Designing and implementing an activity-based costing system to achieve an agile system with a neural network approach

Subject Areas : Accounting

Hamid Hassani ¹ , حسین کاظمی ^{2 *} , Farzin Rezaei ³

1 - Accounting, Faculty of Management, Qazvin Islamic Azad University, Qazvin, Iran
2 - دانشگاه آزاد اسلامی قزوین
3 - Department of Accounting, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Iran

Received: 2024-05-25 Accepted : 2025-02-14 Published : 2025-03-03

Keywords: Agility, Activity-Based Costing, Neural Network.,

Abstract :

The essence of agile strategy is empowering the organization to accompany the unpredictable changes of the environment. In general, an agile organization incurs lower production costs and increases its market share, meets the needs of customers, eliminates repetitive activities and leads to increased competitiveness in It is organized. The main goal of this research is to design and implement an activity-based costing system to achieve an agile system with a neural network approach in Pasteur Institute of Iran. In this research, RBF radial basis function neural network model has been used to analyze the effect of indicators and also provide an optimal path to achieve agility. According to the obtained results, the organization should focus the most on the educational mission and project costs in order to increase its agility level. Also, among the output variables of the organization's performance, managers' ability and flexibility have the most influence from the model's inputs. In order to achieve organizational agility, output variables must be upgraded to a certain level, and this upgrade is only possible by increasing the level of input variables.

References:

[1] احمدی کهنعلی، رضا؛ قاسمی، سردار. (1393). ارزیابی چابکی صنایع مختلف در شرکت‌های تولیدی کوچک و متوسط، چشم‌انداز مدیریت صنعتی، شماره 15، صص 129-109.
[2] آرمان، مانی؛ شفیعی، محبوبه. (1396). قابلیت‌های رقابتی در شرکت¬های دانش بنیان مدلی برای تبیین نقش چابکی استراتژی و یادگیری استراتژیک، مطالعات مدیریت بهبود و تحول، شماره 83، صص 50-25.
[3] اسماعیلیان، مجید؛ مولوی، بهنام. (1393). به کارگیری تکنیک¬های تاپسیس فازی و DEA فازی به منظور اولویت¬بندی و انتخاب قابلیت¬های چابکی سازمان. مدیریت تولید و عملیات، پیاپی 9، شماره 2، صص 160-145.
[4] خشنود خانکهدانی، حسین و پرندین، کاوه. (1394) بررسی تطبیقی رویکردهای تسهیم هزینه در محاسبه بهای تمام شده خدمات بخش رادیولوژی بیمارستان اردیبهشت شیراز به روش هزینه¬یابی بر مبنای فعالیت، دوره دوم، شماره اول، صص 92-83.
[5] كاظمي، مصطفي؛ فائضي راد، محمد علي (1397). پيش¬بيني كارايي به كمك تأثيرپذيري غیرخطی از تاخیرهاي زما ني در تحليل پوششي داده¬ها با شبكه‌هاي عصبي مصنوعي. فصلنامه مديريت صنعتي، 10(1)،34-17.
[6] مومنی، زهره و عزیزی، امیر. (1397). مدل پیش‌بینی هزینه کل در زنجیره تأمین دو سطحی همراه با ریسک عملیاتی و هزینه¬یابی بر مبنای فعالیت توسط شبکه عصبی مصنوعی(مطالعه‌موردی: شرکت تولید قطعات خودرو)، دوماهنامه مطالعات‌كاربردی درعلوم مدیریت و توسعه، سال سوم، شماره سوم، صص24-1.
[7] نمازي، محمد و حسيني، زهراسادات. ( 1399). بررسي سازه¬هاي اقتضايي مؤثر بر اجراي سيستم هزينه¬يابي بـر مبنـاي فعاليـت عملگرا: شكاف بين تئوري و عمل. بررسي¬هاي حسابداري و حسابرسي، 27(2). صص 333-307.
[8] واعظی، رضا؛ صداقت¬پور، فرزانه. (1391). مطالعه دولت الکترونیک و چابکی در سازمان ثبت احوال استان تهران، مطالعات مدیریت بهبود و تحول، شماره 67، صص 17-1.
[9] Appelbaum, S., Calla, R., Desautels, D., Hasan, L.(2017). The Challenges Of Organizational Agility (part 1) ,Industrial And Commercial Traning, 49(1), 6-14
[10] Ashrafi, A., Ravasan, A. Z., Tarkma, P., Afshari, S. (2019). The role of business analytics capabilities in bolstering firms’ agility and performance, International Journal of Information Management, 47, 1-15
. [11] Baskarada, S., Koronios, A. (2018). The 5S organizational agility framework: a dynamic capabilities perspective, International Journal of Organizational Analysis, 26(2), 331-342
. [12] Bottani,E. (2009). A fuzzy QFD approach to achieve agility, International Journal of Production Economics, 119(2), 391-380
. [13] Christopher, m., and towill, d. (2001). an integrated model for the design of agile supply chains. international journal of physical distribution & logistics, 31(4), 235-246
. [14] Doz, Y. (2020). Fostering strategic agility: How individual executives and human resource practices contribute, Human Resource Management Review, https://doi.org/10.1016/j.hrmr.2019.100693
. [15] Heckler, J., Powell, A. (2016). IT and Organizational Agility: A Review of Major Findings IT and Organizational Agility: A Review of Major Findings. Proceedings of the Eleventh Midwest Association for Information Systems Conference. Milwaukee, Wisconsin, May 19-20, 2016
. [16] Liu, Sen., Chan, Felix T.S., Yang, Junai., Niu, Ben. (2018). Understanding the effect of cloud computing on organizational agility: An empirical examination, International Journal of Information Management, 43, 98-111
. [17] Pongwasit, R; Chompu Inwai, Rungchat. (2016); "Analysis of Wooden Toy Manufacturing Costs Through the Application of a Time-Driven ActivityBased Costing System"; Memoirs of the Muroran Institute of Technology;65; pp. 7- 14
. [18] Queiroz, M., Tallon, P. P., Sharma, R., Coltman, T. (2018). The role of IT application orchestration capability in improving agility and performance. The Journal of Strategic Information Systems, 27(1), 4–21
. [19] Saha, N., Gregar, A., Saha, P.(2018). Organisational agility and KM strategy: Are they effective tools for achieving sustainable organisational excellence?, New Trends And Issues Proceedings On Humanities And Social Sciences, Volume 4, Issue 10, 110-117
. [20] Sherehiy, B., Karwowski, W., & Layer, J. (2007). A Review of Enterprise Agility: Concepts, Frameworks, and Attributes. International Journal of Industrial Ergonomics, 37(5), 445-460
. [21] Tallon, Paul P., Queiroz, Magno. , Coltman, Timothy., Sharma, Rajeev.(2018). Information technology and the search for organizational agility: A systematic review with future research possibilities, Journal of Strategic Information Systems, 32, 1-20
. [22] Tewfik, T., Chiarelli, P., Copelli, C., Pederneschi, N., Cassanoa, sL., Manfusoa, A., Covellic, C., Longoa, F. (2021). Italian cost analysis of free flap surgery in head and neck reconstruction using the activity-based costing (ABC), Volume 74, Issue 6, Pages 1279-1285
. [23] Zain, Mohamed., Che rose, Raduan., Abdullah, Iskandar., Masrom, Maslin.(2005).The relationship between information technology acceptance and organizational agility in Malaysia, Information & Management, 42(6), 829-839
.

