Identification and ranking of dimensions and factors of the business model for multi-sided platforms for cultural product production with a social manufacturing approach

Subject Areas : مدیریت

vahid sharifi ¹ , Gholamreza Hashemzadeh ² , Seyed Alireza Derakhshan ³ , Ashraf Shahmansouri, ⁴ , Abotorab Alirezaee ⁵

1 - PhD student, Department of Information Technology Management, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 - Associate Professor, Department of Industrial Management, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran (in charge of correspondence)
3 - Associate Professor, Department of Information Technology Management, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
4 - Assistant Professor, Department of Industrial Management, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
5 - Associate Professor, Department of Industrial Management, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

Received: 2023-09-30 Accepted : 2024-03-13 Published : 2024-03-12

Keywords: Business model, social manufacturing, multi-sided platforms, cultural products,

Abstract :

Multifunctional platforms with a social manufacturingapproach are emerging phenomena with less known business models. Given the valuable human resources and cultural capacities of Iran, there is a suitable opportunity for utilizing the multi-functional platform business model with a social manufacturingapproach for producing cultural products. The aim of this research is to identify and rank the dimensions and factors of these platform business models. Through in-depth interviews with 14 experts in this field and thematic analysis using MAXQDA software, data analysis was conducted in three stages: open coding, axial coding, and selective coding. After screening the results, 50 factors were identified in 10 dimensions using the fuzzy Delphi method. The impact and influence of these factors were determined using the fuzzy DEMATEL method, and ultimately, the factors and dimensions were ranked. The identified factors and dimensions assist stakeholders in the cultural product production field to better configure their current or future platforms, as well as helping investors make more informed decisions regarding this business model.

Full-Text:



        مجله مدیریت توسعه و تحول 55 (1402) 89-73

شناسایی و رتبه‌بندی ابعاد و عوامل مدل کسب‌وکار پلتفرم‌های چندوجهی تولید محصولات فرهنگی با رویکرد تولید اجتماعی

وحید شریفی1، غلام رضا هاشم زاده2،*، سید علیرضا درخشان3، اشرف شاه منصوری4، ابوتراب علیرضایی5

1دانشجوی دکتری، گروه مدیریت فناوری اطلاعات، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2دانشیار، گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (عهده‌دار مکاتبات)

3دانشیار، گروه مدیریت فناوری اطلاعات، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

4استادیار، گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

5دانشیار، گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت: مهر 1402، اصلاحيه: دی 1402، پذیرش: اسفند 1402

چکیده

پلتفرم‌های چندوجهی با رویکرد تولید اجتماعی پدیده‌های نوظهوری هستند که مدل‌های کسب‌وکار آن‌ها کمتر شناخته‌شده است، نظر به منابع انسانی و ظرفیت‌های فرهنگی ارزشمند کشور ایران، زمینه‌ی مساعدی براي بهره‌گیری از مدل کسب‌وکار پلتفرمی چندوجهی با رویکرد تولید اجتماعی جهت تولید محصولات فرهنگي وجود دارد. هدف این پژوهش شناخت و رتبه‌بندی ابعاد و عوامل مدل کسب‌وکار این پلتفرم‌هاست. برای نیل به هدف تحقیق با 14 نفر از خبرگان این حوزه مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته انجام شد و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA و روش تحلیل مضمون صورت گرفت، در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی و پس از غربال‌ نتایج به روش دلفی فازی تعداد 50 عامل در 10 بعد شناسایی گردید، در ادامه میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل با استفاده از روش دیماتل فازی تعیین و درنهایت عوامل و ابعاد استخراج‌شده با استفاده از (ANP) فازی رتبه‌بندی گردید. عوامل و ابعاد شناسایی‌شده به فعالان حوزه تولید محصول فرهنگی کمک می‌کند تا ضمن شناخت اجزای مدل کسب‌وکار خود، پلتفرم‌های آتی یا فعلی خود را به شکل بهتری پیکربندی کنند و سرمایه‌گذاران نیز با درک بهتر این مدل کسب‌وکار، تصمیمات مناسب‌تر و دقیق‌تری برای سرمایه‌گذاری اتخاذ نمایند.

 

واژه‌های اصلی: مدل کسب‌وکار، تولید اجتماعی، پلتفرم چندوجهی، محصولات فرهنگی

 

1-مقدمه

بر اساس شواهد و آمارهاي موجود، اقتصادِ فرهنگ ایران در ميزان درآمد حاصل از مهم‌ترین محصولات فرهنگي مانند فيلم، كتاب، موسيقي و غیره فاصله زیادي با كشورهاي توسعه‌یافته و حتي كشورهاي همسایه مانند تركيه دارد، باوجود منابع و ذخایر غني فرهنگي فراوان، سهم ایران در این بخش از اقتصاد بسيار ناچيز و نزدیک به صفر است [1]. یکی از چالش‌های توسعه کسب‌وکارهای فرهنگی فقدان شبکه‌سازی و نبود برنامه مشخص برای توانمندسازی فعالان است. جزیره‌ای بودن افراد حقیقی و حقوقی، باعث عدم تعامل مؤثر و بی‌بهره ماندن از ظرفیت‌های اجتماعی در فضای فرهنگی کشور شده است، ظرفیت‌های توانمند تولید محصولات فرهنگی، در نقاط مختلف کشور پراکنده هستند. [7]. تولید اجتماعی يك شیوه توليد جديد است كه در آن مصرف‌کنندگان کاملاً درگیر فرآیند توليد از طريق پلتفرم‌های چندوجهی هستند. توليد اجتماعی پیکربندی، اجرا، نگهداری و مديريت تعداد زیادی از منابع توليدی توزیع‌شده جغرافیایی در قالب شبکه توليد جامعه هست كه از طريق پلتفرم‌های حرفه‌ای برای تكميل فرایند توليد در خدمت شرکت‌هایی است كه بر اساس مکانیسم‌های خدمات برون‌سپاری می‌خواهند محصولات را توليد کنند [15].‏ تولید اجتماعی محصولات فرهنگی می‌تواند منجر به ایجاد تنوع و غنای فرهنگی در جامعه شود. با شرکت جمعی در فرآیند تولید، می‌توان از تنوع ایده‌ها، دیدگاه‌ها، تجربیات و خلاقیت افراد بهره‌برد، استفاده از روش این می‌تواند به تولید آثار هنری، ادبی، موسیقی، فیلم و سایر محصولات فرهنگی متنوع و متناسب با نیازهای جامعه منجر شود به‌عبارتی‌دیگر تولید محصولات فرهنگی با تولید اجتماعی، افراد را به همکاری و مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی ترغیب می‌کند.

 این مشارکت می‌تواند به تقویت ارتباطات اجتماعی، ایجاد فضای تعاملی و افزایش همبستگی در جامعه منجر شود. افراد می‌توانند از طریق شرکت در فرآیند. 

*[e-mail] 

2-مبانی نظری

مفهوم «صنایع فرهنگی» نخستین بار طی جنگ جهانی دوم در مکتب فرانکفورت برای توصیف صنعت قدرتمند فیلم‌سازی آمریکا شکل گرفت، یونسکو نیز محصولات فرهنگی را چنین تعریف می‌کند: تولیدات یا محصولات فرهنگی عبارت است از مجموعه کالاها و خدمات فرهنگی که حامل ایده‌ها، نمادها، راه‌های زندگی بوده، اطلاع‌رسان، سرگرم‌کننده، کمک‌کننده به ساخت هویت مشترک و تأثیرگذار بر تجارب فرهنگی و حاصل خلاقیت فردی یا جمعی هستند [10].‏

محصولات فرهنگی حوزه‌ای در ناحیه تقاطع هنر، کسب‌وکار و فنّاوری قرار دارد. لذا از آن حیث که در حیطه کسب‌وکار و فنّاوری قرار دارد، کالا یا خدمات اقتصادی و دارای ویژگی‌های کلی و عمومی اعم از عرضه و تقاضا، مدل کسب‌وکار فرایندهای تولید، نظام نوآوری، زنجیره ارزش، قیمت، کیفیت و... است. بر این اساس چهار کارکرد اصلی از صنایع فرهنگی موردنظر است: خلق، تولید، انتشار و بهره‌برداری، ارتباط این کارکردها در قالب زنجیره ارزش قابل‌تعریف است که به‌عنوان نمونه در شکل 1 قابل‌نمایش است با مقایسه این شکل با سایر حوزه‌های تولید و صنایع متعارف، مشاهده می‌شود که چارچوب کلی آن با آنچه در سایر صنایع تولیدی و خدماتی رخ می‌دهد، تفاوت اساسی ندارد؛ اما دو موضوع مهم در آن قابل‌بحث است: نخست اینکه خلق، اعم از ایده پردازی، آفرینش، ابداع، ابتکار و امثال آن در عرصه فرهنگی، موضوعی بیشتر هنری و انسانی است. درحالی‌که این امر در صنایع متعارف اغلب مبتنی بر فعالیت‌های تحقیق و توسعه در قلمرو علوم تجربی و مهندسی صورت می‌گیرد. دوم اینکه در این فرایند، پس از مرحله مصرف به اثرات اجتماعی (و فرهنگی) تأکید شده که ویژگی برجسته محصولات فرهنگی است و در سایر محصولات، آثار و پیامدهای بعدی اغلب در چارچوب مفاهیم و شاخصه‌های اقتصادی

تعبیر و تفسیر می‌شوند [11]. مفهوم تولید اجتماعی برای اولین بار در مجله اکونومیست (2012) يك تعريف مشخص از توليد اجتماعی ارائه‌شده است: توليد اجتماعی پارادایمی با فضای سايبری - فيزيكی - اجتماعی است كه به کارفرمایان غیرمتمرکز اجازه می‌دهد تا از طريق ايجاد اشتراک‌گذاری بهتر در فرآیندهای تجاری، توليد کاملاً شخصی‌سازی‌شده و خدمات شخصی‌سازی‌شده را ايجاد كنند‏‏ [14].

تعریف مذکور در سال 2012 مطرح‌شده و از آن زمان به بعد، مطالعات دانشگاهی درزمینه توليد اجتماعی آغاز شد. در سال 2014 گروهی از محققان مفهوم توليد اجتماعی را به شکل ذیل تعریف نموده‌اند: يك شیوه توليد جديد است كه در آن مصرف‌کنندگان کاملاً درگیر فرآیند توليد از طريق اینترنت هستند. علاوه بر این، تجهيزات ساخت و پایانه عاملی هوشمند كه به‌طور مستقيم به شبکه وصل می‌شود. می‌تواند همه فعالیت‌های توليدی، مصرفی خدمات را به‌صورت آنلاین تحقق بخشد [23]. تغییر سازمان تولید و ساختار عملیاتی به یک ساختار غیرمتمرکز و اجتماعی همیشه مدنظر بوده است. تحت روند رو به رشد شخصی‌سازی و اجتماعی شدن، تولید اجتماعی یک شیوه فنی و تجاری در حال ظهور در الگوی شخصی‌سازی انبوه است که به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد تا از طریق یکپارچه‌سازی فرآیندهای خدمات تولیدی بین سازمانی، محصولات شخصی‌سازی‌شده و خدمات شخصی را با شرکای خود بسازند [5].

