Presenting a sustainable social economic model through venture capital using the Delphi method

Subject Areas : مدیریت

alireza mirshahi ¹ , Ali Khamaki ^{2 *} , Majid Ashrafi ³ , hossein abbasiyan ⁴

1 - Doctoral student, Aliabad Katul branch, Islamic Azad University, Golestan, Iran
2 - Assistant Professor, Department of Management, Aliabad Katul Branch, Islamic Azad University, Golestan, Iran (in charge of correspondence) 2
3 - Associate Professor, Aliabad Katul Branch, Islamic Azad University, Golestan, Iran3
4 - Assistant Professor, Department of Mathematics and Statistics, Aliabad Katul Branch, Islamic Azad University, Aliabad Katul, Iran4

Received: 2024-02-03 Accepted : 2024-07-03 Published : 2024-12-22

Keywords: Sustainable social economy , venture capital , corporate social responsibility.,

Abstract :

In this, this research is practical in terms of purpose, and concepts were extracted by using theoretical foundations, background and semi-structured interview. From the qualitative aspect, the participating team consisting of academic experts and managers consisting of managers of venture capital companies, venture funds and capital supply, accelerators and investment angels and based on the criteria of experience, sufficient knowledge and research history with a purposeful sampling method in the snowball method in the number of 10 people were chosen. The findings showed that in the sustainable economic sector through venture investment, the categories of venture investment risk acceptance, venture investment liquidity management, venture investment returns, stock valuation, competitiveness, economic participation, financial flexibility, improving the business environment and increasing the quantity or quality of the workforce were identified. The sustainable social sector was identified through risky investment in the categories of social participation, social relations, information transparency, educational facilities, welfare facilities and environmental concerns. The prioritization of sustainable socio-economic dimensions through venture capital showed that social participation with a final weight of 0.079 is in the first priority, social relations with a final weight of 0.057 is in the second priority, increasing the quantity or quality of the workforce with a final weight of 0.038 is in the third priority. The results of model fitting showed that all identified categories were confirmed.

Full-Text:



مجله مدیریت توسعه و تحول 58 (1403)

 

                ارائه مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر 

علیرضا میرشاهی1، علی خامکی2،*، مجید اشرفی3، حسین عباسیان4

دانشجوی دکتری، گروه مدیریت، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران1

استادیار، گروه حسابداری، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران (عهده‌دار مکاتبات)2

دانشیار، گروه حسابداری، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول ، ایران3

استادیار، گروه ریاضی و آمار، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول ، ایران4

تاریخ دریافت: 14/11/1402  تاریخ پذیرش نهایی: 13/04/1403

 

چكيده

در اين این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی است و با بهره‌گیری از مبانی نظری، پیشینه و مصاحبه نيمه ساختاريافته به استخراج مفاهیم پرداخته شد. از بعد کیفی، تیم مشارکت‌کننده متشکل از خبرگان دانشگاهی و مدیران متشکل از مدیران شرکت‌های‌ سرمایه‌گذاری ‌خطرپذیر، صندوق‌های ‌جسورانه‌ و ‌تامین ‌سرمایه‌، شتاب‌دهنده‌ها‌ و فرشتگان‌ سرمایه‌گذاری و براساس معیارهای تجربه، دانش کافی و سابقه پژوهشی با روش نمونه‌برداری هدفمند به شیوه گلوله‌برفی به تعداد 10 نفر انتخاب شدند. یافته‌ها نشان داد در بخش اقتصادی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر مقولات ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر، مدیریت نقدینگی سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر، بازده سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر، ارزش‌گذاری سهام، ﺭﻗﺎﺑﺖ‌ﭘﺬﻳﺮﻱ، مشارکت اقتصادی، انعطاف‌پذیری مالی، بهبود محیط کسب‌وکار و افزایش کمیت یا کیفیت نیروی کار شناسایی شد و در بخش اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر مقولات مشارکت اجتماعی، روابط اجتماعی، شفافیت اطلاعاتی، امکانات آموزشی، امکانات رفاهی و دغدغه زیست محیطی شناسایی شد. اولویت‌بندی ابعاد اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر نشان داد مشارکت اجتماعی با وزن نهایی 0.079 در اولویت اول، روابط اجتماعی با وزن نهایی 0.057 در اولویت دوم، افزایش کمیت یا کیفیت نیروی کار با وزن نهایی 0.038 در اولویت سوم قرار دارد. نتایج حاصل از برازش الگو نشان داد کلیه مقوله‌های شناسایی شده در حالت تأییدی قرار گرفتند.

واژه‌های اصلی: اقتصادی اجتماعی پایدار - سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر - مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی.

 

1-                      مقدمه

در ایران یکی از حلقه‌های مهم مفقوده در زنجیره کارآفرینی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر است و کمتر سازمان و شرکتی را می‌توان یافت که به‌طور کامل شاخص‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر را رعایت کرده باشد [9]. از فعالیت سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران بیش از یک دهه می‌گذرد، حضور سرمایه‌گذاران خطرپذیر خصوصی با دسترسی به منابع و مشاوران خارجی ادبیات جدیدی وارد صنعت تامین مالی حوزه نوآوری کرد که تا پیش از آن تنها از طریق اعطای تسهیلات عمدتا کم بهره می‌برد. متأسفانه طی سال‌های اخیر ساختار استانداردی که مطابق با میانگین جهانی و توسط تیم مدیریت حرفه‌ای باشد در این شرکت‌ها به چشم نمی‌خورد. بدون داشتن نگاه بنگاه‌داری در این صنعت، نمی‌توان انتظار رشد و موفقیت از آن را داشت، لذا نگاه دولتی که عمدتاً توسط نهادهایی نظیر معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی با هدف حمایت از بنگاه‌های دانش‌بنیان صورت می‌پذیرد، نمی‌تواند موجب توسعه صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران گردد.

يافته‌هاي پژوهشي اندك در درون كشور نيز نشان مي‌دهد كه در زمان آغاز پژوهش كنوني، مدلی كه به شناسایی و تبيين آن با رويكرد كاوشي و استقرايي بپردازد، موجود نبود و مطالعات موجود در كشور صرفاً به شناسايي بخشی از اين پديده با تبيين برخي از مولفه‌ها و عوامل مؤثر بر آن و در برخي از موارد به نگرش سنجي درخصوص سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر پرداخته‌اند. بر این اساس به نظر می‌رسد، شناخت منابع اصلی شکل‌گیری مدل اقتصادی-اجتماعی پایدار و اثرات آن به عنوان یکی از حوزه‌های مهم در مباحث مالی محسوب می‌شوند. بنابراین از جهت بُعد نظری پژوهش می‌تواند این شکاف علمی را پوشش دهد. بیشتر مطالعات انجام گرفته در زمینه‌ي عوامل رفتاری و ارزیابی سرمایه‌گذاری خطرپذیر و نیز محدودیت‌ها و موانع و چالش‌هاي پیش‌روي متمرکز بوده است و می‌توان گفت ساختارهاي احاطه شده‌ي اقتصادی و اجتماعی در این میان، به عنوان عاملی مهم، کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

[e-mail]*

بنابراین تحقیق حاضر از این جهت نو و جدید می‌باشد. درهمین راستا لازم است عواملی که ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با موضوع تحقیق داشته و بر آن تأثیرگذارند، شناسایی شوند.

باتوجه به شکاف موجود بین تئوری‌ها و کاربردِ مسئولیت اجتماعی شرکتی در حوزه‌ی سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر، این پژوهش در تلاش است تا با شناسایی معیارهای مسئولیت اجتماعی شرکتی در حوزه ابعاد اقتصادی اجتماعی سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر آن را توسعه دهد. بنابراین هدف این پژوهش ارائه مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با تأکید بر نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی است. باتوجه به هدف پژوهش، در گام بعدی پژوهش تلاش می‌گردد تا با ارائه‌ی مبانی نظری مرتبط با ماهیت موضوعی پژوهش، درک منسجم‌تری از محتوای تئوریک موضوع حاضر ایجاد گردد. بیان این ادبیات همچنین به تحلیل بهتر نتایج در بخش آخر پژوهش کمک می‌کند و سبب پشتوانه‌سازی تجربی پژوهش از نظر تطبیق با پژوهش‌های مشابه می‌گردد.

این پژوهش با درنظرگرفتن شکاف پژوهشی موجود و با تکیه بر دیدگاه مبتنی بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی، به ارائه مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با تأکید بر نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی با رویکرد آمیخته می‌پردازد و با استفاده از محرک‌های طراحی شده، می‌توان ابعاد اقتصادی اجتماعی پایدار را که مطالعات گذشته از آن غافل بوده‌اند، کنترل کرد. بنابراین سوال اصلی پژوهش به این صورت است که مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با تأکید بر نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی چگونه می‌باشد؟

شرکت‌ها در تلاش برای مشروعیت بخشیدن به عملیات خود، پایداری و استمرار سودآوری در درازمدت و در پاسخ به اعمال فشارها از سمت ذینفعان، مجبور به اجرای سیاست‌های مسئولیت اجتماعی می‌شوند. چارچوب جهانی گزارش‌دهی پایداری نیز از اواخر دهه 1990م در راستای گزارش‌دهي پایداری به حمایت از سازمان‌ها، دولت‌ها و کسب‌وکارها پرداخته است. گزارش‌دهي پایداری عبارت است از اندازه‌گيري، افشا و پاسخگویی به ذینفعان داخلی و خارجی درقبال عملکرد سازمانی با هدف حرکت به سمت توسعه پایدار [1]. عمده سرمایه‌گذاران حاضر به ریسک کردن منابع مالی خود در سرمایه‌گذاری خطرپذیر نیستند، اما در چند سال اخیر شاهد علاقه سرمایه‌گذاران اعم از حقیقی و حقوقی به سمت سرمایه‌گذاری خطرپذیر هستیم؛ هرچند هنوز پذیرش ریسک این نوع سرمایه‌گذاری برای بسیاری از علاقه‌مندان دشوار است [11]. برون¹ و همکاران (2015) بیان داشتند هر فرآیند سرمایه‌گذاری خطرپذیر قابل تقسیم به سه فاز است: درگیر شدن اولیه بنگاه فرآیند سرمایه‌گذاری خطرپذیر، ارزیابی جامع فرآیند سرمایه‌گذاری خطرپذیر که منجر به طرح سند شرایط قرارداد شده و همچنین ارزیابی جامع نهایی که منجر به توافق سرمایه‌گذاری اثربخش می‌شود [14]. سایر پژوهشگران مسئولیت اجتماعی را بخشی جدایی‌ناپذیر از تصمیمات استراتژیک مرتبط با گزینه‌های واقعی می‌دانند که می‌تواند در طول زمان با افزایش شهرت، یک دارایی نامشهود، برای شرکت سودمند باشد [20].