Full-Text:



مجله مدیریت توسعه و تحول 60 (1404) 53-43

طراحی و پیاده‌سازی سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت برای دستیابی به سیستم چابک با رویکرد شبکه عصبی 

حمید حسنی1، حسین کاظمی2،*، فرزین رضایی3

1دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی ، قزوین، ایران

2دانشیار، گروه حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران (عهده‌دار مکاتبات)

3دانشیار، گروه حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

تاریخ دریافت: 05/03/1403  تاریخ پذیرش نهایی: 26/11/1403

 

چكيده

عصاره استراتژی چابكي، توانمندسازی سازمان برای همراهی با تغییرات غیرقابل پیش­بینی محیط می­باشد. به­طور کلی یک سازمان چابک، هزینه تولید کمتری را متحمل می­شود و سهم بازار خود را بالا می­برد، نیازمندی­های مشتریان را برآورده می­کند، فعالیت­های تکراری را حذف کرده و منجربه افزایش رقابت­پذیری در سازمان می­شود. هدف اصلی این پژوهش طراحی و پیاده­سازی سیستم هزینه­یابی بر مبنای فعالیت برای دستیابی به سیستم چابک با رویکرد شبکه عصبی در شرکت انستیتو پاستور ایران می­باشد. در پژوهش حاضر برای تحلیل اثر شاخص­ها و همچنین ارائه مسیری بهینه برای دستیابی به چابکی از مدل شبکه عصبی تابع پایه شعاعیRBF استفاده شده است. باتوجه به نتایج حاصل شده سازمان باید جهت افزایش سطح چابکی خود بیشترین تمرکز را بر ماموریت آموزشی و هزینه­های طرح داشته باشد. همچنین در متغیرهای خروجی عملکرد سازمان، توانایی مدیران و انعطاف­پذیری بیشترین تاثیرپذیری را از ورودی­های مدل دارا می­باشند. برای دستیابی به چابکی سازمان، بایستی متغیرهای خروجی در سطح معینی ارتقا یابند و این ارتقا جز با افزایش سطح متغیرهای ورودی امکان­پذیر نیست. 

واژه‌های اصلی: چابکی، هزینه­یابی بر مبنای فعالیت، شبکه عصبی.

 

1-                      مقدمه

بدون تردید سلامتی حق تمام مردم است و این امر به عنوان واقعیتی انکار ناپذیر مورد پذیرش همگان به ویژه سیاست­گذاران بخش سلامت قرار گرفته است. با این وجود در دنیای امروزه نگرش تامین خدمات بهداشتی - درمانی مورد نیاز مردم،  بدون توجه به قیمت تمام شده و هزینه­ی تامین این خدمات در چارچوب برنامه­ها و اهداف تعیین شده به این سوال چالش برانگیز تبدیل شده است که آیا می­توان خدمات بهداشتی - درمانی را ضمن توجه به حفظ کیفیت با مصرف منابع کمتر ارائه نمود؟ به منظور پاسخ دادن به این سوال اولین شرط لازم برای مدیران و سیاستگذاران بخش سلامت، آگاهی و شناخت نحوه­ی هزینه نمودن منابع و بهای تمام شده­ی خدمات سلامت است. از طرف دیگر می­دانیم که در تمامی کشورهای دنیا از جمله کشور ایران، سازمان­های دولتی بیشترین مسئولیت را در ارائه خدمات عمومی عهده­دار هستند و ماهیت کار در این بخش به گونه­ای است که عموماً رابطه­ای منطقی بین خدمتی که ارائه می­شود و مبلغی که به ازای آن پرداخت می­شود، وجود ندارد. در حال حاضر به منظور استفاده کارا و اثربخشی از منابع مالی، سیستم­های مدیریت هزینه به صورت روز افزونی به­کارگرفته می­شوند. گذشته از موارد فوق­الذکر، کمبود منابع به منظور ارائه خدمات در بخش سلامت که در برابر نیازهای فراوان به این خدمات قرار می­گیرد، بر کسی پوشیده نیست. وجود این مشکل به صورت بالقوه مدیران و برنامه­ریزان نظام سلامت را به تفکر در مورد راه­های کاهش هزینه­های زائد و استفاده‌ی کاراتر از منابع موجود وادار می­نماید. بنابراین تحلیل هزینه می­تواند به عنوان یکی از شقوق موثر پیش روی سیاست­گذاران به منظور نیل به هدف مذکور باشد. می­توان گفت که تحلیل هزینه­ها، یک تکنیک اقتصادی در تصمیم­گیری می­باشد و یکی از ابزارهای کمک کننده به مدیران در تعیین مناطقی است که برنامه­های بهداشتی موثر نبوده و کمک می­کند که مدیران برنامه بهتری را طرح­ریزی کنند. افزون بر این موارد، تجزیه و تحلیل هزینه­ها پیش درآمدی برای تحلیل هزینه – منفعت، هزینه - اثر بخشی و نیز تدوین بودجه عملیاتی می­باشد و برای مدیران سطوح مختلف بهداشتی - درمانی مفید خواهد بود، چرا که آن­ها با این تحلیل خواهند فهمید که اعتبارات چگونه هزینه شده و آیا این هزینه­ها در راستای رسیدن به هدف سازمان خرج شده­اند یا نه؟ زیرا کارایی استفاده از منابع هنگامی مطلوب است که نتیجه مورد انتظار

 