جیانگ که از صاحب‌نظران موضوع تولید اجتماعی است، عناصر اصلی تولید اجتماعی را به شرح ذیل بیان می‌کند:

1- تغییر نقش مصرف‌کننده که شامل نقش دوگانه مصرف‌کننده هست به این صورت که در تولید اجتماعی مصرف‌کننده با درگیر شدن در فرایند تولید هم نقش مصرف‌کننده و هم نقش تولیدکننده دارد. 2- ترکیب فضای فیزیکی، اجتماعی و سایبری، در تولید اجتماعی از هوش انسانی و سازمان‌های اجتماعی برای ایجاد تعامل اجتماعی و ارتباطات سازمانی بین کارفرمایان و منابع اجتماعی برای ایجاد محصولات و خدمات استفاده می‌شود 3- شفاف‌سازی تعاملات اجتماعی در این روش تولیدی فرایند ارتباطات افراد به‌صورت شفاف و با در نظر گرفتن ترجیحات شخصی و واکنش‌های متقابل انجام می‌شود.4- استفاده از ظرفیت‌های جامعه، در تولید اجتماعی جامعه دارای یک وحدت پویا با پیوندهای متعدد که با محوریت منافع مشترک و یا باهدف ساختن یک محصول یا برآورده کردن یک نیاز (خدمت) ایجادشده است [16]. در تولید اجتماعی، مشتری در تمام فرآیندهای تولیدی از تولید تا تحویل واردشده و با سیستم یکپارچه می‌شود و این سیستم قابلیت خلق محصولات تماماً سفارشی‌سازی شده برای پاسخگویی به تقاضاهای منحصربه‌فرد مشتریان مختلف در جامعه را دارد. بسیاری از تولیدکنندگان کوچک و متوسط کارگاه‌ها، کارخانه‌های کوچک و حتی افراد، با منابع اجتماعی پدیدار شده و در بخش‌های مختلف بازار مشارکت می‌کنند. آن‌ها قابلیت‌های مبتنی بر خدمت گوناگونی برای ارضای نیازهای خام مشتریان فراهم کرده و به ارائه‌دهندگان خدمات تولید اجتماعی تبدیل می‌شوند.

 

 

 

 

 

شکل (1): زنجیره تولید و مشارکت محصول فرهنگی (اقتباس از [7])

 

 

 

علاوه بر این، ارائه‌دهندگان خدمات تولید اجتماعی با یکپارچه‌سازی و سازمان‌دهی خود در قالب جوامع پویا، به دنبال دستیابی به قدرت و کارایی در مذاکره می‌باشند؛ بنابراین، زیرساخت‌های چندبخشی کوچک مربوط به تولید در حال شکوفا شدن هستند و باعث می‌شوند که شرکت‌های بزرگ در راستای دستیابی به منافع حاصل از انعطاف‌پذیری تلاش کنند. در همین حال، نقش مشتری از خریدار به‌سوی «مشتری فعال» (تولیدکننده و مشتری) در حال تغییر هست. آن‌ها به‌صورت گسترده در فعالیت‌های چرخه حیات محصول نفوذ کرده و در راستای بهبود توسعه، تولید و کاربرد شماره 2 روند و مسیر جریان تولید اجتماعی را نشان می‌دهد [25].

مهم‌ترین ویژگی تولید اجتماعی این است که تقاضای مصرف‌کننده می‌تواند مستقیماً وارد محصول شود و به هرکسی این امکان را می‌دهد که در کل فرآیند تولید و مصرف از طریق رسانه‌های اجتماعی شرکت کند [16]. استفاده از مفهوم پلتفرم در دهه‌های اخیر در زمینه‌های گوناگون پژوهشی و در صنايع مختلف شامل صنايع نرم‌افزاری، تولیدی و خدماتی نوین به‌کاربرده می‌شود، کسب‌وکار پلتفرم، زیرساختی را ایجاد می‌کند تا تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بتوانند به‌آسانی با يکديگر ارتباط برقرار کرده و تعاملات تجاری را انجام دهند درواقع این زیرساخت قواعد حکمرانی برای آن‌ها تعیین می‌کند.

اکنون صاحبان کسب‌وکار و مديران سازمان‌ها، فضای کسب‌وکار مدرن را شبکه‌هایی به هم وابسته از نهادهايی می‌بینند که برای خلق و اکتساب ارزش به‌هم‌پیوسته‌اند، یکی از جدیدترین تعاریف را پارکر و همکارانش در کتاب انقلاب پلتفرمی ارائه کرده‌اند: «پلتفرم یک کسب‌وکار مبتنی بر امکان‌پذیر سازی تعاملات ایجادکننده ارزش میان فروشندگان خارجی و مصرف‌کنندگان است.

پلتفرم یک زیرساخت باز و مشارکتی برای این تعاملات فراهم می‌کند و شرایط مدیریتی و قوانین حاکم بر آن را تنظیم می‌کند». هدف نهایی پلتفرم تطابق دادن کاربران و تسهیل مبادله کالاها، خدمات و سایر مبادلات اجتماعی و درنتیجه ایجاد ارزش برای همه مشارکت‌کنندگان است [12].

پلتفرم چندوجهی شامل دو یا چند گروه مجزا و درعین‌حال به هم وابسته از مشتریان را دورهم جمع می‌نماید. چنین پلتفرم‌هایی تنها در صورتی برای یک گروه از مشتریان ارزشمند است که سایر گروه‌های مشتریان نیز حضورداشته باشند.

 ارزش‌آفرینیِ این پلتفرم از طریق تسهیل تعاملات بین گروه‌های مختلف می‌باشد. ارزش پلتفرمِ چندوجهی در صورتی رشد می‌کند که بتواند کاربران بیشتری را جذب نماید، پدیده‌ای که به آن اثر شبکه‌ای می‌گویند. در پلتفرم‌های چندوجهی، وجودِ یک گروه از مشتریان به وجود گروهِ دیگر بستگی دارد و بالعکس، در پلتفرم‌های چندوجهی درآمد و هزینه و در هر دو سو می‌تواند وجود داشته باشد و ارزش در جریانی مدور می‌تواند ایجاد شود، مبادله شود، تغییر کند یا در مکان‌ها و به روش‌های مختلف مصرف گردد [19].

مفهوم مدل کسب‌وکار در دو دهه گذشته هم در تئوری و هم در عمل به‌عنوان مفهومی کلیدی در رشد و بقای سازمان توسعه‌یافته است. يک مدل کسب‌وکار تشريح می‌کند چگونه يک سازمان در هماهنگی با شرکای تجاری خود نظیر مشتريان و تأمین‌کنندگان به خلق و تسخیر ارزش می‌پردازد. همگام با رشد فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، چارچوب‌ها و زیرساخت‌های تدوين مدل‌های کسب‌وکار نیز تکامل‌یافته است؛ پرداختن به مدل‌های کسب‌وکار پايدار که ضمن توجه به جنبه‌های اقتصادی، به جنبه‌های اجتماعی و یست‌محیطی نیز توجه دارند نمونه‌ای از آن است [17].

یندر و انترل¹ [22] از اولین افرادی بودند که به ارائه چارچوبی برای مدل‌های کسب‌وکار پرداختند. مؤلفه‌های چارچوب مدل کسب‌وکار آن‌ها از قبیل مدل درآمدی، مدل قیمت‌گذاری، مدل مدل فرایند تجاری، روابط تجاری اینترنتی، کانال، ارزش پیشنهادی و شکل سازمانی است

آلت و زیمرمن² [21] نیز چشم‌انداز، ارزش پیشنهادی و اهداف راهبردی را به عنوان مؤلفه‌های اصلی مدل کسب‌وکار معرفی کردند؛ تمرکز این چارچوب بر محیط بازار الکترونیکی است و معتقدند 9 مؤلفه، ساختار، درآمدها، فرایندها، مسائل فناوری و حقوقی برای توسعه مدل‌های کسب‌وکار پایدار حیاتی هستند. علاوه بر این 9 مؤلفه آن‌ها رابطه بین مؤلفه‌ها و پویایی آن‌ها را نیز مهم می‌دانند‏‏ [21]. 

هدمن و کالینگ³ [13] چارچوبی با عنوان "مفهوم مدل کسب‌وکار⁴ "معرفی کردند. این چارچوب شامل مؤلفه‌های رقبا، مشتریان، فعالیت‌ها و سازمان، محصول، منابع، عامل⁵ (سرمایه و کار)، فرایند طولی⁶ و داده‌های تولیدی است. فرایند طولی، بیانگر پویایی‌های مدل در طول زمان است، اما محبوب‌ترین چارچوب، بوم مدل کسب‌وکار⁷ استروالدر و پینیور است [8]؛ که به‌عنوان چارچوب نظری این پژوهش انتخاب‌شده است.

چارچوب استروالدر و پینیور از ۹ مؤلفه اصلی در 4 بخش مدیریت زیرساخت، محصول، رابطه مشتری⁸ و جنبه مالی تشکیل‌شده (جدول 1) و با توجه به‌مرور گسترده ادبیات تحقیق طراحی‌شده است، لذا بیشتر جنبه‌های مدیریت کسب‌وکار را شامل می‏شود. این چارچوب ابعاد و مؤلفه‌های مدل کسب‌وکار و نحوه ارتباط بین آن‌ها را نیز توضیح می‌دهد و نسبت به سایر چارچوب‌ها، درک پذیری و کاربردپذیری بالاتری دارد، مؤلفه‌های اصلی آن شامل موارد ذیل است:

ارزش‌های پیشنهادی⁹، بسته‌ای از محصولات و خدمات را توصیف می‌کند که برای یک بخش مشتری خاص ارزش خلق می‌کند. ارزش پیشنهادی دلیل ترجیح یک شرکت به سایر شرکت‌ها از سوی مشتریان است. مشتریان هدف، معرفی کننده گروه‌های مختلفی از افراد یا سازمان‌هایی است که شرکت قصد دستیابی و ارائه خدمت به آنان را دارد. کانال‌های توزیع، بیان‌کننده آن است که شرکت به‌منظور ارائه ارزش پیشنهادی موردنظر به بخش‌های مشتریان مورد هدف خود، چگونه با آن‌ها ارتباط برقرار می‏کند و به آن‌ها دسترسی دارد. ارتباط با مشتری، بیانگر انواع روابطی است که شرکت با بخش‌های خاصی از مشتریان برقرار می‏کند. فعالیت‌های کلیدی، مهم‌ترین کارهای موردنیاز برای عملکرد صحیح مدل کسب‌وکار را تشریح می‌کند. هر مدل کسب‌وکار نیاز به تعدادی فعالیت کلیدی دارد که هریک، از مهم‌ترین اقداماتی هستند که یک شرکت باید برای دستیابی به عملکرد موفق انجام دهد. منابع کلیدی، مهم‌ترین دارایی‌های موردنیاز برای عملکرد صحیح مدل کسب‌وکار را تشریح می‏کند. هر مدل کسب‌وکاری به منابع کلیدی نیاز دارد و آن‌ها، توان خلق و ارائه ارزش پیشنهادی را به شرکت می‌دهد، شرکای کلیدی، شبکه‌ای از تأمین کنندگان و شرکا را توصیف می‏کند که باعث عملکرد صحیح مدل کسب‌وکار می‏شوند، ساختار هزینه، تمام هزینه‌هایی را تشریح می‏کند که اجزای مدل کسب‌وکار با خود به بار می‏آورند و درنهایت جریان‌های درآمدی، نشان‌دهنده درآمدی است که شرکت از هر بخش از مشتریان کسب می‏کند [18]. 