تحقیقات محدودی در مورد اینکه چگونه شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیرها بر فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی در شرکت سرمایه‌گذاری شده تأثیر می‌گذارند، وجود دارد. تعجب آور است زیرا فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی توسط شرکت‌ها موضوع مهمی است که مورد توجه فعالان بازار و سیاست گذاران مختلف است. هدف این مطالعه پر کردن این شکاف تحقیقاتی و ارائه بینشی به عنوان نقشی است که سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر برای بهبود فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت‌های سرمایه گذاری شده ایفا می‌کنند. به طور خاص، بررسی می‌شود که آیا شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، که شرکت‌های صرفاً سودجو هستند، مسئولیت اجتماعی شرکت را در شرکت‌هایی که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند (شرکت‌های سرمایه‌گذاری‌شده) بیشتر از شرکت‌هایی که سرمایه‌گذاری خطرپذیر ندارند، ترویج می‌کنند یا خیر. زیرا هدف اصلی سرمایه گذاری توسط سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر کسب سود بیشتر است. اگر شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر مسئولیت اجتماعی شرکتی را ترویج می‌کنند، مفهوم آن این است که فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکتی در واقع منافع مالی واقعی را به شرکت‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر منتقل می‌کند.

لازم است عواملی که ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با موضوع تحقیق داشته و بر آن تأثیرگذارند، شناسایی شوند. با این حال، تعداد پژوهش‌های جهانی در زمینه مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر و مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی محدود است و در ایران نیز محدودتر است. 

نتایج این تحقیق بطور اخص برای مدیران مؤسسات مالی و سرمایه‌گذاری کاربرد ویژه خواهد داشت، همچنین برای پژوهشگران دانشگاهی در راستای افزایش سطح آگاهی آنان برای انجام تحقیق بعدی می‌تواند مفید واقع شود. 

قلمرو موضوعی کلی پژوهش مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با تأکید بر نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی می‌باشد. این پژوهش به لحاظ زمانی،از زمان شکل‌گیری پرسش‌های اولیه در ذهن محقق تا مرحله پایانی تحلیل و نتیجه‌گیری از فروردین تا اسفند 1401 می‌باشد اما به طور خاص فرآیند گردآوری داده‌ها وانجام مصاحبه‌ها همراه با تحلیل همزمان آن‌ها به عنوان مهمترین بخش پژوهش طی تابستان 1401 طول کشید. قلمرو مکانی این پژوهش شرکت‌های سرمایه گذاری خطرپذیر می‌باشد.

 

1-1-                      جنبه نوآوری پژوهش

اگرچه از بحث سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر چند سال می‌گذرد، اما تاکنون این رویکرد در حوزه‌ی مالی به طور دقیق تبیین نشده است و در ادبیات کارآفرینی، به این قابلیت‌ها کمتر توجه شده است؛ به ویژه اطلاعات درمورد چگونگی استفاده بهتر سرمایه‌گذاران از قابلیت مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی برای اهداف کارآفرینانه، اندک است. بیشتر مطالعات انجام گرفته در زمینه‌ي سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر و نیز محدودیت‌ها و موانع و چالش‌هاي پیش روي این زمینه متمرکز بوده است و می‌توان گفت ساختارهاي احاطه شده‌ي مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی در این میان، به عنوان عاملی مهم، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین تحقیق حاضر از این جهت نو و جدید می‌باشد. درهمین راستا لازم است عواملی که ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با موضوع تحقیق داشته و بر آن تأثیرگذارند، شناسایی شوند. با این حال، تعداد پژوهش‌های جهانی در زمینه مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر و مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی محدود است و در ایران نیز محدودتر است. با مروری بر ادبیات سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر و پژوهش‌های مختلفی که در زمینه آن انجام شده است، مشاهده می‌شود که الگوی کاربردی مناسبی در این زمینه ارائه نشده است. لذا این موضوع از حیث ارایه مدل برای اولین بار مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. همچنین نتایج حاصله می‌تواند به افزایش سطح آگاهی پژوهشگران دانشگاهی و حوزه کارآفرینی جهت انجام تحقیقات بعدی و تکمیلی مفید واقع شود. همچنین نتایج این تحقیق بطور اخص برای مدیران مؤسسات مالی و سرمایه‌گذاری کاربرد ویژه خواهد داشت، همچنین برای پژوهشگران دانشگاهی در راستای افزایش سطح آگاهی آنان برای انجام تحقیق بعدی می‌تواند مفید واقع شود. همچنین نتایج این پژوهش برای دانشجویان مقطع ارشد و دکترا، دانشجویان کارآفرینی و پژوهشگران حوزه کارآفرینی، مؤسسات آموزشی و پژوهشی و مؤسسات مالی، مدیران مالی و کارآفرین قابل استفاده می‌باشد. همچنین مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری منطبق با نیازهای کارآفرینی و خلاء‌های موجود در بازار، امکان ارائه امکانات مناسب جهت تشویق و پرورش سرمایه‌گذاری را ارائه نمایند. این پژوهش می‌تواند الهام‌بخش آن‌ها در طراحی و فراهم‌نمودن زیرساخت‌های مورد نیاز قرار گیرد.

2-                      مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1-                      ادبیات تحقیق

سرمایه خطرپذیر: کمک‌های مالی‌ای است كه به‌همراه کمک‌های مدیریتی، توسط افرادی حرفه‌ای و یا در شكل سازمانی آن از طرف صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، در اختیار شركت‌های جوان نوپا، نوآور و آتیه‌دار قرار می‌گیرد [25].

سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر: سرمایه گذاری خطر پذیر یا VC که مخفف Venture capital بوده و از آن با عنوان‌های «سرمایه‌ گذاری جسورانه» یا «سرمایه‌گذاری کارآفرینی» نیز نام می‌برند، عبارت است از تأمین سرمایه برای شرکت ها و کسب و کارهای نوپا (استارت آپ ها) و کارآفرین و عموما دانش بنیان که مستعد جهش و رشد ارزش هستند. این شرکت ها در مراحل ابتدایی رشد و تکامل اقتصادی خود، مورد توجه سرمایه گذارانی هستند که با وارد کردن سرمایه، شکاف سرمایه و کمبود نقدینگی شرکت های کارآفرین را جبران کرده و در گروه سهام داران آن‌ها قرار می‌گیرند [24].

صندوق‌های حرفه‌ای سرمایه‌گذاری خطرپذیر: معمولاً شركت‌ها یا تعاونی‌هایی هستند كه منابع مالی آنها را دولت، صندوق‌های بازنشستگی، بنیادها، شرکت‌ها، افراد ثروتمند، سرمایه‌گذاران خارجی یا خود این شركت‌ها تأمین می‌کنند [23].

شرکت‌های سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر: گروهی از سرمایه‌گذاران هستند که بر روی شرکت‌های کوچک با پتانسیل رشد بالا سرمایه‌گذاری می‌کنند. این شرکت‌ها پول قرض نمی‌دهند بلکه در این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند [2].

توسعه پایدار به علت گسترش موضوعی ابعاد گسترده ای را شامل می شود واصول آن بر موارد زیر تاکید دارد: 1. ابعاد اجتماعی و اقتصادی شامل: تسریع توسعه پایدار در کشورهای در حال توسعه، فقرزدایی، تغییرالگوی مصرف، تحولات جمعیتی،تامین سلامت ، تامین مسکن مناسب و تلفیق برنامه ریزی محیط زیست و توسعه. 2. منابع محیطی شامل: حفاظت اتمسفر، استفاده مناسب از زمین، حفاظت جنگلها، کویرزدایی، توسعه کوهستانها، کشاورزی و توسعه پایدار، تنوع زیستی، بیوتکنولوژی پایدار، حفاظت اقیانوسها، حفاظت و مدیریت منابع آب، مدیریت مواد شیمیایی سمی و زباله های خطرناک، زباله های جامد و فاضلاب ها و زباله‌های اتمی. 3. مشارکت مردمی شامل: مشارکت همه اقشار در فرایند توسعه، توجه به زنان و جوانان و کودکان، مشارکت مردم بومی، سازمانهای غیردولتی، نقش مسئولان محلی، کارگران و کارکنان در حوزه های مختلف. 4. روش‌های اجرایی شامل: منابع مالی و نحوه تامین آنها، انتقال تکنولوژی، علوم در خدمت توسعه، آموزش عمومی، ظرفیت سازی نهادهای مورد نیاز، قوانین و مقررات و اطلاعات مورد نیاز [12].

برای دستیابی به پایداری، باید عوامل پایداری اقتصادی، اجتماعی و محیطی با یکدیگر در تعادل و هماهنگی باشند.  از طرف دیگر توانایی سیستم برای استقامت و پایایی به گونه ای اجتناب ناپذیر وابسته به موفقیتی است که سیستم در ایجاد ارتباط با محیط بیرونی کسب می کند؛ به عبارت دیگر پایداری سیستم به طور کامل وابسته به قابلیت سیستم برای سازگاری و انطباق ، تغییر و تحول و پاسخگویی به محیط است و از آنجا که محیط به نوبه خود همواره در حال تغییر است ، این فرایند سازگاری و انطباق سیستم باید یک فرایند پویا و حساس باشد، بنابراین سیستم پایدار به کارکرد مناسب درونی و به رابطه سازگار با محیط و به عبارت بهتر به پایداری در درون و به پایداری در بیرون ( در تعامل با محیط ) نیازمند است تا در مجموع به عنوان سیستم پایدار عمل کند. از دیدی دیگر حیات در نفس خود واجد ارزش است ، مطالبات حیات حفظ و احیای محیط زیست برای آینده را الزامی می سازد و از این طریق توسعه امروز را به توسعه فردا پیوند می زند. بنابراین می توان گفت که پایداری نوعی عدالت توزیعی است : تقسیم عادلانه فرصت های توسعه بین نسل های کنونی و آینده از یکسو و همه شمول بودن آن از سوی دیگر. بنابراین توسعه باید موجب افزایش سرمایه سرانه به طورکلی ( سرانه سرمایه فیزیکی + سرانه سرمایه طبیعی+ سرانه سرمایه انسانی) شود . این امر به این معنا است که در صورت استفاده از منابع طبیعی ، سرمایه طبیعی باید به سرمایه فیزیکی یا انسانی تبدیل شود ( شاید بتوان آن را با تبدیل انرژی به یکدیگر مقایسه کرد) و پایداری نیز می تواند به معنای عدم کاهش این سرمایه سرانه در طول زمان تلقی شود [7].

2-1-1       سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر

سرمایه خطرپذیر سرمایه‌ای است كه به همراه كمك‌های مدیریتی، در اختیار شركت‌های جوان، كوچك، به سرعت در حال رشد و دارای آتیه اقتصادی قرار می‌دهند. سرمایه خطرپذیر، از منابع مهم تأمین مالی شركت‌های كوچك و نوپا است. شرکت‌های حرفه‌ای سرمایه‌گذاری خطرپذیر، بیشتر شركت‌ها یا تعاونی‌هایی هستند كه منابع مالی آنها را صندوق‌های بازنشستگی، بنیادها، شركت‌ها، ثروتمندان، سرمایه‌گذاران خارجی یا خود بنیانگذاران تأمین می‌کنند [2]. سرمایه‌گذاران خطرپذیر، معمولاً منابع مالی شركت‌های نوین و كوچك و به‌سرعت درحال رشد را تأمین می‌کنند، در مالكیت این شركت‌ها سهیم می‌شوند، در توسعه محصولات و خدمات نوین كمك می‌کنند، با مشاركت فعالانه خود، برای شركت مورد نظر ارزش افزایی می‌کنند، با انتظار كسب سود فراوان، خطر بیشتری را می‌پذیرند، جهت‌گیری بلند مدت دارند.

