development, 105, 132-143.

McCabe, H., & Deng, G. (2018). “So They’ll Have Somewhere to Go”: Establishing Non-Governmental Organizations (NGOs) for Children with Autism in the People’s Republic of China. VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 29(5), 1019-1032.

Nikkhah, H. and Redzhuan, M. (2010). The role of NGOs in promoting empowerment for sustainable Community Development, kamla-raj, University Putra Malaysia, 43400 Serdang, Selanger, Malaysia, J Hum Ecol, 30(2):85-92.

Nyang'au, S, Nyangosi, R, Oenga, J, Suleiman, A. (2016). Role of Non-Governmental Organizations (NGOs) in Social Development in Developing Nations, Journal of Economics and Sustainable Development, Vol. (7):1700-2222.

Orzes, G., Moretto, A. M., Ebrahimpour, M., Sartor, M., Moro, M., & Rossi, M. (2018). United Nations Global Compact: Literature review and theory-based research agenda. Journal of cleaner production, 177, 633-654.

Osterwalder, A. (2003). Sustainable rural development in developing countries. Lausanne: University of Lausanne Pub.

Salvia, A. L., Leal Filho, W., Brandli, L. L., & Griebeler, J. S. (2019). Assessing research trends related to Sustainable Development Goals: Local and global issues. Journal of cleaner production, 208, 841-849.

Sang, H., Ngamau, N., & Ragama, P. (2018). EFFECTS OF STRATEGIC ALIGNMENT ON THE PERFORMANCE OF NON GOVERNMENTAL ORGANIZATIONS IN NAKURU TOWN, KENYA. INTERNATIONAL JOURNAL OF BUSINESS AND PROCESSES, 4(2), 21. Retrieved from http://www.irjbp.com/index.php/Business/article/view/115.

Turner, M; McCourt. W and D. Hulme (2013), Governance, Management and Development, Second Edition, London, Palgrave.

Zbuchea, A., & Romanelli, M. (2018). The Role of NGOs in Urban Development. Societal Impact of Knowledge and Design, Proceedings of the IFKAD.

2

 

---

[1]  Ariadi et al.

[2]  Salviaa et al.

[3]  Hassan & Forhad

[4]  United Nations (UN)

[5]  Millennium Development Goals (MDGs)

[6]  McArthur and Rasmussen

[7]  Orzes et al.

[8]  Sustainable Development Goals (SDGs)

[9]  Callabero & Ojo

[10]  Islam

[11]  Green and Matthias

[12]  Karkee and Comfort

[13]  McCabe and Deng

[14]  Hoang

[15]  Cook

[16]  Davis

[17]  Fruttero and Gauri

[18]  Costa

[19]  Dill

[20]  Sang et al.

[21]  People Organization

[22]  Zbuchea and Romanelly

[23]  United Nations

[24]  .Social Capital

[25]  .Participatory Democracy

[26]  .Empowerment

[27]  .Huber Mas

[28]  .Kiocyto

[29]  Osterwalder

[30]  Nickkhah & Redzuan

[31]  Nyang’au et al.

[32]  Hartmann et al.

---