شکل (2): فرایند تولید اجتماعی ‏‏[12]

جدول (1): ابعاد چارچوب (بوم) مدل کسب‌وکار [18]

حوزه	بعد	توضیح
محصول	ارزش پیشنهادی	خدمات و سبد محصولات شرکت که برای مشتری خلق ارزش می‌کند.
ارتباط با مشتری	مشتری هدف	گروه‌هایی از مشتریان که شرکت برای آن‌ها خلق ارزش می‌کند.
	کانال توزیع	روش دسترسی به مشتریان یا ارائه ارزش پیشنهادی
	رابطه با مشتری	نوع پیوند بین شرکت با مشتریان و چگونگی ایجاد و حفظ آن است.
مدیریت زیر  ساخت	فعالیت‌های کلیدی	مهم‌ترین کارهایی است که شرکت برای موفقیت مدل کسب‌وکار باید انجام دهد.
	منابع کلیدی	منابع و دارایی‌هایی است که برای انجام فعالیت‌های کلیدی موردنیاز است.
	شرکای کلیدی	توافق بین دو یا چند شرکت برای خلق ارزش برای مشتریان است
جنبه مالی	ساختار هزینه	همه منابع مالی است که برای پیاده‌سازی مدل و کسب‌وکار موردنیاز است.
	مدل درآمدی	بیانگر روش پول درآوردن شرکت است.

3-مرور پیشینه تحقیق

پژوهشی با عنوان «رتبه‌بندی فاکتورهای اصلی موفقیت زنجیره تأمين چابک در طراحی و توليد محصولات فرهنگی» در اين مقاله فاکتورهای اصلی موفقیت چابکی زنجیره تأمين، در زنجیره طراحی و توليد محصولات فرهنگی در مركز كانون پرورش فكري و هنری كودكان و نوجوانان به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران شناسایی‌شده و به دو روش متفاوت آماری و روش فازی اولویت‌بندی شدند و سطح اهمیت هر يك از 7 برگ خرید اصلی درزمینه فرهنگی و هنری تعيين گشت، نتايج حاصله عبارت است از دو عامل: "سرعت هماهنگی با تغييرات " و كیفيت محصولات " از مهم‌ترین اولویت‌های مشترك و مهم‌ترین موانع مشترك در ارتقای سطح چابکی تولید محصولات فرهنگی است [9].‏

پژوهشی با عنوان «دسته‌بندی عوامل مؤثر بر تقاضاي محصولات فرهنگي در بازار داخلي» باهدف انشاء و دسته‌بندی عوامل مؤثر بر تقاضای محصولات فرهنگی ایرانی در بازار داخلی انجام‌شده است. این پژوهش به روش کیفی و مبتنی بر نظریه داده بنیاد، با استفاده از ابزار مصاحبه از 30 نفر از هنرمندان، خبرگان و فعالان فرهنگی شهر تهران و با روش نمونه‌گیری گلوله برفی صورت پذیرفته و پس از تحلیل محتوای مصاحبه‌ها بر اساس مدل توسعه‌یافته فرآیند اجرای گراندد تئوری انجام و 182 مفهوم در قالب چهار بعد «برانگیختن نیاز»، «ایجاد تقاضا»، «تامین تقاضا» و «تکرار تقاضا» مدل‌سازی شده است از نتایج این پژوهش این است که تفاوت در ماهيت محصول فرهنگي با ساير محصولات منجر به كسب حداقل سهم هزینه‌ای در سبد خانوار ايراني شده است و بر اساس نظر فعالان فرهنگي سه دليـل اصـلي دارد؛

- در برخي از انواع محصولات فرهنگـي قـرار گـرفتن در رده‌های بـالاي هـرم مـازلو و خارج شدن از اولويت هزینه‌ای خانوارهـا و در برخـي ديگـر حتـي در صـورت حـذف هـرم مازلو (قيمت بالاي محصولات كه در رده كالاهاي لوكس قرار می‌گیرند) كنسـرت موسـيقي، هنرهاي تجسمي و برخي صنایع‌دستی منجر به كاهش تقاضا می‌شود. توضـيح ايـنكـه بـه دلايل يادشده، شـخص بـا بررسـي ميزان درآمد و قيمت محصولات فرهنگي به مرحله تأمين تقاضا وارد نمی‌شود.

-كمبود آگاهي مردم از گزينه محصولات فرهنگي جهت تأمين نيازهاي موجود كه متأثر از ضعف در فعالیت‌های تبليغي و بازاريابي است. به‌گونه‌ای كه بـه دليـل ضـعف تبليغـات در مرحله تأمين تقاضا، شخص ممكن است از محصولات جايگزين استفاده نمايد.3- نبود نگاه صنعتي به محصولات فرهنگي، بطوریکه محصولات فرهنگي عمدتاً يا از تقاضاي پنهان و صفر برخوردارند و يا تقاضاي تنزلي دارنـد. نمونه بارز تقاضاي تنزلي صنعت سينما كه به دليل كيفيت پايين محتوايي مشتريان خود را ازدست‌داده است. يك هنرمند بايد ارزش‌ها و اولویت‌های مخاطبـان خـود را تحليـل و در آثـار خود متجلي كند. از سويي ديگر راه چاره تقاضاي پنهان و يا صفر و تقاضاي تنزلي بازاريابي پرورشي، ترغيبي و احيايي است كه توسط دانشمندان بازاريابي نيز مورداشاره قرارگرفته است. مهم‌ترین مسئله در موفقيت يك صنعت ايجاد بازار اقتصادي بـراي آن اسـت. محصـول متناسب با نياز مشتري توليد شود و دادوستد پس از تبليغ و جذب مشتري شكل گيرد [2].

در پژوهشی با عنوان «نوع شناسی پلتفرم‌های فناورانه» باهدف بررسی ادبیات موضوعی مربوط به پلتفرم‌های فناوری تلاش شده است كه با جمع‌بندی ادبیات موضوعی مرتبط ضمن شناسایی مؤلفه‌های اصلی این حوزه، دیدی جامع‌تر نسبت به پلتفرم‌های فناورانه ارائه شود. هدف از انتخاب معیارهای مقایسه در پژوهش، فراهم نمودن امكان مقایسه پلتفرم‌ها جهت ايجاد دیدی کامل‌تر و دقیق‌تر از انواع پلتفرم‌های فناورانه است [3].‏

وانگ¹⁰ و همکاران (2019) در پژوهشی با عنوان ارائه الگو برای تولید محصولات سفارشی‌سازی شده ضمن بررسی و مقایسه انواع نظریه‌ها و مدل‌های تولید سفارشی، الگوی سفارشی‌سازی فرآیند تولید محصولات را با محوریت مشارکت مشتریان و باهدف استفاده از ظرفیت‌های تولیدی، تأمین علایق و نیازهای واقعی بازار و ایجاد شبکه‌های تولیدی، پیشنهاد می‌نمایند، نتایج این تحقیق نشان می‌دهد تولید صنایع‌دستی به روش سفارشی‌سازی می‌تواند با جلب مشارکت حداکثری خریدار در فرایند تولید، پیامدهایی از قبیل، افزایش درآمد، کاهش هزینه‌ها، تأمین سلایق متنوع مصرف‌کننده، ارتباط بهتر با مشتریان و افزایش تعداد مشتریان وفادار را به دنبال داشته باشد. [22]

شافی¹¹ و همکاران (2021) در پژوهشی با عنوان عوامل مؤثر بر پذیرش نوآوری توسط مصرف‌کننده در تولید به بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت مصرف‌کنندگان باهدف ایجاد نوع خاصی از نوآوری در تولید می‌پردازد، نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که عوامل مهارت تجربی، دانش، انگیزه مشارکت، سابقه فعالیت و میزان خلاقیت مصرف‌کننده مهم‌ترین عوامل برای انجام نوآوری در محصولات توسط مصرف‌کننده هستند. به‌ویژه، مصرف‌کنندگان نوآوری‌هایی را ترجیح می‌دهند که ویژگی‌های سنتی محصولات مانند اصالت و کیفیت را تغییر نمی‌دهند. این مطالعه بر یک موضوع نوظهور برای تولید متمرکزشده است؛ یعنی نوآوری توسط مصرف‌کننده که درگذشته کمتر موردتوجه محققان گرفته است [20].

تولید اجتماعی به‌عنوان یک مفهوم نوظهور هنوز در حال تکامل است، شیانگ¹² و همکاران (2022) در پژوهش خود به چند نمونه از ابتکارات موفق در حوزه تولید اجتماعی شامل موارد ذیل اشاره نموده‌اند:

لوکال موتورز¹³: این شرکت تولید خودروهای الکتریکی مبتنی بر ایده‌های اجتماعی را به عمل می‌آورد. آن‌ها از طریق پلتفرم آنلاین خود به جمع‌آوری ایده‌ها، طراحی‌ها و بازخوردهای از جامعه می‌پردازند. سپس با استفاده از چاپ سه‌بعدی و فناوری تولید محدود، خودروهای جدید را تولید می‌کنند.

ویکی هوس¹⁴: این پروژه متکی بر اصول تولید اجتماعی است و به افراد امکان می‌دهد تا خانه‌های قابل‌حمل با استفاده از طرح‌های متن‌باز را ساخته و به اشتراک بگذارند. با استفاده از فنّاوری ساخت پیشرفته، برش CNC و جوشکاری، می‌توانند خانه‌هایی با ساختار ساده و قابل سازگاری با محیط‌زیست تولید کنند.

اپن دسک¹⁵: این پلتفرم اجتماعی به طراحان و سازندگان امکان می‌دهد تا طرح‌های مبتنی بر فایل‌های دیجیتال برای میز، صندلی و سایر قطعات مبلمان را به اشتراک بگذارند. سپس این طرح‌ها را می‌توان با استفاده از دستگاه‌های CNC برش و مواد محلی تولید کرد.