بنابراین، مشاركت شركت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر تنها به تأمین منابع مالی محدود نیست، بلكه شامل ارائه حمایت‌ها و مشاوره‌های مداوم نیز هست. همچنین، این شركت‌ها نقشهای عملی و اجرایی دارند و از آنجا كه مانند دیگر مالكان، در خطر شركت‌ها شریك‌اند، هماهنگی نزدیكی با اهداف آنها دارند [22].

2-1-2       فرآیند سرمایه‌گذاری خطرپذیر

ممكن است، برخی سرمایه‌گذاران خطرپذیر به سرعت وارد عمل شوند، اما تعداد آنها بسیار كم است. در عوض بیشتر آنها به بررسی‌ها و ارزیابی‌های كامل و تمام عیار می‌پردازند تا مطمئن شوند كه مورد سرمایه‌گذاری مناسبی را یافته‌اند. سپس، یك سرمایه‌گذاری بلند مدت انجام می‌دهند. این سرمایه‌گذاران به یك دوره بازنگری بلندمدت نیاز دارند. بنابراین تنها تعداد بسیار كمی از سرمایه‌گذاران خطرپذیر در چارچوب زمانی كوتاه‌مدت، عمل می‌کنند (18- دای و کاسیسیه²، 2012). 

2-1-3        اهمیت اقتصادی سرمایه‌گذاری خطرپذیر

بخش قابل توجهی از فرصت‌های شغلی نوین (به ویژه شغل‌های كاملاً تخصصی و با درآمدهای بالا) در شركت‌هایی است كه از سرمایه‌های خطرپذیر استفاده كرده‌اند و همین شركت‌ها، از منابع اصلی هزینه‌های تحقیقاتی هستند. برای مثال از سال 1991 تا 1995، فرصت‌های شغلی نوین در شركت‌های آمریكایی بهره‌مند از سرمایه‌های خطرپذیر، نرخ رشد سالانه‌ای معادل سی و چهار درصد داشته است، درحالیكه فرصت‌های شغلی پانصد شركت برتر این كشور 8 با نرخ سالانه چهار درصدی كاهش یافته است. در همین فاصله، درآمد دسته اول شركت‌ها حدود سی و هشت درصد افزایش یافته، درحالیكه درآمد پانصد شركت برتر آمریكا تنها سه و نیم درصد افزایش یافته است. همچنین، نرخ افزایش بودجه سالانه تحقیقاتی شركت‌های آمریكایی بهرهمند از سرمایه‌های خطرپذیر، سه برابر پانصد شركت برتر آمریكا بوده و بودجه تحقیقاتی آنها، از منابع مهم نوآوری‌های تكنولوژیكی كاربردی است [20].

2-1-4        امنيت سرمايه‌گذاري خطرپذیر

مهم‌ترین مؤلفه‌های امنیت سرمایه‌گذاری، عبارت‌اند از:

امنیت سرمایه‌گذاری از بعد اقتصادی: قوانین و ساختار اقتصادی هر كشوری، تعیین‌كننده میزان امنیت اقتصادی آن كشور است. در ارتباط با قوانین و ویژگی‌های اقتصاد ایران از نظر سرمایه‌گذاری، در بخش‌های قبلی بهطور مفصل مطالبی را بیان كردیم و تكرار آنها در اینجا ضرورت ندارد. از جمع‌بندی مطالب قبلی می‌توان مهمترین عوامل تأثیرگذار بر امنیت سرمایه‌گذاری را به شرح زیر برشمرد: قوانین تجارت، تأسیس شركت‌ها و ورشكستگی، قوانین مالیاتی، قانون كار، قوانین ناظر بر بازارهای مالی (به ویژه بازار سرمایه)، قوانین و ساختار نظام بانكی و نهادهای مالی، میزان باز بودن، شفافیت و رقابتی بودن اقتصاد، ساز و كار خروج از سرمایه‌گذاری (سهولت نقد كردن سرمایه)، اهرم‌های تشویقی مالی و غیره [11].

امنیت سرمایه‌گذاری از بعد تجاری: امنیت تجاری سرمایه‌گذاری (كه گاهی آن را بخشی از امنیت اقتصادی می‌دانند) نیز تأثیری بنیادی بر نرخ سرمایه‌گذاری دارد به گونه‌ای كه اگر تأثیر آن از سایر مؤلفه‌های امنیت بیشتر نباشد، مطمئناً كمتر نخواهد بود. در این میان، دو عنصر مهم امنیت تجاری عبارتند از: الف) وجود بازار تقاضا و مصرف گسترده و چشم‌انداز مثبت آن در آینده و ب) وجود مؤسسه‌های بیمه كارآمد و قوی در زمینه سرمایه‌گذاری.

امنیت سرمایه‌گذاری از بعد سیاسی: پیش‌نیاز رشد سرمایه‌گذاری در هر كشوری، وجود ثبات و چشم‌انداز مثبت سیاسی درآن كشور است. متأسفانه پس از انقلاب، به سبب تبلیغات منفی‌ای كه تاكنون نیز ادامه دارد، وجهه سیاسی ایران در نظر سرمایه‌گذاران خارجی به‌شدت مخدوش شده است. برخوردهای نسنجیده و شتاب‌زده با سرمایه‌داران و مقوله سرمایه‌گذاری در اوایل انقلاب، به تخریب این چهره كمك كرد و همچنین، سبب فرار گسترده سرمایه‌گذاران به خارج از كشور شد. در سال‌های اخیر با طرح بحث اصلاحات و مردم‌سالاری و اتخاذ سیاست تنش‌زدایی از سوی دستگاه سیاسی ایران، این وجهه تا حدودی بهبود یافته است، اما هنوز به سطح مطلوبی نرسیده است.

امنیت سرمایه‌گذاری از بعد قضایی: وجود نظام قضایی كارآمد، پیشرفته و عدالت‌مدار در هر كشوری، به‌ویژه در زمینه مسائل و مطالبات تجاری، موجب اطمینان خاطر و اعتماد سرمایه‌گذاران و از نقاط قوت آن كشور در جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی به شمار می‌آید. متأسفانه، در كشور ما رویه‌های قضایی بسیار طولانی است (گاهی رسیدگی به شكایات و تخلفات تجاری و غیر تجاری تا چندین سال به طول می‌انجامد) كه این امر، مفاسد زیادی را پدید می‌آورد. همچنین، تعداد كارشناسان مالی، تجاری و حسابداری در دستگاه قضایی و نیز كیفیت كار آنها مطلوب نیست، چنانكه سبب می‌شود در موارد پیچیده، قضاوت دقیقی به عمل نیاید.

امنیت سرمایه‌گذاری از بعد فرهنگی: در كشور ما به سبب سابقه تاریخی حضور استعمارگران و قراردادهای استعماری و به سبب تأثیر فرهنگ و بینش چپ و دشمنی و تخاصم با نظام سرمایه‌داری و نفی تمامی دستاوردهای آن در سالهای پس از انقلاب اسلامی، نگرش و ذهنیتی كاملاً منفی نسبت به بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران خصوصی به وجود آمد. پس از پایان جنگ و نیاز كشور به سرمایه‌گذاری‌های گسترده برای سازندگی و جبران خرابی‌ها و خسارت‌های ناشی از جنگ، تلاش شد كه این ذهنیت منفی تا حدی اصلاح شود.

مدل مسئولیت اجتماعی کارول: کارول³ زمینه‌های مختلفی از مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها را به منظور ارائه یک مدل با هم ترکیب کرد کارول مسئولیت‌های اجتماعی هر بنگاه را چهار بعد مطرح کرد که عبارتند از: 1-مسئولیت اقتصادی: به عنوان پایه و اساس که شالوده همه ابعاد در هرم مسئولیت اجتماعی شرکت است، توصیف می‌شود و به عقیده کارول مهم‌ترین بعد است، زیرا یک سازمان می‌بایست به منظور ابقای خود در بازار و منفعت رسانی به جامعه، سودآوری و بهره وری داشته باشد. 2- مسئولیت قانونی: که در درجه کمتری از بعد قبلی قرار دارد، نشان دهنده این اصل است که هر کسب و کار مستلزم پیروی از قوانین و مقررات تعیین شده برای اصلاحئ همگان است. 3- مسئولیت اخلاقی: مبهم‌ترین بعدی است که کارول مطرح کرده است. این بعد به عنوان انتظارات جامعه از سازمان و مبنی بر این است که سازمان، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه را مد نظر داشته باشد و به آنها احترام بگذارد و فراتر از چارچوب قوانین مکتوب می‌باشد. 4- مسئولیت بشردوستانه: تلاشی داوطلبانه از سوی سازمان به منظور رسیدگی به مسائل و معضلات جامعه است. این مسئولیت یعنی صرف نظر کردن از پول و زمان در جهت خدمات، همکاری‌ها و کمک‌های داوطلبانه که اکثر بحث و جدل‌ها در مورد مشروعیت و حد و مرز مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، روی همین موضوع تکیه دارد (تورکر، 2015).

3-                      پیشینه پژوهش

درمورد پیشینه این پژوهش، باید بیان نمود که براساس پژوهش‌های انجام شده، تاکنون پژوهشی در زمینه مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با تأکید بر نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی صورت نگرفته است، ولی پژوهش‌هایی نزدیک به موضوع پژوهش حاضر صورت گرفته است که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود. آرزمجو و همکاران (1399) در پژوهشی به تبیین جایگاه مسئولیت اجتماعی در الگوی یکپارچه حاکمیت شرکتی در راستای سیاست‌های توسعه اقتصادی پایدار پرداختند [1]. برزگر و همکاران (1398) در پژوهشی به تبیین پایداری اجتماعی - اقتصادی درشهرهای کوچک با رویکرد توسعه پایدار (نمونه: شهرهای کوچک شمال ایران) پرداختند. برای ارزیابی میزان پایداری از روش مدل بارومتر پایداری و رادار پایداری، با انتخاب 38 متغیر در قالب شاخص های اجتماعی و اقتصادی، استفاده شد. بیشترین ناپایداری مربوط به مولفه های ثبات اقتصادی و کیفیت زندگی به ترتیب با ارزش ۰.۳۸۳ و ۰.۳۸۲ بوده است. نتایج حاصله بیانگر آن است که پایداری اجتماعی-اقتصادی شهرهای کوچک شمال کشور طبق ارزیابی شاخص های منتخب، اختلاف و فاصله فاحشی با سطح استاندارد آن داشته که این امر وجود یک بحران جدی را به لحاظ برخورداری از سطوح توسعه در این شهرها نشان می دهد. از اینرو در امر سیاست گذاری جهت پایدارسازی ابعاد اجتماعی-اقتصادی، توجه به عواملی که سبب افزایش کیفیت زندگی و رفاه اقتصادی در این شهرها می‌شود ضروری است. 

