Sociological Analysis of the Quality of Life of Women in Tehran
Subject Areas : Journal of Iranian Social Development Studies
1 - Assistant Professor, Department of Social Sciences, S. C., Islamic Azad University, Sanandaj, Iran
Keywords: Quality of life, women , satisfaction, objective dimensions, subjective dimensions, Tehran ,
Abstract :
Quality of life is one of the key components in the development of social policy and one of the most important indicators of social development, based on which the individual and social health of the community can be assessed. One of the social groups that planners and support institutions have always examined the welfare conditions or quality of life, is women. The aim of the present research was to investigate the quality of life of women in Tehran and the role of influential contextual variables on it. The research method was survey-based, and the data collection tool was a questionnaire. The statistical population of the research included all women residing in the 22 districts of Tehran, from which three clusters—high, medium, and low—were selected for data collection using multi-stage cluster sampling. According to Cochran's formula, a sample size of 1,200 was obtained, which was equally distributed among the three clusters. The findings indicated that the average quality of life of women is below the average level, and among the domains of quality of life, the average rankings are as follows: employment, income and livelihood, leisure time status, distributive justice, social support, environmental quality, physical and mental health, and social interactions and cohesion. The results of the test of the relationship between contextual variables and the quality of life of women showed that the quality of life of women is influenced by age, marital status, household size, education, occupation, income, and the duration of their cohabitation with their spouse.
آیینه وند، صادق، دلاور، علی، مظفری، افسانه، مجیدی قهرودی، نسیم(1400)نقش ویژگی های شخصیتی در کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار، روانشناسی تربیتی دوره 17 ، شماره 61،صص189-207. https://doi:10.22054/jep.2022.48185.2821
ابراهیمی، مرضیه؛ حسن زاده، فرشاد؛وزهراکار،کیانوش(2042.)ناباروری وکیفیت زندگی زناشویی زوجین(مطالعه موردی زوجین نابارورشهرتهران). مجله علوم روانشناختی،دوره بیست ویکم، شماره221،1437-1401. https:// doi:10.52547/JPS.21.118.2037
احمدی، محمد عزیز، مردادی، علیرضا، پروایی، شیوا(بی تا) همه‌گیر شدن آسیب‌های اجتماعی زنان در شهر تهران - گزارش بازار ایران، ناشر شهرداری تهران.
امراله مجدآبادی، زهرا، نیک پیما، نسرین، حضرتی گنبد، سارا، نوری، فاطمه، نوعی محمدباقر، الهام(1397) کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار در ایران: یک مطالعه مروری، نشریه پژوهش پرستاری ایران، 14(5). 65-58. https:// doi: 10.21859/ijnr-14508
انتظاری، اردشیر، غیاثوند، احمد، عباسی، فاطمه(1396)، عوامل موثر بر افزایش سن ازدواج جوانان در شهر تهران، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 9(34)،269-201، https://doi.org/10.22054/qjsd.2018.9452
بخارایی، احمد، شربتیان، محمد حسن(1393) مطالعه جامعه شناختی عوامل موثر برتوسعه کیفیت زندگی زنان شهر مشهد، فصلنامه توسعه اجتماعی(توسعه انسانی سابق)، 8(4)، صص132-107. https://doi:20.1001.1.25383205.1393.8.4.6.8
برفه ئی، سیمین، هدایتی شاهدی، سعیده(1396) مقایسه کیفیت زندگی زنان شاغل و غیرشاغل شهرستان یزد، نخستین همایش ملی سبک زندگی و سلامت، Yazd،https://civilica.com/doc/747226
ترکمن، سولماز، فتحی، سروش(1395) تحلیل اثرهای اشتغال زنان بر کیفیت زندگی آنان (مطالعه موردی زنان شاغل در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)، فصلنامه علمی-پژوهشی زن و جامعه، سال هفتم، شماره چهارم، صص 25-13.https://doi: 20.1001.1.20088566.1395.7.28.2.2
خادمی، زهرا، صفایی، صفی الله، مرادی شهبار، نسرین(1397) بررسي رابطۀسرمايۀاجتماعي وكيفيت زندگي
(مورد مطالعه:زنان55تا15سالۀ شهر تهران)، فصلنامه جامعه شناسی کاربردی، 29(2).168-147.
https://doi 10.22108/jas.2017.75232.0
رضایی، مهدی، محمودی، فاطمه(1398) بازسازی معنایی کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار در کردستان: یک مطالعۀ کیفی، جامعه شناسی کاربردی، 30(1)،166-143. http://10.22108/jas.2018.111204.1404
ریماز، شهناز، دستورپور، مریم، وصالی آذرشربیانی، سمیرا، ساعیپور، نرگس، بیگی، زهرا، نجات،سحرناز (1392) بررسی کیفیت زندگی و عوامل مؤثر بر آن در زنان سرپرست خانوار تحت پوشش شهرداري منطقه 9 شهر تهران،مجله تخصصی اپیدمیولوژي ایران، دوره 10، شماره 2،صص48-55. http://irje.tums.ac.ir/article-1-5239-fa.html
زارعی قبادی، زهرا ، مرادیان، یوسف ، سحاقی، حکیم، زارعی قبادی، فاطمه(1401) بررسی عوامل اجتماعی مختلف بر کیفیت زندگی زنان شاغل و خانهدار با تأکید بر ساختار قدرت در خانواده، مجله پیشرفتهای نوین در علوم رفتاری، دوره هفتم، شماره پنجاه و پنجم،، صص541-522. http://ijndibs.com/article-1-775-fa.html
شیردل، الهام، معینی، مهدی و دهانی، عبدالحمید(1402)رتبهبندی عوامل اثرگذار بر کیفیت زندگی زنان متأهل شاغل و خانهدار با استفاده از تکنیک AHP .،زن در توسعه و سیاست، (2)21 . 540-517. https://doi.org/10.22059/jwdp.2022.344209.1008222
صادقی فسایی، سهیلا میرحسینی، زهرا (1395) مطالعه جامعه شناختی کیفیت زند گی زنان خانه دار شهر تهران، پژوهشهای جامعه شناختی، سال دهم، شماره دوم،صص48-27.
صلحی مهناز، شعبانی همدان مرضیه، صالحی مسعود(1394). بررسی کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار بهزیستی استان تهران. مجله ره آورد سلامت ، 1(1). 10-1. http://rsj.iums.ac.ir/article-1-21-fa.html
عنایت، حلیمه، حیدری، ساناز، پژوهان فرد، سعید(1399)، مطالعه عوامل اجتماعی- فرهنگی موثر بر کیفیت زندگی زنان در خانواده های نابارور شهر شیراز، جامعه شناسی نهادهای اجتماعی، 7(16)، 59-41. https://doi: 10.22080/ssi.2021.18477.1741
كرمان ساروي، فتحيه و همکاران(1390)،«مقايسه كيفيت زندگي وابسته به سلامت زنان شاغل و خانهدار»، فصلنامه پایش، 11(1)، 99-104. http://dorl.net/dor/20.1001.1.16807626.1390.11.1.13.1
کلانتری، معصومه، ستوده، سمانه، دهقان بنادکی، مریم، عربگری، فاطمه(1401)نقش سرمایه ها ی معنو ی و روانشناختی در پیش بینی کیفیت زندگی زنان مطلقه، فصلنامه خانواده درمانی کاربردی3(5) پیاپی (14): 404-389. https://doi: 10.22034/aftj.2022.338837.1542
میرجلیلی، سیدحسین، مرادخانی، نرگس، عباس زاده، مهری(1399) بررسی تاثیر درآمد بر کیفیت زندگی زنان (مطالعه موردی کارکنان زن دانشگاه زنجان)، پژوهش نامه زنان، دوره 11، شماره 34 - شماره پیاپی 34، صص 156-139. https://doi 10.30465/ws.2021.24110.2600
نجات، سحرناز، منتظری، علی، هلاکویی نایینی، کوروش، محمد، کاظم، مجدزاده، سید رضا(1385)، استاندارد سازی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی، ترجمه و روان سنجی گونه ایرانی، مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، 4(4). 12-1. http://sjsph.tums.ac.ir/article-1-187-fa.html.
نظري، فهیمه، کریمیان، حبیبالله ،شریفی، منصور(1400) بررسی تأثیر کیفیت اشتغال زنان بر کیفیت زندگی (مطالعه موردي زنان شاغل شهر تهران)، فصلنامه علمی مطالعات فقه اقتصادی، 3(3)، 168-150.
https://doi :10.22034/ejs.2023.369537.1328
Al-Hamdan, M., & Al-Tamimi, R. (2023). Mindfulness and work experience associated with quality of life among divorced women in Kuwait. North American Journal of Psychology, 25(2), 261–274.
Amin A, Munir Mohd Salleh A, Shaladdin Muda M, Ahmad N, Ibrahim Y.(2013) Modeling quality of life and life satisfaction amongst homestay program in Malaysia. Int Asian Social Science; Vol. 9, No. 3. 33-41. http://dx.doi.org/10.5539/ass.v9n3p33
Anand, S. and Sharma, M. (2019). Comparative Study on the Quality of Life of Working and Non-Working. International Journal of Health Sciences and Research.256-259.
Andrews, F. M. (1980). Comparative studies of life quality: Comments on the current state of the art and some issues for future. rsearch. In A. Szalai and F. M. Andrews (Eds.), The quality of life: Comparative studies (pp. 273-285). London: Sage Publications.
Andrews, F. M., & Withey, S. B. (1976). Social indicators of well-being: The development and measurement of perceptual indicators. New York: Plenum.
Barcaccia, B. (2013). Quality of life: everyone wants it, but what is it?. Forbes/ Education.
Bhatia R, Shyam R , Kumar M(2022)A Comparative Study to Assess the Quality of Life among Married and Unmarried Individuals in University of North India. Journal of Family Medicine and Primary Care. Volume 3 | Issue 2. p1-6.
Bilevičienė T., Bilevičiūtė E., Drakšas R. (2016), Employment as a factor of life quality. Journal of International Studies, 9 (3), 203-216. https://doi: 10.14254/2071-8330.2016/9-3/16.
Blishen, B., & Atkinson, T.(1980).Anglophone and francophone differences in perceptions
of the quality of life in Canada. In A. Szalai and F. M, Andrews (Eds.), The Quality of Life: Comparative Studies (pp, 25-39). London: Sage Publications.
Campbell, A., Converse, R., & Rodgers, W. (1976a). The quality of American life: Perceptions,
evaluations and satisfactions. New York: Russell Sage Foundation.
Campos AC, eFerreira EF, Vargas AM, Albala C.( 2014)Aging, gender and quality of life (AGEQOL) study: Factors associated with good quality of life in older Brazilian community-dwelling adults. Health Qual Life Outcomes;12:166.2-1. http://www.hqlo.com/content/12/1/166.
Cimete, G. Gencalp, N. S., & Keskin, G. (2003). Quality of life and job satisfaction of Nurses.
Journal of Nursing Care Quality, 18(2), 151- 158.
Delhey, J., Böhnke,P., Habich,R., Zapf, W.,(2002)Quality of life in a European Perspective:The EUROMODULE as a New Instrument for Comparative Welfare Research. Social Indicators Research, volume 58, issue 1/3, pages 161-175. https:// doi:10.1023/a: 1015783800462
Dijk AJV (2000) Quality of life assessment: its integration in rehabilitation care through a mode! of daily living. Scandinavian Journal of Rehabilitation Medicine32(3): 104-110.https:// doi:10.1080/003655000750045442
Ferrans, C., & Powers, M. (2008)Quality of Life Index: Questionnaires and Scoring [text on the Internet]. Chicago: University of Illinois;. [cited 2008 nov. 3]. Available from: http://www.uic.edu/ orgs/qli/questionaires/questionnairehome.htm.
Ferrans C.(1996)." Development of conceptual model of quality of life". Journal of scholarly inguiry for nursing practice. 10(3), pp:293-304.
Ferrans, C., & Powers, M. (1985). Quality of Life Index: Development and psychometric properties. Advances in Nursing Science, 8, 15-24.
Ferreira M, Ferreira S, Ferreira N, Andrade J, Chaves C, Duarte J. Lifestyles and surveillance of sexual and reproductive women’s health. Procedia Soc Behav Sci. 2016;217:1019-27.
Farquhar M. (1995). Definitions of Quality of Life: a taxonomy. Journal of Advanced Nursing 22, 502~508.
Farquhar M. (1995). Eider! y people's Definitions of Quality of Life: Social Science & Medicine. 41 ( 1 0): 1439-46, 1995 Nov.
Ghosh. S (2019). Quality of life among working and nonworking mothers in Kolkata. International Journal of Indian Psychology, 7(4), 672-679. https://doi:10.25215/0704.076.
Gregory, D; Johnston, R; Pratt, G; Watts, M; et al., eds. (2009). "Quality of Life". Dictionary of human geography (5th ed.). Oxford: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051- 3287-9.
Hajian,Tilaki K, Heidari B, Hajian,Tilaki A. (2017)Health related quality of life and its sociodemographic determinants among Iranian elderly people: A population based cross-sectional study. ournal of Caring Sciences, 2;6:39-47. https://doi:10.15171/jcs.2017.005.
Hart PD, Kang M.(2014). Physical inactivity and health-related quality of life among U.S. adult men and women. J Women’s Health Care;3:201-4.
Hoshyar, P., Nazary, A. M., Zahrakar, K., Poormalek, M M.(2015). Comparison of Marital Quality of Life among Housewives and Employed Women of Tehran City. International Journal of Psychology and Behavioral Research. 4(1), 53-57.
Hunt S (1997). The problem of quality of life. Quality of life research, 6(3): 205-212. https://doi
10.1023/A:1026402519847.
Inoguchi, T. & Fujii, S. (2012). The quality of life in Asia: A comparison of quality of life in Asia (Vol. 1). Springer Science & Business Media.