آردوینو¹⁶: یک پلتفرم سخت‌افزاری و نرم‌افزاری متن‌باز است که استفاده آسان از میکروکنترلرها را برای سازندگان قطعات الکترونیک فراهم می‌کند. این پروژه توسط جامعه‌ای از سازندگان توسعه داده می‌شود که قادرند بر اساس نیازهای خود پلتفرم را بهبود دهند و ایده‌های خود را با بقیه اعضا به اشتراک بگذارند. این تکنولوژی برای طراحی و ساخت انواع دستگاه‌های الکترونیکی مورداستفاده قرار می‌گیرد. [15]

بخش زیادی از مطالعات انجام‌شده پیرامون تولید محصولات فرهنگی به حوزه چالش‌ها و مشکلات موجود در این زمینه پرداخته‌اند اما با توجه به توسعه فناوری‌ها، تحولات بازار و تغییر مستمر نیازهای مصرف‌کنندگان رونق تولید محصولات فرهنگی مستلزم به‌کارگیری شیوه‌های جدید تولید و بهره‌مندی از مزایای روش‌های نوین تولیدی مانند تولید اجتماعی است که در پژوهش‌های پیشین کمتر به آن پرداخته‌شده است، همچنین پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه تولید اجتماعی بیشتر درزمینه معرفی ویژگی‌ها و الزامات فنی و نمونه‌های موفق در سایر صنایع بوده است لذا ارائه یک مدل کسب‌وکار پلتفرمی با رویکرد تولید اجتماعی در حوزه محصولات فرهنگی ازجمله مسائلی هست که در پژوهش‌های پیشین مغفول مانده‌اند، بنابراین، به‌منظور پوشش خلأ نظری موجود بایستی مشخص گردد که ابعاد اصلی و عوامل مدل کسب‌وکار پلتفرمی تولید محصولات فرهنگی با رویکرد تولید اجتماعی چیست؟ ازاین‌رو، پژوهش حاضر عمدتاً در راستای تحقق امر فوق صورت گرفته است.

4- روش‌شناسی تحقیق

این تحقیق از نوع اکتشافی است زیرا می‌خواهد زوایای ناشناخته منطق کسب‌وکار پلتفرم‌های چندوجهی تولید محصولات فرهنگی با رویکرد تولید اجتماعی را مشخص نماید. برای انجام پژوهش حاضر با 14 نفر از خبرگان مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته شد. این افراد شامل بنیان‌گذاران و مدیران ارشد پلتفرم‌های چندوجهی، محققان مدل کسب‌وکار، اساتید دانشگاه و تولیدکنندگان محصولات فرهنگی از سراسر کشور می‌باشند؛ که با کارکردهای تولید اجتماعی آشنایی داشته و مشخصات بیشتر آن‌ها در جدول(2) درج‌شده است.

جدول (2): اطلاعات خبرگان

ردیف	تحصیلات	سابقه کاری	رشته تحصیلی	شغل
	دکتری	15	فناوری اطلاعات	عضو هیئت‌علمی
	دکتری	14	فناوری اطلاعات	عضو هیئت‌علمی
	دکتری	11	تولید و عملیات	عضو هیئت‌علمی
	دکتری	10	تولید و عملیات	عضو هیئت‌علمی
	دکتری	10	مدیریت کسب‌وکار	عضو هیئت‌علمی
	دکتری	8	مهندسی کامپیوتر	عضو هیئت‌علمی
	دکتری	8	مهندسی کامپیوتر	عضو هیئت‌علمی
	دکتری	8	فناوری اطلاعات	مشاور فناوری اطلاعات
	دکتری	10	مدیریت بازرگانی	مدیر تولید
	دکتری	8	مدیریت تکنولوژي	مدیر تحقیق و توسعه
	دکتری	8	مدیریت تکنولوژي	مدیر تحقیق و توسعه
	دکتری	6	مدیریت تکنولوژي	مدیر تولید
	دکتری	15	فناوری اطلاعات	تولیدکننده نرم‌افزار
	دکتری	14	مدیریت فرهنگی	مدیر بازرگانی

 

انتخاب نمونه با روش‌های غیر احتمالی قضاوتی و گلوله برفی انجام شد. به‌عبارت‌دیگر، مصاحبه با تعدادی از خبرگان آغاز و در ادامه از آن‌ها درخواست شد تا سایر خبرگانی را که در این حوزه می‏شناسند معرفی نمایند. با استفاده از ابزار مصاحبه، مصاحبه‌ی کیفی با گروه پانزده‌نفره شامل متخصصان و خبرگان فعال در حوزه کسب‌وکارهای پلتفرمی و تولید محصولات فرهنگی که با روش نمونه‌گیری گلوله برفی انتخاب و جمع‌آوری داده‌ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت تا به حد اشباع رسید. در این روش نمونه‌گیری اعضای آینده نمونه از طریق اعضای سابق نمونه انتخاب می‌شوند و نمونه مانند یک گلوله برفی بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود. برای مثال در یک پژوهش کیفی با روش مصاحبه، از افراد پرسیده می‌شود که آیا فرد دیگری را برای مصاحبه پیشنهاد می‌کنند و این‌گونه نمونه آن‌ها بزرگ و بزرگ‌تر خواهد شد [8].

فرایند مصاحبه با ارائه موضوع و شرایط مصاحبه به نخبگان آغاز و در ادامه پرسش‌های مربوط به ابعاد و عوامل مدل کسب‌وکار پلتفرم‌های چندوجهی تولید محصولات فرهنگی با رویکرد تولید اجتماعی پرسیده شد. مصاحبه با این سؤال شروع می‌شد که "ابعاد کلیدی پلتفرم‌های چندوجهی تولید محصولات فرهنگی چیست و این ابعاد شامل چه عواملی می‌توانند باشند؟" پرسش‌های دیگر نیز برگرفته از چارچوب استروالدر و پینیور بود. در انتهای مصاحبه، محققان از نخبگان می‌خواستند اگر پرسش مهمی جامانده یا مؤلفه دیگری باید در مدل کسب‌وکار این پلتفرم‌ها باشد که بیان‌نشده است اشاره نمایند یا توضیح دهند. فرایند انجام و بررسی و تحلیل مصاحبه‌ها در بازه زمانی بهمن 1401 تا خرداد 1402 صورت گرفت. تمام مصاحبه‌ها با دریافت اجازه از مصاحبه‌شوندگان ضبط‌شده و بعد از پیاده‌سازی به‌صورت دستی و با مشارکت محققان به‌طور مستقل تحلیل مضمون شد. در پژوهش حاضر براي تحلیل داده‌های کیفی از روش تحلیل مضمون استفاده شد. تحلیل مضمون، روشی براي شناخت، تحلیل و گزارش الگوهاي موجود در داده‌های کیفی است. این روش، فرایندي براي تحلیل داده‌های متنی است و داده‌های پراکنده و متنوع را به داده‌های غنی و تفصیلی تبدیل می‌کند‏‏[9] به علت استفاده از چارچوب مدل کسب‌وکار استروالدر و پینیور در این مطالعه تحلیل مضمون به روش تحلیل محتوای قیاسی  انجام شد همچنین تحلیل و کدگذاری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی، انجام گردید.

تحلیل محتواي مبتنی بر قیاس که برخی آن را "تحلیل محتواي هدایت‌شده " هم نامیده‌اند، کار خود را با آماده‌سازی اولیه براي تحقیق آغاز می‏کند، اما در مرحله سازمان‌دهی، مسیر متفاوتی را در پیش می‌گیرد. استفاده از این رویکرد زمانی ضرورت می‌یابد که پیرامون موضوع تحقیق، دیدگاه‌های نظري گوناگونی وجود دارد و هدف از انجام تحقیق، آزمون نظریه‌های پیشین و یا بسط آن‌ها در یک زمینه متفاوت است، ازاین‌رو، می‌توان فرایند مطالعه را به شکلی ساخت‌یافته‌تر و با بهره‌گیری از این دیدگاه‌های پیشین هدایت کرد. دیدگاه‌های موجود به ما کمک می‌کند که به تعریف عملیاتی مفاهیم موردنظر دست پیدا کنیم.

برای محاسبه پایایی تحقیقات کیفی می‏توان از روش توافق درون موضوعی (توافق درصدی) توسط دو کدگذار (ارزیاب) استفاده شود. کدهایی که در نظر هر دو محقق مشابه هستند با عنوان «توافق» و کدهایی که غیرمشابه هستند با عنوان «عدم توافق» مشخص می‌شوند. درصد توافق درون موضوعی که به‌عنوان شاخص پایایی تحلیل به کار می‌رود با استفاده از رابطه زیر محاسبه می‌شود.

درصد توافق درون موضوعی = (تعداد توافق) ÷ تعداد کل کدها

چنانچه این شاخص بیش از (6/0) باشد، کدگذاری از قابلیت اعتماد کافی برخوردار است، همچنین اعتبار تحلیل‌ها می‏تواند با «بررسی اعضا» اثبات شود، محققان می‌توانند بررسی اعضا را در مصاحبه‌ها با تکرار، بازنویسی و جستجوی توضیح بیشتر در مورد نظرات پاسخ‌دهنده در مواردی که این نظرات مبهم هستند اجرا کنند و با انجام این کار، به مصاحبه‌شوندگان فرصتی برای تأیید یا تصحیح تفسیر مصاحبه‌گر از کلماتشان بدهند [10].

برای ارزیابی تحلیل‌ها در این تحقیق در مرحله اول دو محقق به‌طور مستقل داده‌ها را کدگذاری نموده و از طریق رابطه مذکور، درصد توافق درون موضوعی (81/0) به‌دست‌آمده است، در مرحله دوم، نتایج تحلیل به پنج نفر از مصاحبه‌شوندگان داده شد و فرایند تحلیل نیز برای آن توضیح

داده شد و از آن‌ها درخواست شد تا نظرات خود را درباره میزان تطابق دانش و تجربه خود با تفسیر محققان را بیان کنند.

4-1 کدگذاری

تمامی مصاحبه‌ها ضبط‌شده و فایل صوتی کاملاً پیاده‌سازی شده است. در مصاحبه‌ی شماره دوازدهم اشباع نظری حاصل شد، اما مصاحبه‌ها تا نمونه چهاردهم جهت حصول اطمینان از کفایت داده‌ها انجام شد. در این تحقیق به‌منظور یافتن اطلاعات موردنظر سعی بر عمیق شدن در مصاحبه‌ها بوده است. تحلیل نمونه‌ها به‌صورت گام‌به‌گام و بعد از پایان یافتن هر مصاحبه انجام‌شده است. بعد از انجام مصاحبه، نسخه نوشتاری آن تایپ‌شده و پس

 از مفهوم‌پردازی در هر مصاحبه، موضوعات کلیدی‌تر و مقوله‌ها استخراج گردیدند.

در بررسی مقدماتی از 3 سؤال مصاحبه استفاده شد، ضمن اینکه سؤال‌های فرعی دیگري نیز در حین مصاحبه مطرح شد. در حین انجام مصاحبه پژوهشگر با پرسش سؤال‌های راهنما، صحت برداشت خود را از گفته‌های مصاحبه‌شوندگان کنترل کرد که بعد از انجام 14 مصاحبه، پژوهشگر به اشباع رسید. صحت اشباع در مصاحبه زمانی حاصل می‌شود که پژوهشگر داده‌های مشابه را بارها و بارها مشاهده کند، در این حالت، ازلحاظ تجربی اطمینان حاصل می‌شود که یک مقوله به‌کفایت رسیده است و به عبارتی اشباع حاصل‌شده است [5].