[e-mail]*

با حداقل بها حاصل شده باشد. نظام­های متنوعی برای هزینه­یابی وجود دارد که در این میان یکی از سیستم­های هزینه­یابی نوینی که قادر به شناخت تنوع و پیچیدگی فعالیت­ها و سنجش تاثیر آن بر هزینه­های ارائه­ی خدمات بوده و کاربردهای گوناگون آن در فعالیت­های خدماتی روز به روز در حال گسترش می­باشد، سیستم هزینه­یابی بر مبنای فعالیت است. این سیستم با به­کارگیری روش­های مناسب اثرات حاصل از تغییرات فعالیت­ها، پیچیدگی، تنوع و ویژگی خاص هر فعالیت را در محاسبه­ی هزینه­های آن برآورد می­کند. در اکثر سیستم­های فعلی هزینه­یابی هیچ­گونه ارتباط مستقیمی بین فعالیت­های لازم جهت ارائه خدمات و میزان استفاده از منابع سازمانی وجود ندارد و در نتیجه بهای تمام شده و هزینه­های ارائه خدمات منعکس­کننده­ی هزینه­ی فعالیت­ها و منابع به کارگرفته شده نمی­باشد. برآیند تمامی مزایای مترتب بر روش هزینه­یابی بر مبنای فعالیت منجر به تعیین هزینه­ی واقعی تمام شده و نیز کارا نمودن سیستم و بهره­وری حداکثری آن می­شود، و نهایتاً زمینه ساز مدیریت مبتنی بر عملکرد، بودجه­ریزی عملیاتی و ارائه­ی شاخص‌های مناسب اقتصادی می­گردد. در طول برنامه­های سوم تا ششم توسعه کشور استفاده از روش­های نوین هزینه­یابی برای تعیین دقیق قیمت خدمات ارائه شده به عنوان یک تکلیف قانونی آورده شده است. آن­چنان­که در ماده­ی ۱۴۴ قانون برنامه­ی چهارم توسعه­ی کشور، صریح بر موضوع تعیین هزینه­ی تمام شده­ی ارائه­ی خدمات و تولید محصولات به منظور افزایش کارایی و بهره وری در قالب اعطای اختیارات لازم به مدیران برای اداره­ی واحد­های تحت سرپرستی خود، تاکید شده است. همچنین در آیین­نامه مالی معاملاتی همه دانشگاه­های وابسته به وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و نیز سازمان­های تحت نظر این وزارتخانه از جمله انستیتو پاستور ایران تکلیف گردیده است که می‌بایستی قیمت تمام شده خدمات و محصولات تعیین و تخصیص اعتبارات بر مبنای قیمت تمام شده صورت گیرد. علی­رغم تلاش­های صورت گرفته در این زمینه واحدهای بهداشتی درمانی در خصوص مدیریت بهای تمام شده خدمات و محصولات ارائه شده موفقیت چندانی بدست نیامده است و اگر قیمت خدماتی تعیین شده است بیشتر بر مبنای روش متداول و سنتی بوده است. البته باید توجه داشت که ناتوانی سیستم حسابداری دولتی در فراهم کردن اطلاعات مورد نیاز مدیران، (علی­رغم تحولات چند سال اخير) یکی از عوامل عدم موفقیت قابل توجه تعیین بهای تمام شده خدمات و محصولات ارائه شده در دستگاه­های نظام سلامت کشور بوده است­. عدم وجود تعرفه­های واقعی در بخش بهداشتی و درمان، اثرات زیان­بار فراوانی بر پیکره­ی نظام بهداشت و درمان کشور وارد می­سازد، چرا که قراردادهای منعقد شده بین سازمان­های بیمه­گر بر اساس تعرفه­های مذکور موجب مغبون­شدن طرفین قرار داد می­شود. کسری بودجه­ی سالانه وزارت بهداشت و درمان و همچنین هزینه­های کمرشکن شرکت­های بیمه­ای دلیل محکمی بر موارد مذکور می­باشد. تداوم روند جاری تعرفه­گذاری حسابداری و بودجه­ریزی، وسعت و عمق بحران حاضر را افزایش خواهد داد. از این گذشته در سطح دستگاه­های نظام سلامت کشور، کمبود منابع اطلاعاتی و نیز اتکا به بودجه­ی دولتی، عدم شفافیت و مشخص نبودن میزان واقعی هزینه­های خدمات ارائه شده، موجبات ناکارآمدی منابع صرف شده و بعضاً هدر رفت آن­ها شده است. مدیران به منظور اتخاذ تصمیمات کارا و اثربخش نیازمند اطلاع از هزینه­های صورت گرفته در دستگاه­های نظام سلامت کشور به صورت دقیق و واقعی می­باشند. انستیتو پاستور ایران به عنوان یکی از قدیمی­ترین موسسه­های نظام سلامت کشور هم فعالیت آموزشی و پژوهشی دارد و هم فعالیت تولیدی در زمینه واکسن­های حیاتی انسانی دارد­. عملیات مالی این موسسه تابع آئین­نامه مالی و معاملاتی مصوب هیات امنا می­باشد. حسب ماده ۱۸ آئین­نامه مالی و معاملاتی موسسه، تعیین قیمت تمام شده خدمات و محصولات و تخصیص اعتبارات به واحدها بر اساس قیمت تمام شده تکلیف گردیده است و این در حالی است که به­دلیل نبود اطلاعات دقیق و صحیح در خصوص قیمت تمام شده خدمات ارائه شده و محصولات تولید شده علاوه بر اینکه تخصیص اعتبارات به واحدهای عملیاتی به روش کاملا سنتی صورت می­گیرد این مهم باعث گردیده که اخذ اعتبارات ردیف­های متمرکز از وزارت بهداشت و نیز سازمان برنامه و بودجه بیشتر به روش سنتی و چانه­زنی می­باشد و نکته حائز اهمیت این است که در قیمت­گذاری مربوط به فروش محصولات تولیدی این موسسه به­دلیل فقدان اطلاعات دقیق درخصوص قیمت تمام شده در کمیته کشوری، قیمت­گذاری واکسن­های تولیدی به هیچ عنوان به­صورت صحيح و منصفانه­ای تعیین نشده است که این مهم خود عامل عدم کسب درآمد اختصاصی واقعی بوده و منجر به کسری اعتبارات سازمان شده است. در نتیجه حسب محدودیت­های موجود اعتباری در حوزه سلامت کشور، تعیین دقیق و صحیح قیمت تمام شده با استفاده از روش نوین هزینه­یابی و استقرار این روش در موسسه با طراحی و پیاده­سازی مناسب بسیار حائز اهمیت واجتناب ناپذیر می­باشد و ارزیابی تاثیر تعيين دقيق و صحیح قیمت تمام شده خدمات و محصولات به­ روش هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت بر تصمیم­گیری­های مالی مدیران ارشد سازمان و افزایش قدرت پاسخگویی آنان در قبال ذینفعان می­تواند مزایا و معایب استفاده از این سیستم هزینه­یابی را بیش از پیش در نظام سلامت کشور آشکار سازد.

از آنجایی که جهانی­سازی و رقابت اقتصادی شدت یافته است در نتیجه حفظ مزیت رقابتی در این محیط بی­ثبات برای شرکت­ها دشوار است هرچند رقابت شدید و یک محیط پویا، یک سلسله از برتری‌های موقتی ایجاد می‌کند. شرکت­ها برای اقدامات رقابتی (برای مثال توسعه یک سرویس یا محصول جدید و غیره)، برای توسعه دادن و بهره­برداری از این برتری‌های موقتی، باید توانایی‌ها (ظرفیت‌ها) و منابع خود را کامل و ارتقا دهند. چابکی¹ این­گونه معنا می­شود: توانایی یک شرکت در حس کردن تغییرات بازار و انجام اقدامات به موقع و ارائه راه­حل های جدید برای برآمدن از عهده یک محیط پویا و پیچیده. چابکی سازمانی² به توانایی یک شرکت در هماهنگ­کردن اعمال داخلی، استفاده از اکوسیستم شرکای خارجی و ارتباط برقرارکردن با مشتری مربوط می‌شود. چابکی سازمانی به ظرفیت گسترده یک شرکت برای مقابله با تغییرات غیرمنتظره که در محیط تجاری از طریق پاسخ سریع و نوآورانه شکل می­گیرد و از تغییرات نیز به عنوان فرصت برای رشد و پیشرفت استفاده می­کند، مربوط می­شود. از سوی دیگر چابکی را می­توان چنین تعریف کرد: توانایی شرکت برای پیش­بینی و استفاده از فرصت­های بازار به­صورت فعالانه. بنابراین اجازه می­دهد که یک شرکت موقعیت و استراتژی­های خود را تغییر دهد و روش­های کسب و کار جدید برای به دست آوردن مزایای اولیه در شرایط تغییر را سازماندهی کند]16[.

چابکی شامل فرایندهای مختلفی است و فرصتی برای شرکت فراهم می‌کند تا تغییرات مهم سازمان را درک کرده و به شیوه­ای به موقع و با روشی مقرون به صرفه به آن­ها پاسخ دهد ]10[. به­طور کلی چابکی ظرفیت یک شرکت برای پاسخ سریع به تغییرات و موقعیت­های محیطی است]18[. چابکی سازمانی با بهبود فرایندها از طریق کارآمدی فعالیت‌ها برای دستیابی به کارایی و اثربخشی سروکار دارد و زیرساخت‌ها و فرهنگ سازمانی نقش پشتیبانی را برای مواجهه با تغییرات محیط کسب و کار ایفا می­کنند. با وجود اینکه یک کسب و کار باید در پیش­بینی و پاسخگویی به تغییرات انعطاف­پذیر باشد، اما باید استانداردها و رویه­هایی برای پاسخ سریع وجود داشته باشد]15[. چابکی توانایی‌های یک شرکت در راستای تعامل با مشتریان، هماهنگ کردن اعمال داخلی و بهره‌برداری از اکوسیستم شرکای خارجی است. چابکی باعث مشارکت با سهامداران برای گسترش رقابت، تسلط بر تغییر و عدم اطمینان و همچنین بهره­برداری از منابع انسانی و اطلاعات می­شود]21[. 

