The effect of social infrastructure on the social and cultural development of society (Case of women in district 10 of Tehran)
Subject Areas : Journal of Iranian Social Development Studies
Leila Nasrolahi Vosta
1
,
Sima Ajamlo
2
1 - Assistant Professor, Department of Social Sciences-Sociology, Faculty of Literature, Humanities and Social Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 - Department of Social Sciences-Sociology, Faculty of Literature, Humanities and Social Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
Keywords: Hard social infrastructure, Soft social infrastructure, Social development, Cultural development, Tehran Municipality,
Abstract :
This study aims to evaluate of the impact of social infrastructure on the social and cultural development of the society, which was carried out on the women of the 10th district of Tehran. Philosophical foundations of the current research are rooted in positivism and survey-based research strategy in a single-section way. The participants in the research included women living in District 10 of Tehran Municipality. Using available sampling, 388 people were surveyed and the resulting data were analyzed through structural equation modeling. In order to collect data, a standard questionnaire taken from the research literature was used. The validity and reliability of the measurement tool was also checked and confirmed through Cronbach's alpha and confirmatory factor analysis. The results of the hypothesis test showed that 1) soft social infrastructure has a significant impact on the cultural development of the 10th district of Tehran, 2) soft social infrastructure has a significant impact on the social development of the 10th district of Tehran. 3) hard social infrastructure has a significant impact on the cultural development of the 10th district of Tehran, 4) hard social infrastructure has a significant impact on the social development of the 10th district of Tehran, and 5) cultural development has a significant impact on the development Has a community in District 10 of Tehran.
ناهی، محمدحسین. (1394). توسعه فرهنگی ضرورت توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 6 (22)، 1-23.
جعفری، محبوبه.، اسلاملوئیان، کریم.، هادیان، ابراهیم. و صمدی، علی حسین. (1393). اثر کیفیت زیر ساخت اجتماعی بر رشد اقتصادی در یک اقتصاد غنی از طبیعی: مورد ایران، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 3 (12)، 20-60.
حسن پور، عرفان.، برمایه ور، بهنود. و کوکبی، لیلا. (1400). تحلیلی بر تأمین زیرساختهای اجتماعی پایدار در مقیاس محلی در راستای مدیریت پایدار (مطالعة موردی: شهر یزد)، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 9 (4)، 1033-1056.
عرفان نیا، امین و خیراندیش، مسعود و محمدی خیاره، محسن. (1398)، اهمیت زیرساخت اقتصادی و اجتماعی در توسعه اقتصادی، چهارمین کنفرانس ملی در مدیریت، حسابداری و اقتصاد با تاکید بر بازاریابی منطقه ای و جهانی، تهران، https://civilica.com/doc/915227
مولایی آرایی، مهدی. (1396)، کتاب توسعه فرهنگی در ایران، انتشارات کتاب فردا.
نصرالهی وسطی، لیلا. (1402). نقش حکمرانی خوب در تاثیرگذاری رسانه های مبتنی بر فناوری بر توسعه پایدار (مورد مطالعه: دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی دانشگاه تهران)، مجله توسعه اجتماعی doi: 10.22055/qjsd.2023.42483.2753
یاگونبر، گری.، مک فارلندون، رابرت. و جاکبز، گری. (1397)، توسعه اجتماعی، ترجمه مسعود آرایی نژاد و مریم صرافی، انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
Al Shawabkeh, R. K., Alobaidat, E., Alhaddad, M. I. and Alzouby, A. M. (2022), The role of social infrastructure services in developing the city centre planning: A framework for delivering sustainable cities in Jordan, Ain Shams Engineering Journal, Vol. 13, p. 101800
Azhari, S (2014). The role of women in the development of agriculture in Indonesia. Journal
of Adolescent health. Vol. 11 No. 2, pp. 56-78.
Bogoviz, A.V., Lobova, S.V. and Alekseev, A.N. (2021), “Social development versus economic growth: current contradictions and perspectives of convergence”, International Journal of Sociology and Social Policy, Vol. 41 No. 1/2, pp. 3-14.
Grum, B. and Kobal Grum, D. (2020), “Concepts of social sustainability based on social infrastructure and quality of life”, Facilities, Vol. 38 No. 11/12, pp. 783-800.
Itohara, G; Hoqueh, A (2015). The role of participation in women’s economic activities in Bangladesh. Journal of Adolescent Research. Vol. 5 No. 1, pp. 96-112.
Latham A, and Layton J. (2019), Social infrastructure and the public life of cities: Studying urban sociality and public spaces. Geography Compass. Vol. 13, e12444. https://doi.org/10.1111/gec3.12444
Latham, A. and Layton, J. (2022) Social infrastructure: why it matters and how urban geographers might study it, Urban Geography, Vol. 43 No. 5, pp. 659-668.
Theodosia, H (2018). Rural women in local food production: between entrepreneurial plans and family strategy (Greece case study). Journal of Research in Personality. Vol. 28 pp. 453-460.
Zheng, J. (2023). Rethinking the growth machine logic in cultural development: Urban sculpture planning in Shanghai. China Information, Vol. 37 No. 1, pp. 24-50.
Journal of Iranian Social Development Studies (JISDS)
2024 (Autumn), Vol. 16, No. 4
The effect of social infrastructure on the social and cultural development of society (Case of women in district 10 of Tehran)
Leila Nasrolahi Vosta1
Assistant Professor, Department of Social Sciences-Sociology, Faculty of Literature, Humanities and Social Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran (Corresponding Author)
Sima Ajamloo2
Department of Social Sciences-Sociology, Faculty of Literature, Humanities and Social Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
Abstract: This study aims to evaluate of the impact of social infrastructure on the social and cultural development of the society, which was carried out on the women of the 10th district of Tehran. Philosophical foundations of the current research are rooted in positivism and survey-based research strategy in a single-section way. The participants in the research included women living in District 10 of Tehran Municipality. Using available sampling, 388 people were surveyed and the resulting data were analyzed through structural equation modeling. In order to collect data, a standard questionnaire taken from the research literature was used. The validity and reliability of the measurement tool was also checked and confirmed through Cronbach's alpha and confirmatory factor analysis. The results of the hypothesis test showed that 1) soft social infrastructure has a significant impact on the cultural development of the 10th district of Tehran, 2) soft social infrastructure has a significant impact on the social development of the 10th district of Tehran. 3) hard social infrastructure has a significant impact on the cultural development of the 10th district of Tehran, 4) hard social infrastructure has a significant impact on the social development of the 10th district of Tehran, and 5) cultural development has a significant impact on the development Has a community in District 10 of Tehran.
Keywords: Hard social infrastructure, Soft social infrastructure, Social development, Cultural development, Tehran Municipality.
[1] Email: leila.nasrolahi@ srbiau.ac.ir (Corresponding Author)
[2] Email: simaajamlou@gmail.com
تأثیر زیرساختهای اجتماعی بر توسعه اجتماعی - فرهنگی جامعه (مورد مطالعه: زنان منطقه 10 شهر تهران)
لیلا نصرالهی وسطی1، سیما عجملو2 *
تاریخ دریافت مقاله: 10/03/1403 تاریخ پذیرش مقاله: 23/04/1403
چکیده
هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی تأثیر زیرساختهای اجتماعی بر توسعه اجتماعی و فرهنگی جامعه است که روی زنان منطقه 10 شهر تهران انجام شده است. مبانی فلسفی پژوهش حاضر ریشه در اثبات گرایی و استراتژی پژوهش مبتنی بر پیمایش و به شیوه تک مقطعی است. مشارکت کنندگان در پژوهش مشتمل بر زنان ساکن منطقه 10 شهرداری تهران بود. با استفاده از نمونه گیری در دسترس، از 388 نفر نظرسنجی به عمل آمد و داده های حاصل از طریق مدل سازی معادلات ساختاری تحلیل شد. به منظور گردآوری داده ها نیز از پرسشنامه استاندارد برگرفته از ادبیات پژوهش استفاده شد. روایی و پایایی ابزار سنجش نیز از طریق آلفای کرونباخ و تحلیل عاملی تاییدی مورد بررسی و تایید قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان داد که 1) زیرساختهای اجتماعی نرم تاثیر معنی داری بر توسعه فرهنگی منطقه 10 شهر تهران دارد، 2) زیرساختهای اجتماعی نرم تاثیر معنی داری بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران دارد، 3) زیرساختهای اجتماعی سخت تاثیر معنی داری بر توسعه فرهنگی منطقه 10 شهر تهران دارد، 4) زیرساختهای اجتماعی سخت تاثیر معنی داری بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران دارد، و 5) توسعه فرهنگی تاثیر معنی داری بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران دارد.