Kerce, E. W. (1992). Quality of Life : Meaning, Measurement and Models. SanDiego,California: Navy Personnal research and development center.
Khan, Aqeel., Ahmad ,Mehfooz(2018)Quality of life among married working women and housewives. International Journal of Engineering & Technology Singaporean Social Science, 13-18.
Kowalska, M., Marcinkowska, U., Jośko ,J.,(2010) Occupational satisfaction and quality of life in women aged 45-60 years in the Silesia voivodeship. Medycyna Pracy. 61(3):277-85.
Lee, Kyung Hee. , Xu, Hanzhang., Wu, Bei.(2020) Gender differences in quality of life among community-dwelling older adults in low- and middle-income countries: results from the Study on global AGEing and adult health. BMC Public Health. 20:114. https://doi.org/10.1186/s12889-020-8212-0.
Marans, R. W. (2003). Understanding Environmental Quality through Quality of Life Studies: The 2001 DAS and Its Use of Subjective and Objective Indicators. Landscape and Urban Planning, 65, 73–83. http://dx.doi.org/10.1016/S0169-2046(02)00239-6.
Mir, M., Wani, M. A. & Sankar, R. (2016). Impact of Unemployment on Quality of Life. Journal of Contemporary Psychological Research, 3 (3), 86 – 91.
Mitra, Sauli (2018) Quality of Life among Working Women, The International Journal of Indian Psychology, Volume 6, Issue 4, https://doi: 10.25215/0604.079.
Nussbaum, M. &Sen, A. (1993). The Quality of Life, Oxford: Clarendon Press.
Pereira-Morales, A.J., Adan, A., Lopez-Leon, S.,Forero, D. (2018). Personality traits and health-related quality of life: the mediator role of coping strategies and psychological distress, Ann Gen Psychiatry 17, 25 .
Rapley, M. (2003). Quality of life research: A critical introduction. London, UK:Sage.
Ruzevicius,J.(2014). Quality life and of working life: conceptions and research. Conference Paper. 17th Toulon-Verona International Conference Excellence in Services. Conference Proceedings.
Schalock, Robert, (2004),The concept of quality of life: What we know and do not know. Journal of Intellectual Disability Research. (48)3 (203-216). https://doi.: 10.1111/j.1365-2788.2003.00558.x
Schneider-Matyka, D., Jurczak, A., Samochowiec, A., Karakiewicz, B., Szkup, M., Grzywacz, A., Grochans, E. (2016). Analysis of personality traits and their influence on the quality of life of postmenopausal women with regard to genetic factors, Ann Gen Psychiatry, vol 15(1): 25. https://doi.10.1186/s12991‑016‑0110‑6.
Seyed-Nematollah-Roshan FS,Alhani F, Zareiyan A, Kazemnejad A. (2020)Women’s quality of life in Iran: A mixed method study. Iranian J Nursing Midwifery Res;25:217-23.
Shabila NP, Al-Hadithi TS. Women’s health and status in the Kurdistan Region of Iraq: A review. Crescent Journal of Medical and Biological Sciences. Vol. 5, No. 2, 70-75.
Singh, S., & Kumar, K. (2020). Life satisfaction and quality of life level among working and non-working women. The International Journal of Indian Psychology, 1(4), 121. http://doi.org/10.25215/0104.015.
Spiker B. (1990) Quality of Life Assessment in Clinica! Trials. Raven Press, New York.
Syahirah SS, S., Norfarhanis, Ms., Mohd Faizal Mohd ,Arif.( 2015) Quality Of Life of Women Middle Decision Makers in Malaysian Public Sector, Journal of Computational and Theoretical Nanoscience. http://doi 10.1166/asl.2015.6169.
Uwannah, N. C., Ayodele, K. O., Nwakanma, C. H., Starris-Onyema,P. N., Nwachukwu C. U.(2023) Equality of Life Among Employed and Unemployed Women in Remo Community: An Empirical Assessment. Community practitioner: the journal of the Community Practitioners' & Health Visitors' Association 20(8):368. https://www.researchgate.net/publication/373924856.
Varrhcchio, C,G(2001),Relevance of Quality of life to clinical nursing practice, Seminars in Oncology Nursing, Volume 6, Issue 4, November 1990, Pages 255-259. https://doi: 10.1016/0749-2081(90)90027-3.
Wajiha Naveed Mufti, Issha Abaid Ullah, Sehrish Fatima (2015). AGGRESSION, SELF-CONTROL AND QUALITY OF LIFE AMONG WORKING AND NON-WORKING WOMEN.European Journal of Business and Social Sciences, 4(8), 132-140. https://www.europub.co.uk/articles/-A-10666
World Health Organization.(2004),The World Health Organization Quality of Life(WHOQOL)-BREF: www.who.intsubstance_ abuseresearch_ toolsenfarsi_whoqol.pdf.
WHO Quality of Life Scale-Brief(WHOQOL) (2012). Measuring quality of life. World Health Organization.https://depts.washington.edu/uwcssc/sites/default/files/hw00/d40/uwcssc/sites/default/files/WHO%20Quality%20of%20Life%20Scale.pdf
Yıldız, Dilek ., Arslan, Hilal., Alanur Cavlin(2021)Understanding women’s well-being in Turkey. Vienna Yearbook of Population Research (Vol. 19), pp. 1–37. https://doi:10.1553/populationyearbook2021.res2.3.
Yuan Y, Aghdam N, King C, Fuller D. (2019). Testosterone Levels and Sexual Quality of Life Following Stereotactic Body Radiotherapy for Prostate Cancer: A Multi-Institutional Analysis of Prospective Trials. Int J Radiat Oncol Biol Phys.17. pii: S0360-3016(19)30727-8.
Journal of Iranian Social Development Studies (JISDS)
2025 (Summer), Vol. 17, No. 3
Sociological Analysis of the Quality of Life of Women in Tehran
Jamal Adhami*1
Assistant professor, department of social sciences, sanandaj branch, Islamic Azad University, sanandaj, Iran
Abstract:
Quality of life is one of the key components in the development of social policy and one of the most important indicators of social development, based on which the individual and social health of the community can be assessed. One of the social groups that planners and support institutions have always examined the welfare conditions or quality of life, is women. The aim of the present research was to investigate the quality of life of women in Tehran and the role of influential contextual variables on it. The research method was survey-based, and the data collection tool was a questionnaire. The statistical population of the research included all women residing in the 22 districts of Tehran, from which three clusters—high, medium, and low—were selected for data collection using multi-stage cluster sampling. According to Cochran's formula, a sample size of 1,200 was obtained, which was equally distributed among the three clusters. The findings indicated that the average quality of life of women is below the average level, and among the domains of quality of life, the average rankings are as follows: employment, income and livelihood, leisure time status, distributive justice, social support, environmental quality, physical and mental health, and social interactions and cohesion. The results of the test of the relationship between contextual variables and the quality of life of women showed that the quality of life of women is influenced by age, marital status, household size, education, occupation, income, and the duration of their cohabitation with their spouse.
Keywords: Quality of life, women, satisfaction, objective dimensions, subjective dimensions, Tehran.
[1] Email: Jadhami2000@gmail.com (Corresponding Author)
تحلیل جامعه شناختی کیفیت زندگی زنان در شهر تهران
جمال ادهمی 1*
تاریخ دریافت مقاله: 07/07/1403 تاریخ پذیرش مقاله: 25/02/1404
چکیده
کیفیت زندگی یکی از مولفه های کلیدی در تکوین سیاست گذاری اجتماعی و یکی از مهم ترین شاخص های توسعه اجتماعی است که براساس آن می توان سلامت زیست فردی و اجتماعی جامعه را مورد ارزیابی قرار داد. يکي از اقشار اجتماعي كه همواره برنامهريزان ونهادهاي حمايتي، شرايط رفاهي يا كيفيت زندگي آنها را بررسي كرده اند زنان است. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی كيفيت زندگي زنان درشهر تهران و نقش متغيرهاي زمينه اي تأثیرگذار بر آن بود. روش پژوهش حاضر پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها نیزپرسشنامه است. جامعه آماری پژوهش کلیه زنان ساکن درمناطق 22گانه شهر تهران بودند، که به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، از بین مناطق گوناگون، سه خوشه بالا، متوسط و پایین برای جمع آوری داده ها انتخاب شد که براساس فرمول کوکران حجم نمونه 1200 نفری بدست آمد که به نسبت مساوی در خوشه های سه گانه مناطق تقسیم شد. یافته ها نشان داد که میانگین کیفیت زندگی زنان پایینتر از حد متوسط است و از بین حیطه های کیفیت زندگی، به ترتیب میانگین، حیطه های اشتغال، درآمد و معیشت، وضعیت اوقات فراغت، عدالت توزیعی، حمایت اجتماعی، كيفيت محیطی، سلامت جسمی و روانی و تعاملات و همبستگی اجتماعی قرار دارند. نتیجه آزمون رابطه بین متغیرهای زمینه ای و کیفیت زندگی زنان نشان داد که کیفیت زندگی زنان متأثر از سن، وضع تأهل، بعد خانوار، تحصيلات، شغل، درآمد و مدت زندگی مشترک آنان با همسر است.
واژگان کلیدی: کیفیت زندگی، زنان، رضایت، ابعاد عینی، ابعاد ذهنی، سلامت جسمانی، سلامت روانی، وضعیت اجتماعی، شرایط محیطی، تهران.
1. مقدمه و بيان مسأله
مفهوم کیفیت زندگی از موضوعات ديرينه جامعه شناسی و یکی از مهمترین مسائل پیشروی جهان امروز و از مباحث اساسی در تکوین سیاستگذاری اجتماعی و «تحلیل توسعه رفاه یک جامعه» (دلهی و همکاران2002، ) محسوب میشود. بنابراین یکی از نمودها و شاخص های اصلی توسعه اجتماعی هرجامعه است بگونه ای که با آن می توان شرایط زیست در یک جامعه و همچنین«رفاه، سلامت فردی و سلامت کلی آن جامعه را ارزیابی نمود و به شناسایی مسائل اصلی در ابعاد گوناگون زندگی افراد آن جامعه پرداخت» (یان، آگدام، کینگ و فولر، 2019).
کیفیت زندگی، درک افراد ازموقعیت خود در زندگی برحسب نحوه تأمین اهداف، انتظارات، استانداردها واولویت هایشان مطابق با ارزشها و انتظارات فرهنگی (سازمان بهداشت جهانی2012، بیلیویسین و همکاران، 2016) و بیانگرمیزان خودشکوفایی و عملکرد افراد در ابعاد جسمانی، روانی و اجتماعی (کووالسکا، مارسینکوفسکا و یوشکو، 2010)، میزان رضایت، شادمانی، لذت، دستاورد و بهزیستی است(اینوگوچی و فیوجی2012). کیفیت زندگی بیانگر شرایطی است که فرد در آن احساس خوب و راحتی دارد و بر این اندیشه است که زندگی اش معنا دارست (امین و همکاران،2013) و سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی فرد در سطوح کیفیت زندگی بازنمایی می شود(فریرا و همکاران، 2016). بنابراین براساس پارامترهای مادی توسعه اقتصادی و تولیدات داخلی در کنار پارامترهای غیرمادی چون کیفیت کار، توسعه فرهنگی، استاندارد پزشکی و بهداشت، کیفیت فراغت و تفریح، شرایط محیط زیست، فضای سیاسی و حتی آزادی و اتحاد ملی (سیمت و دیگران،2003) و همچنین سلامت روانی و جسمی، اشتغال، سطح تحصیلات، ایمنی، امنیت و تعلقات اجتماعی (گریگوری و همکاران2009، نوسباوم وسن 1993، بارکاسیا 2013، بیلیویسینا، بیلیوسیوت و دراکاس 2016 و میر و همکاران2016) مورد بررسی قرار می گیرد.
گرچه افراد یک جامعه از نظر سلامت فردی مشکلات کم و بیش مشابهی دارند، اما زنان با مسائل خاصی روبرو هستند که ناشی از خصوصیات بیولوژیکی آنها نظیر بلوغ، بارداری، زایمان و یائسگی است(سید نعمت الله روشن و همکاران، 1393) آنها همچنین با مسائل اجتماعی و فرهنگی گوناگونی از جمله تبعیض جنسیتی، نقض حقوق، خشونت خانگی و غیره مواجه هستند (شابیلا و الحدیثی، 2018). لذا کیفیت زندگی زنان هر جامعه از کیفیت زندگی مردان آن جامعه نیز متفاوت است. زیرا کیفیت زندگی آنها هم تابع شرایط عینی زندگی و هم نتیجۀ نگرش های اجتماعی شان است و طبیعتاً زنان و مردان زندگی خود را از درون، بسیار متفاوت می بینند و علاوه براین کیفیت زندگی خود زنان نیز برحسب سن، وضع تأهل، شغل، تحصیلات، داشتن فرزند، سرپرستی خانوار، سلامتی جسمی و روانی و غیره متفاوت است برای نمونه نتایج تحقیقات در جوامع چین، غنا، هند، روسیه و آفریقای جنوبی حاکی از آن است که مردان مسنتر کیفیت زندگی بهتری نسبت به سالمندان زن دراغلب کشورها دارند(لی و همکارن2020). همچنین نتایج مطالعات کامپوس و همکاران (2014) در برزیل، هارت و کانگ (2014) درایالات متحده، حاجیان تیلکی و همکاران (2017) و سید نعمت الله روشن و همکاران (2020) در ایران نشان دهنده کیفیت زندگی ضعیف زنان در همه ابعاد در مقایسه با مردان است و نتایج تحقیقات دیگر در این زمینه حاکی از پایین بودن کیفیت زندگی زنان مطلقه (کلانتری وهمکاران1401)، زنان سرپرست خانوار (عنایت و همکاران 1400، رضایی و محمودی 1398، امراله مجدآبادی و همکاران 1398)، زنان خانه دار (شیردل و همکاران1402،کرمان ساروی و همکاران 1390) و زنان نابارورو فاقد فرزند (ابراهیمی و همکاران1401) در ایران می باشد.