باتیستی⁴ و همکاران (2022) در پژوهشی به بررسی سرمایه خطرپذیر شرکت و عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی: دیدگاه مبتنی بر منابع گسترده پرداختند. هدف این پژوهش گسترش نظریه دیدگاه مبتنی بر منابع (RBV) شرکت ها، ادغام آن در یک زمینه تحلیل چند رشته ای است. آلیناجیپونگ و لیماکدیج⁵ (2021) در پژوهشی به بررسی شبکه‌های سرمایه خطرپذیر در آسیای جنوب شرقی: ویژگی‌های شبکه و زیرگروه‌های منسجم پرداختند. صنعت سرمایه گذاری مخاطره آمیز در آسیای جنوب شرقی نوپا است و در عین حال تقاضا و رشد سریعی دارد. علیرغم کاهش تعداد معاملات سرمایه گذاری در ایالات متحده، معاملات در آسیای جنوب شرقی (SEA) که یکی از مهمترین و پویاترین پیشرانه‌های اقتصاد جهانی است، همچنان در حال افزایش است. برای توسعه اکوسیستم کارآفرینی در SEA، بررسی نحوه اتصال شرکت های VC به یکدیگر جالب است [13].

4-                      روش‌شناسی تحقیق

این بخش مهم‌ترین بخش پژوهش می‌باشد و حلقه ارتباطی بین ایجاد سؤال در ذهن و ارائه پاسخ اولیه و آزمون پاسخ اولیه می‌باشد. به‌عبارت‌دیگر پژوهش با روشن کردن روش تحقيق خود، به جمع‌آوری، تجزیه‌وتحلیل و تفسير اطلاعات براي رسيدن به اهداف تحقيق است دست مي‌زند.

بنابراین پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت اکتشافی و با رویکرد آمیخته انجام شده است به طوریکه با جمع آوری داده ها توسط تعدادی از مصاحبه شوندگان از طریق مصاحبه شروع شده و بعد از ساخت مقياس مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با تأکید بر نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی، با جمع آوری داده های کمی به روش پیمایش ادامه پیدا کرده و در نهایت داده ها، تجزیه تحلیل و نتیجه گیری گردیده است. داده ها به ترتیب با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته و پرسشنامه جمع‌آوری شده اند.

روش های تحقیق کیفی مبتنی بر الگوهای طبیعت گرایانه است. این الگو بر این باور استوار است که واقعیت چیزی نیست که همه افراد بطور یکسان آن را ببیند و تجربه واحدی از آن کسب نمایند، بنابراین متغیر مورد مشاهده به تفسير افراد و ذهنیت آنها بستگی دارد. در تحقیق کیفی سه مسئله عمده وجود دارد که عبارتند از داده ها، روش تحلیل و گزارش تحقیق. داده‌ها در تحقیق کیفی می‌توانند از منابعی چون مصاحبه، مشاهده و مشارکت گردآوری گردند که از معمول ترین منابع تحقیق کیفی هستند. یکی از روش های تحلیلی در تحقیقات کیفی، روش مفهوم پردازی از داده هاست که به کدگذاری شناخته می شود و گزارش نتایج آن، به دلیل ویژگی غیر کمی و غیر آماری تحقیقات کیفی، به صورت توضیح و تفسیر هستند.

با توجه به هدف تحقیق، که در صدد کسب شناخت و بینش بیشتر در مورد پدیده های مورد نظر است و از آنجا که تحقیق کیفی فرایندی است که به سوالات تحقیق می پردازد و برای پاسخ به سوالاتی است که چیستی پدیده را بررسی می کند، در این مرحله از تحقیق کیفی - اکتشافی استفاده شده است.

4-1-                       جامعه و نمونه آماری تحقیق

جامعه آماری برای داده های کیفی در این تحقیق که با هدف اصلی ارائه مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با تأکید بر نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی انجام شده است، شامل دو گروه یکی گروه علمی شامل استادان و اعضای هیات علمی مرتبط با رشته‌ها و گرایش‌هایی همچون مدیریت دولتی، کارآفرینی، مدیریت مالی، مدیریت بازرگانی و حسابداری که با هماهنگی واحدهای پژوهش مراکز مورد مطالعه اسامی افراد علمی، دانشگاهی که با آن مراکز همکاری دارند و با سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر آشنا بودند، در اختیار قرار گرفت تا افراد خبره علمی و مسلط به موضوع در تحقیق مورد استفاده قرار گیرند. گروه دوم گروه کاربردی متشکل از مدیران شرکت‌های‌ سرمایه‌گذاری ‌خطرپذیر، صندوق‌های ‌جسورانه‌ و ‌تامین ‌سرمایه‌، شتاب‌دهنده‌ها‌ و فرشتگان‌ سرمایه‌گذاری را شامل می‌شود.

به عقیده تیلور (۱۹۹۷) از آنجا که تحقیق کیفی به دنبال درک عميق تجارب افراد یا گروه‌های ویژه است، هنگام نمونه گیری باید افراد یا گروه‌هایی را پیدا نمود که دارای این تجارب، باشند. در واقع در تحقیق کیفی، بر خلاف تحقیق کمی به دنبال تعمیم‌پذیری نیستیم. هدف عمده کشف واقعیت به همان صورتی است که نمونه های پژوهش آن را تجربه می کنند، لذا کیفیت اطلاعات جمع آوری شده مهمتر از مقدار اطلاعات است و قانون منظمی در مورد تعداد نمونه‌های لازم برای این نوع تحقیقات وجود ندارد. تعداد نمونه در بسیاری از تحقیقات کیفی انجام شده بین ده تا سی نفر بوده است. تعداد افراد مورد مصاحبه (حجم نمونه به اشباع نظری سوالات مورد بررسی بستگی دارد، به این ترتیب که هرگاه محقق به این نتیجه برسد که پاسخ های داده شده یا مصاحبه های انجام شده با افراد مطلع به اندازه ای به همدیگر شباهت دارند که منجر به تکراری شدن پاسخ ها و یا مصاحبه ها شده و داده های جدیدی در آنها وجود ندارد، تعداد مصاحبه ها را کافی دانسته و دست از مصاحبه می کشد.

در این پژوهش با 10 مصاحبه انجام گرفته داده‌ها به اشباع رسیده و مصاحبه پایان گرفت. افرادی برای مصاحبه در هر دو گروه علمی و کاربردی انتخاب شده اند که مطلع از مسائل و سوالات اصلی پژوهش بوده و دارای تجربه علمی و عملی در موضوع مورد بررسی هستند، بنابراین، روش نمونه گیری هدفمند و بصورت قضاوتی انتخاب گردید که با شناسایی افراد مورد مصاحبه در دو گروه علمی و کاربردی در زمینه داده های کیفی مورد پرسش قرار گرفتند. معیارهای انتخاب مصاحبه شونده عبارتند از: 1- کلیدی بودن: آیا افراد شناسایی شده برای مشارکت در تحقیق، دانش و تخصص بالایی در حوزه مورد نظر دارند؟ افراد منتخب اولیه و افرادی که توسط سایرین معرفی شدند، از لحاظ دانش نظری در حوزه مورد بررسی از خبره‌ترین افراد این حوزه بودند. 2- شناسایی شده توسط سایرین: آیا این افراد به عنوان کسانی که در فرایند تدوین مدل نقش کلیدی را بر عهده دارند، معرفی شده‌اند؟ فرایند انتخاب افراد کلیدی در حوزه مورد بررسی اعمال شد و در ادامه از تکنیک قضاوتی برای شناسایی افراد برخوردار از این ویژگی استفاده شده است. 3- فهم نظری موضوع: آیا این افراد فهم مطلوبی از برخی از ابعاد موضوع دارند؟ در این تحقیق گفتگوهای انجام شده با افراد به فراخور میزان تخصص آنها در هر یک از ابعاد صورت گرفته است. 4- تنوع: آیا افراد منتخب، در سطوح سازمانی متنوعی در حال فعالیت هستند؟ در این تحقیق از افرادی با دانش، تجربه و سطوح سازمانی مختلف استفاده شده است. 5- موافقت با مشارکت: آیا افراد منتخب، انگیزه مناسبی برای مشارکت در تحقیق داشتند؟ پیش از ورود به پژوهش با توضیحاتی که در مورد طرح تحقیق داده شد، موافقت افراد برای شرکت در پژوهش کسب شده است.

 

 

شکل 1: مراحل انجام مصاحبه، اشباع نظری و تدوین مدل اولیه تحقیق

 

4-2-                      خبرگان مورد مطالعه در مرحله تدوین مدل

در جدول زیر ویژگی‌های پایه خبرگان از نظر سابقه، جنسیت و مدرک آورده شده است. همچنین در این جدول هر کدام از خبرگان شماره و کد داده شده است و در مراحل بعدی و نقل قول‌ها این کد  و شماره به عنوان راهنما مورد استفاده قرار گرفته است.

 

جدول 1: ویژگی‌های خبرگان از نظر سابقه، جنسیت و مدرک

شماره مصاحبه شونده	جنسیت	مدرک	سابقه	سن
خ1	مرد	دکترا	بیش از 10 سال	48
خ2	مرد	دکترا	بیش از 10 سال	55
خ3	مرد	دکترا	بیش از 10 سال	43
خ4	مرد	دکترا	بیش از 10 سال	51
خ5	مرد	دکترا	بیش از 10 سال	55
خ6	مرد	دکترا	بیش از 10 سال	53
خ7	مرد	دکترا	بیش از 10 سال	48
خ8	مرد	دکترا	بیش از 10 سال	52
خ9	مرد	دکترا	بیش از 10 سال	49
خ10	مرد	دکترا	بین 5 تا 10سال	51

 

بر اساس موضوع و سوالات اصلی تحقیق پیش رو، ابزار گردآوری داده های کیفی، مصاحبه نیمه ساختاریافته است و پرسش ها از قبل توسط محقق طراحی شده است ولی در حین مصاحبه و با در نظر گرفتن جواب مصاحبه شوندگان به تعمیق بیشتر مطالب، پرداخته شده و سپس با نظر کارشناسان و خبرگان اصلاح شده است. لازم به توضیح است که پرسشنامه کیفی به صورت نیمه ساختار یافته تدوین شده است.

یکی از روش های کاربردی در عرصه تحقیق و پژوهش کیفی، تحلیل محتواست. مبنایی که می توان برای شناسایی انواع تحلیل محتوا در نظر گرفت، نوع داده ها و روش تجزیه و تحلیل در فرایند تحليل محتواست. یک نوع از تحلیل محتوا، تحلیل محتوای کیفی است، که بر اساس شمارش و انجام تجزیه و تحلیل های آماری و ریاضی قرار ندارد، بلکه بر اساس تعبیر و تفسیر متن و تلاش برای برقراری ارتباط مفهومی بین اجزاء متن قرار دارد و برای استنتاج ذهنی از محتوای داده های متنی از طریق فرایند طبقه بندی نظام یافته کد گذاری و شناسایی موضوعات یا الگوهاست.