چابکی سازمانی ناشی از تولید چابک است و تولید چابک مفهومی است که طی سال­های اخیر عمومیت یافته و به عنوان استراتژی موفق، توسط تولید کنندگانی که در کلاس جهانی فعالیت می­کنند، پذیرفته شده است]1[. هدف این تولیدکنندگان مطرح شدن به عنوان رهبر در سطح ملی و بین­المللی (در یک بازار رقابتی که نیازهای مشتریان به صورت دائم درحال تغییر است) می­باشد. موسسات و سازمان­های چابک نگران تغییر، عدم اطمینان و عدم پیش‌بینی در محیط کسب وکار خود هستند. این موسسات برای رسیدگی به تغییر، عدم اطمینان و عدم قابلیت پیش­بینی در محیط کاری خود، به شماری از قابلیت­های متمایز نیازمند هستند. 

کار بر روی هوش مصنوعی در دهه 1950 میلادی توسط پیشگامان در رشته­های آمار، عصب­ شناسی، روانشناسی آغاز گردید. یکی از مهمترین حوزه­های هوش مصنوعی، شبکه­های عصبی مصنوعی³ است که به دنبال شبیه­سازی عملکرد مغز کوچک انسان در تسلط بر جهان هستی است.‬ از آنجا که هدف هوش مصنوعی توسعه پارادایم­ها یا الگوریتم­های مورد استفاده انسان جهت کاربرد در ماشین است، شبکه­های عصبی مصنوعی نیز به عنوان یکی از روش­های هوش مصنوعی به دنبال تقلید از عملکرد مغز انسان است. شبکه­های عصبی ارتباطات سیناپسی و ساختار درونی، منطق فازی استنتاجات تقریبی و محاسبات ژنتیکی، محاسبات موتاسیونی را مدل می‌کنند. بنابراین شبکه­های عصبی الگوهای مناسبی از اثرگذاری مولفه­ها و معیارهای مختلف بر روی یکدیگر را ارئه می­دهد.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

در این پژوهش بر آن شدیم تا سطح چابکی سازمان را ارزیابی نموده و عوامل موثر بر چابکی را مورد شناسایی و تحلیل قرار دهیم زیرا چابکی می­تواند باعث افزایش بقای سازمان و همچنین سهم بازار و محبوبیت سازمان گردد. این پژوهش در شرکت انستیتو پاستور ایران انجام شده است. زیرا این صنعت نسبت به دیگر صنعت­ها دارای حساسیت بیشتری نسبت به زمان بوده و چابکی بر عملکرد آن­ها تاثیر قابل ملاحظه­ای دارد. در پژوهش حاضر ابتدا به طراحی پرسشنامه جهت سنجش چابکی پرداخته شد. بنابراین مسأله اینجاست که شاخص­های توانمندساز چابکی در سازمان­ها کدامند و میزان تاثیرگذاری شاخص­های توانمندسازی بر چابکی سازمان به چه میزان است و برای افزایش چابکی سازمان، چه میزان تغییر در شاخص­های توانمندساز قابل قبول و منطقی است؟

2-                      پیشینه پژوهش

چابکی ظرفیت یک سازمان برای بازآفرینی و انتقال اثربخش و کارآمد منابع در جهت خلق ارزش و محافظت از ارزش ایجاد شده (حفظ آن) به‌عنوان فعالیت­های پربازدهی است که ضامن شرایط داخلی و خارجی نیز می­باشد. توانایی انطباق با تغییرات پیش­بینی­نشده در بازار جهانی، یک جزء مهم برای ادامه فعالیت در یک چنین محیط آشفته­ای می­باشد. باید در نظر داشت که سه فعالیت اصلی شامل: پردازش اطلاعات اولیه، کنترل فعالیت­های حاضر و پیش­بینی آینده، می­بایستی در اولویت­های بالاتر قرار بگیرند]10[. چابکی سازمانی، ظرفیتی انعطاف­پذیر برای پاسخ به تغییرات محیط زیست با هماهنگ کردن سریع محصولات و خدمات ارائه شده است و به طور فزاینده‌ای برای دستیابی به برتری رقابتی پایدار اهمیت دارد]11[. سرعت و انعطاف­پذیری محور اصلی مفهوم چابکی را تشکیل می­دهند. سازمان­ها برای اینکه بتوانند به سرعت و با انعطاف‌پذیری عمل کنند، نیازمند به­کارگیری فناوری­ها و سیستم­های اطلاعاتی به روز، سرمایه­گذاری بر روی کارکنان دانشگر، انسجام در فرایندهای کسب وکار، هم­سو شدن با اشکال مجازی سازمان، همکاری داخلی و خارجی و دست­یابی به زنجیره عرضه یکپارچه هستند]8[.

رویکرد چابکی سازمانی و مدیریت دانش⁴ می­توانند برای سازمان­های قرن بیست و یکم که توجه زیادی به مزیت رقابتی پایدار دارند بسیار پیچیده و مهیج باشد. برای رسیدن به رقابت سازمانی و افزایش پایدار تعالی سازمانی ⁵، استراتژی مدیریت دانش سازمان نه تنها باید بر مبنای انتشار دانش جهت مطمئن شدن از موفقیت سازمان باشد بلکه باید باعث به­وجود آمدن پایداری آن نیز شود. می­توان گفت که سبک پر جنب و جوش مدیریت دانش منجر به عملکرد بهتر کسب و کار از طریق چهار منابع اصلی مدیریت دانش یعنی فنی، انسانی، فرهنگی و ساختاری می‌شود]19[. با افزایش چابکی، توانایی پاسخ به تغییرات غیرمنتظره محیطی نیز افزایش می­یابد. استراتژی­های چابکی، تغییرات را در تمام سطوح ساختاری از طریق رهبری و بهبود تصمیم‌گیری تا مهارت­ها و روابط بین فردی کلیه اشخاصی که مامور اجرای چابکی سازمان هستند را به دنبال دارد. مدیران باید چابکی را به عنوان یک اصل کلی جهت هدایت استراتژیک و عملیاتی فعالیت‌ها مورد توجه قرار دهند. ارتقا توانایی­های چابکی به عنوان یک پارادایم در تقویت عملکرد سازمان بسیار مهم خواهد بود]9[.  

دوز⁶ در پژوهش خود با عنوان بررسی نقش مشارکت مدیران و روش‌های منابع انسانی در تقویت چابکی استراتژیک، نشان داد مهارت­ها و رفتارهای مدیریتی می­تواند به توسعه چابکی سازمان کمک نماید]14[.