بنابراین با توجه به اين که زنان حدوداً نیمی از جمعیت یک جامعه را تشکیل می دهند و نقش های متعددی در خانواده ایفا می کنند که بر سلامت و رفاه همه اعضای خانواده تأثیر می گذارد (میترا، 2018) و تغییرات کیفیت زندگی آنان می تواند پیامدهای گسترده ای بر جامعه داشته باشد. لذا شناخت کیفیت زندگی آنان از اهمیت خاصی برخوردار است. بی توجهی یا کم توجهی به این مسأله سبب می شود از بسیاری از مسائل و مشکلات آنها غفلت شود؛ بنابراین در سال های اخیر با مطرح شدن مفاهیمی همچون برابری جنسیتی، حقوق زنان و ... مفهوم کیفیت زندگی زنان نیز پررنگ تر از قبل مورد توجه سیاستگذاران و برنامه ریزان قرار گرفته است. همانطورکه اشاره شد هرچند تحقیقات متعدد به مسأله کیفیت زندگی زنان در ایران پرداخته اند. اما هرکدام کیفیت زندگی را در رابطه با گروهی خاص از زنان بررسی کرده اند در حالیکه مطالعه حاضر بر شناخت کیفیت زندگی زنان و عوامل تأثیرگذار بر آن در مناطق 22 گانه شهر تهران متمرکز است. انتخاب زنان تهران از این جهت بود که از یک طرف شهر تهران به دلیل تراکم بالای جمعیتی نسبت به سایرکلان شهرهای دیگر هم از حیث ترکیب جمعیتی و مهاجرپذیربودن و هم از حیث پراکندگی های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و هم دارا بودن ویژگی های توسعه یافتگی از شرایط متفاوتی برخوردار است (انتظاری و همکاران، 1396) و تنوع قومیتی، طبقاتی، همزیستی گروهها و اقشار مختلف امکان بررسی وجوه مختلف موضوع پژوهش را فراهم میسازد و از طرف دیگر زنان به عنوان نیمی از جمعیت شهر تهران تحتتأثیر پیامدها و آسیب‌های ناشی از توسعه نامتوازن فضای شهری تهران قرار گرفتهاند. فشار زندگی و حضور زنان در بازار کار، فقر و مهاجرت زنان و دختران به قصد ادامه تحصیل و در نهایت کار و اشتغال بیرون از منزل، زنان را با مسائل و آسیب‌های مختلفی مواجه ساخته است. در واقع شهر تهران درگیر آسیبها و انحرافات اجتماعی ویژه زنان در یک حالت بحرانی است (احمدی و همکاران، 1389) به طوری که طبق برآورد سالنامه آماری تهران (1398)، این کلان شهردرسال 1398 بیشترین آمار طلاق را با 31 هزار و 733 مورد و در سال 1400 حدود 37 هزار و 473 مورد در برابر 71 هزار و75 ازدواج به ثبت رسانده است و طبق یافته های پژوهشی شورای ملی سالمندان در یک دهه اخیر تعداد زنان سالمند تنها زیست بهطور متوسط سالانه 7 درصد رشد داشته است که بیشتر زنان سالمند در استان تهران ساکن هستند (شورای ملی سالمندان 1402). همچنین تهران به جهت دارا بودن بیشترین مجردان هرگز ازدواج نکرده از اهمیت ویژه ای برخوردار است و سایر آمارها نشان از افزایش سن ازدواج دختران و پسران بطور عام در ایران و بطور خاص در کلان شهرها خبر می دهند که در این میان شهر تهران از بالاترین میانگین سنی ازدواج برخوردار است که طبق برآورد سالنامه آماری تهران در سال1397، میانگین سن ازدواج در پسران 30 سال و در دختران 27 سال می باشد که نتیجه آن نیز می تواند کاهش باروری باشد. براساس بررسیهای مرکز آمار ایران، تجرد قطعی که در سال ۱۳۷۵ برای مردان حدود ۱.۳۴ درصد و برای زنان ۱.۱۹ درصد بوده، در سال ۱۳۹۵ به ۲.۲۶ درصد برای مردان و ۳.۷۳ درصد برای زنان رسیده است؛ این آمار نشان میدهد، روند افزایشی تجرد قطعی در زنان، بسیار بیشتر از مردان بوده به طوری که طی سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ این شاخص برای مردان، حدود دو برابر شده اما برای زنان بیش از سه برابر بوده است که در این مورد نیز تهران نسبت به دیگر شهرهای ایران پیشتاز می باشد. همه این موارد می توانند کیفیت زندگی زنان را تحت تأثیر قرار دهد زيرا از يک طرف فرصت ها و امکانات بیشتری در اختیار آنها قرار می دهد و از طرف ديگر آنها را در معرض چالشها و مشکلات جديدی قرار می دهند که قبلاً با آنها روبرو نبوده اند. لذا پژوهش حاضر درپی پاسخگویی به سوالات زیر است. وضعیت کلی کیفیت زندگی زنان در شهر تهران چگونه است؟ نقش ویژگیهای جمعیت شناختی(سن، قومیت، وضعیت اشتغال، وضع تأهل، بعدخانوار و تحصیلات و غیره) در کیفیت زندگی آنان چگونه است؟
2. پیشینه پژوهش
در طول سال های اخیر تحقیقات زیادی درباره کیفیت زندگی زنان انجام شده است که می توان به دو دسته تحقیقات اشاره نمود. بخش عمده ای از تحقیقات مربوط به کیفیت زندگی زنان بر رویکرد سلامت محور انجام شده است و بخش دوم مربوط به تحقیقاتی است که مبتنی بر رویکرد های اجتماعی و فرهنگی است که مرور پیشینه تجربی در پژوهش حاضر برتحقیقات بخش دوم متمرکز است.
شیردل و همکاران (1402) در پژوهش پیمایشی روی 13 زن در شهرستان مهرستان، به این نتیجه دست یافتند که شش عامل بر کیفیت زندگی زنان متأهل شاغل و خانه دار موثر است که به ترتیب عبارتند از ؛ 1- رابطةاجتماعی 2- امنیت اجتماعی، 3- حمایت اجتماعی، 4- منزلت اجتماعی، 5- سرمایه فرهنگی و 6- سلامت عمومی. بنابراین از نظر آنها کیفیت پیوندهای اجتماعی در افزایش سلامت اجتماعی و از طرف دیگر در کیفیت زندگی زنان متأهل شاغل وخانه دارنقش اساسی دارد. زارعی قبادی و همکاران (1401) در پژوهشی درباره کیفیت زندگی زنان شاغل و خانه دار شهرستان هرسین نشان دادند که هرچند کسب منابع بیشتر مانند تحصیلات، درآمد، و منزلت شغلی (پایگاه) و اشتغال زنان و عوامل اجتماعی مانند رسانه، ساختار قدرت را درخانواده هاتغییر میدهند و آن را به سمت الگوی مشارکتی سوق می دهند، امامهمترین عامل بهبود کیفیت زندگی زنان پایگاه اقتصادی اجتماعی مردان و تغییرات گسترده تراجتماعی است و اشتغال زنان هرچند ساختار قدرت را تعدیل می سازد اما نه تنها سبب بهبودکیفیت زندگی نمیگردد بلکه تأثیرمنفی بر آن نیز دارد. در کل می توان گفت در نتیجه موانع اجتماعی و خانوادگی، هزینه هایی که زنان به سبب اشتغال متحمل می شوند، بیشتر از منافع اشتغال و بهبود کیفیت زندگیشان است. اما نظری و همکاران (1400) نیز در پژوهشی در شهر تهران به این نتیجه دست یافتند که کیفیت اشتغال زنان بر سلامت جسمی و سلامت روانی آنان تأثیر معنی دار و مثبت دارد. همچنین کیفیت اشتغال زنان بر رضایت از زندگی آنان تاثیر معنی دار و مثبت داری دارد. میرجلیلی وهمکاران (1399) در پژوهشی در مورد تأثیر درآمد بر کیفیت زندگی زنان شاغل در دانشگاه زنجان نشان دادند که هرچه میزان درآمد زن در خانواده افزایش یابد، سطح کیفیت زندگی وی نیز افزایش می یابد. رضایی و محمودی (1398) در پژوهشی کیفی طی مصاحبه با 23 نفر از زنان سرپرست خانوار در کردستان به این نتیجه دست یافتند که کیفیت زندگی این قشر نامطلوب بوده و حاوی 4 مقوله فرسودگی تدریجی، طرد و حاشیه نشینی، بازتعریف جایگاه زنانگی وحمایت برای بقاست. امرالله مجد آبادی و همکاران(1398) با بررسی پژوهش های حوزه کیفیت زنان سرپرست خانوار از سال 1385-1395 به این نتیجه رسیدند که نمره کلی کیفیت زندگی زنان پایین بوده و در این زمینه انجام اقدامات حمایتی ضروری است. خادمی و همکاران (1397) نیزدر پژوهش خود در مورد رابطۀ سرمايۀاجتماعي وكيفيت زندگي زنان 55 تا 15 سالۀ شهر تهران به این نتیجه رسیدند که هرچه سرمايۀ اجتماعي زنان بيشتر باشد، كيفيت زندگي آنها افزايش مي يابد. ابعاد سرمايۀ اجتماعي درونگروهي و سرمايۀ اجتماعي ساختاري پيش بيني کننده ميزان كيفيت زندگي زنان شهر تهران است که بعد سرمايۀ اجتماعي درونگروهي و سپس بعد سرمايۀ اجتماعي ساختاري بيشترين تأثير را بر كيفيت زندگي دارند. همچنین برفه ئی و هدایتی شاهدی (1396) در پژوهشی پیرامون مقایسه کیفیت زندگی زنان شاغل و غیرشاغل شهرستان یزد به این نتیجه دست یافتند که زنان شاغل نسبت به زنان غیرشاغل از کیفیت زندگی بالاتری برخوردارند. صادقی فسایی و میرحسینی (1395) از طریق مصاحبه عمیق کیفی با 26زن خانه دار و متاهل 26 تا 58 ساله در شهر تهران به این نتیجه دست یافتند که سطح تحصیلات زنان، مادری و به تبع آن تعداد فرزندان، اعتقادات مذهبی و سنتی، میزان مشارکت و فعالیت اجتماعی، مناسبات قدرت در خانواده و میزان تسلط و استیلای مردانه و... در کیفیت زندگی زنان و مواجهه آنان با امور خانه داری تأثیر گذار است و زنان استراتژی های متفاوتی را به منظور ارتقاء سطح کیفیت زندگیشان به کار می بندند که عبارتند از شرکت در کلاس های ورزشی و تفریحی، عضویت در کانون های فرهنگی، برگزاری مراسم مذهبی و مهمانی های دوره ای زنانه. ترکمن و فتحی (1395) نیز در پژوهشی درباره تأثیر اشتغال زنان بر کیفیت زندگی آنان به این نتیجه رسیدند که افراد مورد مطالعه از کیفیت زندگی متوسطی برخوردار بودند و رضایت شغلی، مقدار حقوق، سن و وضعیت تاهل بر مقدار کیفیت زندگی زنان شاغل مورد مطالعه تاثیر داشته است. در واقع، افرادی که از رضایت شغلی و مقدار حقوق بالاتری برخوردار بودند، افراد در رده سنی 34-25 و افراد مجرد از کیفیت زندگی بالاتری برخوردار بودند.
صلحی وهمکاران (1394)در مطالعه ای پیرامون کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار در استان تهران به این نتیجه رسیدند کیفیت زندگی در بین زنان مورد مطالعه در سطح متوسط می باشد. بالاترین میانگین به جنبه فیزیکی و پایین ترین میانگین به جنبه محیطی کیفیت زندگی مربوط می شد. هوشیار و همکاران (2015) نیز با مقایسه کیفیت زندگی زنان متاهل شاغل و غیرشاغل شهر تهران به این نتیجه دست یافتند که تفاوت معناداری بین رضایت از رابطه، تعهد، صمیمیت، اعتماد، عشق و عملکرد اجتماعی زنان خانه دار و زنان شاغل به نفع زنان شاغل وجود دارد. بطوریکه رفتن به سرکار ومشغله بیرون از خانه، همدلی و درک مسائل زندگی بین زن و شوهر را افزایش می دهد.
علاوه برپژوهشهاي انجام شده درداخل كشور، مطالعات وپژوهشهايی درخارج ازكشور در زمينۀ كيفيت زندگي انجام شده است كه در ادامه به برخی ازآنها اشاره مي شود.