مبنای دیگری از انواع تحلیل محتوا، بر اساس نوع داده ها، تحلیل محتوای قیاسی و استقرایی است. اگر دانش کافی در مورد پدیده ها وجود نداشته باشد یا این که دانش تکه تکه باشد، رویکرد استقرایی توصیه می شود. در تحلیل محتوایی استقرایی مقوله ها از داده ها بیرون کشیده می شوند و از جزء به کل حرکت می کند، یعنی نمونه های به خصوصی مشاهده می شوند و سپس در کل بزرگتر یا عبارت عمومی تری ترکیب می گردند. یعنی بر اساس داده های جمع آوری شده مفاهیم و مقولات کلی که بیانگر یک جمع بندی از داده های مشابه باشند، تعریف و انتخاب شده و سپس آن مقولات مورد توجه و تحلیل قرار می‌گیرند. 

شکل زیر مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با تأکید بر نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی را نشان می دهد.

با توجه به اهداف اصلی تحقیق که ارائه مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با تأکید بر نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی و تعیین ابعاد و مولفه‌های آن است و نظر به این که از ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته برای گردآوری داده های کیفی استفاده شده است لذا در این پژوهش از تحلیل محتوای کیفی بر روی متن مصاحبه ها استفاده شده است.

4-3-                       فرآیند تحلیل داده ها تحقیق

فرایند تحليل داده های کیفی، به این صورت انجام گرفت که برای آماده سازی داده های جمع آوری شده به صورت مصاحبه ها، ابتدا متن مصاحبه ها به صورت نوشتاری تبدیل گشت و سپس برای این که داده ها در مقوله ها دسته بندی شود واحد تحلیل مشخص گردید که در این تحقیق «موضوع» می باشد و متن های پیاده شده بر اساس موضوعاتشان كدگذاری شدند. بدین گونه که بر اساس مبانی نظری سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر و مسئولیت پذیری اجتماعی فهرست اولیه ای از مقوله ها فراهم گردید. پس از تعریف مقوله های اولیه، مصاحبه ها کدگذاری گردیدند و در این مرحله کدگذاری ها مورد کنترل و پایایی سنجی قرار گرفتند. و برای این منظور دو نمونه از مصاحبه ها توسط کدگذار دیگری، کدگذاری گردید و بعد از تأیید پایایی کد گذاری ها، مصاحبه ها به شکل کامل کدگذاری شدند.

برای به دست آوردن نتایج موثق و قابل اطمینان از داده های گردآوری شده از مصاحبه ها، تحلیل محتوای کیفی - استقرایی صورت گرفته در این تحقیق، بر اساس نظر ایلو و کینگاس (۲۰۰۸) فرایند زیر انجام گرفت:

1-       آماده سازی: تحلیل محتوای کیفی، بیشتر برای تحلیل کردن رونوشت های مصاحبه به منظور شکل دادن اطلاعات افراد در مورد رفتارها و تفکرات، استفاده می شود، لذا داده ها به متن نوشتاری تبدیل شدند.

2- تعریف واحد تحليل: به بخش اساسی متن به منظور مقوله بندی در طول تحلیل محتوا اشاره دارد. از آنجا که تحلیل محتوای کیفی به دنبال یک ایده و عقیده هست، معمولا از موضوعات، به عنوان واحد تحلیل استفاده می شود.  در این تحقیق واحد تحليل موضوع است و متن های پیاده شده بر اساس موضوعات داخلشان کد گذاری شدند. در سطح نخست چند موضوع اصلی وجود دارد که از انحراف تحلیل جلوگیری می کند. 

3- کدگذاری: منظور مبنایی برای طبقه بندی است. در بررسی هایی که تئوری وجود ندارد، طبقه بندی ها به صورت استقرایی از داده های جمع آوری شده شکل می گیرد. برای اطمینان از انسجام کدگذاری، باید یک راهنمای کد گذاری، شامل اسامی مقوله ها، تعاریف و قوانین کدها و نمونه ها و مثال ها ایجاد گردد و اقدام به شناسایی مفاهیم و مقولات و تهیه جداول و فهرست هایی از آن ها به همراه متن های توصیفی و تفسیری از این مقولات شود. این موارد علاوه بر استفاده در نتیجه گیری به عنوان راهنمایی برای کد گذاران عمل کرده و با استفاده از روش مقایسه ای مداوم، مقولات آشکار شده و یادداشت های تفسیری آن را تکمیل می نماید.

4- آزمایش طرح کدگذاری: طرح کدگذاری بر روی نمونه از متن آزمایش می شود تا به فرایند تجزیه و تحلیل اعتبار بخشد. لذا از یک فرایند استاندارد و یکسان به طور منصفانه در کل فرایند تحلیل استفاده می گردد. بهترین روش برای بررسی شفافیت تعاريف مقوله ها، کدگذاری کردن مجدد قسمتی از داده هاست. کد کردن متن نمونه، بررسی کردن انسجام درونی کد گذاری و تجدید نظر کردن در قوانین کد گذاری، یک فرایند تکراری است و تا زمانیکه به هماهنگی دست یافته شود، ادامه دارد.

5- کدگذاری همه متن: کدگذاری متون تدریجی است و داده های جدید مرتبا افزوده می شوند، این فرایند به صورت مداوم و تکراری صورت می گیرد. لذا کدگذاری برای مجموعه كل متون، استفاده شد و در طول فرایند، کدگذاری به صورت تکراری بررسی شد تا از ایجاد احساس شخصی در معنی کردن کدها جلوگیری شود.

6- ارزیابی کردن انسجام یافته ها: در این مرحله هماهنگی بین کدگذاری ها بررسی می شوند و با در نظر گرفتن مبنای مشترک برای کد گذاری، قابلیت جایگزینی کدهای به دست آمده در مفاهیم و مقولات مشترک بررسی می شود. با توجه به اینکه ممکن است درک کد گذار از کدها و کدگذاری در طی زمان تغییر کند، کل نتایج کدگذاری بازبینی شده تا انسجام کدها در جاگذاری در مفاهیم و مقوله ها تأییدد شود. لذا، بعضا اصلاحاتی در مورد مقوله ها و مفاهیم و مكان بعضی از کدها صورت گرفته است.

7- استخراج نتایج: بعد از این که مقولات مشخص و شاخص های آن شناسایی شد، نتیجه گیری انجام و استخراج می گردد. برای این منظور مفاهیم و روابط این مفاهیم بررسی می شوند تا الگوها آشکار گردند.

8- گزارش روش و یافته ها: تحلیل کیفی محتوا، نشانه های آماری و شمارشی ارائه نمی دهد، بلکه الگوها و موضوعات و اهمیت طبقه بندی برای یک حقیقت اجتماعی را آشکار می سازد. برای ارائه کردن یافته های تحقیق می توان از جدول مشخصات، نمودارها و شبکه های ذهنی و مفهومی استفاده نمود. در اینجا، برای گزارش تجزیه و تحلیل و نتایج از متون تفسیری و جداول (پیوست) تحقیق استفاده شده است. تحلیل محتوای کیفی اساسا، تفسیری است و تفسیر درک محقق از پدیده های تحت بررسی را بازگو می‌کند. محقق سعی کرد در گزارش نتایج، توصیف و تفسیر را توأمان در نظر بگیرد.

4-4-                      پایایی داده های کیفی

روش های بررسی پایایی در تحقیقات کمی و کیفی متفاوت هستند. در تفکیک تحلیل محتوا قابلیت اعتماد مورد سوال است. زیرا برداشت های ذهنی محقق و کد گذار در طبقه بندی و ارزیابی تأثیر می گذارد. به منظور حذف این تأثیر کوشش می شود تا پس از تحلیل، متون مجدآ توسط کدگذار دیگر طبقه بندی و ارزشیابی شود تا مطابقت نتایج بررسی شود. در این تحقیق برای بررسی پایایی، نمونه ای از متون برای کدگذاری به فرد خبره دیگر داده شد و نتایج کدگذاری وی با کدگذاری محقق مقایسه شد. نتیجه این شد که از مجموع پنجاه و سه که توسط محقق برای دو مصاحبه اول و دوم تعیین شده بود، تعداد چهل و شش کد با کدهای تعریف شده برای این دو مصاحبه توسط کدگذار دوم، مشترک بودند که در حدود 86% توافق بین دو کدگذاری وجود داشت و این موضوع نشانگر توافق بالای کد گذاری های انجام شده است.

هدف از انجام مطالعه کیفی در این پژوهش شناسایی ابعاد و شاخص‌های اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با استفاده از نظرات خبرگان بود که به وسیله‌ی مصاحبه‌های نیمه ساختارمند با 10 نفر از خبرگان علمی و کاربردی صورت گرفت. به منظور تکمیل و افزایش قابلیت اعتبار داده ها در این بخش نیز تحليل مستندات نیز همزمان آغاز گردید . بدین صورت که با شناسایی ابعاد و شاخص‌های اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با توجه به مبانی نظری و مطالعات کتابخانه ای تعیین کننده متغیرهای پژوهش، عوامل (کدها) شناسایی و با روش تلفيق داده ها مورد استفاده قرار گرفت اسناد و مصاحبه ها در فواصل زمانی بهمن الی اسفند ماه 1401 انجام گرفته و میانگین زمانی مصاحبه ها 35 دقیقه بود. مصاحبه‌ها بر اساس آنچه در قبل توضیح داده شد پیاده سازی و با استفاده از نرم افزار انویوو⁶ مورد تحلیل قرار گرفته است.

 

4-5-                      تجزیه‌وتحلیل داده‌ها

تجزیه وتحلیل داده‌ها فرآیندی چندمرحله‌ای است که طی آن داده‌هایی که از طریق به کارگیری ابزارهای جمع آوری در نمونه آماری فراهم آمده‌اند، خلاصه، کدبندی و دسته بندی و درنهایت پردازش می‌شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل‌ها و ارتباط‌ها بین این داده به منظور تعیین قضایای تحقیق فراهم آید.

4-5-1       نمونه آماري

خبرگان این پژوهش از لحاظ وضعیت سن، 10 درصد بین 40 تا 45 سال و 30 درصد بین 46-50 سال و 60 درصد بیش از 51 سال سن داشتند. خبرگان این پژوهش از لحاظ وضعیت سابقه شغلی، 10 درصد بین 5-10 سال، و 90 درصد بیش از 10 سال سابقه داشتند. به منظور شناخت بهتر جامعه‌اي که در پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است، قبل از تجزيه و تحليل داده‌هاي آماري لازم است اين داده‌ها توصيف شوند. همچنين توصيف آماري داده‌ها، گامي در جهت تشخيص الگوي حاکم بر آنان و پايه‌اي براي تبيين روابط متغيرهايي است که در پژوهش بکار مي‌روند. 

حجم نمونه این پژوهش از لحاظ جنسیت، 91.46 درصد مرد و 8.54 درصد زن بودند و حجم نمونه این پژوهش از لحاظ وضعیت سن، 8.54 درصد بین 41-45 سال، 78.05 درصد بین 46-50 سال،  و 13.41 درصد بیش از 51 سال سن داشتند. حجم نمونه این پژوهش از لحاظ سابقه شغلی، 15.85 درصد کمتر از 10 سال، 60.98 درصد بین 11-25 سال و 23.17 درصد بیشتر از 26 سال سابقه شغلی داشتند.