شری­های و همکارانش در پژوهشی در سال 2007 در ابتکاری جالب به مولفه­های چابکی در نیروی کار پرداختند. آن­ها معتقدند با استفاده از دو مشخصه سرعت و انعطاف­پذیری، قابلیت­های چابکی نیروی کار عبارتند از هوشمندی، شایستگی­ها، همکاری از روی اعتماد متقابل، فرهنگ و سیستم­های اطلاعاتی. آن­ها همچنین کارکردهای مدیریتی در چابکی نیروی کار را در سه گروه کارکردهای رابطه­مدار، رهبری مشارکتی و تفویض مسئولیت و اختیار و کارکردهای کار محور تقسیم­بندی کردند]20[. یکی از راه­هاي کسب قابلیت‌هاي رقابتی حرکت به سمت چابک­سازي استراتژیک شرکت­ها می‌باشد. چابکی استراتژیک یکی از الزامات کسب و کار شرکت­ها در محیط­هاي پویا است. چابکی استراتژیک شامل حساسیت استراتژیک، واکنش استراتژیک و قابلیت­هاي تجمعی می­باشد. از این رو، شرکت­هایی که به طور استراتژیک چابک هستند، استراتژي­هایی را مورد استفاده قرار می­دهند که هدفشان انعطاف­پذیري و پاسخگویی در برابر نیازهاي مشتریان است]2 [.

تیوفیک و همکاران⁷(2021) نتایج بکارگیری روش هزینه­یابی برمبنای فعالیت و مقایسه آن با روش مورد استفاده توسط سیستم بهداشت ایتالیا را به منظور ارزیابی یک بخش جراحی مورد استفاده قرار دادند و نتیجه گرفتند که سیستم هزینه­یابی برمبنای فعالیت، اطلاعات مناسب­تری را برای قضاوت و ارزیابی عملکرد فراهم می­سازد.

پونگواسيت و چومپو اینوای⁸(2016) در پژوهشي به بررسی سيستم هزينه­يابي بر مبناي فعاليت زمان­گرا پرداختند. نتايج مطالعه آن­ها نشان داد که سيستم هزينه­يابي بر مبناي فعاليت زمان­گرا نسبت به سيستم هزينه­يابي سنتي مناسب­تر بوده است. علاوه بر آن استفاده از سيستم هزينه­يابي بر مبناي فعاليت زمان­گرا در کاهش هزينه­ها مؤثر است.

نمازی و حسینی بر اساس نظريه­هاي اقتضا و نوآوري بررسي کردند كـه چـه سـازه­هـايي بايـد در اجـراي موفـق سيستم­هاي هزينه­يابي انتخاب شوند و چرا بين تئوري و عمل اين سيستم­ها فاصله وجود دارد؟ در اين راسـتا تـأثير عوامـل سـازماني، تكنولوژي، محيطي، هزينه­اي و ساير عوامل مربوط به سيستم PFABC به­عنوان سومين و جديـدترين نسـل سيسـتم ABC مورد بررسی قرارگرفت. نتايج پژوهش نشان داد كه كليه سازه­هاي­ مورد بررسی بـر اجـراي سيسـتم هزينه­يابي PFABC تأثير معنادار و مثبتي دارند، در ادامه نتایج بیانگر آن بود كهABC، TDABC  و PFABC  به ترتيب در 1/6 درصد، 4/0 درصد و صفر درصد شركت‌هـاي بورسـي پيـاده شده­اند. از اين رو، بين تئوري و عملكرد اين سيستم­ها شكاف زيادي وجود دارد]7[.

خشنود خانکهدانی و پرندین(1394) به محاسبه بهای تمام شده خدمات رادیولوژی ارائه شده به روش ABC و با رویکرد تسهیم هزینه متفاوت و نیز تعیین انحراف بهای تمام شده با تعرفه­های مصوب پرداختند. نتایج نشان داد که اختلاف معناداری بین بهای تمام شده خدمات ارائه گردیده با رویکردهای متفاوت تسهیم هزینه و تعرفه­های مصوب وجود دارد.

در پژوهشی که در سال 2004 توسط آمبروس و موریلا⁹ انجام شد آن‌ها طراحی سازمان چابک را کمک به موازنه میان نظم و تغییر در محیط کسب و کار دانستند. همچنین آن­ها اصول کلی چابکی را در هفت گروه راهبرد منبع­یابی، مدیریت منابع، شایستگی­ها، رهبری، فرایند محوری، ساختار­بندی و آمادگی برای تغییر بیان کردند. زین و همکارانش در سال 2005 بر اساس عواملی که قبلاً توسط دیگر محققین شناسایی شده بود یک چارچوب چهار عاملی را برای دستیابی و ارزیابی چابکی سازمان­ها متشکل از غنی­سازی مشتریان، سازماندهی برای ایجاد مزیت رقابتی، هم‌راستایی افراد و اطلاعات و پاسخ­گویی ارائه نمودند]23[. 

مومنی و عزیزی در پژوهش خود به بررسی مدل پیش­بینی هزینه کل در زنجیره تأمین دو سطحی همراه با ریسک عملیاتی و هزینه­یابی بر مبنای فعالیت توسط شبکه عصبی مصنوعی پرداختند. در پژوهش خود، به منظور پیش­بینی هزینه کل در چهار بخش سفارش، موجودی، ریسک عملیاتی و تولید از روش شبکه عصبی مصنوعی استفاده نمودند. داده‌های مورد استفاده، میزان تولید محصول، میزان سفارش خرید مواد اولیه، میزان موجودی و تقاضا در کنار هزینه­های تولید، موجودی، سفارش خرید مواد اولیه و تعمیر و نگهداری ماشین­آلات بوده که به صورت ماهانه از شرکت تولید قطعات خودرو اخذ گردیده است. نتایج نشان داد که روش شبکه عصبی مصنوعی میزان خطاها را به ترتیب 38 درصد برای RMSE، 34 درصد برای MAD و 32 درصد برای MAPE نسبت به مدل ARIMA و 50 درصد برای RMSE، 72 درصد برای MAD و 67 درصد برای MAPE نسبت به مدل رگرسیون کاهش داده است]6[.

3-                      روش شناسی پژوهش

پژوهش حاضر با رویکرد میدانی پیمایشی و به صورت تک مقطعی انجام پذیرفت. روش تحقيق مورد استفاده براساس شيوه اجرا، اکتشافی-تحلیلی (تحلیل ریاضی) مي­باشد. پرسشنامه مورد نیاز با توجه به ویژگی­های خاص مطالعه شده در سازمان‌ها و همچنین مصاحبه با خبرگان این صنعت طراحی شده و همچنین جهت سنجش پايايي پرسشنامه تحقیق از ضريب آلفاي کرونباخ استفاده گرديد. از آنجايي که ضريب آلفاي محاسبه شده براي تمامي ابعاد پرسشنامه 70 درصد و بالاتر است، لذا پرسشنامه مورد نظر داراي پايايي قابل قبولی است. در این مطالعه از روش شبکه عصبیRBF برای سنجش اثرگذاری شاخص­ها بر چابکی استفاده شده است. جامعه آماری در این پژوهش شرکت انستیتو پاستور می­باشد. با توجه به این که پرسشنامه­ طراحی شده حاوی پرسش­های تخصصی می­باشد بنابراین هر عضوی از سازمان قادر به پاسخگویی صحیح همه پرسش­ها نمی­باشد. بنابراین پرسشنامه­ها توسط افرادی که آشنایی کامل با واحد مدیریت و بخش تولید داشتند تکمیل شدند. به همین منظور در هر واحد از کارخانه پرسشنامه به یکی از مسئولین رده بالای سازمان تحویل گردید تا بتوانیم اطلاعات مناسب و قابل اطمینانی را جمع­آوری نماییم. بدين ترتيب مجموعه مولفه‌هاي سنجش توانمندسازهای چابکی در قالب سی و هشت سنجه و مولفه­های سنجش توانمندی چابکی در قالب سی و پنج سنجه شناسايي شد. این سنجه­ها را دسته­بندی نموده و با استفاده از ادبیات تحقیق و مطالعات پیشین شاخص­های آن­ها تعیین و نام­گذاری شد. شاخص اول تحت عنوان اتوماسیون و شاخص­های بعدی به ترتیب کارکنان، سازمان، تکنولوژی، شبکه الکترونیکی، محصول، مشتری­مداری و برنامه­ریزی لجستیک نام­گذاری شدند. با توجه به صنعت انتخاب شده سنجه­ها در دسته­بندی ارائه شده در پرسشنامه قرار گرفتند و اگر این پژوهش در صنعت­های دیگر انجام شود ممکن است دسته­بندی سنجه­ها متفاوت باشد و حتی تعداد شاخص­ها نیز ممکن است نسبت به این صنعت متفاوت باشد. با توجه به تعداد کل مدیران میانی و عالی در واحد­های مورد بررسی در شرکت انستیتو پاستور ایران، تعداد 50 پرسشنامه بین مدیران مربوطه توزیع گردید. به دلیل اینکه در این پژوهش تاثیر عوامل به صورت هندسی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت از نرم افزار JMP استفاده شده است. زیرا این نرم افزار قادر است که در تمامی روش­های پیش­بینی، عملکرد مناسبی داشته باشد.