یوانا و همکاران (2023) در پژوهشی در مورد کیفیت زندگی زنان شاغل و غیر شاغل جامعه رمو ایالت اوگان نیجریه با بررسی 297 زن متأهل شاغل و 241 زن متأهل خانه دار به این نتیجه رسیدند که میانگین کیفیت زندگی زنان شاغل درحیطه های اجتماعی، روانی و محیطی بالاتر از میانگین کیفیت زندگی زنان خانه دار است. الهمدان و التمیمی (2023) در پژوهش خود درباره کیفیت زندگی زنان کویت به این نتیجه رسیدند که اکثر زنان مطلقه شرکت کننده در مطالعه دارای سطوح بالایی از کیفیت زندگی بودند. بهاتیا و همکاران (2022) در مطالعه خود در دانشگاه پنجاب به این نتیجه دست یافتند که بطور کلی کیفیت زندگی افراد متأهل دانشگاه چندیگر پنجاب، بهتر از افراد مجرد اعم از کارکنان و دانشجویان در همه حیطه ها یعنی جسمی، روانی، اجتماعی و محیطی است. اما با افزایش سن، با افزایش مدت ازدواج و همچنین با افزایش تعداد کودکان کاهش می یابد. همچنین مشخص شد که کیفیت زندگی در بین تمام افراد متاهل و مجرد، کیفیت زندگی در بین افراد خانهدار بهتر از افراد شاغل و غیرشاغل از جمله دانشجویان بود. یلدیز و همکاران(2021) در تحقیقی در مورد درک رفاه زنان در ترکیه نشان دادند که علاوه بر منابع مادی و محیط زندگی، عوامل مرتبط با عاملیت زنان - یعنی تحصیلات و مشارکت در تصمیمگیری - با سطح رضایت زنان از زندگی مرتبط است. سینگ و کومار (2020) نیز با بررسی متغیرهای کیفیت و رضایت از زندگی در بین زنان شاغل و خانه دار» بیان کردند که زنان شاغل دارای محبت، رضایت زناشویی، همدلی، توافق و همچنین روابط تجاری و استاندارد زندگی بیشتری هستند، ولی زنان خانه دار احساساتی ترند و خشونت فیزیکی بیشتری نشان می دهند. تفاوت میان این دو گروه ممکن است به دلیل نقش آموزش و رابطة آن با وضعیت مالی آنها باشد. قوش(2019)نیز در پژوهشی درباره کیفیت زندگی در میان مادران شاغل و غیر شاغل در کلکته به این نتیجه دست یافت که بین مادران شاغل و غیر شاغل از نظر کیفیت زندگی تفاوت معناداری وجود دارد. مادران شاغل از کیفیت زندگی بهتری نسبت به مادران غیر شاغل برخوردار بودند. خان و احمد(2018) با بررسی کیفیت زندگی زنان متاهل شاغل و خانه دار در بخش بیجنور هند به این نتیجه رسیدند که زنان خانه دار و شاغل با توجه به مسائل خاصی که دارند، کیفیت زندگی آنها نیز با هم متفاوت است بطوری که بین زنان شاغل و خانه دار متاهل از نظر سلامت جسمانی تفاوتی وجود ندارد، اما هر دو گروه در بعد روانی، اجتماعی و محیطی با هم تفاوت دارند. دلیل این امر ممکن است این باشد که زنان شاغل تحصیلات بیشتری دارند، بیشتر در معرض روابط بین فردی حرفه ای هستند و گاهی نقش دوگانه ای دارند که راحت تر می توانند بازی کنند، اما زنان خانه دار در خانه می مانند و کارهای خانه را انجام می دهند، اگرچه به صورت غیرمستقیم می توانند در تولید کل خانواده نقش داشته باشند. آناند و شارما (2017) در پژوهش خود با بررسی تطبیقی کیفیت زندگی زنان شاغل و غیر شاغل» از مناطق مختلف دهلی به این نتیجه رسیدند که کیفیت زندگی در حیطه های فیزیکی، اجتماعی، روان شناختی و محیطی زنان غیر شاغل بیشتر از زنان شاغل بود. سایهیرا اس اس و همکاران (2015)در تحقیق خود کیفیت زندگی (رفاه و بهزیستی ذهنی) زنان در موضع تصمیم گیری در بخش عمومی مالزی را مورد بررسی قرار دادند. نتایج یافته های آنها نشان داد اشتغال زنان در بخش عمومی آنها را با چالش هایی چون استرس شغلی، تضاد خانواده، کار و سلامت مواجه می کند. نوید مفتی و همکاران (2015) در تحقیق خود روی 60 زن متاهل شاغل کارگر و60 زن متاهل غیرشاغل به این نتیجه رسیدند سطح پرخاشگری در بین زنان شاغل نسبت به زنان غیرشاغل کمتر است و سطح کیفیت زندگی در میان زنان غیرشاغل در مقایسه با زنان شاغل بالاتراست در حالیکه سطح خود کنترلی در میان زنان شاغل نسبت به زنان غیرشاغل بالاتراست.
مرور پیشینه تجربی حوزه کیفیت زندگی زنان حاکی از آن است که اغلب پژوهش های انجام گرفته بر جنبه های عینی کیفیت زندگی و بیشتر برجامعه آماری محدود و قشر خاصی نظیر زنان سرپرست خانوار، زنان شاغل و متأهل متمرکز بوده است در حالیکه یکی از مختصات مطالعه حاضر، تنوع جامعه آماری است که بر تمام زنان ساکن در تهران متمرکز است. یکی دیگر از ویژگی های پژوهش حاضر طراحی ابزار سنجش کیفیت زندگی در دو بعد ذهنی و عینی با ترکیب مقیاس های گوناگون موجود و متناسب با بافتار و ساختار خاص جامعه هدف است.
3. چارچوب نظری
تااکنون هیچ گونه تعریف دقیق، جامع و یکسانی از کیفیت زندگی ارائه نشده است، زیرا کیفیت زندگی، مفهومی است گسترده و چند وجهی که بررسی آن نیاز به اتخاذ رهیافتی بینرشته ای دارد به این معنا که این مفهوم پیچیده ترکیبی ازسلامت جسمی، وضعیت روانی، سطح استقلال و عزت نفس، شادمانی، رضایت از زندگی، روابط اجتماعی و همچنین روابط افراد با سیما و خصوصیات برجسته و مهم محیط شان می باشد (سپایکر1990، فارکور 1995) و با اصطلاحاتی نظیر « رفاه یا بهزیستی»2، «شاخص های اجتماعی»3 و «شیوه زندگی»4 همپوشانی معنایی دارد اما مترادف هم نیستند (آندریو1980). همچنین محققان در رشته های مختلف موضوع را از دیدگاه های گوناگون می بینند وقتی معنای کیفیت زندگی را از نگاه حرفه ها و رشته های مختلف مقایسه می کنیم پزشکان به متغیرهای مربوط به سلامت و بیماری تمرکز می کنند و کیفیت زندگی را به عنوان«ارزش تداوم زندگی تعدیل شده به وسیله کمبودهای مختلف، وضعیت عملکردی و فرصت های اجتماعی که تحت تأثیر بیماری، آسیب، درمان یا سیاست اجتماعی و سیاسی قرار می گیرد» تعریف می کنند (فارکور1995). درمانگر برانطباق و سازگاری برای زندگی خوب تأکید می کند و به مفهوم کیفیت زندگی به عنوان میزان و درجه خوب بودن و زندگی در طول زندگی روزانه توجه می کند (دایک2000). روان شناسان برابعاد سلامت و تندرستی روحی-روانی افراد در زندگی و جامعه شناسان بر کیفیت روابط اجتماعی افراد و کیفیت زندگی اجتماعی و فرهنگی بطورکل متمرکزند و برنامه ریزان توسعه ای و محیطی بر کیفیت فیزیکی و کالبدی محیط زندگی تأکید میکنند (آندریو1980). بسیاری از پژوهشگران این حوزه سطح رفاه و بهزیستی را برای بیان کیفیت زندگی پذیرفته اند. بنابراین در ادبیات، کیفیت زندگی ممکن است در ذیل اصطلاحات گوناگونی چون؛ وضعیت سلامت، کارکردو عملکرد جسمی، سلامت جسمی، احساس سلامت و تندرستی، رضایت از زندگی، شناخت فردی و ناتوانی عملکردی و بهزیستی بیاید. باید یادآورشد که استفاده ازاصطلاحات مذکور به ترجیحات محققان بستگی دارد(هانت1997). مقوله کیفیت زندگی در طول پایان جنگ جهانی دوم، زمانی در دانشگاه ها محبوبیت پیدا کرد که سازمان بهداشت جهانی (WHO) ، سلامتی را «بهزیستی جسمی، روانی و اجتماعی می دانست و نه صرفاً عدم وجود بیماری و ناتوانی». به عبارت دیگر کیفیت زندگی را دربرگیرنده خوشحالی، رضایت از زندگی، بهزیستی، خودشکوفایی، بی نیازی، رهایی از فقر، کارکرد هدفمند، بهزیستی جسمانی، روانی و اجتماعی ونه صرفاً نبود بیماری می داند. بنابراین یکی از تعاریف پذیرفته شده و موردوفاق محافل علمی درباره کیفیت زندگی از سوی سازمان بهداشت جهانی (1993) ارائه شد اینکه «کیفیت زندگی ادراک فرد از موقعیت زندگی خود در چارچوب نظامهای فرهنگی و ارزشی است که در آن زندگی می کند و با اهداف، معیارها و دغدغه های او رابطه دارد و در واقع شامل مولفه هایی چون سلامت فیزیکی، سلامت روانی، روابط و ارتباطات اجتماعی وسلامت محیط است (سازمان بهداشت جهانی1994).
در ادامه به رویکردهای نظری پیرامون کیفیت زندگی پرداخته می شود. اغلب بحثهای پیرامون تعریف کیفیت زندگی حول محور رویکردهای عینی و ذهنی کیفیت زندگی متمرکز است. از نظر رایس (1984) کیفیت زندگی عینی به آن میزان استانداردهای معین زندگی گفته می شود که با شرایط، فعالیت ها و پیامدهای فعالیت زندگی فرد از نظر عینی قابل سنجش همراه است و کیفیت زندگی ذهنی مجموعه ای از طرزتلقی ها و احساسات یک فرد نسبت به زندگی اش گفته می شود (کرسه 1992).
بنابراین در مقوله عینی و ذهنی این سئوال اصلی وجود دارد که چه کسی باید تعیین کند تا چه اندازه خواسته ها ونیازهای فرد به خوبی برآورده شده است. رویکرد عینی روی داوری نخبگانی متمرکز است که استانداردهایی برای زندگی تعیین کرده اند و معتقدند نیازهای انسانی برآورده شده اند، رویکرد ذهنی به افراد اجازه می دهد خودشان کیفیت زندگی خود را تعیین نموده و امکانپذیری انبوهی از رویکردهای مختلف را شناسایی کنند (بلیشن و اتکینسون1980). بطورکلی کارگزاران حکومت رویکردهای عینی را برگزیده اند درحالیکه سازمانها با نام و نشانی آکادمیک ویژه رویکردهای ذهنی را پذیرفته اند. اما در نهایت با ترکیب این دو رویکرد ذهنی و عینی است که می توان کیفیت زندگی را بطوردقیق مورد سنجش قرار داد. همانطور که آندریو و ویتی (1976) بیان داشته اند « تنها وقتی که هر دو شاخص (عینی و ذهنی) بطور همزمان اندازه گیری شود می توان فهمید که چگونه تغییرات قابل اثبات در شرایط زندگی براحساس افراد نسبت به کیفیت زندگی تأثیر می گذارد و بالعکس، چه تغییراتی در احساس افراد نسبت به کیفیت زندگی را می توان به تغییرات در شرایط بیرونی نسبت داد» (آندریو و ویتی 1976).
نظریه فرانس و پاورز: فرانس و پاورز معتقدند، کیفیت زندگی ادراک فرد از رفاه است که به نظر میرسد از رضایت یا عدم رضایت در حیطههای عمده زندگی (خانواده، وضعیت اجتماعی- اقتصادی، وضع جسمانی و روانی) ناشی میشود(فرانس و پاورز2008). فرانس(1996) معتقد است كيفيت زندگي يك مفهوم چند بعدي و ذهني است براساس نتایج پژوهش های پیشین می توان گفت كه كيفيت زندگي در تجربيات زندگي نهفته است و تنها خود افراد مي توانند در مورد كيفيت زندگي شان قضاوت كنند. با این حال مشكل تعريف و سنجش دقیق كيفيت زندگي منجربه تناقضاتي در تفسير آن شده است. زيرا اين مفهوم تحت تأثير ارزش هاي فرهنگي، قوميتي و مذهبي مي باشد و از طرف ديگر، در هنگام ارزيابي كيفيت زندگي، مؤلفه هاي متعددي مي بايست در نظر گرفته شود مانند سلامت، عملکرد، آسايش، عکس العمل عاطفي واقتصاد. همچنين اين اجماع نظر وجود دارد كه رضايت از زندگي يكي از جنبه هاي مهم كيفيت زندگي افراد مي باشد و از آن جا كه رضايت از حوزه هاي مختلف براي افراد متفاوت است، اهميت این حوزه ها نيز براي افراد مختلف، متفاوت بوده و تأثير يكساني بر كيفيت زندگي افراد نخواهد داشت، زيرا افراد با توجه به اين كه كدام حوزه از زندگي برايشان اهميت بيش تري دارد، از نظر رضایت متفاوت هستند و مجموع امتيازات رضايت به تنهايي، كيفيت زندگي را به درستي نشان نمي دهد. با توجه به اين موارد می توان گفت كيفيت زندگي به معني احساس آسايش فرد است كه ازیک سوی از رضايت يا نارضايتي او در حوزه هايي از زندگي نشأت مي گيرد كه برايش حائز اهمیت است،. از سوي ديگر ناشی از این آگاهی است که افراد چگونه شرايطشان را ارزيابي مي كنند بنابراین از نظر فرانس چهار عامل وضعیت خانوادگی، وضعیت اجتماعی –اقتصادی، وضعیت جسمانی و وضعیت روانی برکیفیت زندگی افراد موثراست (فرانس و پاورز 1985).
وضعیت خانوادگی شامل: ارتباط با همسر، ارتباط با فرزندان و شادی های خانوادگی میباشد. وضعیت و عملکرد جسمانی شامل: دسترسی به خدمات بهداشتی درمانی، رضایت از زندگی زناشویی، توانایی برعهده گرفتن مسئولیت های خانوادگی، مفید بودن برای دیگران، رضایت از فرصت ها برای نیل به آینده دلخواه سلامت جسمی میزان تحرک و فعالیت، علائم جسمی، فعالیت جنسی، عوارض ناشی از داروها و توانایی در قبال مسئولیت ها و شرکت در فعالیتهای تفریحی میباشد. وضعیت روحی و روانی شامل رضایت از زندگی، خلق( نحوه برخورد)، رضایت از آرامش فکری، اضطراب و تنش، اعتماد به نفس، دستیابی به اهداف مورد نظر، جنبه های روحی– مذهبی، افسردگی، سازگاری، شور وشوق زندگی و احساس امنیت، رضایت از زندگی، رضایت ازقیافه ظاهری، رضایت از خویشتن میباشد و وضعیت اقتصادی و اجتماعی نیز شامل: استحکام– کار (اجتماعی)، تعلیم و تربیت(تحصیلی)، وضعیت مالی– درآمد، دوستیابی در زندگی، رضایت از دوستان،رضایت از حمایت عاطفی دیگران، رضایت از همسایه ها، رضایت از محل و محله سکونت، رضایت از کار، رضایت ازآموزش تحصیلی و تأمین نیاز مالی، حمایت اجتماعی و رضایت از شهر و ملیت خود میباشد (ورکچیو255:2001-56).