4-5-2        نتایج حاصل از مصاحبه خبرگان

ابزاری که در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد، روش تحلیل محتوا می‌باشد. این روش برای تعیین تحلیل و بیان الگوهای موجود در درون داده ها به کار رفته و با سازماندهی داده ها، آنها را در قالب جزئیات توصیف می.کند همچنین این رویکرد می تواند به تفسیر جنبه های مختلف پژوهش کمک کند. در واقع، تحلیل محتوا نوعی بررسی و پیمایش اسناد و مدارک است که توسط شخص پژوهشگر یا افراد دیگر جمع آوری شده است. در این روش، تحلیل و بررسی داده ها توسط شخص محقق انجام گرفته و وی کلمات، عبارات، اسامی، بندها، تصاویر، موضوعات یا هر جلوه ی ویژه ای را که برای او اهمیت دارد در برگ یادداشت خود ثبت می‌کند. این رویکرد شامل شش مرحله ی متوالی است که عبارتند از: آشنایی با داده ها، ایجاد کدهای اولیه، جست وجوی محتواها، بازبینی محتواها، تعریف و نام گذاری محتواها، تهیه گزارش.

هدف این پژوهش ارائه مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با تأکید بر نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی در شرکت‌های سرمایه گذاری خطرپذیر می‌باشد. با توجه به سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر و نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی، سوالات مصاحبه به شکلی طراحی شد که بتواند به صورت تحلیلی به مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با تأکید بر نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی باشد، بنابراین از خبرگان سوالات زیر پرسیده شده است: به نظر شما چگونه می‌توان از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر جنبه اقتصادی پایدار را تبیین کرد؟ لطفاً در این زمنیه توضیح بفرمایید؟ به نظر شما چگونه می‌توان از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر جنبه اقتصادی پایدار را تبیین کرد؟ لطفاً در این زمنیه توضیح بفرمایید؟ بنظر شما مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی چه معیارهایی را می‌تواند در ایجاد مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر داشته باشد؟

کدهای شناسایی شده در مرحله قبل براساس شاخص‌های اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر و شاخص‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی به صورت زیر دسته بندی شده اند و در ادامه به دسته بندی کدهای شناسایی شده در مفاهیم بزرگتر اقدام شده است.

الف- شاخص‌های اقتصادی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر:

تعداد 57 کد به عنوان مفاهیم اقتصادی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر در 9 مفهوم دسته‌بندی شدند، بطوریکه کدهای سرمایه گذاری پرریسک، ریسک سرمایه، بازگشت سرمایه، کاهش ریسک، بازگشت سرمایه، توانایی در شناسایی ریسک، مشخصات بازگشت سرمایه به مفهوم «ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر» نام‌گذاری شدند. کدهای سرمایه در گردش، کمبود نقدینگی، ادغام سرمایه، تزریق سرمایه، ﺗﺎﻣﻴﻦﺳﺮﻣﺎﻳﻪ طرح‌های ﭘﺮرﻳﺴﻚ، جريان نقدی به مفهوم «مدیریت نقدینگی سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر» نام‌گذاری شدند. کدهای نرخ بازده مورد انتظار، سود مورد انتظار، كسب سود، سود سرمایه، سود آتی شرکت به مفهوم «بازده سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر» نام‌گذاری شدند. مشارکت سهام، ارزش زمانی پول، خرید سهام شرکت‌ها، ارزش شرکت و سهام، داراﻳﻴ‌ﻬﺎي ﻣﺸﻬﻮد ﻛﻤﻲ، سیاست‌های سبد سهام، افزایش کارایی سرمایه‌گذاری به مفهوم «ارزش‌گذاری سهام» نام‌گذاری شدند. امکان دسترسی به دارایی های مکمل، شناسایی فرصت در صنایع مختلف، قابلیت رقابت در بازار، حفظ رقابت‌پذیری سرمایه‌گذاری، داشتن نگاه بنگاه‌داری، تقبل مخاطرات قابل محاسبه و يا غير قابل محاسبه به مفهوم «ﺭﻗﺎﺑﺖ‌ﭘﺬﻳﺮﻱ» نام‌گذاری شدند. مشارکت در سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاری‌های خصوصی، ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ رﺷﺪ، رفاه بلندمدت ذینفعان، ثبات اقتصادی، رﺷﺪ و اﺷﺘﻐﺎل، استفاده درست از سرمایه به مفهوم «مشارکت اقتصادی» نام‌گذاری شدند. اﻧﮕﻴﺰه ﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري، ﻛﺴﺐ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ، بکارگیری عقود اسلامی، تأمین عمده هزینه‌های جاری، بکارگیری عقود اسلامی، در دسترس بودن صندوق‌های دولتی، راهبردهای خروج به اصل سرمایه به مفهوم « انعطاف‌پذیری مالی» نام‌گذاری شدند. سهولت ورود به بازار، شناسایی نقاط خروج در زمان مشخص، اﻧﮕﻴﺰه ﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري، برطرف کردن مشکلات نمایندگی، تحلیل‌گر حرفه‌ای، سهولت خروج به مفهوم «بهبود محیط کسب‌وکار» نام‌گذاری شدند. نیاز به جذب منابع انسانی و بازاریابی، سازوکارهای پایش و نظارت، مهارت‌های مالی، مهارت‌های مدیریتی، مدیریت تخصصی، مهارت‌های بازاریابی به مفهوم « افزایش کمیت یا کیفیت نیروی کار» نام‌گذاری شدند.

ب- شاخص‌های اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر:

تعداد 40 کد به‌عنوان مفاهیم اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر در 6 مفهوم دسته‌بندی شدند، بطوریکه کدهای کنترل و مدیریت، تیم مدیریت قوی، دانش و تجربه مديريتي، مشاركت در تجاري سازي، مشارکت در مالکیت، انجام تعهدات، ﺗﺨﺼﺺ ارزﻳﺎﺑﻲ، سهیم بودن تأمین‌کنندگان سرمایه مخاطره پذیر، به دست آوردن شرکای قوی به مفهوم «مشارکت اجتماعی» نام‌گذاری شدند. کدهای آگاهی سیاسی – اجتماعی، شهرت شرکت، فاصله فرهنگی و نهادی، روابط بازار و مشتري، جایگاه فعلی شرکت، توجه به شرکت‌های نوپا و تکنولوژيکي، ارتباط پایدار با صندوق  به مفهوم «روابط اجتماعی» نام‌گذاری شدند. کدهای ﺗﺨﺼﺺ و آﮔﺎﻫﻲ، تقارن اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ، شناخت بهتر گرایش‌های جدید تکنولوژی، ﭘﺮدازش ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ، ﻓﻀﺎي اﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻲ به مفهوم «شفافیت اطلاعاتی» نام‌گذاری شدند. کدهای ﺗﺨﺼﺺ و آﮔﺎﻫﻲ، شناخت بهتر گرایش‌های جدید تکنولوژی، ﻃﺮح ﻫﺎي ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ، ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻼﻗﻴﺖ، حفظ مالكيت فكري طرح، پشتیبانی فنی، ارزیابی فرصت، انتخاب و سازماندهی استراتژیک، مدیریت هوشمندانه استراتژیک به مفهوم «امکانات آموزشی» نام‌گذاری شدند. کدهای ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺸﻮرﺗﻲ، ﻳﺎري رﺳﺎﻧﻲ و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﭘﺮرﻳﺴﻚ، پتانسیل رشد بالا، محصولات منحصربه‌فرد، افق بلندمدت، دارایی‌های معنوی، مشارکت و حمایت و سرمایه دولت، حل مشكلات اخذ وام از بانك، شبکه ارتباطی به مفهوم «امکانات رفاهی» نام‌گذاری شدند. کدهای دغدغه‌های زیست‌محیطی، مباحث مرتبط با بهداشت عمومی، انتظارات از حکومت و ريسک‌گريزی به مفهوم «دغدغه‌های زیست محیطی» نام‌گذاری شدند.

پ- مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی در مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر:

تعداد 26 کد به‌عنوان مفاهیم مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکتی در 4 مفهوم دسته‌بندی شدند، بطوریکه کدهای تعهد به سودآوری شرکت، جایگاه رقابتی قوی، سطح بالای راندمان عملیاتی، تنوع موجود در سبد سرمایه‌گذاری، حداکثرسازی ارزش سهامداران به مفهوم «مسئولیت‌پذیری اقتصادی» نام‌گذاری شدند. کدهای روابط افراد تحت اختیار و قانون، سیستم ارتقاء و انتصاب متناسب با مقررات قانونی، دریافت حقوق و مزایا طبق مقررات اداری ، فعالیت براساس قانون و مقررات منطقه‌ای و بین المللی، مشوق‌ها و اعتبار، نهادهای افشای اطلاعات، پرداخت به موقع مالیات به مفهوم «مسئولیت‌پذیری قانونی» نام‌گذاری شدند. کدهای داشتن صفات اخلاقی ، صداقت و درستکاری در محیط کار، محدود نکردن بازار هدف، ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺷﺮﻛﺖ، ترویج سبز شدن شرکت‌ها، تعهد قوی به مفهوم «مسئولیت‌پذیری اخلاقی» نام‌گذاری شدند. کدهای انجام کارها سازگار با انتظارات بشر دوستانه و خیرخواهانه، انجام امور خوب و نوع دوستانه، حمایت‌ سرمایه‌گذاران، توانمندی در برقراری ارتباطات، کمک به آموزش های خصوصی و عمومی، هنجارهای اجتماعی، واسطه گری شرکت‌های سرمایه گذاری خطرپذیر، همکاری شرکت‌های سرمایه‌گذاری به مفهوم «مسئولیت‌پذیری خیرخواهانه» نام‌گذاری شدند.

 

4-5-3        روایی و پایایی یافته‌های تحقیق

آنچه در پژوهش های کیفی باید مورد توجه قرار گیرد قابلیت اعتماد یا صحت داده هاست. رسیدن به قابلیت اعتبار یا همان روایی با استفاده از تكنیك‌های زیر عملی شده است: استفاده از تكنیك‌های تثلیث، نظیر استفاده از منابع تاییدگر، محققان و روش‌هایی متعدد در طی فرایند جمع‌آوری و تحلیل داده كه این امر به افزایش قابلیت اعتبار انجامید، استفاده از تكنیك كسب اطلاعات دقیق موازی نظیر نمایش و ارائه تحلیل‌های داده‌ای و نتایج آن به متخصصان امر كه این امر به غنای قابلیت اعتبار کمک کرده است، استفاده از تكنیك كنترل‌های اعضا: از طریق ارائه تحلیل‌های داده‌ای و نتایج آن به پاسخگویان، از واكنش‌های آنان در مرحله گزارش نوشته‌ها آگاهی حاصل آمد، خود بازبینی محقق در طی فرایند جمع‌آوری و تحلیل داده، یكی دیگر از روش‌هایی است كه توانست به افزایش قابلیت اعتبار بینجامد. به جهت ایجاد قابلیت اعتماد سعی گردید که سوالات تحقیق با پشتوانه ادبیات و پیشینه تحقیق ایجاد و تهیه گردیده و چند مرحله توسط خبرگان سنجش و تایید گردد. در این تحقیق برای بررسی پایایی، نمونه ای از متون برای کدگذاری به فرد خبره دیگر داده شد و نتایج کدگذاری وی با کدگذاری محقق مقایسه شد. نتیجه این شد که از مجموع پنجاه و سه که توسط محقق برای دو مصاحبه اول و دوم تعیین شده بود، تعداد چهل و شش کد با کدهای تعریف شده برای این دو مصاحبه توسط کدگذار دوم، مشترک بودند که در حدود 86% توافق بین دو کدگذاری وجود داشت و این موضوع نشانگر توافق بالای کد گذاری های انجام شده است.