 نظر به‌مرور گسترده پیشینه موضوع و همچنین با توجه به نظرات خبرگان علاوه بر ابعاد چارچوب استروالدر و پینی‌تر دو بعد قابلیت‌های مدل و چالش‌های به‌کارگیری مدل به‌عنوان ابعاد اصلی در ضمن فرایند کدگذاری شناسایی و به ابعاد اضافه گردید و دو بعد هزینه و درآمد با توجه به عوامل شناسایی‌شده ذیل آن‌ها، با یکدیگر تلفیق گردید و در مرحله اول تعداد 87 عامل در 10 بعد برای مدل کسب‌وکار پلتفرم‌های چندوجهی تولید محصولات فرهنگی با رویکرد تولید اجتماعی شناسایی گردید، سپس برای شناسایی مهم‌ترین عوامل و همچنین تعیین اهمیت ورودی‌ها و تأثیر و تأثر عوامل و ابعاد و تعیین وزن عوامل و ابعاد از روش‌های دلفی فازی، دیماتل فازی و (NAP) فازی استفاده شد.

نظر به‌مرور گسترده پیشینه موضوع و همچنین با توجه به نظرات خبرگان علاوه بر ابعاد چارچوب استروالدر و پینی‌تر دو بعد قابلیت‌های مدل و چالش‌های به‌کارگیری مدل به‌عنوان ابعاد اصلی در ضمن فرایند کدگذاری شناسایی و به ابعاد اضافه گردید و دو بعد هزینه و درآمد با توجه به عوامل شناسایی‌شده ذیل آن‌ها، با یکدیگر تلفیق گردید و در مرحله اول تعداد 87 عامل در 10 بعد برای مدل کسب‌وکار پلتفرم‌های چندوجهی تولید محصولات فرهنگی با رویکرد تولید اجتماعی شناسایی گردید، سپس برای شناسایی مهم‌ترین عوامل و همچنین تعیین اهمیت ورودی‌ها و تأثیر و تأثر عوامل و ابعاد و تعیین وزن عوامل و ابعاد از روش‌های دلفی فازی، دیماتل فازی و (NAP) فازی استفاده شد.

4-2 غربالگری عوامل به روش دلفی فازی

براي انجام این کار پرسشنامه‌ای با 87 سؤال (هر سؤال بیانگر یک عامل است) طراحی و 14 پرسشنامه (به تعداد پاسخ‌دهندگان) در اختیار آن‌ها قرار گرفت که نتایج تمام پرسشنامه‌ها کامل به دست آمد. این پرسشنامه‌ها به‌صورت کیفی و بر اساس طیف 5 گزینه‌ای لیکرت از فوق‌العاده مهم تا بی‌اهمیت قیدشده است. بعد از پخش و جمع‌آوری پرسشنامه در طی سه مرحله نظرسنجی از 87 عامل، 37 عامل حذف گردیده و تعداد 50 عامل در 10 بعد شناسایی گردید که در جدول (3) آمده است.

جدول (3): عوامل و زیر عوامل مدل کسب‌وکار پلتفرمی محصولات فرهنگی با رویکرد تولید اجتماعی

عوامل اصلی	زیر عامل	شرح	کد
مشتریان c1	عرضه‌کنندگان	عرضه‌کنندگان محصولات فرهنگی	C11
	مشتریان فعال	دارای نقش دوگانه تولیدکننده / مصرف‌کننده	C12
	مشتریان حقیقی و حقوقی	اشخاص حقیقی و حقوقی که مشتری نهایی محصولات فرهنگی هستند	C13
	طراحان و ایده پردازان	طراحان و ایده پردازان حوزه محصولات فرهنگی	C14
	ناشران محصولات فرهنگی مکتوب و دیجیتال	ناشران کتاب، نرم‌افزار، بازی و سایر محصولات فرهنگی	C15
ارزش پیشنهادی c2	بهره‌مندی از ظرفیت‌های اجتماعی	استفاده از ظرفیت‌های اجتماعی مانند منابع انسانی، تجهیزات و امکانات	C21
	تولید تقاضامحور با بازده سریع	تولید بر اساس نیاز مشتری در کمترین زمان ممکن	C22
	درآمدزایی از طریق مشارکت در تولید	ایجاد درآمد برای مصرف‌کنندگانی که در تولید مشارکت می‌کنند	C23
	عرضه مستقیم و حذف واسطه‌ها	ارتباط مستقیم تولیدکننده و مصرف‌کننده	C24
	کاهش هزینه‌های تولید	کاهش هزینه‌ها از طریق با استفاده از ظرفیت‌های اجتماعی	C25
کانال توزیع c3	نسخه وب	وب‌سایت پویا شامل تمام داشبوردها و سرویس‌های موردنیاز	C31
	نرم‌افزار کاربردی موبایل	نرم‌افزار موبایلی متصل به وب‌سایت	C32
	رسانه‌های اجتماعی	صفحات کانال‌ها و گروه‌های شبکه‌های اجتماعی	C33
	کارگزاران پلتفرم	کارگزاران از طریق پنل ها و وب‌سایت‌های خود کاربران را به پلتفرم متصل می‌کنند	C34
	وب‌سایت‌ها و شبکه‌های تولیدکنندگان	تمامی ظرفیت‌های اطلاع‌رسانی در اختیار تولیدکنندگان	C35
ارتباط با مشتری c4	پشتیبانی اختصاصی	همراهی و پاسخگویی به‌موقع به کاربران	C41
	برنامه‌های تشویقی و تبلیغاتی	کمپین‌های تبلیغاتی و شیوه‌های مختلف تشویقی	C42
	برنامه‌های آموزشی	برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای تولیدکنندگان و مشتریان	C43
	رویدادهای جمعی	برگزاری همایش‌ها و جشنواره و مسابقه	C44
	باشگاه مشتریان	حفظ مشتریان و وفادار سازی آنان، ارتباط مؤثر و مستمر	C45
فعالیت کلیدی c5	تولید اجتماعی	مشتریان و تأمین‌کنندگان در یک شبکه برای خلق مشترک به یکدیگر می‌پیوندند.	C51
	جمع سپاری	تولید به شکل نوعی برون‌سپاری ولی نه به شرکت‌ها یا سازمان‌های خاص بلکه به گروه فراوانی از افراد	C52
	سفارشی‌سازی	تولید محصول با در نظر گرفتن نیاز و انتخاب مشتری	C53
	توسعه و نگهداری پلتفرم	انجام تمام امور پشتیبانی فنی و توسعه امکانات و خدمات پلتفرم	C54
	آموزش و اطلاع‌رسانی	آموزش و اطلاع‌رسانی درزمینه مزایا و فرایندهای تولید اجتماعی	C55
منابع کلیدی c6	نیروی انسانی	نیروی کار توانمند که به‌عنوان ظرفیت‌های اجتماعی در تولید اجتماعی استفاده می‌شود	C61
	زیرساخت فناوری	امکانات و تجهیزات فنی موردنیاز برای راه‌اندازی کسب‌وکار	C62
	انجمن‌هاوشرکت‌های تعاونی تولیدی	انجمن‌ها و شرکت‌های تعاونی تولیدی که به‌صورت پراکنده در حوزه تولید محصول فرهنگی فعال هستند	C63
	محتوای کاربر	ایده‌ها و محتواهای فرهنگی که قابلیت تبدیل به محصول فرهنگی رادارند	C64
	منابع مالی	نقدینگی و تسهیلات بانکی	C65
شرکای کلیدی c7	تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان محصولات فرهنگی	تولیدکنندگان، مشتریان فعال (دارای نقش دوگانه مصرف‌کننده و تولیدکننده) و مشتریان حقیقی و حقوقی	C71
	شرکت‌های توسعه فناوری	شرکت‌های توسعه فناوری	C72
	بخش‌های سرمایه‌گذاری	مراکز رشد دانشگاهی و خصوصی شرکت‌های سرمایه‌گذاری و تأمین مالی	C73
	بخش‌های حمایت‌کننده	انجمن‌ها و جوامع صنفی مربوطه بخش عمومی مانند معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری	C74
	رسانه‌ها	رسانه‌های اصلی مانند نشریات پرمخاطب، کانال‌ها و افراد تأثیرگذار در دنیای آنلاین، رسانه‌های تخصصی فرهنگی	C75
جریان هزینه و درآمد c8	هزینه‌های ثابت	هزینه‌های محل کار، تجهیزات و هزینه‌های اداری	C81
	هزینه‌های متغیر	مانند دستمزد، توسعه و نگهداری و بازاریابی	C82
	هزینه‌های پیس بینی نشده	هزینه‌های مالیات و عوارض، آموزش و اشتباهات	C83
	دریافت کارمزد	دریافت کارمزد به ازای تولید و فروش محصول	C84
	هزینه اشتراک	دریافت هزینه عضویت از تولیدکنندگان	C85
قابلیت‌های مدل c9	توسعه ابعاد اجتماعی تولید	مشتریان و تأمین‌کنندگان در یک شبکه برای خلق مشترک به یکدیگر می‌پیوندند	C91
	به اشتراک‌گذاری منابع توليد در جامعه	در تولید اجتماعی جامعه دارای یک وحدت پویا با پیوندهای متعدد که با محوریت منافع مشترک و یا باهدف ساختن یک محصول یا برآورده کردن یک نیاز (خدمت) ایجادشده است	C92
	ایجاد رقابت بین تولید کنندگان	ایجاد فضای رقابتی بین تولید کنندگان توسط پلتفرم	C93
	استفاده از سیستم‌های سایبری فیزیکی اجتماعی	ترکیب هوش انسانی و سازمان‌های اجتماعی برای ایجاد تعامل اجتماعی و ارتباطات سازمانی بین کارفرمایان و منابع اجتماعی برای ایجاد محصولات	C94
	بهره‌مندی از فناوری‌های نوین	بهره‌مندی از رایانش ابری، چاپ سه‌بعدی و هوش مصنوعی در تولید	C95
چالش‌های به‌کارگیری مدل c10	چالش‌های فنی و زیرساخت	مشکلات فنی پلتفرم‌های داخلی از قبیل تجهیزات، سیستم‌های ذخیره‌سازی و پهنای باند در کشور	C101
	تعدد مراجع صدور مجوز و نظارت	تعدد مراجع صدور مجوز و نظارت بر پلتفرم‌ها	C102
	چالش‌های حوزه قوانین و سیاست‌ها	چالش‌های سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری و نظارت بر اجرای قوانین	C103
	ضعف سواد مصرف محصول فرهنگی	عدم وجود کالای فرهنگی در سبد معیشتی خانواده	C104
	غیراقتصادی بودن و سودآوری پایین صنایع فرهنگی	هزینه بالای تولید و سودآوری پایین محصول فرهنگی در مقایسه با سایر کالاها	C105

 

 

 

 

 

نظر به اینکه براي تعیین وزن به روش ANP فازي شناخت روابط بین عوامل ضروری است لذا در این تحقیق از روش دیماتل¹⁷ فازي استفاده شد که در بخش بعد به آن پرداخته می‌شود.