نظریه شالوک: از نظر شالوک کیفیت زندگی یک مفهوم حساس و یک موضوع وحدت بخش است که در طول زمان به صورت یک برساخت اجتماعی درآمده است. مفهوم حساسی که نقطه ارجاع و راهنمایی برای برنامهریزی بر اساس نیازها، خواستهها و ترجیحات فرد را فراهم می سازد. کیفیت زندگی به عنوان یک برساخت اجتماعی، به یک اصل مسلط تبدیل می شود که نه تنها بهزیستی فردی را هدایت می کند، بلکه به عنوان یک نقطه مرجع مشترک عمل می کند که از همکاری برای برنامه ریزی در جامعه و تغییرات اجتماعی حمایت می کند (شالوک 2004). شالوک(1994) کیفیت زندگی را چنین تعریف میکند: درکی که فرد از زندگی خانوادگی و اجتماعی، شغل و میزان سلامتی خود بدست میآورد، شالوک کیفیت زندگی را ذهنی و ناشی از درک فردی از وضعیت عینی زندگی شخصی و درک از رضایت دیگران میداند (همان، ص 16). مدل شالوک (2004) از هشت حوزه اصلی کیفیت زندگی تشکیل شده است که این حوزه ها به ترتیب عبارتند از: 1) روابط بین شخصی، 2) پذیرش و ادخال اجتماعی، 3) رشد فردی، 4) احساس بهزیستی فیزیکی و جسمانی، 5) حق تعیین سرنوشت خود، 6) احساس بهزیستی مادی، 7) احساس بهزیستی احساسی و عاطفی و 8) حقوق نظیرحقوق بشر، حقوق قانونی. این هشت حوزه تحت تأثیر ویژگی های شخصی فردی و عوامل محیطی قرار دارند. در عین حال که این حوزه ها ثابت هستند، اما به طور جداگانه در رابطه با ارزش ها و اولویت های فرد متغیر هستند(شالوک2004).
رویکرد کیفیت زندگی شهری: منظور از کیفیت زندگی شهری توجه به شاخصهای اجتماعی، فرهنگی، محیطی و روانی در دو وجه عینی (کمی) و ذهنی (کیفی) در روند برنامهریزی کیفیت زندگی شهری است. بدین معنا که علاوه بر اندازهگیری شاخصها به صورت مشخص و عینی، میباید ذهنیت و نوع نگاه شهروندان به این شاخصها نیز مورد توجه قرار گیرد. مطالعاتی که بر روی کیفیت زندگی در شهرها انجام می شود علاوه بر آنکه به روابط عینی – ذهنی در حوزه هایی مانند مسکن و اجتماع می پردازد، درک بهتری از معنای کیفیت زندگی در شهرها و شیوه ای فراهم می آورد که بتوان آن را مورد سنجش قرار داد. کمبل و همکاران (1976) و مارانز (2003) معتقدند که کیفیت یک مکان یا محیط جغرافیایی وابسته به طرز تفکر خاص افراد بوده و افراد ساکن در یک محیط خاص ممکن است دارای ازریابی های متفاوتی باشند. ارزیابی های افراد نیز به شدت تحت تأثیر ویژگیهای آنها، نیازها و تجارب قبلی آنها قرار دارد. ارزیابی کیفیت زندگی اجتماعی مبتنی بر کیفیت محیط اجتماعی، کیفیت محیط اقتصادی،کیفیت محیط فیزیکی و کیفیت حمل و نقل و شامل ارزیابی شهروندان از جامعه، محله و همسایگی، مسکن، دولت و خدمات همگانی و نیز مقولاتی مانند استفاده از پارک ها، اشتغال در فعالیت های اجتماعی، اولویت های ساکنین، رضایت از حمل و نقل عمومی، شناخت مشکلات محیطی و ... بوده است (کمبل و همکاران 1976، مارانز 2003).
نظریه مارک راپلی (2003): راپلی می گوید مشکلات اخلاقی، مفهومی و فلسفی جدی در مطالعه کیفیت زندگی وجود دارد که محققان باید آن را جدی بگیرند وی درکتاب «تحقیق کیفیت زندگی»در سال 2003 کیفیت زندگی را به شادی، رضایت از زندگی، رفاه، خودشکوفایی، عملکرد عینی، تعادل، تعادل یا «سعادت واقعی»، رفاه، رضایتمندی، بیکاری کم تعریف می کند و می گوید در مورد کیفیت زندگی باید دو بعد عینی و ذهنی را در نظر داشت. بعد ذهنی آن بر ادراک ذهنی و تجربی از بهزیستی و کیفیت زندگی توسط فرد متمرکز است و مربوط به حس درونی انسان چون حس شادمانی و رضایتمندی از مقوله هایی نظیر احساس اجتماعی بودن
مالکیت مادی، احساس سلامتی و شادکامی، رابطه با خانواده، رضایت شغلی، احساس عدالت توزیعی، هویت طبقاتی، عضویت انجمنی و رضایت از زندگی بطورکلی می باشد. اما بعد عینی آن بر زمینه های عینی زندگی که بیانگر واقعیت های اجتماعی مستقل از ارزشگذاری های شخصی هستند، تأکید می کند مانند نرخ خودکشی، نرخ جرم و فقر، نرخ بیکاری، تولید ناخالص داخلی، دسترسی به مدرسه، ساعت کار در هفته، نرخ مرگ و میر نوزادان و امید به زندگی. فرض پایه در این تعریف این است که شرایط زندگی را می توان از راه قیاس شرایط واقعی با معیارهای هنجارین مورد قضاوت قرار داد (راپلی2003).
بنابراین دستگاه نظری پژوهش حاضر برای تبیین کیفیت زندگی در ابعاد عینی، ذهنی و محیطی، تلفیقی از شاخص های دیدگاه فرانس و پاورز (1993)، شالوک (2004)،راپلی (2003)، مدل های کیفیت زندگی شهری و گروه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی می باشد. در پژوهش حاضربراساس چهار دسته رویکرد مذکورمی توان گفت کیفیت زندگی نه تنهابه عنوان یک وضعیت بلکه به عنوان یک فرایند قابل ملاحظه است که شامل عناصر ذهنی و عینی می باشد. براساس رویکرد فرایندی باید برنقش فعال تجربه شخصی و ظرفیت افراد به عنوان عناصر سازنده کیفیت زندگی توجه نمود. یعنی کیفیت زندگی را باید براساس رابطه بین دو عنصر ذهنی یا فرد محور وشرایط عینی یا محیط محور تعریف نمود. بعدذهنی فردی و اجتماعی زندگی شامل وضعیت فردی فرد(کیفیت سلامت و بهزیستی جسمانی، بهزیستی روانی، بهزیستی مادی، رشد شخصی و حقوق فردی) و وضعیت اجتماعی (روابط، مشارکت اجتماعی و روابط خانوادگی)، و بعدعینی –ذهنی محیطی شامل کیفیت شرایط محیطی شامل بکارگیری فرصت ها در زندگی نظیر ویژگی های محیطی (فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی)از نظر میزان آلودگی در محیط، امنیت محیطی، شلوغی محیط، دسترسی به خدمات شهری (آموزشی، فرهنگی، بهداشتی، تفریحی، اضطراری، حمل و نقل شهری، فضای سبز)، کیفیت مسکن، تغذیه، سرزندگی محیط زندگی، روابط اجتماعی حاکم بر محیط زندگی، میزان جرم، کیفیت قرارگيري عناصر شهري می باشد.
شکل 1. مدل نظری کیفیت زندگی زنان
4. روش شناسي پژوهش:
پژوهش حاضر از لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی، از لحاظ استراتژی کمی و از لحاظ فرایند اجرا از نوع تحقیقات پیمایشی است زیرا پیمایش، مجموعهای از روشهای منظم و استاندارد است که برای بدست آوردن اطلاعاتی دربارهی دیدگاهها، باورها، نظرات، رفتارها یا مشخصات گروهی از اعضای یک جامعهی آماری بکار برده میشود. و از طریق آن به توصيف، پيش بيني و تحليل ارتباط ميان متغيرها پرداخته ميشود. بنا به سیاست های کارفرما و بهره بردار اصلی طرح یعنی اداره کل امور بانوان در قبال بانوان شهر تهران، جامعه آماری طرح شامل کلیه زنان 15 سال به بالای مراجعه کننده به مراکز و زیرمجموعه اداره کل امور بانوان می باشد. براي تعيين حجم نمونه از فرمول كوكران استفاده شد که در مجموع حجم نمونه نهایی 1200نفر بدست آمد. اما از آنجایی كه در بیشتر تحقیقات پیمایشی تعدادی از پرسشنامه ها به دلایل گوناگون (بیجوابی، الگوی یکنواخت در پاسخ دهی، پاسخ های نامربوط و مفقود شدن پرسشنامه،...) قابل استفاده نمی باشند، لذا برای جلوگیری از کاهش حجم نمونه، 5 تا10درصد بیشتر از تعداد حجم نمونه محاسبه شده توزیع گردید تا در نهایت حجم نمونه مورد نظر مورد بررسی قرار گیرد. در پژوهش حاضر ابتدا فهرست کلیه مراکز و مجموعه های خاص زنان (نظیر بهشت مادران، پردیس بانوان، بوستان نرگس، مجموعه شهربانو، بوستان ریحانه) در مناطق 22گانه که زیرمجموعه اداره کل امور بانوان می باشد، استخراج گردید سپس از بین مناطق گوناگون، سه خوشه بالا، متوسط و پایین برای جمع داده ها انتخاب شد که حجم نمونه 1200 نفری به نسبت مساوی در خوشه های سه گانه مناطق یعنی در بین کل زیرمجموعه ها تقسیم شد و به جهت رعایت منطق نمونه گیری تصادفی، از هر 5 نفر مراجعه کننده به مجموعه های یاد شده، به طور تصادفی یک نفر به عنوان عضو نمونه انتخاب گردید.
ابزار گردآوری داده ها در پژوهش حاضر، پرسشنامه بود که با ترکیبی از پرسشنامه های معتبر جهانی از جمله پرسشنامه فرانس و پاورز (1993)، پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (1993) و پرسشنامه شالوک و وردوگو (2002)، شالوک و همکاران (2005و 2008) و شاخص های مدل راپلی(2003) در باره کیفیت زندگی و شاخص های بومی خاص جامعه مورد مطالعه، پرسشنامه نهایی تهیه و تنظیم گردید و برای تشخيص اعتبار صوري پرسشنامه تهيه شده در مراحل مختلف (قبل از پيش آزمون و پس آزمون) در اختيار صاحب نظران محترم قرار گرفت و ديدگاه آنها جهت تصحيح و رفع اشكالات موجود لحاظ شد. سپس با استفاده از پيش آزمونهاي مكرر، اين پرسشنامه به صورت نهايي تدوين خواهد شد. برای سنجش پایایی پرسش نامه از آلفای کرونباخ استفاده شد.
جدول 1. ابعاد و شاخص های کیفیت زندگی زنان
ابعاد و شاخص های کیفیت زندگی | تعداد سوال | ضریب آلفای کرونباخ |
وضعیت سلامت و تندرستی (نظیر احساس سلامت جسمی و روانی جهت انجام فعالیت روزانه، احساس نشاط، آرامش ذهنی، احساس یأس، نا امیدی، ناتوانی، اضطراب، احساس عدم بیهودگی، احساس مهم و کارامدی درزندگی، رضایت از میزان مصرف مواد پروتئین و میوه و سبزیجات در برنامه عذایی هفتگی خانواده ) | 11 | 767,0 |
اشتغال، درآمد و معیشت(نظیررضایت از میزان درآمد، وضعیت مالی، توانایی پرداخت هزینه ها، توانایی خرید، توان پس انداز و رضایت از شغل) | 6 | 785,0 |
تعاملات و همبستگی اجتماعی(نظیر روحیه کارگروهی، روابط صمیمیانه بین اعضای خانواده، تعامل با همسایگان، همکاران، بستگان، اطرافیان) | 10 | 90,0 |
حمایت اجتماعي(نظیر حمایت مادی و معنوی همسر، فرزندان، والدین، دوستان، همکاران، فامیل، همسایگان) | 7 | 753,0 |
وضعیت اوقات فراغت(نظیر امکانات ورزشی مناسب، امکانات بازی کودکان، امکانات فرهنگی هنری، فضاهای سبز و بوستان های مناسب بانوان، امکان مسافرت کافی، فرصت کافی برای تماشای فیلم و برنامه های تلویزیونی، توانایی مالی برای تأمین اوقات فراغت) | 7 | 735,0 |
عدالت توزیعی و عدم احساس محرومیت(از نظر معیشت، درآمد، تحصیلات، شغل، تفریح و فراغت) | 5 | 844,0 |
كيفيت محیطی(وضعیت کوچه و خیابان از نظر روشنایی و نظافت، فضای مناسب پیاده روی، دسترسی آسان به فضاهای آموزشی، فرهنگسراها، کتابخانه های عمومی، سینما و تئاتر، فضاهای تفریحی و شهربازی، دسترسی به امکانات و فضاهاي ورزشی، فضای سبز و بوستان، خدمات عمومی(مانند بانک ها)، مراکز درمانی و بهداشتی، مراکز خرید، پاسگاه پلیس، وسائل حمل و نقل عمومی(اتوبوس، مترو، تاکسی)، کیفیت شبکه فاضلاب، امنیت محیطی ازنظرمیزان جرم وحضورمجرمان، کارتن خواب، معتاد، متکدی، اراذل و اوباش، مزاحمت خیابانی در شبانه روز) | 18 | 843,0 |
کیفت زندگی(کلی) | 64 | 93,0 |
در جدول 1 وضعیت آلفای کرونباخ مولفههای مربوط به کیفیت زندگی نشان داده شده است. با توجه به اینکه تمامی ضرایب آلفای کرونباخ بالاتر از 7/0 میباشد، بنابراین سوالات مربوط به مولفههای کیفیت زندگی زنان شهر تهران از اعتبار مناسب و قابل قبولی برخوردار است.