4-                      شبکه‌های عصبی

شبكه­هاي عصبي مصنوعي ابزاري براي مدل­سازي هوشمند ناپارامتريك مبتني بر داده هستند كه روابط غيرخطي را آموخته و بين متغيرهاي ورودي و خروجي ارتباط برقرار مي­كنند. شبكه­هاي عصبي مصنوعی مانند شبكه­هاي عصبي بيولوژيك پيچيده نيستند، اما دو شباهت اساسي به آن‌ها دارند. نخست شباهت ساختمان و اجزاي تشكيل دهنده آن­هاست و شباهت ديگر ارتباط بين نورون­ها است كه تعيين­كننده شيوه كار شبكه خواهد بود. به­طور كلي، مي­توان گفت كه شبكه­هاي عصبي از لايه­هاي نروني تشكيل شده است به طوري­كه اين نرون­ها از طريق ورودي­هاي خود با جهان واقعي در ارتباط هستند و از طريق خروجي­هاي خويش جهان واقعي را می­سازند]5[.

شبکه تابع مدار شعاعی(RBF) یکی از روش­های پیش­بینی با استفاده از شبکه عصبی می­باشد که به­طور گسترده­ای برای تخمین غیرپارامتریک توابع چند بعدی از طریق مجموعه­ای محدود از اطلاعات آموزشی به کار می­رود. این شبکه­ها بیشترین الهام را از تکنیک­های آماری طبقه­بندی الگوها گرفته­اند و مزیت عمده آن­ها طبقه­بندی الگوهایی است که دارای فضای غیرخطی هستند. تفاوت این روش با روش­های دیگر در نوع آموزش و عملکرد نرون­ها و لایه­های پنهان می­باشد. در این روش همواره از یک لایه پنهان استفاده می­کنیم.

5-                      یافته‌های پژوهش

5-1-تحلیل حساسیت

متدهای تحلیل حساسیت در واقع روش­هایی هستند که در آن­ها با ایجاد تغییر در ورودی­ها به دنبال تجزیه و تحلیل میزان تغییر در خروجی هستیم. این مساله به ما نشان خواهد داد که کدام ورودی بیشترین تاثیر را بر روی خروجی خواهد داشت.

 

 

جدول(1): تحلیل حساسیت متغیرهای مستقل

	کارگاه	تدوین متون	دکتری خارجی	خدمات تخصصی	هزینه طرح	دکتری داخلی	ماموریت آموزشی	شرکت در کنگره
Importance	144/0	091/0	095/0	137/0	173/0	053/0	192/0	115/0
Normalized	%8/74	%4/47	%7/49	%1/71	%1/90	%7/27	%100	%60

جدول فوق اهمیت هر یک از ابعاد را در دستیابی سازمان به چابکی نشان می­دهد. با توجه به نتایج بدست آمده از تحلیل شبکه عصبی، ماموریت آموزشی بیشترین تاثیر را بر دستیابی سازمان به چابکی دارد.

 

شکل (1): نمودار تحليل حساسيت ورودي‌ها و خروجي‌ها با توجه به بردار گراديان

نمودارهای شکل(1) می­توانند اثر هر یک از عوامل را با توجه به تغییرات گرادیان که با مثلث روی نمودار نشان داده شده است پیش­بینی نمایند. همانطور که در شکل فوق نشان داده شده است بیشتر عناصر با یکدیگر ارتباط مستقیم دارند. در نمودارهای فوق دو نمودار خدمات تخصصی و چابکی مدیریت سازمان و همچنین مسئولیت پاسخگویی و تدوین متون رابطه عکس با یکدیگر دارند. نمودارها به صورت خط صاف ترسیم شده‌اند که نشان دهنده ارتباط کم عناصر ورودی و خروجی می­باشد اما برخی نمودارها تاثیر زیاد عناصر را نشان می­دهد.

 

شکل (2): نمودار تحليل حساسيت دو متغير ورودي ماموریت آموزشی و خدمات تخصصی براي خروجي‌ها

همانطور که در شکل(2) نشان داده شده است این دو متغیر می­توانند به طور همزمان بیشترین تاثیر را بر انعطاف­پذیری­، مسئولیت پاسخگویی و عملکرد سازمان داشته باشند­. تاثیر این متغیرها بر عوامل دیگر به شدت کمتر است.

 

شکل (3): نمودار تحليل حساسيت دو متغير ورودي ماموریت آموزشی و هزینه طرح براي خروجي‌ها

همانطور که در شکل(3) نشان داده شده است دو متغیر ماموریت آموزشی و هزینه طرح بیشترین تاثیر را بر عملکرد سازمان و مسئولیت پاسخگویی دارند یعنی با افزایش سطح این دو متغیر می­توان سطح مسئولیت پاسخگویی و عملکرد سازمان را در سیستم به شدت ارتقا داد. البته این متغیرها بر دیگر خروجی­ها هم اثر دارند اما اثر آنها به شدت نسبت به دو متغیر مذکور کمتر است.

 

شکل (4): نمودار تحليل حساسيت دو متغير ورودي ماموریت آموزشی و تدوین متون براي خروجي‌ها

همانطور که در شکل(4) نشان داده شده است دو متغیر ماموریت آموزشی و تدوین متون بیشترین تاثیر را بر چابکی مدیریت دارند یعنی با افزایش تدوین متون و ماموریت آموزشی چابکی مدیریت بهبود می‌یابد.

 

شکل (5): نمودار تحليل حساسيت دو متغير ورودي ماموریت آموزشی و دکتری داخلی براي خروجي‌ها

در شکل (5) متغیر ماموریت آموزشی و دکتری داخلی به عنوان ورودی انتخاب شده و تاثیر آن­ها بر تک تک عوامل خروجی مورد بررسی قرار گرفته است. همانطور که نمودار تحلیل سمت چپ نشان می­دهد متغیر مسئولیت پاسخگویی از این ورودی­ها تاثیرپذیری غیرقایل پیش­بینی دارد و افزایش این متغیرها مسئولیت پاسخگویی را با چالش روبه­رو می‌کند. از طرفی متغیر توانایی مدیران نیز دارای شیب بسیار کم بوده و اثرپذیری بسیار کمی دارد این عوامل بیشترین تاثیر را بر انعطاف­پذیری سیستم دارند.