اعتبار شامل فعالیت‌هایی است که احتمال بدست آوردن یافته‌هاي معتبر را افزایش می‌دهد. بدین منظور برای بررسی اعتبار یافته‌ها اقدامات زيرانجام گرفت:

اعتبارپذيري: اعتبارپذيري به واقعي بودن توصيف‌ها و يافته‌هاي پژوهش اشاره دارد و عبارت است از درجه اعتماد به واقعي بودن يافته‌ها براي شركت كنندگان پژوهش و براي زمين هاي كه اين پژوهش در آن انجام شده است؛ به اين معنا كه آنچه در يافته‌ها و نتايج تحقيق از سوي پژوهشگر ذكر مي‌گردد، هماني باشد كه در نظر و ذهن پاسخگو بوده است.

انتقال‌پذیری: انتقال پذيري كه جايگزين اعتبار بيروني حوزه كمی به شمار مي‌رود، به معناي قابليت تعميم نتايج به ساير حوزه‌ها و زمينه‌هاست.

تأییدپذیری: به معناي كوشش در جهت احراز شاخص عينيت در پژوهش است؛ هرچند اين مفهوم در پژوهش‌هاي كمي به معناي پرهيز محقق از تأ ثير سوگيري‌ها و ارزش داوري‌ها در تحقيق است. در پژوهش كيفي اين امر بيشتر به معناي قدرت تحليل و دقت داده‌ها و ميزان تاييد آنهاست.

قابليت اعتماد شاخصي مهم در روش‌هاي تحقيق كيفي به شمار مي‌رود؛ چرا كه مشاهدات طولاني در زندگي اجتماعي يك گروه در يك دوره زماني به محقق اين امكان را مي‌دهد تا به سطح بالايي از روابط بين مفاهيم و مشاهدات دست یابد. در این پژوهش براي رسيدن به پايايي كاربرد چهار راهكار زير بکار رفته است: هدايت دقيق جريان مصاحبه براي گردآوري داده‌ها، ایجاد فرايندهاي ساخت يافته از مصاحبه‌هاي همگرا و سازماندهي فرايندهاي ساخت يافته براي ثبت، نوشتن و تفسيرداده‌ها، وجود حداقل دو نفر براي انجام مصاحبه به صورت جداگانه، اما موازي با يكديگر و مقايسه يافته‌هاي دو و يا چند محقق، استفاده از كميته راهنما و تخصصی براي ارزيابي و اجراي برنامه‌ي مصاحبه. اگر اعضاي كميته با همديگر در مورد پديده‌اي اجماع داشته باشند، در اين صورت، ارزيابي جمعي‌شان، صورت عيني و علمي به خود می‌گیرد.

 

4-6-                      اولویت‌بندی ابعاد اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر

در این قسمت نتایج حاصل تکنیک فرآیند تحلیل شبکه‌ای (ANP) آورده شده است. به منظور تعیین اهمیت نسبی هر یک از مؤلفه‌ها، از روش فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) فازی استفاده گردید. بدین صورت که بعد از ترسیم ساختار شبکه‌ای، پرسشنامه مربوط به مقایسات زوجی مربوط به هر مؤلفه تهیه گردید و در اختیار خبرگان قرار گرفت. در ادامه به منظور تشکیل سوپرماتریس، ماتریس‌های بردار ویژه سطوح مختلف مؤلفه‌های شناسایی شده، محاسبه گردیدند. براساس سوپرماتریس، مراحل محاسبه وزن مؤلفه‌ها عبارتند از:

مرحله اول: جهت تجمیع نظرات خبرگان، از مقایسات زوجی پاسخ‌دهندگان میانگین هندسی گرفته می­شود.

مرحله دوم: محاسبه بردار ویژه: برای محاسبه بردار ویژه هر یک از جداول مقایسات زوجی تجمیع شده، طبق رابطه زیر از روش لگاریتمی حداقل مجذورات، استفاده می­شود.

 

به­طوری‌که:

 

 

نتایج حاصل از سوپر ماتریس حد در جدول 4-17 نشان می‌دهد در بین زیرمعیارها مشارکت اجتماعی با وزن نهایی 0.079 در اولویت اول، روابط اجتماعی با وزن نهایی 0.057 در اولویت دوم، افزایش کمیت یا کیفیت نیروی کار با وزن نهایی 0.038 در اولویت سوم، شفافیت اطلاعاتی با وزن نهایی 0.035 در اولویت چهارم، ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر، امکانات رفاهی، بهبود محیط کسب‌وکار با وزن نهایی 0.034 در اولویت پنجم، مشارکت اقتصادی، ﺭﻗﺎﺑﺖ‌ﭘﺬﻳﺮﻱ با وزن نهایی 0.032 در اولویت ششم، انعطاف‌پذیری مالی با وزن نهایی 0.027 در اولویت هفتم، دغدغه زیست محیطی با وزن نهایی 0.025 در اولویت هشتم، مدیریت نقدینگی سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر با وزن نهایی 0.024 در اولویت نهم، امکانات آموزشی با وزن نهایی 0.020 در اولویت دهم قرار دارد.

 

5-                      بحث، نتیجه‌گیری و پیشنهادات

از بزرگ‌ترین چالش‌های کارآفرینان و مهمترین مانع آنها برای راه‌اندازی کسب‌وکارشان کمبود منابع مالی برای تأمین نیازهای سرمایه‌ای است. فرآیند‌ تأمین مالی برای کارآفرینان ممکن است سال‌ها به طول انجامد و کارآفرینان را از حرفه و کسب‌وکارشان منصرف نماید. کمبود سرمایه‌گذاری عامل مؤثر در شکست بسیاری از کسب‌وکارها محسوب می‌شود. اهمیت سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر به این علت است که آنها تأمین‌کننده ارزشمندی برای شرکت‌های نوپا هستند و درک عمومی بر این است که تعداد سرمایه‌گذاران مخاطره‌پذیر یک شاخص نوآوری محسوب می‌شود. هدف اصلی از سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر توسط کارآفرینان، دریافت سود فوری و سریع نیست بلکه آنها شرکت را حمایت می‌کنند تا ارزش سرمایه‌شان بالا برود و همچنین از این طریق ایجاد اشتغال نمایند. آنها از یک سو علاقمند به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های کوچک و متوسط و نوآور هستند که رشد سریعی داشته باشند. توسعه پايدار حاصل رشد آگاهي در سطوح جهاني در مورد مسائل و موضوعات محيطي، اجتماعي، اقتصادي، فقر و نابرابري و نگراني‌ها درباره يك آينده سالم براي بشر است. توسعه پايدار، اين موضوعات (محيطي، اجتماعي و اقتصادي) را بسيار محكم به هم پيوند مي‌دهد (آلیناجیپونگ و لیماکدیج⁷، 2021).

نتایج پژوهش پژوهش نشان داد برای شکل‌گیری و تبیین مدل اقتصادی اجتماعی پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی در ابعاد مسئولیت‌پذیری اقتصادی، مسئولیت‌پذیری قانونی، مسئولیت‌پذیری اخلاقی و مسئولیت‌پذیری خیرخواهانه مشهود است. این نتیجه با نتایج تحقیقات آرزمجو و همکاران (1399)، برزگر و همکاران (1398)، پالیزدار و همکاران (1398)، اخلاصی و همکاران (1397)، متوسلی و همکاران (1396)، شهسواری و سلمانی (1397)، حسين آقاجاني و امين دولتي (1395)، باتیستی  و همکاران (2022)، آلیناجیپونگ و لیماکدیج (2021)، هگمن و سورهیم  (2021) قابل قیاس است. در مدل پایدار از طریق سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر دو بُعد اقتصادی و اجتماعی در نظر گرفته شد که در بُعد اقتصادی مفاهیم ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر، مدیریت نقدینگی سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر، بازده سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر، ارزش‌گذاری سهام، ﺭﻗﺎﺑﺖ‌ﭘﺬﻳﺮﻱ، مشارکت اقتصادی، انعطاف‌پذیری مالی، بهبود محیط کسب‌وکار، افزایش کمیت یا کیفیت نیروی کار؛ و در بُعد اجتماعی مفاهیم افزایش کمیت یا کیفیت نیروی کار، مشارکت اجتماعی، روابط اجتماعی، شفافیت اطلاعاتی، امکانات آموزشی، امکانات رفاهی، دغدغه زیست محیطی شناسایی شده است. پالیزدار و همکاران (1397) بیان داشتند توانمندی در برقراری ارتباط، تجربه و ریسک‌پذیری مدیران، حمایت‌ سرمایه‌گذاران خطرپذیر و همچنین منابع اولیه با جذب سرمایه‌گذار خطرپذیر در شرکت‌های دانش‌بنیان ارتباط دارند [3]. شرکت‌ها در صورت عدم‌کفایت سرمایه اولیه و ضرورت جذب سرمایه به‌ویژه سرمایه‌گذاری خطرپذیر باید این نکته را مدنظر قرار دهند که تجربه تیم مدیریتی و نیز توانمندی در برقراری ارتباطات مؤثر شرکت با دیگر شرکت‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی، یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر موفقیت ایشان خواهد بود. شهسواری و سلمانی (1397) (8) بیان داشتند مسئولیت اجتماعی بالا، ناکارآمدی سرمایه‌گذاری را تا حدی کاهش و در نتیجه کارایی سرمایه‌گذاری را افزایش داده است. باتیستی⁸ و همکاران (2022) نشان دادند شرکت‌های سرمایه‌گذاری به طور محافظه‌کارانه به عوامل تضمین بازپرداخت اولیه، سرمایه‌گذاران خاص و عادی، ارزش شرکت و سهام، وجود شرایط مالی توجه دارند.

5-1-                       پیشنهادات

با توجه به نتایج حاصل از الگوی ارائه شده پیشنهاداتی ارائه گردیده است که در ذیل بدان‌ها اشاره می‌شود: مسئولیت اجتماعی با رویکرد جدید و نوظهور در هزاره جدید کلیدي براي انجام تغییرات اساسی در سطح اشخاص، سازمانی و جامعه و اطمینان از توجه به کلید تفاوت‌ها و تغییرات در سطح جامعه است. شرکت‌ها به مسائل و مباحث مربوط به مسئولیت براي ایجاد ارزش در ابعاد اقتصادي، اجتماعی و محیطی و پاسخگویی شفاف به تقاضاهاي ذینفعان، حاکمیت شرکتی خوب و مشارکت اجتماعی در سطح جامعه، امانتداري محیطی در جامعه و صنعت بیمه، توسعه مسئولیت اجتماعی و استانداردهاي خاص آن، افشاء اطلاعات جدید و وسیع‌تر براي برآورده کردن نیازهاي اطلاعاتی دینفعان مختلف و ارائه گزارش عملکرد مسئولیت اجتماعی توجه داشته باشد. برآوردن استانداردهاي وظیفه‌هاي بشردوستانه و اخلاقی در سازمان به عنوان مثال ارائه حقوق اخلاقی و عدالت با تجسم وظایفی که در آن سمت شغلی منعکس می‌شود و فرصت‌ها و محیط مساعدي براي انجام کار منجر می‌شود. شرکت‌ها افشای شاخص‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی خود (تعهدات اقتصادی، حقوقی، اخلاقی و تعهد نوع‌دوستانه) و امتیاز مربوط به آن را برای واحدهای زیرمجموعه الزامی کند و اطلاعات مربوط به مسئولیت‌پذیری اجتماعی را به صورت کارآمد سازماندهی نماید. 