در پژوهش حاضر، علاوه بر سنجش کیفیت زندگی زنان، براساس مطالعات پیشین، عوامل تأثیرگذار بر کیفیت زندگی آن مانند
خاستگاه اجتماعی، سن، میزان تحصیلات، میزان درآمد ماهیانه، داشتن فرزند و حضورش، قومیت، محل سکونت ، وضع تأهل، مدت زندگی مشترک، فاصله سنی با همسر، سرپرستی خانواده و بعد خانوارمورد بررسی قرار گرفت.
5.یافتههای پژوهش
بر اساس دادههای نمونه، میانگین سنی افراد 40.3 سال با انحراف استاندارد 14.23 بوده است. همچنین بر اساس متغیر تحصیلات، 1.8درصد از پاسخگویان بی سواد، 44.3 درصد دارای تحصیلات زیر دیپلم و دیپلم، 16.8 درصد کاردانی، 28.5 درصد کارشناسی و 5.6 درصد کارشناسی ارشد و بالاتر و3 درصد نیز بدون پاسخ می باشند. به لحاظ وضعیت تأهل، 72.9 درصد از پاسخگویان متاهل، 18.5 درصد مجرد بوده و 4.8 درصد درمقوله سایر (همانند طلاق و ...) و 3.8 درصد از پاسخگویان نیز به این سئوال پاسخی ندادند. همچنین یافتهها نشان داد که 33.4 درصد از پاسخگویان دارای فرزند و 48.5 درصد بدون فرزند و 18.1 درصد پاسخی به سوال مذکور پاسخ ندادند. میانگین مدت زمان زندگی مشترک زوجین 11.3 سال بود. توزیع درصد فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت شغلی نشان داد که 29.5درصد از پاسخگویان شاغل، 54.8 درصد خانه دار، 6.8 درصد دانشجو و 1.6 درصد بازنشسته می باشند. 7.2 درصد نیز اظهار داشته اند که این سوال ارتباطی به وضعیت آنها ندارد و 0.3 درصد ازآنها نیز هیچ پاسخی به سئوال مذکور ندادند. از نظر وضعیت مسکن 58.9 درصد از پاسخگویان دارای مسکن شخصی، 37.4 درصد رهنی- استیجاری و 0.7 درصد سازمانی می باشند و 3 درصد از پاسخگویان نیز پاسخی به سئوال مذکور ندادند. یافتههای جمعیت شناختی نشان داد به لحاظ وضعیت زبانی 60.5 درصد از پاسخگویان فارس، 25 درصد ترک، 3.6 درصد لر، 3.1 درصد کرد، 2.8 درصد گیلک، 0.1 درصد بلوچ و 2.8 درصد سایر قومیت ها می باشند و 2.1 درصداز پاسخگویان نیزبه این سئوال پاسخی ندادند. همچنین گزارش پاسخگویان به لحاظ اختلاف سنی با همسر به این صورت بود که 27درصد از پاسخگویان اظهار داشته اند که از نظر سنی اختلاف چندانی با همسر خود ندارند. میزان اختلاف سنی 43.5 درصد از پاسخگویان با همسر خود بین 5-1 سال، 24.7 درصد بین 10-6 سال، 4.2 درصد بین 15-11 سال و 0.4 درصد بیش از 15 سال با همسر خود اختلاف سنی دارند. 0.3 درصد از آنها نیز پاسخی به سئوال مذکور ندادند. به لحاظ میزان سابقه کار 3.5 درصد از پاسخگویان کمتر از 7 سال، 24.3 بین 15-8 سال، 54.8 درصد بین 23-16 سال و 17.4 درصد بیشتر از 24 سال میباشد.
متغیر اصلی پژوهش حاضر کیفیت زندگی بوده که خود شامل 7 حیطه (حیطه وضعیت سلامت (جسمی و روانی) و تغذیه و بهزیستی مادی، حبطه اشتغال، درآمد و معیشت، حیطه تعاملات وهمبستگی اجتماعی، حیطه حمایت اجتماعي، حیطه وضعیت اوقات فراغت، حیطه عدالت توزیعی و عدم احساس محرومیت و حیطه كيفيت محیطی) میباشند. یافتههای توصیفی حیطههای کیفیت زندگی در جدول 2 نشان داده شده است.
جدول 2. توزیع آماری حیطههای کیفیت زندگی زنان
حیطه های کیفیت زندگی | حجم نمونه | میانگین | انحراف استاندارد | حداقل | حداکثر |
وضعیت سلامت (جسمی و روانی) | 875 | 2.68 | 0.545 | 1 | 5 |
اشتغال، درآمد و معیشت، | 1145 | 3.42 | 0.751 | 1 | 5 |
تعاملات و همبستگی اجتماعی | 466 | 2.57 | 0.791 | 1 | 4.9 |
حمایت اجتماعي | 344 | 3.02 | 0.716 | 1 | 4.86 |
وضعیت اوقات فراغت | 1173 | 3.41 | 0.865 | 1 | 5 |
عدالت توزیعی و عدم احساس محرومیت | 1158 | 3.19 | 0.670 | 1 | 5 |
كيفيت محیطی | 909 | 2.76 | 0.518 | 1 | 4.5 |
کیفیت زندگی(نمره کلی) | 1020 | 2.84 | 0.45 | 1.28 | 3.90 |
جدول 2 یافتههای توصیفی حیطههای مربوط به کیفیت زندگی زنان را نشان میدهد. میانگین نمرات حیطههای کیفیت زندگی در دامنه 1 تا 5 قرار گرفته است. میانگین حیطه" وضعیت سلامت (جسمی و روانی) و تغذیه و بهزیستی مادی" 2.68، میانگین حیطه " اشتغال، درآمد و معیشت" 3.42 ، میانگین حیطه " تعاملات و همبستگی اجتماعی" 2.57 ، میانگین حیطه " حمایت اجتماعی" 3.02 ، میانگین حیطه " وضعیت اوقات فراغت" 3.41 ، میانگین حیطه " عدالت توزیعی و عدم احساس محرومیت" 3.19 و میانگین حیطه " کیفیت محیطی" 2.76 میباشند. میانگین و انحراف استاندارد کیفیت زندگی زنان به طور کلی 2.84 و 0.45 بود. بنابراین در میان حیطههای کیفیت زندگی، حیطهی " اشتغال، درآمد و معیشت" با میانگین 3.42 بالاتر از حد متوسط و حیطه " تعاملات و همبستگی اجتماعی" با میانگین 2.57 پایینتر از مقدار متوسط قرار دارد.
جدول3. نتایج آزمون تی مستقل جهت مقایسه کیفیت زندگی بر اساس بعد خانوار و حضور فرزند
متغیر | سطح | میانگین | آماره T | سطحمعنی داری | اختلاف میانگین |
بعد خانوار | بعد خانوار کمتر از3 | 3.13 | 3.31 | 0.001 | 0.094 |
بعد خانوار بیشتر از 3 | 3.033 | ||||
حضور فرزند | با فرزند | 3.054 | 0.786- | 0.432 | 0.024- |
بدون فرزند | 3.078 |
در جدول3 به مقایسه کیفیت زندگی زنان بر اساس بعد خانوار و داشتن فرزند آورده شده است. بر اساس یافتههای جدول3 بین میانگین کیفیت زندگی زنان در خانوارهای بیشتر از 3 نفر و کمتر از 3 نفر تفاوت معناداری وجود دارد (0.05 >P) ؛ به طور که میانگین کیفیت زندگی در خانوارهای کمتر از 3 نفر بیشتر از میانگین کیفیت زندگی در خانوارهای بیشتر از 3 نفر است. اما بین میانگین کیفیت زندگی زنان در خانوادههای بدون فرزند و با فرزند در سطح اطمینان 95 درصد تفاوت آماری معنیداری وجود ندارد (05<P).
جدول 4. نتایج تحلیل واریانس یک راهه و آزمون تعقیبی جهت مقایسه کیفیت زندگی بر اساس وضعیت اشتغال، تحصیلات و وضع تأهل
| نتایج تحلیل واریانس | نتایج آزمون تعقیبی (بنفرونی) | ||||||||
متغیر | F | سطح معنیداری | گروه (I) – گروه (J) | اختلاف میانگین | سطح معنیداری | |||||
اشتغال | 43,2 | 048,0 | شاغل – خانه دار | 224,0- | 007,0 | |||||
شاغل - بازنشسته | 289,0 | 206,0 | ||||||||
خانهدار - بازنشسته | 064,0- | 785,0 | ||||||||
تحصیلات 64,3 | 003,0 | (دیپلم و پایینتر) – (لیسانس) | 257,0 | 001,0 | ||||||
(دیپلم و پایینتر) – (فوق لیسانس و بالاتر) | 343,0 | 003,0 | ||||||||
وضع تأهل 65,9 | 05,0 | متاهل- مجرد | 121,0 | 517,0 | ||||||
متاهل- مطلقه | 501,0 | 008,0 | ||||||||
|
| مجرد – مطلقه | 623,0 | 018,0 | ||||||
همانطور که در جدول 4 مشاهده میشود، در بین زنان شاغل و خانهدار تفاوت بین کیفیت زندگی به لحاظ آماری معنادار است (01/0>P)؛ که در بین این دو گروه نیز کیفیت زندگی زنان خانهدار از شاغل بیشتر بوده است. اما بین سایر گروهها به لحاظ آماری تفاوت معناداری مشاهده نگردید همچنین کیفیت زندگی زنان شاغل در مشاغل مختلف در وضعیت نسبتاً برابری قرار دارد. و در بین زنان با سطوح مختلف تحصیلات، تنها میانگین کیفیت زندگی زنان (دیپلم و پایینتر) با (لیسانس) (01/0>P) و گروه (دیپلم و پایینتر) با (فوق لیسانس و بالاتر) (01/0>P) تفاوت معناداری وجود داشت، بدین معنا که زنانی که تحصیلات غیر دانشگاهی دارند از افراد دارای تحصیلات دانشگاهی، کیفیت زندگی بالاتری دارند. این بدین معناست که انتظارات افراد در زندگی و ایدآل هایشان با سطح تحصیلات آنها بالا می رود. اما بین میانگین کیفیت زندگی زنان در سطوح تحصیلی مختلف تفاوت معناداری مشاهده نشد. از نظر وضعیت تأهل بین زنان متاهل ومطلقه تفاوت بین کیفیت زندگی به لحاظ آماری معنادار است(01/0>P)؛ که در این بین کیفیت زندگی زنان مطلقه بیشتر از زنان متاهل بوده است. همچنین کیفیت زندگی زنان مجرد و مطلقه به لحاظ اماری معنادار بود که میانگین کیفیت زندگی زنان مطلقه بیشتر از زنان مجرد بود.
جدول 5. نتایج تحلیل واریانس یک راهه و آزمون تعقیبی جهت مقایسه کیفیت زندگی بر اساس وضعیت سن، درآمد و فومیت
| نتایج تحلیل واریانس | نتایج آزمون تعقیبی (بنفرونی) | |||
متغیر | F | سطح معنیداری | گروه (I) – گروه (J) | اختلاف میانگین | سطح معنیداری |
سن | 6.74 | 0.000 | (زیر 25 سال)-( 35-45) | 0.39 | 0.008 |
(زیر 25 سال)- (45 سال و بیشتر) | 0.26- | 0.012 | |||
(45 سال و بالاتر)- (کمتر از 25 سال) | 0.15 | 0.017 | |||
(45 سال و بالاتر)- (25 تا 35) | 0.26 | 0.012 | |||
(45 سال و بالاتر)- (35 تا 45) | 0.29 | 0.028 | |||
درآمد | 2.45 | 0.044 | (زیر 6میلیون)- (6 تا 10 میلیون ) | 0.153- | 0.018 |
(زیر 6میلیون)- (10 تا 15 میلیون) | 0.412- | 0.000 | |||
- قومیت 0.274 0.964 | |||||
همانطور که در جدول 5 مشاهده میشود کیفیت زندگی بین گروه سنی کمتر از 25 سال با گروه های 35-45، 45 سال و بیشتر و همچنین بین گروه سنی 25-35 با گروه سنی 45 سال و بالاتر تفاوت معنی داری وجود دارد. براساس آزمون تعقیبی کیفیت زندگی در گروه های سنی بالاتر بهتر از گروه های سنی جوان می باشد. براساس نتیجه آزمون تعقیبی می توان گفت که در رده سنی 45 سال و بیشتر کیفیت زندگی بالتر از سایر رده ها بوده است. یعنی با گروه کمتر از 25 سال و 25-35 سال و 35-45 سال دارای تفاوت معنی داری بوده است. که این می تواند به معنی دیر رسیدن گروه های جوان تر به ایده آل های ذهنیشان از کیفیت مطلوب در زندگی باشد. همچنین میانگین کیفیت زندگی در بین زنان با سطح درآمد کمتر از 6 میلیون و 6 تا 10 میلیون، به لحاظ آماری معناداری وجود دارد. و در این بین کیفیت زندگی زنان با درآمد 10 تا 15 میلیون بیشتر از زنان با درآمد کمتر از 6 میلیون بوده و هر چه درآمد بیشتر باشد کیفیت زندگی زنان بالاتر است. اما میانگین کیفیت زندگی زنان متعلق به قومیت های مختلف تفاوت معناداری نشان نداد.