واژگان کلیدی: زیرساخت اجتماعی سخت، زیرساخت اجتماعی نرم، توسعه اجتماعی، توسعه فرهنگی، شهرداری تهران
1. مقدمه
زيرساختهای اجتماعي اشاره به فضاها، مکانها، برنامهها و امکاناتي دارد كه مکانهاي زيست جمعي چون شهرها در اختيار انسانها و اجتماعات براي تعامل، گفتگو، همکاري و شراكت قرار ميدهند و کیفیت زندگی را در یک جامعه حفظ و بهبود می‌بخشند (فرولوا و همکاران3، 2016). زیرساختهای اجتماعی می‌توانند نقاط کانونی برای فعالیت‌های اجتماعی و مکان‌هایی برای ملاقات و ارتباط افراد فراهم کنند. زیرساختهای اجتماعی باید متناسب با سنین، فرهنگ‌ها، توانایی‌ها و زمینه‌های اجتماعی- اقتصادی مختلف فراهم شود. زیرساختهای اجتماعی می‌تواند با فعال کردن زندگی، فرصت‌های یادگیری، تعاملات اجتماعی و حمایت از برنامه‌هایی که به مردم در نوآوری، ابراز وجود و سازگاری با رویدادهای مهم زندگی کمک می‌کند، به ایجاد سرمایه اجتماعی و ساختار جامعه کمک کند (لاتام و لیتون4، 2022). پيامد مثبت زيرساختهای اجتماعی انسجام و همبستگي اجتماعي و افزايش توسعه اقتصادي محلي خواهد بود. از آنجايي كه زيرساختهای اجتماعي نقش مهمي در ايجاد جامعهاي منسجم، تابآور و پايدار دارد، كمتر سياستگذار و برنامهريزي شهري است كه بتواند نسبت به آن بيتوجه باشد. موضوع مهم این است که زیرساخت‌ها بُردارهای کلیدی سیاست و قدرت هستند و توجه به زیرساخت‌ها برای از بین بردن نابرابریهای اجتماعی- محیطی در محیط شهرنشینی لازم و ضروری است (ویکفیلد5، 2018). در پاسخ به این سوال که چرا زیرساختهای اجتماعی مهم هستند، باید گفت محیط یکی از موضوعاتی است که به ویژه در زمینه توسعه اجتماعی جامعه مورد توجه قرار گرفته است و شاخص توسعه اجتماعی ممکن است سطح زیرساختهای اجتماعی از جمله سازمان‌های بهداشتی، آموزشی، مسکن، فرهنگ، خدمات اجتماعی و خدمات عمومی را تحت تأثیر قرار دهد (پوگربینسکی6، 2016). تأثیر اجتماعی زیرساخت‌ها به چرخه حیات آن (طراحی، ساخت، بهرهبرداری و دسترسی) بستگی دارد (سیرا و همکاران7، 2017). گسترش و توسعه زیرساختهای اجتماعی در جوامع باعث توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری مطلوب، فضای کسبوکار، روند مثبت مهاجرت نیروی کار به منطقه خواهد شد که این امر از طریق جذب سرمایه‌گذاری، بالا بردن استانداردهای زندگی مردم و افزایش خدمات مطلوب امکانپذیر خواهد شد (وینگرادوا و همکاران8، 2015). با گسترش تراکم جمعیتی در شهرها به خصوص در کلانشهرها مشکلات شهری زیادی وجود دارد. از میان مناطق 22 گانه شهر تهران، منطقه 10 جزو شلوغترین مناطق تهران است. بررسیها نشان داده است که منطقه 10 شهر تهران از جمله مناطقی است که با چالشهای شهری زیادی مواجه است از جمله این چالش‌ها میتوان به مهاجرت بیرویه از شهرهای مختلف به این منطقه اشاره کرد. از آنجایی که تراکم مسکن در این منطقه زیاد است و قیمت اجاره خانه در این منطقه نسبت به سایر مناطق مناسبتر است، در نتیجه شاهد سکنی گزیدن حجم زیادی از مهاجران در این منطقه شهری هستیم. فشردگی و تراکم جمعیت در این محدوده از پایتخت به حدی است که هم اکنون چهار برابر استاندارد جمعیت در آنجا زندگی می‌کنند. همچنین بررسیها نشان می‌دهد که یکی از چالشهای مهم این منطقه وجود حملونقل عمومی ناکافی و فرسوده است، تنها 4 ایستگاه مترو در منطقه 10 تهران وجود دارد و اتوبوسهایی که در این منطقه تردد می‌کنند، ناکافی و اغلب فرسوده و از رده خارج هستند. از دیگر بحرانهای این منطقه میتوان به وجود خانهها، مدارس و مراکز درمانی فرسوده و ناایمن در برابر حوادث طبیعی علیالخصوص زلزله اشاره کرد که نیازمند بازسازی، نوسازی و اقدامات مؤثر در این زمینه میباشند. پدیده کودکان کار و خیابانی یکی دیگر از معضلات منطقه 10 شهر تهران میباشد. گسترش این پدیده به حدی است که چهره کوچه و خیابانهای این منطقه از شهر تهران را به شدت زشت و زننده کرده است. در واقع عواملی چون نارسایی نهادهای اجتماعی‌کننده‌ای مثل خانواده و مدرسه، فقر اقتصادی خانواده‌های کودکان خیابانی و ناتوانی آنها در انطباق با شیوه‌های زندگی شهرهای بزرگ، آلودگی و آسیب‌زا بودن محلات حاشیه شهری، فقدان نظارت کافی از سوی سازمان‌های مسئول، و الگوهای نادرست کنش متقابل بین شهروندان و کودکان خیابانی، همه دست به دست هم داده‌اند تا پدیده کودکان خیابانی، کماکان به عنوان مشکلی صعب‌العبور در بسیاری از مناطق شهری تهران خودنمایی کند. پژوهش‌های پیشین نشان میدهند بومیسازی و بکارگیری مدل ارزیابی توسعه پایدار زیرساخت‌ها برای ایران بررسی شده است. با وجود این، پژوهش‌های انجام شده در زمینه تأمین زیرساختهای اجتماعی و اثراتی که بر توسعه اجتماعی-فرهنگی جوامع دارد، محدود است و راهکارهایی عملیاتی برای تدارک این نوع زیرساخت‌ها که در تناسب با اهداف و عملکرد کشورهای در حال توسعه باشد، ارائه نشده است. همچنین مرور پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که از میان مناطق 22 گانه شهر تهران، تاکنون به صورت اخص زیرساختهای اجتماعی موجود در منطقه 10 شهر تهران که جزو یکی از مهمترین و بزرگترین مناطق شهرداری تهران است مورد توجه و بررسی قرار گرفته نشده است. بنابراین انجام این پژوهش به درک بهتر امکان تحققپذیری اهداف توسعه اجتماعی - فرهنگی از طریق تأمین زیرساختهای اجتماعی کمک خواهد کرد. از اینرو هدف اصلی پژوهش حاضر مطالعه تأثیر زیرساختهای اجتماعی بر توسعه اجتماعی - فرهنگی از منظر زنان ساکن منطقه 10 شهر تهران میباشد.
2. پیشینه پژوهش
حسن پور و همکاران (1400) با انجام مطالعة موردی روی پروژة فرهنگی، مسکونی و ورزشی جوانان یزد، راهکارهایی را در راستای توسعه اجتماعی و فرهنگی و همسو با مدیریت پایداری پروژه و برای تأمین زیرساخت های اجتماعی پایدار در پروژه‌های زیرساختی ارائه کردند. عرفان نیا و همکاران (1398) براهمیت زیرساخت اقتصادی و اجتماعی در توسعه اقتصادی تاکید کرده و بیان داشتند که دسترسی به زیرساخت های کافی و کارآمد نه تنها باعث پیشرفت صنعتی شدن میشود بلکه کیفیت زندگی مردم را نیز بهبود می بخشد. نادری (1395) با بررسی دادههای 36 کشور طی دوره زمانی 2000-2014، نشان داد که یک رابطه مثبت معناداری بین متغیرهای مستقل (زیرساخت آب، زیرساخت حملونقل ریلی، زیرساخت حملونقل هوایی، دسترسی به اینترنت) با تولید ناخالص داخلی سرانه به عنوان متغیر وابسته میباشد. به عبارت دیگر افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساختهای اقتصادی و اجتماعی مذکور باعث افزایش رشد اقتصادی در کشورهای مورد مطالعه می شود. جعفری و همکاران (1393) تاثیر کیفیت زیر ساخت اجتماعی بر رشد اقتصادی در یک اقتصاد غنی از منابع طبیعی تجدیدناپذیر را بررسی کرده و به این نتیجه رسیدند که اگر منابع طبیعی تجدیدناپذیر موجب تخریب زیرساخت اجتماعی گردد، تاثیر مثبت منابع بر رشد اقتصادی کاهش خواهد یافت و حتی تحت شرایطی می‌تواند تاثیر منفی بر رشد اقتصادی داشته باشد. لاتام و لیتون9 (2022) منشأ فکری مفهوم زیرساخت اجتماعی را مشخص نموده و روش‌های مختلف استفاده از زیرساختهای اجتماعی در جغرافیای شهری را بررسی کردند. آنها بر این باورند که زیرساخت های اجتماعی برای توسعه جوامع شهری و ایجاد یک شهر خوب ضروری می باشند. آلشوابکه و همکاران10 (2022) دریافتند که خدمات زیرساخت اجتماعی در توسعه برنامه‌ریزی مرکز شهرهای اردن موثر است این محققان چارچوبی شامل مجموعه‌ای از توصیه‌های چند وجهی مرتبط با برنامه‌ریزی خدمات و امکانات زیرساخت اجتماعی در اطراف بافت مرکز شهر و اطلاع‌رسانی برای توسعه آینده شهرهای اردن ارائه کردند. گرام و کوبال گرام11 (2020) به این نتیجه رسیدند که زیرساختهای اجتماعی باکیفیت منجر به کیفیت عمومی زندگی مردم در محیط ساخته شده میشود و این به پایداری اجتماعی میانجامد. آنها مدلی ارائه کردند که نشان‌دهنده پیوند بین زیرساختهای اجتماعی (تجهیزات کاربردی، زیرساختهای عمومی، اشیاء حیاتی و اصولی) و بین عوامل درون ساختار کیفیت زندگی (کاربران، کیفیت زندگی، بازتاب‌ها) است. لاتام و لیتون12 (2019) بیان داشتند که تمرکز بر زیرساختهای اجتماعی به شناخت ابعاد فضاهای عمومی اغلب نادیده گرفته شده و کم ارزش کمک می‌کند. در توسعه مفهوم زیرساخت اجتماعی، این محققان چهار رشته مرتبط پژوهش علمی اجتماعی را گرد هم آوردند: کار بر روی زیرساخت؛ عمومی بودن و فضای عمومی؛ اجتماعی بودن و برخورد؛ و سیاست تأمین رویکرد زیرساختی به موضوع فضای عمومی. فرولووا و دیگران13 (2016) به تحلیل چالش‌ها و گرایش‌های اصلی در عملکرد زیرساختهای اجتماعی سرزمین‌های روسیه و عوامل توسعه آن پرداختند. این مطالعه نشان داد که عوامل اجتماعی- فرهنگی می‌تواند به عنوان منابع شکلگیری جذابیت سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساختهای اجتماعی عمل کند. مرور پیشینه تجربی پژوهش در داخل و خارج از کشور گویای آن است که اولا این مطالعات عمدتا تاثیر زیرساخت های اقتصادی را در کنار زیرساخت های اجتماعی بر توسعه بویژه جنبه اقتصادی آن مد نظر قرار داده اند (عرفان نیا و همکاران، 1398؛ نادری، 1395؛ جعفری و همکاران، 1393). برخی دیگر صرفا بر عناصر و مولفههای زیرساخت های اجتماعی با محوریت توسعه پایدار شهری تمرکز نموده اند (آلشوابکه و همکاران، 2022؛ گرام و کوبال گرام، 2020؛ لاتام و لیتون، 2019؛ فرولووا و دیگران، 2016). هیچ یک از مطالعات قبلی به طور مشخص رابطه زیرساختهای اجتماعی (سخت و نرم) را بر توسعه از جنبه های اجتماعی و فرهنگی مورد بررسی قرار نداده است.