 

شکل (6): نمودار تحليل حساسيت دو متغير ورودي تدوین متون و خدمات تخصصی براي خروجي‌ها

در شکل(6) دو متغیر خدمات تخصصی و تدوین متون به عنوان ورودی و متغیر اثرگذار انتخاب شده­اند. در نمودار سمت چپ ملاحظه می­شود تغییرات این دو متغیر شاخص عملکرد مدیران را دچار یک چرخه می‌کند که تغییرات آن­ها هیچ اثری بر این متغیر نخواهد داشت از طرفی متغیر توانایی مدیران نیز در صورتی­که متغیر تدوین متون در یک مقدار قابل قبول افزایش نیابد اثر مطلوبی می­پذیرد. با توجه به نتایج فقط متغیر مسئولیت پاسخگویی از تغییرات توام این دو متغیر متاثر بوده و افزایش می­یابد.

 

شکل (7): نمودار تحليل حساسيت دو متغير ورودي هزینه طرح و دکتری داخلی براي خروجي‌ها

همانطور که در شکل (7) نشان داده شده است در نمودار سمت چپ هیچ یک از متغیرها نتوانسته ارتباط مستقیم و معینی را با خروجی‌ها داشته باشد. با توجه به نمودارهای فوق فقط متغیر انعطاف‌پذیری با متغیر هزینه طرح و دکتری داخلی ارتباط مستقیم دارد.

 

شکل (8): نمودار تحليل حساسيت دو متغير ورودي دکتری خارجی و دکتری داخلی براي خروجي‌ها

با توجه به شکل (8) دو متغیر دکتری خارجی و دکتری داخلی بعنوان متغیرهای ورودی قرار گرفته است. نمودار سمت چپ نشان می‌دهد که این دو متغیر بر چابکی مدیریت سیستم اثرگذار بوده و این شاخص را تا حدود زیادی افزایش می­دهند و تغییرات آن­ها بر دیگر متغیرها نیز موثر است. تقریباً همه متغیرهای خروجی با تغییر این دو متغیر رشد می‌کنند.

 

شکل (9): نمودار تحليل حساسيت دو متغير ورودي دکتری داخلی و تدوین متون براي خروجي‌ها

در شکل (9) دو متغیر تدوین متون و دکتری داخلی به عنوان دو متغیر انتخاب شده­اند. خروجی­های عملکرد سازمان و انعطاف­پذیری از این ورودی­ها تاثیرپذیری معکوسی دارند به طوری­که با افزایش این دو متغیر عملکرد سازمان و انعطاف­پذیری به طور همزمان افزایش نمی­یابد. اما دو متغیر عملکرد مدیران و توانایی مدیران از این ورودی­ها تاثیرپذیری مثبت داشته و با افزایش سطح ورودی سطح چابکی آن­ها افزایش می‌یابد.

 

شکل (10): نمودار بهينه­سازي سطح خروجي­ها با در نظر گرفتن دو متغير ورودي

در شکل (10) ورودی­ها بر اساس خروجی­ها ترسیم شده و سطح خروجی با توجه به ورودی که بیشترین تاثیر را دارد تحلیل شده است. در نمودار یک متغیرهای خدمات تخصصی و ماموریت آموزشی بعنوان اثرگذارترین ورودی‌ها بر عملکرد سازمان انتخاب شده است. نمودار نشان می­دهد با افزایش این ورودی­ها می­توان عملکرد سازمان را تا 9 واحد که حداکثر امتیاز است ارتقا داد. در نمودار شماره 2 نیز متغیرهای خدمات تخصصی و ماموریت آموزشی به­عنوان موثرترین متغیرهای مسئولیت پاسخگویی انتخاب شده است. نمودار نشان می­دهد با افزایش سطح این دو متغیر سطح مسئولیت پاسخگویی تا مقدار ماکزیمم ممکن افزایش می­یابد. همچنین برای خروجی­های عملکرد مدیران و انعطاف­پذیری نیز این دو متغیر بیشترین اثرگذاری را دارا بوده است و درصورتی­که بخواهیم سطح چابکی را ارتقا دهیم تغییرات این دو متغیر بیشترین اثر را بر خروجی دارد.

 

شکل (11): نمودار بهينه‌سازي سطح خروجي‌ها با در نظر گرفتن دو متغير ورودي

در هر چهار نمودار فوق که به عنوان تاثیرپذیرترین نمودارها انتخاب شده است شاخص ماموریت آموزشی به عنوان ورودی مشترک قرار دارد. در نمودار 2 و 4 شاخص خدمات تخصصی نیز قرار دارد که تاثیر را بر عملکرد مدیران و چابکی مدیریت مورد بررسی قرار داده است. نوسانات موجود در نمودارهای 2 و 4 حاکی از آن است که تغییر این دو متغیر به عنوان ورودی نمی­تواند تاثیر مستقیم بر متغیرهای خروجی داشته باشد و گاهی افزایش این دو متغیر سطح چابکی را کاهش می­دهد. نمودارهای 1 و 3 نیز به جز متغیر ماموریت آموزشی دو متغیر کارگاه و هزینه طرح را نیز به عنوان ورودی در بردارد. نمودار 3 نشان می­دهد انعطاف­پذیری متاثر از دو متغیر است که اثر مستقیم بر آن دارند.

 

شکل (12): نمودار بهينه‌سازي سطح خروجي‌ها با در نظر گرفتن دو متغير ورودي

در نمودارهای 1 و 2 دو متغیر خدمات تخصصی و هزینه طرح به عنوان متغیر ورودی انتخاب شده­اند. متغیر خروجی نمودار 1 چابکی مدیریت می­باشد که با توجه به نوع محدب بودن شکل با افزایش متغیرهای ورودی در سطح کم، خروجی ارتقا پیدا نمی­کند و افزایش خروجی مستلزم ارتقا ورودی­ها بیش از 70درصد است. در نمودار 3 خروجی عملکرد مدیران می­باشد که نشان می­دهد با افزایش ورودی­ها در حد متوسط خروجی نه تنها افزایش نمی­یابد بلکه کاهش پیدا می­کند. نمودارهای 2 و 4 دارای شیب مستقیم می­باشند این موضوع مبین افزایش خروجی دو نمودار مذکور با تغییرات ورودی آن­ها می­باشد. در نمودار 2، دو متغیر خدمات تخصصی و هزینه طرح می­توانند همزمان افزایش پیدا کنند و باعث افزایش عملکرد سازمان و چابکی سازمان شوند.

 

شکل (13): نمودار پراكنش متغيرهاي خروجي براي پيش­بيني

با توجه به شکل(13)، در نمودارهای فوق داده­هایی که برای آموزش و پیش­بینی مورد استفاده قرار گرفته است برای سه متغیر توانایی مدیران، عملکرد سازمان و انعطاف­پذیری نمایش داده شده است. همانطور که مشاهده می­شود داده­ها حول نمودار ترسیم شده بوده و آزمون نموداری که پیش­بینی را تایید می­کند مورد قبول می­باشد البته لازم به توضیح است که بهترین نمودار متعلق به داده­های انعطاف­پذیری می­باشد.