جدول6 . نتایج تحلیل واریانس یک راهه و آزمون تعقیبی جهت مقایسه کیفیت زندگی بر اساس وضعیت مدت زمان زندگی مشترک، فاصله سنی با همسر
| نتایج تحلیل واریانس | نتایج آزمون تعقیبی (بنفرونی) | |||
متغیر | F | سطح معنی$داری | گروه (I) – گروه (J) | اختلاف میانگین | سطح معنی$داری |
مدت زمان زندگی | 360,7 | 0001,0 | 10-1و (30-21 ) | *0.12847 | 0.008 |
10-1و (31 و بالاتر) | *0.21125 | 0.002 | |||
20-11و (31 و بالاتر) | *0.19539 | 0.008 | |||
فاصله سنی با همسر | 989,0 | 468,0 | - - - | ||
منطقه | 49,1 | 08,0 | - - - | ||
همانطور که جدول 6 نشان میدهد ، باتوجه به مقدار آماره F محاسبه شده در آزمون تحلیل واریانس که برابر (7.360) در سطح معنی داری (0.05) میانگین کیفیت زندگی زنان باتوجه به مدت زندگی مشترک زناشویی اختلاف معنی داری به لحاظ آماری وجود دارد. کیفیت زندگی زنان با مدت زندگی مشترک کمتر از 20 سال با گروه های با زندگی مشترک بیشتر از 20 سال دارای تفاوت معنی دار آماری می باشد. بدین معنا کیفیت زندگی افراد زیر 20 سال زندگی مشترک، بالاتر از بقیه گروه های دیگر است. این امر احتمالاً به دلیل آن است که افراد در اوایل زندگی مشترک زوجین از نظر شاخص های سلامت جسمی و روحی، تعامل و همبستگی اجتماعی، اشتغال، و گذران اوقات فراغت در وضعیت بهتری نسبت به افراد در سنین بالاتر به سر می برند. اما میانگین کیفیت زندگی زنان براساس فاصله سنی با همسر و منطقه محل سکونت تفاوت معناداری نشان نداد.
6. بحث و نتیجه گیری
کیفیت زندگی نتیجه ارزیابی سلامت عمومی فرد یا جامعه است که می تواند منفی یا مثبت باشد زنان همانند سایر اقشار جامعه خواهان کیفیت زندگی بهتری هستند، با این حال، کیفیت زندگی آنها تحت تأثیر عوامل متعدی قرار می گیرد. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی كيفيت زندگي زنان در تهران و نقش متغيرهاي زمينه اي تأثیرگذار بر آن است. با استنتاج از نظریه شالوک(1994) می توان گفت کیفیت زندگی زنان نوعی طرز تلقی و ارزیابی ذهنی آنها از وضعیت عینی زندگی شخصی و اجتماعی شان است. یافته ها نشان داد که میانگین کیفیت زندگی زنان پایینتر از حد متوسط است و از بین حیطه های کیفیت زندگی، به ترتیب از بالاترین به پایین ترین میانگین، حیطه های اشتغال، درآمد و معیشت، وضعیت اوقات فراغت، عدالت توزیعی، حمایت اجتماعی، كيفيت محیطی، سلامت جسمی و روانی و تعاملات و همبستگی اجتماعی قرار دارند. نتیجه آزمون رابطه بین متغیرهای زمینه ای و کیفیت زندگی زنان نشان داد که کیفیت زندگی زنان متأثر از بعد خانوار است بطوری که میانگین کیفیت زندگی در خانوارهای کمتر از 3 نفر بالاتر از بقیه خانوارها است و این امر حاکی از آن است که خانوارهای کوچک تر نسبت به خانوارهای پر تعداد از بار مالی کمتر و فرصت و امکان بیشتری برای ارتقای کیفیت زندگی خود از جهت مدیریت اقتصادی خانواده، گذران اوقات فراغت، کار و تحصیلات خود برخوردار هستند این یافته با نتایج پژوهشهای بهاتیا و همکاران (2022) همسوست. همچنین علیرغم اینکه تحصيلات زنان به عنوان سرماية فرهنگي و يكي از منابع افزايش قدرت زن در ساختار قدرت خانواده تلقی مي شود اما یافته های پژوهش حاضر نشان داد کیفیت زندگی در بین زنان دارای سطح تحصیلات دیپلم و زیر دیپلم بالاتر از زنان دارای تحصیلات دانشگاهی است، این امر به این معناست که انتظارات افراد تا حدود زیادی تابع تحصیلات آنهاست و هر چه تحصیلات افراد بالاتر باشد، سطح ایدآل ها و انتظارات شان از زندگی بالاتر می رود در نتیجه میزان رضایت آنها از زندگی کاهش می یابد و کیفیت زندگی خود را نامطلوب تر ارزیابی می نمایند. این یافته با نتایج پژوهشهای شیردل و همکاران (1402)، صادقی فسایی و میرحسینی (1395)، یلدیز و همکاران (2021) مبنی بر تأثیر مثبت تحصیلات بالاتر بر کیفیت زندگی ناهمخوان است. همچنین یافته ها نشان داد علیرغم تأثیرات بدیهی شغل زنان در ابعاد مختلف زندگي آنان و خانواده هایشان، اما کیفیت زندگی زنان خانهدار از زنان شاغل بالاتر است. این وضعیت احتمالاً ناشی از این امر است که زنان شاغل چون وقت روزانه خود را بیشتر صرف کار و اشتغال می کنند بنابراین اوقات فراغت کمتری برای پرداختن به فعالیت های بدنی، استراحت کافی، تغذیه، تفریح و... دارند، لذا کیفیت زندگی خود را در مقایسه با زنان خانه داری که از آزادی عمل بیشتری برخوردارند، نامطلوب ارزیابی می کنند. این یافته با نتایج پژوهشهای بهاتیا و همکاران(2022)، قبادی و همکاران (1401) و آناند و شارما (2017)، مفتی و همکاران (2015) و شریف وهمکاران (2015) همسوست اما با نتایج پژوهش های نظری و همکاران (1400)، برفه ئی و هدایتی شاهدی(1396)، ترکمن و فتحی (1395)، هوشیار و همکاران (1393)، یوانا و همکاران (2023)، سینگ و کومار (2020)، قوش (2019) ناهمخوان است.
همچنین یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن بود که کیفیت زندگی زنان مطلقه بیشتر از زنان متاهل و زنان مجرد ازدواج نکرده است. این امر نیز احتمالاً بدین معناست که زنان مطلقه از آزادی بیشتری نسبت به زنان خانه دار برخوردار بوده و اوقات فراغت و زمان کافی برای پرداختن به امورات زندگی شخصی دارند. این یافته با نتایج پژوهشهایالهمدان و التمیمی (2023) همسوست. همچنین کیفیت زندگی زنان متأثر از سن آنان است به گونه ای که افراد زیر 25 سال و بالای 45 سال کیفیت زندگی خود را بالاتر از سایرگروههای سنی ارزیابی کرده اند. احتمالاً این امر به دلیل آن است که زندگی این گروه از زنان هنوز به ثبات لازم از جهت تشکیل زندگی و استقلال مالی نرسیده است در نتیجه این قشر هنوز به ایده آل های ذهنیشان از کیفیت مطلوب در زندگی خود دست نیافته اند. این یافته با نتایج پژوهش ترکمن و فتحی(1395) مبنی بر بالا بودن کیفیت زندگی زنان در رده سنی 34-25 ساله و پژوهش بهاتیا و همکاران(2022) مبنی بر همبستگی معکوس سن و کیفیت زندگی ناهمسوست. همچنین میانگین کیفیت زندگی زنان تابع درآمدآنان است و هر چه درآمد زنان در خانواده بیشتر باشد کیفیت زندگی زنان افزایش می یابد. این یافته با نتایج پژوهشهای میرجلیلی وهمکاران(1399)همسوست. کیفیت زندگی زنان با مدت زندگی مشترک کمتر از 20 سال با گروه های با زندگی مشترک بیشتر از 20 سال دارای تفاوت معنی دار آماری می باشد. بدین معنا کیفیت زندگی افراد زیر 20 سال زندگی مشترک، بالاتر از بقیه گروه های دیگر است. این امر احتمالاً به دلیل آن است که افراد در اوایل زندگی مشترک زوجین از نظر شاخص های سلامت جسمی و روحی، تعامل و همبستگی اجتماعی، اشتغال، و گذران اوقات فراغت در وضعیت بهتری نسبت به افراد در سنین بالاتر به سر می برند این یافته با نتایج پژوهشهای بهاتیا و همکاران(2022) همسوست. بنابراین یافته های پژوهش حاضر مبنی بر تأثیرپذیری کیفیت زندگی زنان از متغیرهای دموگرافیک موید نظریات فرانس و پاورز (1985) در مورد نقش وضعیت خانوادگی و وضعیت اجتماعی – اقتصادی و نظریات کمبل و همکاران(1976 )و مارانز (2003) در مورد نقش ویژگیهای افراد در تعیین کیفیت زندگی آنان است.
مأخذ مقاله:
مستخرج از طرح پژوهشی با عنوان « سنجش کیفیت زندگی زنان در شهر تهران»، با حمایت معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در این مقاله تعارض منافعی وجود ندارد.
منابع و مآخذ
آیینه وند، صادق، دلاور، علی، مظفری، افسانه، مجیدی قهرودی، نسیم (1400). نقش ویژگی های شخصیتی در کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار، روانشناسی تربیتی دوره 17، شماره 61، صص 189-207. https://doi:10.22054/jep.2022.48185.2821
ابراهیمی، مرضیه؛ حسن زاده، فرشاد؛وزهراکار،کیانوش(2042.)ناباروری وکیفیت زندگی زناشویی زوجین(مطالعه موردی زوجین نابارور شهر تهران). مجله علوم روانشناختی، دوره بیست و یکم، شماره 221، 1437-1401. https://doi:10.52547/JPS.21.118.2037
احمدی، محمد عزیز، مردادی، علیرضا، پروایی، شیوا(بی تا) همه‌گیر شدن آسیب‌های اجتماعی زنان در شهر تهران - گزارش بازار ایران، ناشر شهرداری تهران.
امراله مجدآبادی، زهرا، نیک پیما، نسرین، حضرتی گنبد، سارا، نوری، فاطمه، نوعی محمدباقر، الهام(1397) کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار در ایران: یک مطالعه مروری، نشریه پژوهش پرستاری ایران، 14(5). 65-58. https:// doi: 10.21859/ijnr-14508
انتظاری، اردشیر، غیاثوند، احمد، عباسی، فاطمه(1396)، عوامل موثر بر افزایش سن ازدواج جوانان در شهر تهران، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 9(34)،269-201، https://doi.org/10.22054/qjsd.2018.9452
بخارایی، احمد، شربتیان، محمد حسن(1393) مطالعه جامعه شناختی عوامل موثر برتوسعه کیفیت زندگی زنان شهر مشهد، فصلنامه توسعه اجتماعی(توسعه انسانی سابق)، 8(4)، صص132-107. https://doi:20.1001.1.25383205.1393.8.4.6.8
برفه ئی، سیمین، هدایتی شاهدی، سعیده(1396) مقایسه کیفیت زندگی زنان شاغل و غیرشاغل شهرستان یزد، نخستین همایش ملی سبک زندگی و سلامت، Yazd،https://civilica.com/doc/747226
ترکمن، سولماز، فتحی، سروش(1395) تحلیل اثرهای اشتغال زنان بر کیفیت زندگی آنان (مطالعه موردی زنان شاغل در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)، فصلنامه علمی-پژوهشی زن و جامعه، سال هفتم، شماره چهارم، صص 25-13.https://doi: 20.1001.1.20088566.1395.7.28.2.2
خادمی، زهرا، صفایی، صفی الله، مرادی شهبار، نسرین(1397) بررسي رابطۀسرمايۀاجتماعي وكيفيت زندگي
(مورد مطالعه:زنان55تا15سالۀ شهر تهران)، فصلنامه جامعه شناسی کاربردی، 29(2).168-147.
https://doi 10.22108/jas.2017.75232.0
رضایی، مهدی، محمودی، فاطمه(1398) بازسازی معنایی کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار در کردستان: یک مطالعۀ کیفی، جامعه شناسی کاربردی، 30(1)،166-143. http://10.22108/jas.2018.111204.1404
ریماز، شهناز، دستورپور، مریم، وصالی آذرشربیانی، سمیرا، ساعیپور، نرگس، بیگی، زهرا، نجات،سحرناز (1392) بررسی کیفیت زندگی و عوامل مؤثر بر آن در زنان سرپرست خانوار تحت پوشش شهرداري منطقه 9 شهر تهران،مجله تخصصی اپیدمیولوژي ایران، دوره 10، شماره 2،صص48-55. http://irje.tums.ac.ir/article-1-5239-fa.html
زارعی قبادی، زهرا ، مرادیان، یوسف ، سحاقی، حکیم، زارعی قبادی، فاطمه(1401) بررسی عوامل اجتماعی مختلف بر کیفیت زندگی زنان شاغل و خانهدار با تأکید بر ساختار قدرت در خانواده، مجله پیشرفتهای نوین در علوم رفتاری، دوره هفتم، شماره پنجاه و پنجم،، صص541-522. http://ijndibs.com/article-1-775-fa.html
شیردل، الهام، معینی، مهدی و دهانی، عبدالحمید(1402)رتبهبندی عوامل اثرگذار بر کیفیت زندگی زنان متأهل شاغل و خانهدار با استفاده از تکنیک AHP .،زن در توسعه و سیاست، (2)21 . 540-517. https://doi.org/10.22059/jwdp.2022.344209.1008222
صادقی فسایی، سهیلا میرحسینی، زهرا (1395) مطالعه جامعه شناختی کیفیت زند گی زنان خانه دار شهر تهران، پژوهشهای جامعه شناختی، سال دهم، شماره دوم،صص48-27.