3. توسعه فرضيهها
زیرساخت اجتماعی ترکیب به هم وابسته ای از تسهیلات، مکان ها، فضاها، برنامه ها، پروژه ها، خدمات و شبکه هایی است که استاندارد زیستن و کیفیت زندگی را در یک اجتماع محله ای حفظ کرده و بهبود می دهد. به عبارت دیگر زیرساخت اجتماعی همچون چسبی است که اعضای اجتماع را کنار هم نگه می دارد. زیرساخت اجتماعی منبع حیاتی و بخشی از حس مکان و بخشی از هویت است. در طرح لندن هم-مکانی14 تسهیلات زیرساخت اجتماعی با یکدیگر و با توسعه مسکونی مهم شمرده شده تا مجریان طرح بتوانند به تامین نیازهای مسکن و زیرساخت اجتماعی با هم و در یک زمان کمک کنند (لی15، 2020). زیرساخت اجتماعی را می توان به دو گونه سخت و نرم تقسیم کرد. زیرساخت اجتماعی نرم، مفهومی از تعامل، گفتگو، همکاری و شراکت افراد در محیط اجتماعی شهری است. پیامد مثبت چنین زیرساختی انسجام و همبستگی اجتماعی و افزایش توسعه اقتصادی اجتماع محلی خواهد بود. از آن جایی که زیرساخت اجتماعی نقش مهمی در ایجاد جامعه ای منسجم، تاب آور و پایدار دارد، کمتر سیاست گذاری و برنامه ریزی شهری است که می تواند نسبت به آن بی توجه باشد (کارمانا16، 2020). در واقع، زیرساخت اجتماعی نرم مشتمل بر برنامه ها، منابع، خدمات، و توسعه اجتماع محلی و فرهنگی است. زیرساخت اجتماعی سخت مفهومی است که در چند سال گذشته مورد توجه جامعه شناسان شهری، سیاست گذاران، برنامه ریزان، مدیران و فعالان مدنی قرار گرفته است. این مفهوم اشاره به فضاها، مکان ها، برنامه ها و امکاناتی دارد که مکان های زیست جمعی چون شهرها در اختیار آدم ها و اجتماعات قرار می دهند (هوبارد17، 2018). زیرساخت اجتماعی سخت مشتمل بر تسهیلات و مراکز بهداشتی، تسهیلات آموزشی، فضاهای فراغتی، پاسگاه های پلیس، ساختمان های آتش نشانی و اورژانس، تسهیلات فرهنگی و هنری و دیگر تسهیلات محله است. توسعه زیرساخت های اجتماعی می تواند اثرات مثبتی بر توسعه جوامع هم از نظر اجتماعی و هم از نظر فرهنگی داشته باشد. توسعه اجتماعی از دیدگاههای متفاوت معناهای مختلفی را داراست؛ دورکيم آن را گذر از جامعه سنتی به صنعتی یا مدرن از طریق تقسیم کار می پنداشت و سایرین آنرا به معنی سرمایه اجتماعی، هویت انسانی، عقلانیت ارتباطی، اعتماد، انسان بودن و غیره در نظر می گرفتند. در سال 1995 توسعه اجتماعی به مفهوم مبارزه با فقر مطرح شد که مسئولیت اصلی مقابله با فقر به عهده دولت‌های ملی و نظارت بر آن را اجتماع بین‌المللی عهده دار شده بود (مایرز18، 2022). این نظارت در بیانیه ژنو بر رعایت حقوق بشر، بخشودگی بدهیهای خارجی کشورهای فقیر، تجارت خارجی کشورها، سرمایه‌گذاری در بخش‌های اجتماعی و نقش بانک جهانی تاکید داشت. شاخص‌های توسعه اجتماعی نیز عبارت بودند از: دسترسی به خدمات آموزشی، درصد جمعیت با سواد، طول عمر، میزان مرگ و میر نوزادان، سوء تغذیه و تغذیه مناسب، سطح بهداشت و کنترل بیماری ها، مسکن مناسب، برابری زن و مرد و ... مهمترین موضوع از این نظر توسعه انسانی و آنهم در عمل به معنی مقابله با فقر و نابرابری است که باید با سیاستگذاریهای اجتماعی تامین شود (راب19، 2023). عدم توجه به دو عامل انسجام و یگانگی به صورت آسیب‌های اجتماعی، طراوت و شادابی حیات اجتماعی را تهدید می کند. کانون بحث توسعه اجتماعی اجتماع جامعه‌ای20 است، که مطابق آن همه ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی مطمع نظر است چه در سطح خرد و کلان و چه از نظر جنبه‌های عینی و ذهنی (نصرالهی وسطی، 1402). تحقیقات نشان داده که زیرساختهای اجتماعی می‌تواند اثرات قابل توجهی بر توسعه اجتماعی داشته باشد. به عنوان مثال، زیرساخت های اجتماعی خوب به تشویق انسجام اجتماعی کمک می کند. فضاهای باز و تسهیلاتی که مکان ها و فرصت هایی را برای تعامل، مشارکت، و درگیر شدن متعهدانه فراهم می کند به همبستگی اجتماع محلی می انجامند (پاتنام21، 2013). مچنین، حمایت از اجتماعات متنوع و ایجاد اجتماعات پایدار را در پی دارد. برای پرورش ترکیبی از فرهنگ ها، سنین، مهارت و مانند این ها باید زیرساخت اجتماعی را تامین کرد. این اقدام سبب می شود تا فرصت هایی برای شماری از فعالیت های تفریحی و عرضه هنری که افراد و هویت اجتماع محلی را تقویت می کند، پدید آیند (سیمون22، 2020). همچنین، زیرساخت اجتماعی با افزایش حس تعلق و مشارکت می تواند نقش مهمی در پایداری اجتماعات داشته باشد. به طور کلی زیرساخت های اجتماعی از سه بعد مختلف و وابسته به هم تشکیل شده است که عبارتند از: 1. ساختمان ها، تأسیسات و فضاهای باز که همه افراد به نوعی به آنها وابسته هستند. 2. خدمات و سازمان هایی مانند مراکز بهداشتی، آموزشی و امنیتی که بودجه خود را از طریق مالیات تامین می کنند. 3. مربوط به جوامع قوی و سالم است که به آنها سرمایه اجتماعی میگویند. زیرساخت های اجتماعی فراتر از فراهم کردن امکانات فیزیکی است (جیرنگسووان23، 2014). بنابراین، عناصری که به عنوان زیرساخت «نرم» (مثل تامین منابع سرمایه، حصول اطمینان از وجود برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب دولت، و پاسخگویی در تأمین زیرساخت‌ها) و زیرساختهای «سخت» (مثل ارائه خدمات اساسی همچون مراکز آموزشی و بهداشتی، آب، گاز و برق، زباله، وسایل حمل و نقل و غیره) در نظر گرفته می‌شوند، برای توسعه اجتماعی جوامع عاملی اساسی قلمداد می شود. زیرساخت های نرم با ویژگی های خاص خود، هم سلامت فردی و هم رفاه جامعه را در مسیر توسعه اجتماعی قرار می دهد. خدمات اجتماعی منصفانه، در دسترس و مناسب، توسعه مهارت‌ها، دانش و توانایی‌های فردی و ارتقای شبکه‌های محلی، افزایش روابط مشارکتی به عنوان مولفه هایی کلیدی در توسعه اجتماعی بوده و قابل سنجش و اندازه گیری هستند که در این میان، زیرساخت های اجتماعی به تقویت این عوامل کمک شایانی می نماید (بهزادی و همکاران، 1402). بر اساس مباحث ذکر شده، می توان فرضیههای زیر را ارئه نمود:
فرضیه اول: زیرساختهای اجتماعی نرم بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است.