مسئولیت اجتماعی با رویکرد جدید و نوظهور در هزاره جدید کلیدي براي انجام تغییرات اساسی در سطح اشخاص، سازمانی و جامعه و اطمینان از توجه به کلید تفاوت‌ها و تغییرات در سطح جامعه است. بنابراین مديران بايستي در مورد مسئولیت‌پذیری اطلاعات كافي را اخذ نموده و نحوه اجراي آن را در سازمان مورد بررسي قرار دهند.

انگیزه اولویت‌دار یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر، مي‌تواند سوددهي باشد یا این که انگیزه‌های غیرمادی نظیر مسائل فرهنگي و اجتماعي و توسعه کارآفریني در کانون توجه باشد. در صورتي که انگیز اصلي سودآوری باشد، هدف اصلي ایجاد و فعالیت صندوق نیز در همین راستا خواهد بود. اما اگر انگیزه اصلي سودآوری نباشد، موضوع سوددهي صندوق حداقل در حدی که خوداتکایي آن را در بلندمدت تضمین نماید باید در هدف‌گذاری‌ها مد نظر قرار گیرد. سرمایه‌گذاران خطرپذیر پس ازدرك مسائل مربوط به پیشبینی‌هاي مالی وارزش‌گذاري کسب‌وکار، اقدام به انجام مهمترین گام در مراحل اولی فرایند سرمایه‌گذاري یعنی مذاکره و نهایی کردن مفاد قرارداد با کارآفرینان می‌کنند، این گامی بسیار مهم براي دستیابی به تصویب داخلی ازکمیته سرمایه گذاري است. بنابراین پیشنهاد می‌شود برای این اقدام از افراد خبره و دارای شایستگی و قابلیت بالا در زمینه ارزیابی و مذاکره استفاده گردد. به منظور سنجش اثرگذاری رویکردهای پیشنهادشده انعقاد قرارداد متناسب با رشد شرکت، می‌توان سنجه‌هایی را برای موفقیت قراردادها مدنظر قرار داد؛ مانند خروج موفق سرمایه گذار خطرپذیر از طریق عرضه عمومی سهام، فروش به شرکت دیگر یا ادغام و اکتساب. كاهش ماليات بر درآمد شركت‌ها و ماليات بر سود حاصل از سرمايه‌گذاري و ارائه‌ي مشوق‌هاي سرمايه‌گذاري (مانند تخفيف‌ها و معافيت‌هاي مالياتي) و بسترسازي به منظور جلب سرمايه گذاري خارجي. ايجاد بازار سرمايه‌گذاري فرشتگان تجارت براي سرمايه‌گذاري خطرپذیر و هماهنگ‌سازي شركت‌هاي نوپا و فرشتگان تجارت.

5-2-                      محدودیت ها

از جمله محدودیت‌ها و موانعی که بر سر راه پژوهش حاضر وجود داشته است می توان به موارد زیر اشاره نمود: استفاده صرف از مصاحبه: يكي از مزاياي مصاحبه،گردآوري اطلاعات و داده‌های غنی از متن پديده مورد مطالعه است. ﺑﺮﺧﻼف ﺗﻼش ﻣﺎ ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻘﺎﻻت ﭘﯿﺸﺮو در ﻣﻮرد مدل‌های پایداری برای سرمایه‌گذاری مخاطره پذیر، با محدودیت مقاله مرتبط در داخل مواجه بودیم. ذهنیت‌ها، تصورات، علایق، آگاهی‌ها و خصوصیات و دانش پژوهشگر در فرضیه‌سازی، تنظیم پرسشنامه، ارتباط و تعامل با دیگران و تحلیل اثر می‌گذارد و بر اثر علایق و گرایش‌ها بر تحقیق مؤثر است. یکی از محدودیت‌های تحقیق، محدودیت ذاتی پرسشنامه است. پاسخگویان به طور معمول، ادراکات و ذهنیت‌های برداشت شده خود را در قالب پاسخ‌های مورد نظر مطرح می‌کنند و با توجه به اینکه احتمال زیادی دارد که آنچه از واقعیت‌های بیرونی که ادراک می‌شود، با آنچه که واقعیت است، انطباق نداشته باشد.

 

منابع

1-       آرزمجو, هانیه. کیقبادی, مریم. حیدری, غلامرضا. (1399). تبیین جایگاه مسئولیت اجتماعی در الگوی یکپارچه حاکمیت شرکتی در راستای سیاست‌های توسعه اقتصادی پایدار، سیاست‌های راهبردی و کلان, 8(30), 370-392.

2-       بنای شاهانی, مریم؛ ادب، حسین و بنای شاهانی، محمدرضا (۱۳۹۴)، بررسی نقش صندوقهای سرمایه گذاری خطرپذیر در توسعه کسب و کارهای دانش بنیان، دومین همایش بین المللی مدیریت و فرهنگ توسعه، تهران، موسسه سفیران فرهنگی مبین.

3-       پالیزدار, کاظم, مدنی, شیما, عسگری نیا, محسن. (1397). بررسی عوامل رفتاری و محیطی مؤثر بر جذب سرمایه‌گذار خطرپذیر جهت سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانش‌بنیان (مطالعه موردی: صنعت بیوتکنولوژی ایران). سیاست گذاری پیشرفت اقتصادی, 6(1), 93-124.

4-       برزگر، صادق. بخشی، امیر. حیدری، محمدتقی. (1398). تبیین پایداری اجتماعی - اقتصادی درشهرهای کوچک با رویکرد توسعه پایدار (نمونه: شهرهای کوچک شمال ایران)، مجلس و راهبرد سال بیست و ششم، شماره 97، 5-38.

5-       خلیلی فرد، رامین. احمدی، فایز. (1399). مدیریت مالی و توسعه پایدار،چهارمین کنفرانس بین المللی مدیریت، تجارت جهانی، اقتصاد، دارایی و علوم اجتماعی،تهران

6-       دژپسند، فرهاد. اطاعت، جواد. دینی ترکمانی، علی. (1399). مبانی توسعه‌ پایدار در ایران، انتشارات نشر علم، چاپ اول.

7-       زاهدی، شمس‌السادات. (1398). توسعه پایدار، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، چاپ نهم.

8-       شهسواری, معصومه, سلمانی, رسول. (1397). بررسی پیامدهای اقتصادی مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها (با تأکید بر کارایی سرمایه گذاری). دانش سرمایه‌گذاری, 7(27), 225-240.

9-       عرفانیان، امیر؛ شیرزادی، سعید (۱۳۸۶). ساختار مطلوب برای انجام سرمایه گذاری های پرمخاطره توسط شرکت های سرمایه گذاری، فصلنامه رشد فناوری، ۳(۱۱)، ۱۰.

10-       علیپور لری, رضا. سیفی، لیندا. (۱۳۹۷). انقلاب سرمایه گذاری جمعی تحولی در شتابدهی به کسب و کارهای نوپا، اولین کنفرانس بین المللی رویکردهای نوین در مدیریت کسب و کار و حسابداری با تاکید بر ارزش آفرینی و اقتصاد مقاومتی، تهران، موسسه آموزش عالی امینی بهنمیر.

11-       طالبی، مریم (1396) سرمايه گذاري خطرپذير نيازمند قانون گذاري است، ماهنامه آموزشي, علمي, خبري, تحليلي, اقتصاد دانش بنيان، شماره 23، ص 23-27.

12-       طاهری، علی (1395) توسعه پایدار و سیاست‌های نئولیبرالی، انتشارات رواق اندیشه، چاپ اول.

 

13-       Aleenajitpong, N., & Leemakdej, A. (2021). Venture Capital Networks in Southeast Asia: Network characteristics and cohesive subgroups. International Review of Financial Analysis, 76, 101752. doi:https://doi.org/10.1016/j.irfa.2021.101752

14-       Brown, G.W., Harris, R.S., Jenkinson, T., Kaplan, S.N., Robinson, D.T., (2015). What do different commercial data sets tell us about private equity performance? Unpublished Working Paper. University of North Carolina. http://uncipc.org/wp-content/uploads/2015/12/PERC_datasets_12-5-2015.pdf.

15-       Battisti, E., Nirino, N., Leonidou, E., & Thrassou, A. (2022). Corporate venture capital and CSR performance: An extended resource based view’s perspective. Journal of Business Research, 139, 1058-1066.

16-       Colombo, M. G., D’Adda, D., & Quas, A. (2019). The geography of venture capital and entrepreneurial ventures’ demand for external equity. Research Policy.

17-       Crain, N. G. (2018). Venture capital and career concerns. Journal of Corporate Finance, 49, 168–185.

18-       Dai, N., Jo, H., Kassicieh, S., (2012). Cross-border venture capital investments in Asia: selection and exit performance. J. Bus. Ventur. 27, 666–684.

19-       Gornall, W., & Strebulaev, I. A. (2019). Squaring venture capital valuations with reality. Journal of Financial Economics. doi: https://doi.org/10.1016/j.jfineco.2018.04.015

20-       Li, Y., Zahra, S.A., (2012). Formal institutions, culture, and venture capital activity: a cross country analysis. J. Bus. Ventur. 27, 95–111.

21-       Talmor, E., Lutz, E., Hesse, M., (2017). Venture capitalist reputation and the effect on venture lending contracts. Unpublished Working Paper. London Business School. https://www.London.Edu/Faculty-and-research/academic-research/t/the-effect-of-venture-capital-reputation-in-venturelending-contrac#.WQdz4VhYpaQ.

22-       Mason, C.M., (2009). Public policy support for the informal venture capital market in European: a critical review. Int. Small Bus. J. 27 (5), 536-556.

23-       Pan, F., Zhao, S.X., Wojcik, D., (2016). The rise of venture capital centres in China: a spatial and network analysis. Geoforum 75, 148-158.

24-       Wen, J., Yang, D., Feng, G.-F., Dong, M., & Chang, C.-P. (2018). Venture capital and innovation in China: The non-linear evidence. Structural Change and Economic Dynamics.

25-       Zhang, Y., & Mayes, D. G. (2018). The performance of governmental venture capital firms: A life cycle perspective and evidence from China. Pacific-Basin Finance Journal, 48, 162–185.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  Brown

[2]  Dai, N., Jo, H., Kassicieh

[3] . Archie Carroll

[4]  Battisti

[5]  Aleenajitpong and Leemakdej

[6]  NVivo

[7]  Aleenajitpong and Leemakdej        

[8]  Battisti