4-3 نتایج حاصل از دیماتل فازی

در این بخش به‌منظور تعیین میزان اثر گزاری و اثرپذیری ابعاد و عوامل از روش دیماتل فازی استفاده شد که یکی از انواع روش‌های تصمیم‌گیری بر پایه مقایسات زوجی است، در این روش با استفاده از قضاوت خبرگان در استخراج عوامل یک سیستم و ساختاردهی سیستماتیک به آن‌ها توسط به‌کارگیری اصول تئوري گراف‌ها، ساختار سلسله مراتبی از عوامل موجود در سیستم، همراه با روابط تأثیرگذاري و تأثیرپذیري متقابل عناصر مذکور به دست می‌آید، این روش شدت اثر روابط مذکور و اهمیت آن‌ها را به شکل امتیازي عددي تعین می‌کند [9]. به‌منظور مقایسه معیارها با یکدیگر از 5 عبارت کلامی استفاده‌شده است که نام این عبارات و مقادیر فازي معادلشان در جدول شماره (4) نشان داده‌شده است.

 

جدول (4): گزینه‌های زبانی و اعداد فازی برای سنجش شدت اثرات

گزینه‌های زبانی	اعداد قطعی	اعداد فازی مثلثی
تأثیر خیلی زیاد	4	(0.75 -1- 1)
تأثیر زیاد	3	(0.5 – 0.75 -1)
تأثیر کم	2	(0.25 -0.5- 0.75)
تأثیر بسیار کم	1	(0-0.25- 0.5)
بدون تأثیر	0	(0 - 0- 0.25)

 

به‌منظور تحلیل معیارها ازنظر 14 خبره استفاده ‌شده است در این ماتریس‌ها، اعداد فازی مثلثی است و

 به‌صورت عدد فازی (0.0.0) در نظر گرفته می‌شود. برای محاسبه نظر همه خبرگان طبق فرمول (1) از آن‌ها میانگین حسابی می‌گیریم.

 

 

و در ادامه برای اینکه ماتریس به‌دست‌آمده نرمالیزه شود از فرمول‌های (2) و (3) استفاده‌شده است:

(1)

پس از به دست آوردن ماتریس‌های مذکور، ماتریس روابط کلی فازی با استفاده از فرمول‌های (4) الی (7) محاسبه‌شده است.

 

(2)
(3)

 

که در این فرمول هر درایه آن عدد فازی به‌صورت ذیل بوده

و با استفاده از فرمول‌های ذیل محاسبه‌شده است:

(4)

 

که در فرمول‌های فوق I ماتریس یکه و (,Hu Hm (Hl, هرکدام ماتریس‌های n*n می‌باشند که درایه‌های آن‌ها را به ترتیب عدد پایین، میانی و بالایی اعداد فازی مثلی ماتریس H تشکیل می‌دهد، در مرحله بعد محاسبه مجموع سطرها و ستون‌های ماتریساست با استفاده از فرمول‌های  8) و (9) انجام شد.

 

(5)
(6)
(7)

  تریس n×1 و  ماتریس n×1 است.

گام بعدی تعیین میزان اهمیت شاخص‌ها ()  و رابطه بین عوامل() است که اگر ›0   باشد عامل مربوطه اثر گزار و

اگر کوچک‌تر از صفر باشد، اثرپذیر است، در مرحله بعدی اعداد فازی به‌دست‌آمده از مرحله قبلی طبق فرمول (10) دی فازی شد.اگر کوچک‌تر از صفر باشد، اثرپذیر است، در مرحله بعدی اعداد فازی به‌دست‌آمده از مرحله قبلی طبق فرمول (10) دی فازی شد.

 

(8)
(9)

B دی فازی شده عدد=(a1+a2+a3) است. جدول (5) اعداد دی فازی شده مقادیر اثرگذاري ()، اثرپذیري ()، اهمیت () و اثرگذاري و اثرپذیري خالص  () را براي عوامل اصلی نشان می‌دهد و در ادامه همین محاسبات برای زیر عوامل نیز انجام شده است.. بر اساس جدول (5) اگر براي یک شاخص مقدار       مثبت شود، آن شاخص، اثرگذار و اگر مقدار  منفی شود، آن شاخص، اثرپذیر است؛ بنابراین در بین عوامل اصلی "مشتریان"، "ارزش پیشنهادی"، "کانال توزیع" و "ارتباط با مشتری" "جریان هزینه و درآمد" "چالش‌های به‌کارگیری" داراي  مثبت می‌باشند و بر دیگر عوامل اثرگذار هستند. عوامل " ارزش پیشنهادی "، " کانال توزیع "، " جریان هزینه و درآمد " قابلیت‌های مدل "و "مدیریت بازار" داراي  منفی هستند و از دیگر عوامل اثر می‌پذیرند، به‌طورکلی  مثبت، عامل علی و  منفی، عامل معلول اثرپذیر محسوب می‌شود.

 

 

جدول (5): اهمیت و تأثیرگذاری عوامل

(10)

عوامل	D	R	D+R	D-R	نتیجه
مشتریان	4.67	4.278	8.947	0.392	اثرگذار
ارزش پیشنهادی	4.321	4.562	8.872	0.241-	اثرپذیر
کانال توزیع	4.431	4.552	8.983	0.12-	اثرپذیر
ارتباط با مشتری	3.632	3.407	7.039	0.225	اثرگذار
فعالیت کلیدی	4.32	3.81	8.13	0.51	اثرگذار
منابع کلیدی	4.61	3.79	8.4	0.82	اثرگذارترین
شرکای کلیدی	4.67	4.278	8.947	0.392	اثرگذار
جریان هزینه و درآمد	3.847	4.688	8.535	0.841-	اثرپذیر
قابلیت‌های مدل	3.791	4.668	8.459	0.88-	اثرپذیر نرین
چالش‌های به‌کارگیری مدل	4.082	3.952	8.033	0.13	اثرگذار

 

شکل (3) هم میزان اهمیت و تأثیرگذاري و تأثیرپذیري بین عوامل را نشان می‌دهد. محور افقی نمودار اهمیت عوامل و محور عمودي تأثیرگذاري یا تأثیرپذیري عوامل را نشان می‌دهد. در این شکل نمودار مرکز روابط و نحوه تعاملات بین عوامل اصلی را نشان می‌دهد که جهت تعاملات بین زیر عوامل مشخص‌شده است. همان‌گونه که این نمودار نشان می‌دهد عامل "منابع کلیدی" اثرگذارترین است که بر سایر عوامل اثر می‌گذارد و عامل "قابلیت‌های مدل" اثرپذیرترین عامل است که از سایر عوامل اثر می‌پذیرد.

در ادامه نیز مقدارD ̃-R ̃ براي زیر عوامل محاسبه گردید و نتایج آن در شکل ( 4) نمایش داده شده است.

 

---

[1]  Linder & Cantrell

[2]  Alt &. Zimmermann

[3]  Hedman, J. & Kalling

[4]  Business Model Concept

[5]  Factor

[6]  Longitudina

[7]  Business model canvas

[8]  Customer interface

[9]  Value proposition

[10]  Wang

[11]  Shafi

[12]  Xiong

[13]  Local Motors

[14]  WikiHouse

[15]  OpenDesk:

[16]  Arduino

[17]  DEMATEL

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل (3): میزان اهمیت و تأثیرگذاري و تأثیرپذیري بین عوامل

شکل (4): نمودار علت و معلولی روابط بین زیر عامل‌ها

 

 

 

شکل (4): نتایج زیر عوامل

 

 

4-4  نتایج حاصل از تحلیل شبکه (ANP) فازی

در ادامه به جت تعیین وزن عوامل و ابعاد مدل پژوهش از روش (ANP) فازي استفاده شد در این مرحله با توجه به ماتریس روابط کلی که میزان اثرگذاري و اثرپذیري عوامل را نشان می‌دهد اقدام به حل (ANP) فازي شده است. در این بخش ابتدا ماتریس روابط کلی نرمالیزه شده و ماتریس سوپر ماتریس موزون فازي را محاسبه‌شده است، پس از نرمالیزه شدن،

سوپر ماتریس موزون را با استفاده از فرمول (11) همگرا شده تا سوپر ماتریس حد دار تشکیل گردد.

در این تحقیق در توان (17) سوپر ماتریس همگرا شده و ماتریس حد دار تشکیل شد. درنتیجه با محاسبه سوپر ماتریس حد دار، وزن عوامل و زیر عوامل تعیین می‌گردد که در جدول شماره (6) آمده است.

 

(11)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول (6): وزن و رتبه عوامل مدل کسب‌وکار پلتفرمی تولید محصولات فرهنگی با رویکرد تولید اجتماعی

عوامل اصلی	عامل	زیر عامل	کد	وزن و رتبه نسبی زیر عوامل		وزن و رتبه نهایی زیر عوامل
مشتریان c1	0.1711	عرضه کنندگان	C11	0.258	2	0.0369	11
		مشتریان فعال	C12	0.2668	1	0.0412	4
		مشتریان حقیقی و حقوقی	C13	0.241	4	0.0335	22
		طراحان و ایده پردازان	C14	0.249	3	0.0338	21
		ناشران محصولات فرهنگی مکتوب و دیجیتال	C15	0.238	5	0.0257	39
ارزش پیشنهادی c2	0.1967	بهره‌مندی از ظرفیت‌های اجتماعی	C21	0.2784	1	0.0423	2
		تولید تقاضامحور با بازده سریع	C22	0.2752	2	0.0418	3
		درآمدزایی از طریق مشارکت در تولید	C23	0.2332	3	0.0398	5
		عرضه مستقیم و حذف واسطه‌ها	C24	0.213	4	0.0379	10
		کاهش هزینه‌های تولید	C25	0.207	5	0.0349	18
کانال توزیع c3	0.1501	نسخه وب	C31	0.258	3	0.0271	35
		نرم‌افزار کاربردی موبایل	C32	0.268	2	0.036	13
		رسانه‌های اجتماعی	C33	0.271	1	0.0364	12
		کارگزاران پلتفرم	C34	0.2315	4	0.0268	36
		وب‌سایت‌ها و شبکه‌های تولید کنندگان	C35	0.2412	5	0.0238	44
ارتباط با مشتری c4	0.1457	پشتیبانی اختصاصی	C41	0.2254	4	0.0258	38
		برنامه‌های تشویقی و تبلیغاتی	C42	0.275	1	0.0359	14
		برنامه‌های آموزشی	C43	0.248	2	0.0328	24
		رویدادهای جمعی	C44	0.2269	3	0.0261	37
		باشگاه مشتریان	C45	0.248	5	0.0251	40
فعالیت کلیدی c5	0.1808	تولید اجتماعی	C51	0.2998	1	0.0425	1
		جمع سپاری	C52	0.2815	2	0.039	7
		سفارشی‌سازی	C53	0.2801	3	0.0389	8
		توسعه و نگهداری پلتفرم	C54	0.2751	4	0.0355	15
		آموزش و اطلاع‌رسانی	C55	0.2742	5	0.0249	41
منابع کلیدی c6	0.15	نیروی انسانی	C61	0.2681	1	0.035	17
		زیرساخت فناوری	C62	0.2415	3	0.0298	29
		انجمن‌ها و شرکت‌های تعاونی تولیدی	C63	0.2518	2	0.0312	26
		محتوای کاربر	C64	0.2358	4	0.0295	30
		منابع مالی	C65	0.2287	5	0.0245	42
شرکای کلیدی c7	0.135	تولید کنندگان و مصرف کنندگان محصولات فرهنگی	C71	0.2589	1	0.0341	20
		شرکت‌های توسعه فناوری	C72	0.2387	3	0.0241	43
		بخش‌های سرمایه‌گذاری	C73	0.2458	2	0.0309	28
		بخش‌های حمایت‌کننده	C74	0.2341	4	0.0231	45
		رسانه‌ها	C75	0.2311	5	0.0228	46
جریان هزینه و درآمد c8	0.1397	هزینه‌های ثابت	C81	0.261	1	0.0318	25
		هزینه‌های متغیر	C82	0.2517	3	0.0284	32
		هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده	C83	0.2487	4	0.0281	33
		دریافت کارمزد	C84	0.2581	2	0.0287	31
		هزینه اشتراک	C85	0.2457	5	0.0227	47
قابلیت‌های مدل c9	0.1661	توسعه ابعاد اجتماعی تولید	C91	0.2811	1	0.0391	6
		به اشتراک‌گذاری منابع توليد در جامعه	C92	0.2614	3	0.0353	16
		ایجاد رقابت بین تولید کنندگان	C93	0.258	5	0.0225	48
		استفاده از سیستم‌های سایبری فیزیکی اجتماعی	C94	0.2715	2	0.0381	9
		بهره‌مندی از فناوری‌های نوین	C95	0.261	4	0.0311	27
چالش‌های به‌کارگیری مدل c10	0.1395	چالش‌های فنی و زیرساخت	C95	0.261	4	0.0311	27
		تعدد مراجع صدور مجوز و نظارت	C101	0.2651	1	0.0342	19
		چالش‌های حوزه قوانین و سیاست‌ها	C102	0.2412	4	0.0224	49
		ضعف سواد مصرف محصول فرهنگی	C103	0.2587	2	0.0334	23
		غیراقتصادی بودن و سودآوری پایین صنایع فرهنگی	C105	0.2468	3	0.0274	34