فرضیه دوم: زیرساختهای اجتماعی سخت بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است.
زیرساخت های اجتماعی ترکیبی از امکانات، مکان ها، فضاها، برنامه ها، پروژه ها، خدمات و شبکه های مرتبط با هم هستند که حفظ و بهبود می یابند (هیچن24، 2019). به عبارت دیگر، این زیرساخت نشان دهنده فراهم بودن و در دسترس بودن امکانات (شامل روابط اجتماعی و معنوی، سلامت و رفاه، آموزش، اشتغال، اوقات فراغت است. و غیره) که از شکل گیری، توسعه و حفظ کیفیت زندگی پشتیبانی می کند (فولمن25، 2019). در تعریف زیرساخت های اجتماعی می توان گفت: زیرساخت های اجتماعی کوششی است طرح شده برای نفوذ در افکار عمومی از طریق کار و عمل صحیح و قابل قبول، زیرساخت های اجتماعی در بیدار ساختن روح مسئولیت اجتماعی در موسسات و سازمان ها خدمات ارزشمندی صورت داده و با فعالیت‌هاي خود به رفاه حال مردم اجتماع به بسط تفاهم و هماهنگی میان طبقات مختلف، کمک شایان کرده است (ایوریس26، 2022). مهمترین عناصر زیرساخت اجتماعی عبارتند از: امکانات اجتماعی (شامل ساختمان هایی که طیف وسیعی از خدمات و امکانات را برای شهروندان فراهم می کنند؛ مانند عبادتگاه ها، بیمارستان ها، مراکز بهداشتی و غیره)، خدمات اجتماعی (از جمله برنامه هایی که برای جامعه مفید است و شرایط اجتماعی بهتری را برای شهروندان فراهم می‌کند؛ مانند آموزشی (مدرسه)، کتابخانه، ورزشی و غیره) و حمایتهای زیرساختهای فیزیکی (از جمله عناصر شهری که موجب رونق و بهبود سبک زندگی و رضایت جامعه می شود؛ مانند شبکه ها و امکانات برای عابران پیاده، دوچرخه سواری، امکانات خرید و غیره (کوپس27، 2019؛ چن28، 2020). این نوع از زیرساخت ها موجب شکل گیری همبستگی اجتماعی، همگرایی فرهنگی و هم افزایی اقتصاد محلی می شوند و درنتیجه می توانند نقش مهمی در ایجاد جامعه ای منسجم، تاب آور و پایدار بازی کنند. به این ترتیب کمتر برنامه ریزی شهری است که بتواند به آن بی توجه باشد (کارول29، 2018). مفهوم توسعه اجتماعی و فرهنگی نتیجه آگاهی از پیوندهای جهانی بین مشکلات فزاینده زیست محیطی، فقر و نابرابری و نگرانی در مورد آینده ای سالم برای بشر است و نیازمند چارچوب های موثر و هدفمندی است که در نظر گرفتن سه موضوع محیطی، اجتماعی و فرهنگی را تضمین کند. جنبه های اقتصادی. از این دیدگاه، پروژه‌های زیربنایی می‌توانند فرصت‌های مهمی را برای فرآیند کلی توسعه (رشد اقتصادی، پیشرفت اقتصادی، توسعه اقتصادی، توسعه انسانی و توسعه اجتماعی و فرهنگی) (اهرکامپ30، 2022) و نیز دستیابی به اهداف توسعه فرهنگی (به عنوان راه آینده توسعه معقول و همه جانبه) فراهم کنند (کندی31، 2021). توسعه فرهنگی عبارت است از توزیع عادلانه امکانات و فرصت‌های فرهنگی برای تمام شهروندان. در بعد پویایی معطوف به ایجاد تغییر و تحول در عناصر فرهنگ به منظور انطباق آن با شرایط زمانی و مکانی و در نتیجه پاسخ گو به نیازهای زمانه است (مولایی آرایی، 1396). اهميت توسعه فرهنگي به ويژه در حال حاضر تا بدان پايه است كه سازمان جهاني يونسكو دهه 1997-1987 را دهه توسعه فرهنگي ناميده بود. از نگاه يونسكو، دستيابي به توسعه فرهنگي در عرصه وسيع فرهنگي، فعاليتهايي همچون ميراث فرهنگي، مطالب چاپي و ادبيات، موسيقي، هنرهاي نمايشي، هنرهاي تجسمي، سينما و عكاسي، راديو و تلويزيون و فعاليت هاي اجتماعی-فرهنگي، ورزش ها و بازي ها و طبيعت و محيط زيست را در بر مي گيرد (یاگونبر و همکاران، 1397). تحقیقات انجام شده در زمینه زیرساخت های اجتماعی محدود می باشد. با این حال، نتایج آنها نشان می‌دهد که این زیرساخت ها جوامع را به هدف توسعه فرهنگی نزدیک می کند (لئو32، 2022). به عنوان مثال، سرمایه گذاری در مکان ها و فضاهای مشوق فعالیت و ورزش، موجب صرفه جویی های قابل توجه در هزینه های بهداشتی و درمانی می شود. زندگی در مکانی که ۸۰۰ متر با پارک یا مراکز ورزشی فاصله دارد، این احتمال را افزایش می دهد که کودکان و نوجوانان از این تسهیلات استفاده کرده و در آن ها پیاده روی کرده یا دوچرخه سواری کنند (اشمیت33، 2021). همچنین فرصت‌های یادگیری افزایش یافته و می تواند به افراد برای این که نوآور باشند و خود را بیان کنند، کمک کند. پیامدهای مثبت دیگر بهبود رضایت شخصی و رفاه است. از سوی دیگر تعامل اجتماعی افزایش یافته، فهم فرهنگی و انسجام/هویت اجتماع محلی بیشتر می شوند (ناصر34، 2021). با عنایت به مباحث فوق الذکر می توان فرضیه های زیر را پیشنهاد نمود:
فرضیه سوم: زیرساختهای اجتماعی نرم بر توسعه فرهنگی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است.
فرضیه چهارم: زیرساختهای اجتماعی سخت بر توسعه فرهنگی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است.
فرهنگ دیگر به عنوان بعد کمک و یاري دهنده یا زینت بخش توسعه در نظر گرفته نمی شود، بلکه به فرهنگ به مثابه بافت جامعه در ارتباط با توسعه و به عنوان نیروي درونی جامعه توجه می شود. از اینرو، باید عوامل فرهنگی به عنوان جزء لاینفک برنامه هاي توسعه اقتصادي، اجتماعی و سیاسی در نظر گرفته شوند و به بسترهاي تاریخی و اجتماعی و فرهنگی جامعه مورد نظر توجه کامل بشود، تا توسعه متوازن و پایداري امکان پذیر گردد. توسعه واقعی اجتماعی، اقتصادي و سیاسی در جامعه اي تحقق بپذیرد باید اساس آن فرهنگی باشد. ین رویکرد با پذیرش پیش فرض هاي چرخش فرهنگی و پساساختارگرایی امکانپذیر است. در این رویکرد همه ابعاد جامعه فرهنگی دیده می شود، و هیچ نقطه اي از جامعه اعم از اقتصادي و اجتماعی خارج از مقوله فرهنگ قرار نمی گیرد. جامعه انسانی جامعه اي فرهنگی دیده می شود که حاوي ابعاد فرهنگ اقتصادي، فرهنگ اجتماعی و فرهنگ سیاسی است. فرهنگ و مقوله هاي فرهنگی شامل توجه به ارزش هاي انسانی و اجتماعی از جمله عدالت و کرامت انسانی، در آن مورد تأکید قرار گرفته است. در واقع توسعه اجتماعی به عنوان توسعه اي مردم محور، شهروندمحور و مشارکت محور تلقی می شود که باید مبتنی بر ویژگی هاي فرهنگ محلی باشد (پناهی، 1394). بر این اساس می توان فرضیه زیر را پیشنهاد نمود:
فرضیه پنجم: توسعه فرهنگی بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است.