صلحی مهناز، شعبانی همدان مرضیه، صالحی مسعود(1394). بررسی کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار بهزیستی استان تهران. مجله ره آورد سلامت ، 1(1). 10-1. http://rsj.iums.ac.ir/article-1-21-fa.html
عنایت، حلیمه، حیدری، ساناز، پژوهان فرد، سعید(1399)، مطالعه عوامل اجتماعی- فرهنگی موثر بر کیفیت زندگی زنان در خانواده های نابارور شهر شیراز، جامعه شناسی نهادهای اجتماعی، 7(16)، 59-41. https://doi: 10.22080/ssi.2021.18477.1741
كرمان ساروي، فتحيه و همکاران(1390)،«مقايسه كيفيت زندگي وابسته به سلامت زنان شاغل و خانهدار»، فصلنامه پایش، 11(1)، 99-104. http://dorl.net/dor/20.1001.1.16807626.1390.11.1.13.1
کلانتری، معصومه، ستوده، سمانه، دهقان بنادکی، مریم، عربگری، فاطمه(1401)نقش سرمایه ها ی معنو ی و روانشناختی در پیش بینی کیفیت زندگی زنان مطلقه، فصلنامه خانواده درمانی کاربردی3(5) پیاپی (14): 404-389. https://doi: 10.22034/aftj.2022.338837.1542
میرجلیلی، سیدحسین، مرادخانی، نرگس، عباس زاده، مهری(1399) بررسی تاثیر درآمد بر کیفیت زندگی زنان (مطالعه موردی کارکنان زن دانشگاه زنجان)، پژوهش نامه زنان، دوره 11، شماره 34 - شماره پیاپی 34، صص 156-139. https://doi 10.30465/ws.2021.24110.2600
نجات، سحرناز، منتظری، علی، هلاکویی نایینی، کوروش، محمد، کاظم، مجدزاده، سید رضا(1385)، استاندارد سازی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی، ترجمه و روان سنجی گونه ایرانی، مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، 4(4). 12-1. http://sjsph.tums.ac.ir/article-1-187-fa.html.
نظري، فهیمه، کریمیان، حبیبالله ،شریفی، منصور(1400) بررسی تأثیر کیفیت اشتغال زنان بر کیفیت زندگی (مطالعه موردي زنان شاغل شهر تهران)، فصلنامه علمی مطالعات فقه اقتصادی، 3(3)، 168-150. 10.22034/ejs.2023.369537.1328: https://doi
Al-Hamdan, M., & Al-Tamimi, R. (2023). Mindfulness and work experience associated with quality of life among divorced women in Kuwait. North American Journal of Psychology, 25(2), 261–274.
Amin A, Munir Mohd Salleh A, Shaladdin Muda M, Ahmad N, Ibrahim Y.(2013) Modeling quality of life and life satisfaction amongst homestay program in Malaysia. Int Asian Social Science; Vol. 9, No. 3. 33-41. http://dx.doi.org/10.5539/ass.v9n3p33
Anand, S. and Sharma, M. (2019). Comparative Study on the Quality of Life of Working and Non-Working. International Journal of Health Sciences and Research.256-259.
Andrews, F. M. (1980). Comparative studies of life quality: Comments on the current state of the art and some issues for future. rsearch. In A. Szalai and F. M. Andrews (Eds.), The quality of life: Comparative studies (pp. 273-285). London: Sage Publications.
Andrews, F. M., & Withey, S. B. (1976). Social indicators of well-being: The development and measurement of perceptual indicators. New York: Plenum.
Barcaccia, B. (2013). Quality of life: everyone wants it, but what is it?. Forbes/ Education.
Bhatia R, Shyam R , Kumar M(2022)A Comparative Study to Assess the Quality of Life among Married and Unmarried Individuals in University of North India. Journal of Family Medicine and Primary Care. Volume 3 | Issue 2. p1-6.
Bilevičienė T., Bilevičiūtė E., Drakšas R. (2016), Employment as a factor of life quality. Journal of International Studies, 9 (3), 203-216. https://doi: 10.14254/2071-8330.2016/9-3/16.
Blishen, B., & Atkinson, T.(1980).Anglophone and francophone differences in perceptions of the quality of life in Canada. In A. Szalai and F. M, Andrews (Eds.), The Quality of Life: Comparative Studies (pp, 25-39). London: Sage Publications.
Campbell, A., Converse, R., & Rodgers, W. (1976a). The quality of American life: Perceptions, evaluations and satisfactions. New York: Russell Sage Foundation.
Campos AC, eFerreira EF, Vargas AM, Albala C.( 2014)Aging, gender and quality of life (AGEQOL) study: Factors associated with good quality of life in older Brazilian community-dwelling adults. Health Qual Life Outcomes;12:166.2-1. http://www.hqlo.com/content/12/1/166.
Cimete, G. Gencalp, N. S., & Keskin, G. (2003). Quality of life and job satisfaction of Nurses. Journal of Nursing Care Quality, 18(2), 151- 158.
Delhey, J., Böhnke, P., Habich,R., Zapf, W., (2002). Quality of life in a European Perspective: The EUROMODULE as a New Instrument for Comparative Welfare Research. Social Indicators Research, volume 58, issue 1/3, pages 161-175. https:// doi:10.1023/a: 1015783800462
Dijk AJV (2000) Quality of life assessment: its integration in rehabilitation care through a mode! of daily living. Scandinavian Journal of Rehabilitation Medicine32(3): 104-110.https:// doi:10.1080/003655000750045442
Ferrans, C., & Powers, M. (2008). Quality of Life Index: Questionnaires and Scoring [text on the Internet]. Chicago: University of Illinois;. [cited 2008 nov. 3]. Available from: http://www.uic.edu/ orgs/qli/questionaires/questionnairehome.htm.
Ferrans C.(1996)." Development of conceptual model of quality of life". Journal of scholarly inguiry for nursing practice. 10(3), pp: 293-304.
Ferrans, C., & Powers, M. (1985). Quality of Life Index: Development and psychometric properties. Advances in Nursing Science, 8, 15-24.
Ferreira M, Ferreira S, Ferreira N, Andrade J, Chaves C, Duarte J. Lifestyles and surveillance of sexual and reproductive women’s health. Procedia Soc Behav Sci. 2016; 217: 1019-27.
Farquhar M. (1995). Definitions of Quality of Life: a taxonomy. Journal of Advanced Nursing 22, 502~508.
Farquhar M. (1995). Eider! y people's Definitions of Quality of Life: Social Science & Medicine. 41 ( 1 0): 1439-46, 1995 Nov.
Ghosh. S (2019). Quality of life among working and nonworking mothers in Kolkata. International Journal of Indian Psychology, 7(4), 672-679. https://doi:10.25215/0704.076.
Gregory, D; Johnston, R; Pratt, G; Watts, M; et al., eds. (2009). "Quality of Life". Dictionary of human geography (5th ed.). Oxford: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051- 3287-9.
Hajian,Tilaki K, Heidari B, Hajian,Tilaki A. (2017)Health related quality of life and its sociodemographic determinants among Iranian elderly people: A population based cross-sectional study. ournal of Caring Sciences, 2;6:39-47. https://doi:10.15171/jcs.2017.005.
Hart PD, Kang M.(2014). Physical inactivity and health-related quality of life among U.S. adult men and women. J Women’s Health Care;3:201-4.
Hoshyar, P., Nazary, A. M., Zahrakar, K., Poormalek, M M.(2015). Comparison of Marital Quality of Life among Housewives and Employed Women of Tehran City. International Journal of Psychology and Behavioral Research. 4(1), 53-57.
Hunt S (1997). The problem of quality of life. Quality of life research, 6(3): 205-212. https://doi
10.1023/A:1026402519847.
Inoguchi, T. & Fujii, S. (2012). The quality of life in Asia: A comparison of quality of life in Asia (Vol. 1). Springer Science & Business Media.
Kerce, E. W. (1992). Quality of Life: Meaning, Measurement and Models. SanDiego,California: Navy Personnal research and development center.
Khan, Aqeel., Ahmad ,Mehfooz(2018)Quality of life among married working women and housewives. International Journal of Engineering & Technology Singaporean Social Science, 13-18.
Kowalska, M., Marcinkowska, U., Jośko ,J.,(2010) Occupational satisfaction and quality of life in women aged 45-60 years in the Silesia voivodeship. Medycyna Pracy. 61(3):277-85.
Lee, Kyung Hee. , Xu, Hanzhang., Wu, Bei.(2020) Gender differences in quality of life among community-dwelling older adults in low- and middle-income countries: results from the Study on global AGEing and adult health. BMC Public Health. 20:114. https://doi.org/10.1186/s12889-020-8212-0.
Marans, R. W. (2003). Understanding Environmental Quality through Quality of Life Studies: The 2001 DAS and Its Use of Subjective and Objective Indicators. Landscape and Urban Planning, 65, 73–83. http://dx.doi.org/10.1016/S0169-2046(02)00239-6.
Mir, M., Wani, M. A. & Sankar, R. (2016). Impact of Unemployment on Quality of Life. Journal of Contemporary Psychological Research, 3 (3), 86 – 91.
Mitra, Sauli (2018) Quality of Life among Working Women, The International Journal of Indian Psychology, Volume 6, Issue 4, https://doi: 10.25215/0604.079.
Nussbaum, M. &Sen, A. (1993). The Quality of Life, Oxford: Clarendon Press.
Pereira-Morales, A.J., Adan, A., Lopez-Leon, S.,Forero, D. (2018). Personality traits and health-related quality of life: the mediator role of coping strategies and psychological distress, Ann Gen Psychiatry 17, 25 .
Rapley, M. (2003). Quality of life research: A critical introduction. London, UK:Sage.
Ruzevicius,J.(2014). Quality life and of working life: conceptions and research. Conference Paper. 17th Toulon-Verona International Conference Excellence in Services. Conference Proceedings.
Schalock, Robert, (2004),The concept of quality of life: What we know and do not know. Journal of Intellectual Disability Research. (48)3 (203-216). https://doi.: 10.1111/j.1365-2788.2003.00558.x
Schneider-Matyka, D., Jurczak, A., Samochowiec, A., Karakiewicz, B., Szkup, M., Grzywacz, A., Grochans, E. (2016). Analysis of personality traits and their influence on the quality of life of postmenopausal women with regard to genetic factors, Ann Gen Psychiatry, vol 15(1): 25. https://doi.10.1186/s12991‑016‑0110‑6.
Seyed-Nematollah-Roshan FS,Alhani F, Zareiyan A, Kazemnejad A. (2020)Women’s quality of life in Iran: A mixed method study. Iranian J Nursing Midwifery Res; 25: 217-23.
Shabila NP, Al-Hadithi TS. Women’s health and status in the Kurdistan Region of Iraq: A review. Crescent Journal of Medical and Biological Sciences. Vol. 5, No. 2, 70-75.
Singh, S., & Kumar, K. (2020). Life satisfaction and quality of life level among working and non-working women. The International Journal of Indian Psychology, 1(4), 121. http://doi.org/10.25215/0104.015.
Spiker B. (1990) Quality of Life Assessment in Clinica! Trials. Raven Press, New York.
Syahirah SS, S., Norfarhanis, Ms., Mohd Faizal Mohd ,Arif.( 2015) Quality Of Life of Women Middle Decision Makers in Malaysian Public Sector, Journal of Computational and Theoretical Nanoscience. http://doi 10.1166/asl.2015.6169.
Uwannah, N. C., Ayodele, K. O., Nwakanma, C. H., Starris-Onyema,P. N., Nwachukwu C. U.(2023) Equality of Life Among Employed and Unemployed Women in Remo Community: An Empirical Assessment. Community practitioner: the journal of the Community Practitioners' & Health Visitors' Association 20(8):368. https://www.researchgate.net/publication/373924856.
Varrhcchio, C,G(2001),Relevance of Quality of life to clinical nursing practice, Seminars in Oncology Nursing, Volume 6, Issue 4, November 1990, Pages 255-259. https://doi: 10.1016/0749-2081(90)90027-3.
Wajiha Naveed Mufti, Issha Abaid Ullah, Sehrish Fatima (2015). AGGRESSION, SELF-CONTROL AND QUALITY OF LIFE AMONG WORKING AND NON-WORKING WOMEN.European Journal of Business and Social Sciences, 4(8), 132-140. https://www.europub.co.uk/articles/-A-10666
World Health Organization. (2004), The World Health Organization Quality of Life(WHOQOL)-BREF: www.who.intsubstance _ abuseresearch _ toolsenfarsi _ whoqol.pdf.
WHO Quality of Life Scale-Brief (WHOQOL) (2012). Measuring quality of life. World Health Organization.https://depts.washington.edu/uwcssc/sites/default/files/hw00/d40/uwcssc/sites/default/files/WHO%20Quality%20of%20Life%20Scale.pdf
Yıldız, Dilek., Arslan, Hilal., Alanur Cavlin(2021)Understanding women’s well-being in Turkey. Vienna Yearbook of Population Research (Vol. 19), pp. 1–37. https://doi:10.1553/populationyearbook2021.res2.3.
Yuan Y, Aghdam N, King C, Fuller D. (2019). Testosterone Levels and Sexual Quality of Life Following Stereotactic Body Radiotherapy for Prostate Cancer: A Multi-Institutional Analysis of Prospective Trials. Int J Radiat Oncol Biol Phys.17. pii: S0360-3016(19)30727-8.
[1] * استادیار گروه علوم اجتماعی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران، (نویسنده مسئول)
(E mail: Jadhami2000@gmail.com)
[2] . well-being
[3] . social indicators
[4] . way of life