 

 

شکل شماره (5) نمودار اولویت عوامل اصلی و شکل شماره (6) نمودار اولویت نهایی زیر عوامل به روش (ANP) فازی را نشان می‌دهد.

 

 

شکل (5): نمودار اولویت عوامل اصلی

 

 

شکل (6): نمودار اولویت نهایی زیر عوامل

 

5- نتیجه گیری

این تحقیق می‌تواند نقطه آغاز مطالعات دانشگاهی داخل کشور درباره پلتفرم‌های چندوجهی در حوزه تولید محصول فرهنگی با رویکرد تولید اجتماعی باشد، بهره‌مندی از مزایای تولید اجتماعی به‌عنوان پارادایم نوظهور تولیدی در قالب پلتفرم‌های چندوجهی، پدیده‌ای پیشگامانه و تحول‌آفرین در کسب‌وکار محسوب می‏شود پلتفرم‌های چندوجهی از قدمت زیادی برخوردار نیستند؛ اما با پیشرفت فناوری اطلاعات، بسیار گسترش‌یافته‌اند به همین دلیل شناخت مدل کسب‌وکار آن‌ها اهمیت فراوانی پیداکرده است در این راستا. پلتفرم‌های چندوجهی تولید محصولات فرهنگی تاکنون در کشورمان ایجاد نشده است و پلتفرم‌هایی که بخشی از ظرفیت آن‌ها در حوزه توزیع محصولات فرهنگی فعال هست نتوانسته‌اند اثر قابل‌توجهی بر تغییر ماهیت تولید، عرضه و تقاضا در این حوزه داشته باشند.

با توجه به نتایج به‌دست‌آمده تمامی ابعاد ارائه‌شده در مدل که شامل شرکای کلیدی، فعالیت‌های کلیدی، منابع کلیدی، ارزش پیشنهادی، ارتباط با مشتری، کانال‌های ارتباطی، ساختار هزینه، جریان درآمدی، قابلیت های مدل، چالش‌های به‌کارگیری می‌باشند، بر پلتفرم تولید محصولات فرهنگی با رویکرد تولید اجتماعی مؤثر هستند. با توجه به مؤثر بودن تمامی ابعاد مدل که در این پژوهش به آن‌ها پرداختیم و نظر به گستردگی صنایع فرهنگی پیشنهاد می‌شود در ابتدا، برای تولید یک نوع محصول فرهنگی مانند انیمیشن با رویکرد تولید اجتماعی پلتفرم آنلاین طراحی و پیاده‌سازی شود که می‌توان در آن از فناوری‌های نوین، مانند هوش مصنوعی و واقعیت افزوده، استفاده کرد. فعالیت کلیدی این  پلتفرم همان‌طور که نتایج این تحقیق نشان داد باید بر مبنای تولید اجتماعی و جمع سپاری باشد به‌گونه‌ای که به کاربران اجازه ‌دهد در فرایندهای مختلف انیمیشن‌سازی ، ازجمله نویسندگی، طراحی شخصیت، انتخاب صحنه‌ها و صداگذاری و.. مشارکت کنند،

همان‌گونه که نتایج رتبه‌بندی ابعاد و عوامل نشان می‌دهد عامل "منابع کلیدی " ازجمله منابع مالی، زیرساخت فناوری و نیروی انسانی اثرگذارترین بعد است که بر سایر ابعاد اثر می‌گذارد و عامل "قابلیت‌های مدل " اثرپذیر ترین بعد است که از سایر ابعاد اثر می‌پذیرد. درواقع زیرساخت فناوری و منابع انسانی اصلی‌ترین منابع موردنیاز برای تحقق اهداف پلتفرم با رویکرد تولید اجتماعی هستند، نظر به اهمیت منابع انسانی توانمند در پارادایم تولید اجتماعی و همان‌طور که نتایج تحقیق نشان داد در این روش تولیدی نیروی انسانی بر روی سایر منابع کلیدی اثرگذار هست، همچنین منابع مالی نیز یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت کسب‌وکارها هست که در پلتفرم با رویکرد تولید اجتماعی نیز به‌عنوان یک عامل اثرگذار شناسایی‌شده است و با توجه به مزایای تولید اجتماعی، تأمین مالی جمعی که یکی از روش‌های تأمین مالی مبتنی بر مشارکت است و فرد نقش مشارکت‌کننده در تأمین نقدینگی پروژه یا طرحی مشخص را دارد می‌تواند، گزینه مناسبی برای منابع مالی این نوع کسب‌وکارها باشد.

فعالیت کلیدی نیز دومین بعد اثرگذار است که به ترتیب اولویت شامل عواملی از قبیل آموزش و اطلاع‌رسانی، جمع سپاری، سفارشی‌سازی، توسعه و نگهداری و تولید اجتماعی است، درواقع با توجه به نوظهور بودن تولید اجتماعی افزایش آموزش و اطلاع‌رسانی می‌تواند منجر به افزایش سایر فعالیت‌های کلیدی و درنهایت افزایش و توسعه تولید اجتماعی شود.

مشتریان یکی از ابعاد متمایزکننده مدل کسب‌وکار با رویکرد تولید اجتماعی با سایر مدل‌ها است، در این بعد، عامل مشتریان فعال (مشتریان دارای نقش دوگانه، مصرف‌کننده و تولیدکننده) به‌عنوان اثرگذارترین عامل بر سایر عوامل بعد مشتریان تأثیرگذار است، در تولید اجتماعی، مشتری می‌تواند در تمام فرآیندهای تولیدی مشارکت نموده و این روش قابلیت خلق محصولات تماماً سفارشی‌سازی شده برای پاسخگویی به تقاضاهای منحصربه‌فرد مشتریان مختلف در جامعه را دارد.

همان‌گونه که نتایج بخش (ANP) فازی نشان می‌دهد بیشترین وزن شناسایی‌شده وزن مربوط به بعد " ارزش پیشنهادی " است که اولویت اول را کسب کرد. ارزش پیشنهادی به تولیدکنندگان و صاحبان این نوع پلتفرم‌ها، بهره‌مندی از ظرفیت‌های اجتماعی و همچنین استفاده از ایده‌ها و نیازهای مشتریان را ارائه می‌دهد که مهم‌ترین عوامل آن تولید تقاضامحور با بازده تولید نزدیک و همچنین عرضه مستقیم و حذف واسطه‌ها و کاهش هزینه‌های تولید است، همچنین ارزش پیشنهادی برای مشتریان فعال شامل درآمدزایی برای مصرف‌کننده از طریق مشارکت در تولید است که یکی از شاخص‌های اصلی روش تولید اجتماعی هست.

یکی از ویژگی‌های اصلی تولید اجتماعی، مشارکت مصرف کنندگان و تولید کنندگان مختلف در فرایند تولید است لذا در ابعاد و عوامل ارائه‌شده در این تحقیق، در بین زیر عوامل نیز، زیر عامل " تولید اجتماعی " اولویت اول را به دست آورد. "بهره‌مندی از ظرفیت‌های اجتماعی " اولویت دوم " تولید تقاضامحور با بازده سریع " اولویت سوم و "مشتریان فعال " اولویت چهارم و "درآمدزایی از طریق مشارکت در تولید " اولویت پنجم و درنهایت "توسعه ابعاد اجتماعی تولید " اولویت ششم را در بین 50 زیر عامل کسب کردند که تقریباً 30% درصد از وزن کل زیر عوامل را به خود اختصاص دادند و این نشان از اهمیت بسیار این زیر عوامل است.

با توجه به نتایج این پژوهش دو بعد "قابلیت‌های مدل " و "چالش‌های بکار گیری مدل " نیز به ابعاد چارچوب مدل کسب‌وکار استروالدر و پینیور افزوده‌شده و درواقع این چارچوب بدین‌وسیله توسعه‌یافته است، در بعد قابلیت‌های مدل با رویکرد تولید اجتماعی به ترتیب اولویت "به اشتراک‌گذاری منابع توليد در جامعه " و "ایجاد رقابت بین تولید کنندگان " با " بهره‌مندی از فناوری‌های نوین " و استفاده از "سیستم‌های سایبری فیزیکی اجتماعی " باعث "توسعه ابعاد اجتماعی تولید " می‌شود، همچنین شناسایی و بررسی مهم‌ترین چالش‌های به‌کارگیری مدل به‌عنوان یکی از ابعاد مدل کسب‌وکار به فعالان این حوزه کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی و تدبیر لازم برای مواجهه با این چالش‌ها را انجام دهند، در بعد چالش‌های مدل، چالش‌های حوزه قوانین و سیاست‌ها اثرگذارترین عامل است و بعدازآن چالش‌های فنی و زیرساخت و چالش‌های تعدد مراکز صدور مجوز و نظارت و همچنین ضعف سواد مصرف کالای فرهنگی و غیراقتصادی بودن و سودآوری پایین محصولات فرهنگی قرار دارد، با توجه مرور پیشینه انجام‌شده، محصولات بدون مشتری، کاهش صرفه اقتصادی، عدم توجه به ذائقه مشتری، کمبود تنوع محصولات و عدم استفاده از ظرفیت‌های اجتماعی، بخشی از اصلی‌ترین مشکلات در حوزه تولید محصول فرهنگی هستند که غیراقتصادی بودن و سودآوری پایین محصولات فرهنگی را به دنبال داشته است در همین راستا، مدل کسب‌وکار پلتفرم‌ چندوجهی با رویکرد تولید اجتماعی می‏تواند با استفاده از ظرفیت‌های اجتماعی، دسترسی به فناوری روز و بهره‌مندی از مزایای پلتفرم و ایجاد بستر خلاقیت، ابتکار و نوآوری، تولید سفارشی و تقاضامحور، تنوع محصولات، افزایش دسترسی‌ها، رقابت بین تولیدکنندگان، افزایش کیفیت و کمیت محصولات فرهنگی، بخش زیادی از مشکلات مذکور را حل نمایند.