3-1. مدل مفهومی
شهرها به زیرساختهای اجتماعی نیاز دارند، مکان‌هایی که از ارتباط اجتماعی در محلهها و جوامع مختلف پشتیبانی می‌کنند. در مواجهه با مشکلات اقتصادی در بسیاری از نقاط، تأمین چنین زیرساخت‌هایی در معرض تهدید قرار دارد. برای حفاظت از چنین زیرساخت‌هایی، داشتن استدلال‌های قوی برای تأمین، نگهداری و حفاظت از آنها مهم است. زیرساختهای اجتماعی به هر نحوی زندگی در شهرها را قابل سکونت می‌کنند. قابل سکونت به این دلیل که آنها برای طیف وسیعی از خدمات ضروری و در دسترس، مقرون به صرفه هستند. این نه تنها از نظر کیفیت زندگی مهم است، بلکه می‌تواند پیامدهای عمیقی بر شانس زندگی، رفاه، سلامت جسمی و روانی افراد داشته باشد. زیرساخت دقیقاً به این دلیل مفید است که منجر به پویایی تسهیل فعالیت است. اندیشیدن به زیرساخت‌ها، فراهم کردن، دامنه، دسترسی، نگهداری و دوام آن می‌تواند به بررسی این موضوع کمک کند که چرا برخی شهرها نسبت به سایر شهرها قابل زندگی‌تر هستند، چرا شهرهای خاص نرخ مرگومیر پایین‌تری دارند، و چرا نرخ شادی و توزیع عادلانه‌تر منابع بالاتری دارند. زیرساخت‌ها را میتوان به عنوان راهی برای ایجاد ظرفیت در یک شهر و افزایش آزادی مردم برای پیگیری فعالیتها در نظر گرفت. به طور خاص زیرساختهای اجتماعی دارای دو بعد کلیدی هستند. اول، تأکید زیرساختهای اجتماعی بر تسهیل ارتباطات اجتماعی که وسعت، عمق و بافت‌های مختلف اجتماعی را که می‌تواند در شهرها رخ دهد، در پیش زمینه نشان می‌دهد. دوم و متعاقب آن، مناظر عمومی که بخش عمدهای از زندگی اجتماعی در آن جریان دارد، توسط فضاها و امکانات تأمین، حمایت و تسهیل میشود. زیرساختهای اجتماعی را به سمت مواردی سوق میدهند که از زندگی اجتماعی و توسعه اجتماعی- فرهنگی جوامع حمایت می‌کنند. زیرساختهای اجتماعی برای ایجاد شهرهای فراگیر، عادلانه و سرزنده اساسی و مهم هستند. زیرساخت‌ها معمولاً به عنوان ابزارهای قدرت در نظر گرفته می‌شوند. زیرساختهای اجتماعی تنها در صورتی به عنوان زیرساختهای اجتماعی عمل می‌کنند که در حال گسترش ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی جوامع باشند. شکل زیر مدل مفهومی پژوهش را نشان می دهد. در این مدل پیشنهاد شده است که زیرساخت های اجتماعی نرم و سخت به طور مستقیم بر توسعه فرهنگی و توسعه اجتماعی اثرگذار می باشد. به علاوه، زیرساختهای اجتماعی نرم و سخت جوامع به طور غیرمستقیم از طریق اثرگذاری بر توسعه فرهنگی می تواند بر توسعه اجتماعی جوامع اثرگذار باشد. سرانجام، در مدل پیشنهادی، توسعه فرهنگی به عنوان پیشایندی برای توسعه اجتماعی در نظر گرفته شده است.
شکل 1. مدل مفهومی پژوهش
4. روش شناسی
اين تحقيق از حيث هدف از نوع تحقيقات کاربردی ميباشد، زيرا به دنبال تحلیل تاثیر زیرساخت های اجتماعی بر توسعه اجتماعی-فرهنگی جامعه است و بر ارائه راهکارهای عملیاتی برای منطقه 10 شهرداری تهران تاکید دارد. همچنین، با توجه به اينکه در اين پژوهش از شیوه ميداني و پرسشنامه بهره گرفته می شود، و هدف آن تحلیل تاثیر زیرساخت های اجتماعی بر توسعه اجتماعی-فرهنگی جامعه می باشد؛ و اين هدف از طريق بهرهگيري از نقطه نظرات زنان ساکن در منطقه 10 شهرداری تهران دنبال شده است، بنابراين اين پژوهش از نوع توصيفي-پيمايشي و مبتنی بر مدل سازی معادلات ساختاری است. جامعه آماری پژوهش برای گردآوری پرسشنامه جهت انجام تحلیل های کمی شامل كليه زنان ساکن در منطقه 10 شهرداری تهران می باشد. در این پژوهش با توجه به اینکه از روش معادلات ساختاری (SEM) برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده میشود، اندازه حجم نمونه دیگر از روابط و فرمول های موجود به دست نخواهد آمد (کلانتری، 1388): در مرحله اول تعیین حجم نمونه میتوان گفت با توجه به اینکه حجم جامعه نامحدود است (سطح اطمینان 95% و حاشیه خطای 05/0) از جدول کرجسی و مورگان حجم نمونه 384 به دست میآید. اما در این مرحله آنچه باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد محاسبه حجم نمونه با استفاده از تعداد پارامترهای موجود در روش معادلات ساختاری میباشد. با عنایت به مدل پیشنهادی تحقیق و متغیرهای تعریف شده در مدل، تعداد 55 پارامتر در این مدل معادلات ساختاری (SEM) وجود دارد. بنابراین تعداد 275 حداقل حجم نمونه (5*55) و 550 حداکثر حجم نمونه (10*55) تخمین زده شد. در نهایت با توجه به جدول کرجسی و مورگان و حداقل و حداکثر حجم نمونه حاصل از مدل معادلات ساختاری (SEM) نمونهای 400 تایی در نظر گرفته شد. پرسشنامه نهایی شده (که از روایی و پایایی مناسب برخوردار بود) به تعداد تکثیر گردیده و طی مدت 4 ماه در ساعات مختلف شبانه روز (هشت صبح تا 9 شب) در منطقه 10 شهرداری تهران به شیوه در دسترس35 نسبت به پرسش از زنان ساکن این منطقه اقدام گردید. در نهایت، در میان پرسشنامههای توزیع شده 12 مورد از آنها ناقص تکمیل شد که از تحلیلها کنار گذاشته شد. در نهایت، 388 پرسشنامه مبنای تحلیل قرار گرفت. پرسشنامه مورد استفاده استاندارد بوده و مشتمل بر 25 سوال می باشد (جدول 1) که با استفاده از طیف لیکرت پنج گزینه ای، پیمایش صورت گرفت.
جدول 1. اجزای پرسشنامه مورد استفاده
متغیر | تعداد سوالات | منبع | ضریب آلفای کرونباخ |
زیرساختهای اجتماعی نرم | 10 | الشوابکه و همکاران36 (2022) | 0.728 |
زیرساختهای اجتماعی سخت | 5 | لاتام و لایتون37 (2019) | 0.893 |
توسعه اجتماعی | 5 | بوگویز و همکاران38 (2021) | 0.703 |
توسعه فرهنگی | 5 | ژنگ39 (2023) | 0.874 |
جهت تعيين روايي صوري، پرسشنامه تهيه شده در اختيار دو نفر از خبرگان دانشگاهی قرار گرفت و از آنها در مورد سؤالات پژوهش نظرخواهي گردید. پس از اعمال نظر آنان و انجام اصلاحات لازم، فرم نهايي پرسشنامه ها، تدوين و مورد استفاده قرار گرفت. به علاوه، روایی سازه نیز با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی ارزیابی شد که نتایج در بخش یافته ها ذکر شده است. براي تعيين پايايي پرسشنامه از روش آلفاي کرونباخ استفاده شد که ميزان آن بوسيله نرم افزار SPSS22 محاسبه گردید. پرسشنامه استاندارد به طور آزمايشي بين 30 زن ساکن منطقه 10 شهرداری تهران توزيع گردید و پس از جمعآوري، دادههاي آن مورد تحليل قرار گرفت. با توجه به اینکه تمامی مقادیر آلفای کرونباخ برای تمامی متغیرهای موجود در پرسشنامه زنان ساکن منطقه 10 شهرداری تهران بزرگتر از 69/0 می باشد، پایایی پرسشنامه در حد رضايت بخشی است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها جهت آزمون فرضیه های پنج گانه پژوهش از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است.
در نمونه مورد بررسي، تعداد کل پاسخ دهندگان 388 نفر بود که از اين تعداد، 214 نفر، معادل 15/55% را افراد متاهل و 174 نفر، معادل 85/5644 را افراد مجرد تشکيل مي دهند. در واقع، پاسخ دهندگان متاهل بیشتر از مجرد بود. 16/47% معادل با 183 نفر دارای مدرک کارشناسی، 16/30% معادل با 117 نفر دارای مدرک فوق دیپلم و پایینتر، و نیز 68/22% معادل با 88 نفر دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر ميباشند. در واقع، بیشترین پاسخگویان دارای مدارک کارشناسی و بالاتر بودند. همچنین، 21/40% معادل با 156 نفر در سن 30 تا 39 سال، 23/24% معادل با 94 نفر کمتر از 30 سال، 58/19% معادل با 76 نفر 40 تا 49 سال، و 98/15% معادل با 62 نفر 50 سال و بالاتر داشتند. از نظر پراکندگي مدت اقامت پاسخدهندگان در منطقه 10 شهرداری تهران، 33/44% (معادل با 172 نفر) در بین 5 تا 10 سال، 23/24% (معادل با 94 نفر) 10 تا 15 سال، 59/19% (معادل با 76 نفر) کمتر از 5 سال، و 86/11% (معادل با 46 نفر) بیش از 15 سال در این منطقه سکونت داشتند.
جدول 1. توزيع فراواني جنسيت پاسخ دهندگان در نمونه شهروندان زن منطقه 10 تهران
وضعیت تاهل | فراواني | درصد فراواني | درصد تجمعي |
|---|---|---|---|
مجرد | 174 | 85/44% | 85/44% |
متاهل | 214 | 15/55% | 100% |
فوق دیپلم و پایینتر | 117 | 16/30% | 16/30% |
ليسانس | 183 | 16/47% | 32/77% |
فوق ليسانس و بالاتر | 88 | 68/22% | 100% |
کمتر از30 سال | 94 | 23/24% | 23/24% |
30-39 سال | 156 | 21/40% | 44/64% |
40-49 سال | 76 | 58/19% | 02/84% |
50 سال و بالاتر | 62 | 98/15% | 100% |
کمتر از 5 سال | 76 | 59/19% | 59/19% |
5 تا 10 سال | 172 | 33/44% | 92/63% |
10 تا 15 سال | 94 | 23/24% | 15/88% |
بیش از 15 سال | 46 | 86/11% | 100% |
در این پژوهش، 4 متغیر شامل زیرساخت های اجتماعی نرم، زیرساخت های اجتماعی سخت، توسعه اجتماعی و توسعه فرهنگی وجود دارد که برای هر یک از سئوالات مربوطه، شاخصهاي توصيف داده ها شامل میانگین و انحراف معیار محاسبه و گزارش شده است. با عنایت به ادبیات پژوهش، مدل مدل مفهومی طراحی و فرضیه های پنج گانه مطرح گردید. به منظور بررسی روابط ساختاری میان متغیرهای توسعه اجتماعی، توسعه فرهنگی، زیرساخت های اجتماعی نرم و زیرساخت های اجتماعی سخت، از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. با این حال، سگارز و گراور40 (1993) توصيه کردند قبل از بررسي مدل ساختاری بايد مدل عاملي تاييدي مورد آزمون قرار گرفته و مورد تاييد قرار گيرد. تحليل عاملي تاييدي را مي توان به کمک نرم افزار آموس (AMOS) انجام داد. لازم به ذکر است که هر چه تعداد سوالاتي که يک متغير را مي سنجند بيشتر باشد تحليل عاملي تاييدي جواب دقيقتري مي دهد. با وجود اينکه روايي صوري اعتبار اين سئوالات را نشان داده بود با معنادار شدن بارهاي عاملي و با توجه به بزرگتر بودن بارهاي عاملي از 3/0 و قرار گرفتن شاخصهاي برازش مدل در محدوده مناسب نتايج تحليل عاملي تاييدي نيز نشان از اعتبار اين سئوالات دارد.
متغیر | گویه | میانگین | انحراف معیار | بار عاملی |
|---|---|---|---|---|
زیرساختهای اجتماعی نرم | من در گروه ها و شبکه های اجتماعی مشارکت می کنم | 4.05 | 1.241 | 0.81 |
من به نهادها و سازمان های عمومی و مدنی اعتماد دارم | 3.14 | 1.323 | 0.65 | |
من به اعضاء گروه ها و شبکه های اجتماعی و سایر شهروندان اعتماد دارم | 3.71 | 1.243 | 0.46 | |
من به جامعه حس تعلق و دلبستگی عاطفی دارم | 3.17 | 1.373 | 0.74 | |
به فرهنگ، هنجارها، و ارزش های حاکم بر جامعه ارج می نهم | 3.61 | 1.328 | 0.63 | |
در جامعه به فرصت های برابری با سایرین دسترسی دارم | 4.09 | 1.089 | 0.55 | |
من در یک جامعه مدنی (شهروندان آزاد در شرایط برابر تحت اصل حاکمیت قانون) زندگی میکنم | 3.87 | 1.261 | 0.39 | |
انجمن ها و ثمن ها (NGO) در جامعه حضور فعال و پررنگی دارند | 3.03 | 1.323 | 0.46 | |
انسجام و همبستگی اجتماعی در جامعه در حدل قابل قبولی است | 3.52 | 1.211 | 0.38 | |
تنوع دیدگاه ها و عقاید (سیاسی، مذهبی و ...) در جامعه وجود دارد | 3.81 | 1.099 | 0.58 | |
زیرساخت های اجتماعی سخت | اماکن یا تسهیلات عمومی همچون کتابخانه ها، موزه ها، گالری های هنری، دانشگاه ها، مدارس، میادین، و پارک ها | 3.06 | 1.337 | 0.77 |
اماکن تجاری همچون بازارها، فروشگاه ها، خشکشویی ها، کافه ها، آرایشگاه ها، سالنهای زیبایی، رستوران ها، خواروبارفروشی ها، فروشگاه های ابزار و مصالح، و دستفروشان خیابانی | 3.41 | 1.273 | 0.83 | |
امکان مربوط به فعالیت های تفریحی مثل باشگاه های ورزشی، زمین های ورزشی (فوتبال، بسکتبال، اسکیت، والیبال، و ...)، استخر، سینماها، تئاترها و ... | 3.38 | 1.175 | 0.62 | |
اماکن مذهبی از قبیل مساجد، کلیساها، مقبره ها، و ... | 3.16 | 1.249 | 0.57 | |
امکان حمل و نقل مثل ایستگاه های اتوبوس، مسیرهای پیاده روی، مسیرهای دوچرخه سواری، ایستگاه های مترو، مترو، اتوبوس و ... | 2.93 | 1.377 | 0.49 | |
توسعه اجتماعی | جامعه ما فرصت های اجتماعی برابری را برای مردان و زنان به وجود می آورد | 3.17 | 1.296 | 0.40 |
در جامعه ما، خدمات بهداشتی-درمانی در جامعه تا حدی رایگان ارائه می شود | 3.28 | 1.217 | 0.38 | |
اعضا جامعه در فعالیت های اجتماعی مشارکت می نمایند | 3.31 | 1.191 | 0.57 | |
در جامعه ما نظم اجتماعي حکمفرماست | 2.78 | 1.301 | 0.79 | |
جامعه ما مسئولیت رفاه افراد و خانواده ها را بر عهده دارد | 3.22 | 1.250 | 0.88 | |
توسعه فرهنگی | فرهنگ های موجود در جامعه ما، به تخریب همدیگر نمی پردازند | 3.15 | 1.265 | 0.72 |
در جامعه ما عقل گرایی حاکم است و به نقش عقل اهمیت داده می شود | 2.93 | 1.259 | 0.67 | |
باور دارم در جامعه آزادی بیان وجود دارد | 3.22 | 1.247 | 0.62 | |
وجود روابط اخلاقی و هنجارهای مناسب از ویژگی های شاخص جامعه ما است | 3.34 | 1.288 | 0.54 | |
در جامعه ما، امكانات پژوهشی نظير كتابخانه و مراكز اطلاع رساني و ... در اختیار شهروندان است | 3.17 | 1.278 | 0.47 |
مدل مفهومي با رعايت قواعد مربوط در استفاده از نرم افزار AMOS نسخه 26 ترسيم شد. لازم به توضيح است که زیرساخت های اجتماعی نرم با softinfrastructure، زیرساخت های اجتماعی سخت با hardinfrastructure، توسعه اجتماعی با socialdevelopment، و توسعه فرهنگی با culturaldevelopment نشان داده شده است.
شکل 2. خروجی حاصل از تحلیل معادلات ساختاری در حالت معنی داری
شاخص هاي برازش در جدول زیر نشان داده شده است. تقريباً همه شاخصها در محدوده مناسب قرار گرفته و قابل قبول هستند و ميتوان از کليت مدل اطمينان حاصل نمود. با توجه به شاخصهاي جزئي برازش يعني نسبت هاي بحراني (مقادیر بزرگتر از 1.96) و سطح معناداري آنها نشان مي دهد که کليه بارهاي عاملي داراي تفاوت معنادار با صفر هستند و علاوه بر اين ضرايب ساختاري نيز کمتر از 05/0 و معنادار هستند و بنابراين شاخصهاي جزئي برازش، برازش داده را به مدل تاييد مي کنند.
834/0 | NFI | 041/0 | p |
013/0 | RMSEA | 432/2 | Chi-square/degrees of freedom |
902/0 | CFI | 892/0 | GFI |
028/0 | RMR | 874/0 | AGFI |
در جدول زیر، مجموعه برآوردهاي استاندارد براي وزن هاي رگرسيوني شامل مقادیر بحرانی و ضرايب تاثير مربوط به مدل آمده است و همانگونه که مشاهده مي شود تمامی روابط مفروض بین متغیرهای پژوهش معنادار گزارش شده است لذا وجود این روابط تاييد مي گردد. تاثیر زیرساخت های اجتماعی نرم بر توسعه اجتماعی (β=0.193, p=0.051, CR=1.967) و توسعه فرهنگی (β=0.811, p=0.000, CR=5.580) مثبت و معنی دار بود (p≤0.05). تاثیر زیرساختهای اجتماعی سخت بر توسعه اجتماعی (β=0.183, p=0.000, CR=2.059) و توسعه فرهنگی (β=0.290, p=0.000, CR=1.993) مثبت و معنیدار بود (p≤0.05). سرانجام، مشخص شد که توسعه فرهنگی بر توسعه اجتماعی (β=0.212, p=0.000, CR=4.440) در منطقه 10 شهرداری تهران موثر است (p≤0.05).