به‌طور خلاصه تولید اجتماعی در مقایسه با تولید سنتی دارای مزایای بسیاری از قبیل، ایجاد راهکار مشارکت و درآمدزایی برای مصرف کنندگان، دسترسی تولیدکنندگان به نیازهای واقعی مشتریان، ترکیب فضای فیزیکی، اجتماعی و سایبری، بهره‌گیری از هوش انسانی و ظرفیت‌های اجتماعی، تمرکز بر مشتری و تمرکز بر روی فرد به‌جای توده‌ای از مردم، کاهش هزینه‌ها از طریق جمع سپاری و برون‌سپاری و شخصی‌سازی است

بنابراین با فراهم شدن زیرساخت لازم برای تولید محصولات فرهنگی توسط پلتفرم چندوجهی باهدف استفاده از ظرفیت‌های اجتماعی ارزشمند موجود، بستر لازم برای مشارکت صاحبان ایده، محتوا و مهارت درزمینهٔ تولید محصول فرهنگی فراهم می‏شود و این امر باعث رشد اشتغال‌زایی و رونق صنایع فرهنگی می‏گردد.

مزیت اصلی بهره‌مندی از تولید اجتماعی در حوزه فرهنگ، ترویج هویت محلی و ارتقاء ارتباطات اجتماعی است. این رویکرد می‌تواند به جامعه امکان بدهد تا ارزش‌ها، تاریخچه و فرهنگ خود را به نمایش بگذارد و درعین‌حال همکاری و تعامل بیشتری بین اعضای جامعه را فراهم کند. همچنین، تولید اجتماعی می‌تواند به توسعه اقتصادی محلی و ایجاد فرصت‌های شغلی محلی کمک کند، زیرا افراد مشارکت‌کننده در فرآیند تولید محصولات فرهنگی از جامعه محلی هستند و درآمد حاصل از تولید و فروش محصولات به آن‌ها بازگردانده می‌شود. به‌طورکلی تولید محصولات فرهنگی با رویکرد تولید اجتماعی فرصتی است برای تقویت و ترویج فرهنگ و هویت جامعه، توسعه اقتصاد محلی و افزایش همبستگی و همکاری اجتماعی.

 این تحقیق به مؤسسان و مدیران ارشد پلتفرم‌های چندوجهی تولید محصولات فرهنگی کمک می‌کند تا شناخت بهتری از عناصر مدل کسب‌وکار خود پیدا کنند و همچنین به تصمیم گیران و سیاست‌گذاران کمک می‏کند تا ماهیت، ابعاد و عناصر این نوع کسب‌وکارها را به‌خوبی بشناسند و در حوزه‌های مختلف تسهیل گری و حمایتی اثرگذار باشند.

این تحقیق می‌تواند نقطه آغاز مطالعات دانشگاهی داخل کشور درباره پلتفرم‌های چندوجهی در حوزه تولید محصول فرهنگی با رویکرد تولید اجتماعی باشد و همچنین با بررسی مدل کسب‌وکار پلتفرم‌های چندوجهی با رویکرد تولید اجتماعی که اشکال نوینی از کسب‌وکار هستند به توسعه مطالعات مربوط به نوآوری مدل‌های کسب‌وکار کمک می‌کند.

توصیه می‌شود پژوهشگران در مطالعات آینده، مدل‌های کسب‌وکار پلتفرم‌های چندوجهی تولید اجتماعی موفق در سطح بین‌المللی و داخلی را مقایسه نمایند. پژوهش در مورد راهکارهای پیاده‌سازی و موانع اجرایی این مدل کسب‌وکارها نیز می‏تواند نقش مهمی در رشد و توسعه پلتفرم‌ها داشته باشد کمبود مراجع منابع و کافی دانشگاهی و داوری شده در حوزه مدل کسب‌وکار پلتفرم‌های چندوجهی با رویکرد تولید اجتماعی از محدودیت‌های این تحقیق است.

منابع و مأخذ

[1]       انتظاری، علی. درخشان، فاطمه. (1401). تحلیل سیاست‌گذاری در اقتصادِ فرهنگ، نشریه جامعه‌شناسی کاربردی، جلد 33، شماره 1، صفحه 1-34.

[2]       حقیقی کفاش، مهدی. اسماعیلی، محمدرضا. محمدیان، محمود.  تقوا، محمدرضا. (1396). دسته بندی عوامل موثر بر تقاضای محصولات فرهنگی در بازار داخلی. پژوهش های مدیریت در ایران،21(16)، 27-46.

[3]       جعفرنژادچقوشی، احمد. منطقی، منوچهر. صادقی مقدم، محمدرضا. گشتاسبی، محمد. (1397). نوع شناسی پلتفرم های فناورانه: بررسی پویایی های پلتفرمی. توسعه تکنولوژی صنعتی.16(34 ):4،-65.

[4]       زنگنه نژاد، حیدر، حاجی، نسترن. عادل، آذر. (1400). چارچوب تدوین مدل کسب و کار پلتفرم: یافته ای مبتنی بر فراترکیب، پژوهش‏های مدیریت در ایران، جلد 25، شماره 1، 95–115.

[5]       سلیمی زاویه، سید قاسم. شمس، سعیده. (1400). مدلی برای پاردایم تولید اجتماعی، فصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی، جلد 18، شماره 41، 43-50.

[6]       کیال، کاظم و امیر البدوی. (1397). استراتژی های راه اندازی یک کسب و کار پلتفرمی در صنعت بانکی و پرداخت، مدیریت نوآوری، جلد 7، شماره 2، صفحه 142-168.

[7]       مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی. (۱۴۰۱). برنامه تحول وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

[8]       محرابیون محمدی، محمد. (1397). طراحی مدل کسب و کار همراه بانک با استفاده از روش شناسی سیستم های نرم، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.

[9]       محقر، علی. ملائی، منیژه. افضلیان، مهدی. (1393). رتبه‌بندی فاکتورهای اصلی موفقیت زنجیره تأمین چابک در طراحی و تولید محصولات فرهنگی. نشریه علمی مدیریت زنجیره تأمین, 16, 43, 54-60.

[10]       ملکی‌فر، سیاوش. قاضی نوری، سید سپهر. قانعی راد، محمد امین. موسوی، آرش. (1397). شناسایی و تحلیل رویکردهای موجود و مطلوب در صنایع فرهنگی کشور مبتنی بر دیدگاه ذینفعان، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، جلد 8، شماره 26، 17-39.

[11]       نظری‌زاده، فرهاد. میرشاه‌ولایتی، فرزانه. (1394). مدل نظام نوآوری محصولات فرهنگی، فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ، جلد 8، شماره 31، 37-72.

[12]       پارکر، جفری. (1398). انقلاب پلت‌‌فرم: چگونه بازارهای شبکه‌‌ای در اقتصاد تغییر ایجاد می‌‌کنند و چطور آن‌ها برای شما کار می‌‌کنند، ترجمه سجّاد ارتشیدار، آریانا قلم.

[13]       Bouwman, H., Nikou, S., de Reuver, M. (2019). Digitalization, Business Models, and SMEs: How do Business Model Innovation Practices Improve Performance of Digitalizing SMEs?. Telecommunications Policy, 43(9).

[14]       Economist. (2012). The Third Industrial Revolution. The Economist, Vol. 403, No. 8781.

[15]       Jiang, P. (2019). Social Manufacturing: Fundamentals and Applications. Cham: Springer International Publishing, pp. 13-50.

[16]       Jiang, P., Ding, K. (2018). Analysis of Personalized Production Organizing and Operating Mechanism in a Social Manufacturing Environment. Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, Part B: Journal of Engineering Manufacture, 232(14), 2670-2676.

[17]       Muzellec, L., Ronteau, S., Lambkin, M. (2015). Two-Sided Internet Platforms: A Business Model Lifecycle Perspective. Industrial Marketing Management, 45, 139-150.

[18]       Osterwalder, A., Pigneur, Y., Oliveira, M. A. Y., Ferreira, J. J. P. (2011). Business Model Generation: A Handbook for Visionaries, Game Changers and Challengers. African journal of business management, 5(7), 22-30.

[19]       Parker, G., Van Alstyne, M., Jiang, X. (2017). Platform Ecosystems. Mis Quarterly, 41(1), 255-266.

[20]       Shafi, M., Junrong, L., Yang, Y., Jian, D., Rahman, I. U., Moudi, M. (2021). Factors Influencing the Consumer Acceptance of Innovation in Handicraft Products. SAGE Open, 11(4).

[21]       Schmuck, R. (2021). Business Models in Contemporary Strategic Management. In International Scientific Conference Strategic Management and Decision Support Systems in Strategic Management, pp. 120-125.

[22]       Wei-yi, W. A. N. G., Jian, L. V., Wei-jie, P. A. N., Hui-liang, Z. H. A. O., Qiao-ping, T. I. A. N. (2019). Extraction and Reuse of Pattern Configuration for Handicrafts Personalized Customization. Journal of Graphics, 40(3), 583.

[23]       Xiong, G., Chen, Y., Shang, X., Liu, X., Nyberg, T. R. (2014). AHP Fuzzy Comprehensive Method of Supplier Evaluation in Social Manufacturing Mode. In Proceeding of the 11th World Congress on Intelligent Control and Automation, pp. 3594-3599. IEEE.

[24]       Xiong, G., Tamir, T. S., Z. Shen, X., Shang, X., Wu, H., Wang, F.Y. (2022). A Survey on Social Manufacturing: A Paradigm Shift for Smart Prosumers. in IEEE Transactions on Computational Social Systems, doi: 10.1109/TCSS.2022.3180201.

[25]       Zhou, Y., Xiong, G., Nyberg, T., Mohajeri, B., Bao, S. (2016). Social Manufacturing Realizing Personalization Production: A State-of-the-Art Review. In 2016 IEEE International Conference on Service Operations and Logistics, and Informatics (SOLI), pp. 711.

 

 

 

 

73

 

---