جدول 4. مقادیر بحرانی و اعداد معنی داری
فرضیه | ضریب استاندارد | نسبت بحرانی | عدد معنی داری | نتیجه |
زیرساختهای اجتماعی نرم بر توسعه فرهنگی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است | 0.811 | 5.580 | 0.000 | تایید |
زیرساختهای اجتماعی نرم بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است | 0.193 | 1.967 | 0.051 | تایید |
زیرساختهای اجتماعی سخت بر توسعه فرهنگی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است | 0.290 | 1.993 | 0.000 | تایید |
زیرساختهای اجتماعی سخت بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است | 0.183 | 2.059 | 0.000 | تایید |
توسعه فرهنگی بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است | 0.212 | 4.440 | 0.000 | تایید |
6. نتیجه گیری و پیشنهادات
هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی تأثیر زیرساختهای اجتماعی بر توسعه اجتماعی-فرهنگی منطقه 10 شهر تهران بوده است. نتایج نشان داد که زیرساختهای اجتماعی نرم بر توسعه فرهنگی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است (اثر 811/0 و نسبت بحرانی 580/5). این بدان معنی است که با بهبود و ارتقاء سطح زیرساخت های اجتماعی در جامعه (به طور خاص منطقه 10 شهرداری تهران) ميتوان شاهد توسعه فرهنگی جامعه بود. این یافته با یافتههای لاتام و سایتون (2022) مبنی بر اثرگذاری زیرساختهای اجتماعی نرم بر توسعه فرهنگی شهروندان همخوانی دارد. دگرگونی های اساسی در زیرساخت های اجتماعی نرم همچون برنامه ها، منابع، خدمات، و توسعه اجتماع محلی و فرهنگی می تواند نهایتا رفتارها و فرهنگ غالب جامعه را دگرگون سازد و آنها را در مسیر توسعه فرهنگی قرار دهد. مطابق با یافته ها، زیرساختهای اجتماعی نرم بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران مؤثر بود (اثر 193/0 و نسبت بحرانی 976/1). به عبارت دیگر، با بهبود و توسعه زیرساخت های اجتماعی نرم در شهروندان یک جامعه ميتوان شاهد بهبود در توسعه اجتماعی آن جامعه بود. این یافته در راستای یافته های محققانی همچون لاتام و لایتون (2019) مبنی بر زیرساختهای اجتماعی بر توسعه اجتماعی جوامع همسو می باشد. پیامد مثبت وجود و تقویت زیرساخت های اجتماعی نرم، انسجام و همبستگی اجتماعی و افزایش توسعه اقتصادی اجتماع محلی است. باید توسعه اجتماعی را مانند چرخه‌ای بنگریم که در آن زیرساختهای اجتماعی نرم و سخت دائما یکدیگر را تکمیل کنند و توسعه اجتماعی قرار است بر اساس این زیربناهای اجتماعی بنا شود. همچنین، زیرساختهای اجتماعی سخت بر توسعه فرهنگی منطقه 10 شهر تهران مؤثر بود (اثر 290/0 و نسبت بحرانی 993/1). به عبارت دیگر، با بهبود کیفیت و کمیت در زیرساخت های اجتماعی سخت جامعه ميتوان شاهد بهبود در وضعیت توسعه فرهنگی جوامع بود. این یافته با یافتههای الشاوبخ و همکاران41 (2019) مبنی بر اثرگذاری زیرساختهای اجتماعی سخت بر توسعه فرهنگی همراستا می باشد. با توجه به اهمیت زیرساخت های اجتماعی سخت، و نظر به اینکه ریشه تمامی زیرساخت های اجتماعی نیازمند فرهنگ سازی است لذا این زیرساخت‌ها قادرند به ارتقای بینش فرهنگی و روحیه خود باوری، خلاقیت و مسئولیت پذیری، با تکیه بر شناساندن فرهنگ و مواریث اسلامی و ایرانی کمک نمایند. نتایج حاکی از آن بود که زیرساختهای اجتماعی سخت بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است (اثر 183/0 و نسبت بحرانی 059/2). در واقع، با ارتقاء و بهبود در وضعیت زیرساخت های اجتماعی سخت جامعه مي توان شاهد بهبود در سطح توسعه اجتماعی جامعه بود. این یافته نیز در راستای یافتههای محققانی همچون گروم و گروم42 (2020) مبنی بر تاثیرگذاری زیرساختهای اجتماعی سخت بر توسعه فرهنگی است. در واقع، وجود و ارتقاء وضعیت زیرساخت های اجتماعی سخت از قبیل تسهیلات و مراکز بهداشتی، تسهیلات آموزشی، فضاهای فراغتی، پاسگاه های پلیس، ساختمان های آتش نشانی و اورژانس، تسهیلات فرهنگی و هنری و دیگر تسهیلات محله، به منظور توسعه اجتماعی جوامع و شهرها ضروری است. مشخص شد که توسعه فرهنگی بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است (اثر 212/0 و نسبت بحرانی 440/4). این بدان معنی است که با بهبود وضعیت توسعه فرهنگی در جامعه مي توان شاهد بهبود در وضعیت توسعه اجتماعی در آن جامعه بود. این یافته نیز همسو با یافتههای محققانی همچون گروم و گروم (2020) مبنی بر تاثیرگذاری توسعه فرهنگی بر توسعه اجتماعی می باشد. توسعه فرهنگی با شاخصهایی همچون دانش، آگاهی و اطلاعات گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی که به واسطه مطالعه یا استفاده از رسانههای ارتباطی گوناگون به دست میآیند، قادر است توسعه اجتماعی را در جامعه رفم بزند و از این طریق شاهد افزایش روحیه مشارکت جویی در گروهها و تشکلهای اجتماعی، تحقق عدالت، آزادی، امنیت، آسایش و رفاه در جامعه و احساس تحقق چنین عناصری در جامعه از سوی افراد جامعه، وفاداری افراد به جامعه و تلاش برای آبادانی آن بود. بنابراین، فرهنگ یک متغیر بسیار مهم در دگرگونیهای اجتماعی است؛ در نتیجه، تحقق توسعه فرهنگی پیششرط بنیادی توسعه اجتماعی است.
با توجه به یافته ها می توان پيشنهادهایی به تصمیم گیرندگان، برنامهریزان و سیاستگذاران شهری (بویژه شهرداری تهران) ارائه نمود. مطابق با یافتههای فرضیه اول، نتایج نشان داد که زیرساختهای اجتماعی نرم بر توسعه فرهنگی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است. لذا پیشنهاد می شود که شهرداری ها در زمینه ایجاد اجتماعات پایدار در مناطق مختلف شهرداری (بویژه منطقه 10) اهتمام لازم را داشته باشند چرا که زیرساخت اجتماعی نرم با افزایش حس تعلق و مشارکت می تواند نقش مهمی در پایداری اجتماعات داشته باشد. افزون بر این، باید از اجتماعات متنوع حمایت شود. برای پرورش ترکیبی از فرهنگ ها، سنین، مهارت و مانند این ها باید زیرساخت های اجتماعی نرم را تامین کرد. این اقدام سبب می شود تا فرصت هایی برای شماری از فعالیت های تفریحی و عرضه هنری که افراد و هویت اجتماع محلی را تقویت می کند، پدید آید. مطابق با یافتههای فرضیه دوم، نتایج حاکی از آن بود که زیرساختهای اجتماعی نرم بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است. فراهم آوردن دسترسی آسان شهروندان به تسهیلات، خدمات و برنامه ها نقشی مهم در توسعه اجتماعی جامعه شهری خواهد داشت. دستاورد این موضوع بهبود فرصت های شغلی، افزایش مشارکت نیروی کار و افزایش سرمایه انسانی است. همچنین فرصت های یادگیری افزایش یافته و می تواند به افراد برای این که نوآور باشند و خود را بیان کنند، کمک نماید. پیامدهای مثبت دیگر بهبود رضایت فردی و رفاه است. از سوی دیگر تعامل اجتماعی افزایش یافته، فهم فرهنگی و انسجام/هویت اجتماع محلی بیشتر می گردد. مطابق با یافتههای فرضیه سوم، زیرساختهای اجتماعی سخت بر توسعه فرهنگی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است. لذا شهرداری تهران با تقویت و توسعه کمّی و کیفی اماکن یا تسهیلات عمومی (مثل کتابخانهها، موزهها، گالریهای هنری، دانشگاهها، مدارس، میادین، و پارکها)، امکان مربوط به فعالیت‌های تفریحی (از قبیل باشگاههای ورزشی، زمینهای ورزشی (فوتبال، بسکتبال، اسکیت، والیبال، و ...)، استخر، سینماها، تئاترها و ...)، و اماکن مذهبی (از جمله مساجد، کلیساها، مقبره ها، و ...) قادر می گردد به توسعه فرهنگی جامعه کمک های شایانی نماید. بر اساس یافتههای فرضیه چهارم، زیرساختهای اجتماعی سخت بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است. بر این اساس، توسعه فضاهای باز و تسهیلاتی که مکان ها و فرصت هایی را برای تعامل، مشارکت، و درگیر شدن متعهدانه شهروندان فراهم می کند به همبستگی و انسجام اجتماع محلی می انجامد. تلاش در جهت بهبود وضعیت بهداشت و بهزیستی شهروندان از دیگر اقداماتی است که به توسعه اجتماعی شهر کمک می کند. سرمایه گذاری در مکان ها و فضاهای مشوق فعالیت و ورزش، موجب صرفه جویی های قابل توجه در هزینه های بهداشتی و درمانی می شود. زندگی در مکانی که ۸۰۰ متر با پارک یا مراکز ورزشی فاصله دارد، این احتمال را افزایش می دهد که کودکان و نوجوانان از این تسهیلات استفاده کرده و در آن ها پیاده روی کرده یا دوچرخه سواری کنند. شهروندانی که از فضاهای باز عمومی استفاده می کنند، بیشتر از افرادی که به این فضاها دسترسی ندارند به سطوح توصیه شده فعالیت بدنی دست می یابند. پیامدهای سلامتی مطلوب جسمانی و ذهنی، بهبود امید زندگی و کیفیت زندگی است و همچنین موجب پیشگیری از بیماری و ناخوشی می گردد. طبق یافتههای فرضیه پنجم، توسعه فرهنگی بر توسعه اجتماعی منطقه 10 شهر تهران مؤثر است لذا پیشنهاد میشود شهرداری تهران با توزیع عادلانه امکانات و محصولات فرهنگی در مناطق مختلف شهرداری تهران، توسعه فرهنگ مطالعه و ایجاد انگیزش و علاقمندی به مطالعه در جامعه، و تقویت خانههای محله با تمرکز بر انجام فعالیت های فرهنگی مختلف، به توسعه اجتماعی نیز یاری رساند.
این پژوهش با محدودیت هایی نیز مواجه بوده است. به عنوان نمونه، در اين پژوهش تنها تأثير زیرساختهای اجتماعی سخت و نرم بر توسعه اجتماعی و توسعه فرهنگی جامعه شهری مورد توجه قرار گرفت. در حالی که این زیرساخت ها می توانند سایر ابعاد توسعه همچون توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی را نیز تحت تأثير قرار دهند. افزون بر این، عوامل دیگری همچون سیاست های مدیریت شهری نیز می توانند بر توسعه اجتماعی و توسعه فرهنگی تاثیرگذار باشند. همچنین، در این مطالعه، تاثیر زیرساختهای اجتماعی با اتکا به نظرات و دیدگاه های شهروندان زن ساکن منطقه 10 شهرداری تهران مورد بررسی قرار گرفت. با این حال، در مورد برخی از شاخص های مربوط به زیرساخت های اجتماعی و توسعه اجتماعی-فرهنگی، داده های ثانویه نیز قابل استخراج و دسترسی می باشد. سرانجام، نمونه گیری در منطقه 10 شهرداری تهران صورت گرفته است و داده های گردآوری شده محدود به این منطقه شهرداری تهران می باشد. لذا تعمیم پذیری یافته ها محدود می گردد. با توجه به تجربيات کسب شده در طي انجام اين پژوهش به پژوهشگران آينده پيشنهاد ميگردد که در زمينههاي زير پژوهشهاي لازم را انجام دهند. اول اینکه، براي تحقيقات آتي ميتوان تأثير زیرساخت های اجتماعی سخت و نرم بر سایر ابعاد توسعه همچون توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی را در قالب پیمایش از شهروندان مورد ارزیابی قرار داد. افزون بر این، می توان تاثیر سایر عوامل کلیدی همچون اثربخشی مدیریت شهری یا دیگر عوامل را بر توسعه اجتماعی و توسعه فرهنگی مطالعه نمود. دوم، پیشنهاد می شود که در تحقیقات آینده، تاثیر زیرساختهای اجتماعی (نرم و سخت) با استفاده از داده های ثانویه عینی (و نه ذهنی) مربوط به شاخص های مربوط به زیرساخت های اجتماعی و توسعه اجتماعی-فرهنگی ارزیابی نمود (در صورت دسترسی و وجود این اطلاعات). سرانجام، اين پژوهش در منطقه 10 شهرداری تهران و روی زنان ساکن این منطقه انجام شد، براي افزايش قدرت تعميمدهي نتايج بايستي تحقيقات مشابهي در سایر مناطق شهرداری تهران و شهروندان آقا نيز انجام شود.
پناهی، محمدحسین. (1394). توسعه فرهنگی ضرورت توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 6 (22)، 1-23.
جعفری، محبوبه.، اسلاملوئیان، کریم.، هادیان، ابراهیم. و صمدی، علی حسین. (1393). اثر کیفیت زیر ساخت اجتماعی بر رشد اقتصادی در یک اقتصاد غنی از طبیعی: مورد ایران، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 3 (12)، 20-60.
حسن پور، عرفان.، برمایه ور، بهنود. و کوکبی، لیلا. (1400). تحلیلی بر تأمین زیرساختهای اجتماعی پایدار در مقیاس محلی در راستای مدیریت پایدار (مطالعة موردی: شهر یزد)، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 9 (4)، 1033-1056.
عرفان نیا، امین و خیراندیش، مسعود و محمدی خیاره، محسن. (1398)، اهمیت زیرساخت اقتصادی و اجتماعی در توسعه اقتصادی، چهارمین کنفرانس ملی در مدیریت، حسابداری و اقتصاد با تاکید بر بازاریابی منطقهای و جهانی، تهران، https://civilica.com/doc/915227
مولایی آرایی، مهدی. (1396)، کتاب توسعه فرهنگی در ایران، انتشارات کتاب فردا.
نصرالهی وسطی، لیلا. (1402). نقش حکمرانی خوب در تاثیرگذاری رسانه های مبتنی بر فناوری بر توسعه پایدار (مورد مطالعه: دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی دانشگاه تهران)، مجله توسعه اجتماعی doi: 10.22055/qjsd.2023.42483.2753
یاگونبر، گری.، مک فارلندون، رابرت. و جاکبز، گری. (1397)، توسعه اجتماعی، ترجمه مسعود آرایی نژاد و مریم صرافی، انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
Al Shawabkeh, R. K., Alobaidat, E., Alhaddad, M. I. and Alzouby, A. M. (2022), The role of social infrastructure services in developing the city centre planning: A framework for delivering sustainable cities in Jordan, Ain Shams Engineering Journal, Vol. 13, p. 101800
Azhari, S (2014). The role of women in the development of agriculture in Indonesia. Journal of Adolescent health. Vol. 11 No. 2, pp. 56-78.
Bogoviz, A.V., Lobova, S.V. and Alekseev, A.N. (2021), “Social development versus economic growth: current contradictions and perspectives of convergence”, International Journal of Sociology and Social Policy, Vol. 41 No. 1/2, pp. 3-14.
Grum, B. and Kobal Grum, D. (2020), “Concepts of social sustainability based on social infrastructure and quality of life”, Facilities, Vol. 38, No. 11/12, pp. 783-800.
Itohara, G; Hoqueh, A (2015). The role of participation in women’s economic activities in Bangladesh. Journal of Adolescent Research. Vol. 5 No. 1, pp. 96-112.
Latham A, and Layton J. (2019), Social infrastructure and the public life of cities: Studying urban sociality and public spaces. Geography Compass. Vol. 13, e12444. https://doi.org/10.1111/gec3.12444
Latham, A. and Layton, J. (2022) Social infrastructure: why it matters and how urban geographers might study it, Urban Geography, Vol. 43 No. 5, pp. 659-668.
Theodosia, H (2018). Rural women in local food production: between entrepreneurial plans and family strategy (Greece case study). Journal of Research in Personality. Vol. 28 pp. 453-460.
Zheng, J. (2023). Rethinking the growth machine logic in cultural development: Urban sculpture planning in Shanghai. China Information, Vol. 37, No. 1, pp. 24-50.
[1] 1 استادیار گروه علوم اجتماعی- جامعه شناسی، دانشکده ادبیات، علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).
(E mail: leila.nasrolahi@srbiau.ac.ir)
[2] 2 گروه علوم اجتماعی- جامعه شناسی، دانشکده ادبیات، علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
(E mail: simaajamlou@gmail.com)
[3] Frolova et al
[4] Latham & Layton
[5] Wakefield
[6] Pogrebskyi
[7] Sierra et al
[8] Vingradova et al
[9] Latham & Layton
[10] Al Shawabkeh et al.
[11] Grum & Kobal Grum
[12] Latham & Layton
[13] Frolova et al
[14] Co-location
[15] Lee
[16] Carmona
[17] Hubbard
[18] Mayers
[19] Rub
[20] Societal Community
[21] Putnam
[22] Simons
[23] Jeerangsuwan
[24] Hitchen
[25] Follmann
[26] Ioris
[27] Capps
[28] Chen
[29] Carol
[30] Ehrkamp
[31] Gandy
[32] Leo
[33] Smith
[34] Naser
[35] Convenience sampling
[36] Al Shawabkeh et al.
[37] Latham and Layton
[38] Bogoviz et al.
[39] Zheng
[40] Segars & Grover
[41] Al Shawabkeh et al.
[42] Grum and Grum