با توجه به شکل(14)، در نمودارها داده­های مربوط به سه متغیر عملکرد مدیران، چابکی مدیریت و توانایی مدیران در دو سطح آموزش و پیش­بینی ترسیم شده است­. همانطور که نمودارها نشان می­دهند داده­ها حول نمودار پیش­بینی قرار گرفته و قابل تایید است. بهترین پیش­بینی نیز مربوط به متغیر توانایی مدیران می­باشد زیرا بیشترین همپوشانی بین داده­ها و نمودار وجود دارد.

 

 

شکل (14): نمودار پراكنش متغيرهاي خروجي براي پيش‌بيني

برای اینکه پیش­بینی قابل تایید باشد نمودار باقیمانده­ها در بخش آموزش و پیش­بینی باید به صورت پراکنده و بدون الگو حول خط صفر قرار داشته باشد.

با توجه به شکل(15)، همانطور که نمودارها نشان می­دهد کلیه نمودارها دارای ویژگی تصادفی بدون باقیمانده می­باشند و بنابراین پیش‌بینی و مدل طراحی شده قابل استناد می­باشد.

 

شکل (15): نمودار باقيمانده­ها با توجه به معادلات پيش­بيني

با توجه به شکل (16)، نمودارها اثر متغیرهای دودویی را مورد بررسی قرار می­دهند در هر ستون متغیری از ورودی­ها قرار دارد که در تقاطع با متغیر­های دیگر نحوه حرکت و رشد متغیری که مسئولیت پاسخگویی است را پیش­بینی می­کند. در هر تقاطع دو نمودار قرار دارد که حداقل و حداکثر تغییرات را با توجه به عملکرد دیگر متغیرها نشان می­دهد. مثلاً در تقاطع متغیرهای O در سطح افقی و TO در ستون عمودی دو نمودار ترسیم شده است که بیشترین تغییر را 568/8 و کمترین تغییر را 02/6 پیش­بینی نموده است. این تغییرات نشان می­دهد که با افزایش و کاهش کدام یک از متغیرها به طور همزمان می­توانیم بیشترین تغییرات را بر شاخص خروجی مسئولیت پاسخگویی داشته باشیم.

 

شکل (16): نمودار بررسي تاثير توام دو متغير بر خروجي مسئولیت پاسخگویی و تعيين حداقل و حداكثر تاثيرپذيري

 

شکل (17): نمودار بررسي تاثير توام دو متغير بر خروجي عملکرد سازمان و تعيين حداقل و حداكثر تاثيرپذيري

همان­طور که در شکل (17) نشان داده شده است در ستون ماموریت آموزشی بیشترین رشد مربوط به تغییرات همزمان با تدوین متون می‌باشد. در ستون خدمات تخصصی نیز بیشترین تغییرات مربوط به تدوین متون می­باشد. این تغییرات در صورتی که الویت تغییر با ماموریت آموزشی باشد و نیز در صورتی که به طور عکس اتفاق بیفتد باز هم بیشترین تغییرات را ایجاد می­کند با این تفاوت که سطح تغییرات متفاوت خواهد بود. برخی نمودارها علی­رغم شیب نزولی که دارند تغییرات را به صورت افزایشی نشان می­دهند. علت این است که اثر توام دو متغیر می‌تواند اثرات جداگانه هر یک را تحت الشعاع قرار دهد.

 

شکل (18): نمودار بررسي تاثير توام دو متغير بر خروجي انعطاف‌پذيري و تعيين حداقل و حداكثر تاثيرپذيري

با توجه به شکل (18)، در نمودار فوق بیشترین تغییرات موثر بر خروجی که در این نمودار انعطاف­پذیری می­باشد متعلق به متغیر­های کارگاه و شرکت در کنگره می­باشد تغییر این دو متغیر با یکدیگر می­تواند انعطاف­پذیری را تا حد زیادی افزایش دهد. همچنین تغییرات ناشی از متغیر­های کارگاه و تدوین متون می­تواند اثرات معکوس و مخرب بر سطح انعطاف­پذیری سیستم داشته باشد بدین معنی که افزایش این دو متغیر سطح انعطاف­پذیری را افزایش نمی­دهد اما کاهش آن­ها به شدت باعث کاهش سطح انعطاف­پذیری خواهد شد.

 

شکل (19): نمودار بررسي تاثير توام دو متغير بر خروجي عملکرد مدیران و تعيين حداقل و حداكثر تاثيرپذيري

با توجه به شکل (19)، در نمودار فوق تحلیل اثر متغیرهای ورودی به صورت دودویی بر متغیر خروجی عملکرد مدیران مورد بررسی قرار گرفته است. برخی از نمودارها به صورت نوسانی ترسیم شده و نمودار ماکزیمم، نمودار مینیمم را قطع نموده است و بیانگر این است که متغیرهای زوجی با افزایش سطح، تاثیر معکوس و متفاوت بر خروجی خواهند داشت. از جمله این متغیر­ها می­توان به دو متغیر کارگاه و دکتری داخلی اشاره نمود. درصورتی که کارگاه به عنوان متغیر مستقل وارد شود تا سطح 96/6 رشد می­کند و سپس کاهش می­یابد در صورتی­که اگر دکتری داخلی به صورت مستقل وارد شود سبب کاهش خروجی تا مقدار 56/2 می­گردد.

با توجه به شکل (20)، در نمودار‌ تحلیل متغیرهای ورودی به صورت دودویی برای متغیر خروجی توانایی مدیران انجام شده است. بیشتر نمودار­ها بر یکدیگر منطبق بوده یا به صورت موازی قرار دارند این نوع نمودار نشان می­دهند که تاثیر متغیرها به صورت دودویی تشابه زیادی به حالت تکی دارد و اثر آن­ها با افزایش یا کاهش سطح یکدیگر تغییر محسوس نخواهد کرد. مثلاً دکتری داخلی و دکتری خارجی با یکدیگر می­توانند اثرات چشمگیر و محسوس را بر توانایی مدیران داشته باشند. با تحلیل جداول می­توانیم بهترین مسیر چابک‌سازی سیستم را با توجه به سطح متغیرهای موجود تعیین و تبیین نماییم.

 

شکل (20): نمودار بررسي تاثير توام دو متغير بر خروجي توانایی مدیران و تعيين حداقل و حداكثر تاثيرپذيري

جدول (2): نتایج حاصل از مدل شبکه عصبی

شاخص‌هاي‌برازش مدل­های ارزیابی	نرخ پیش بینی	R2	مجموع خطای پیش بینی (Residual)	میانگین قدرمطلق درصد خطا
مدل شبکه عصبی MLP	7%/91	871/0	42/3	026/0
مدل شبکه عصبی RBF	7%/97	938/0	94/2	019/0

جدول (3): اولويت­گذاري در مدل شبکه عصبی

متغیر مستقل	ماموریت آموزشی	هزینه طرح	کارگاه	خدمات تخصصی	شرکت در کنگره	دکتری خارجی	تدوین متون	دکتری داخلی
اولویت	1	2	3	4	5	6	7	8

6-                      نتیجه‎گیری و پیشنهادها

در اين پژوهش با توجه به سوالات مطرح شده، به طراحی و پیاده­سازی سیستم هزینه­یابی بر مبنای فعالیت برای دستیابی به سیستم چابک با رویکرد شبکه عصبی پرداخته شد. با توجه به این که چابکی سازمانی یک ویژگی مهم برای سازمان به شمار می­رود، بنابراین می­تواند به عنوان یکی از معیارهای اساسی ارزیابی سازمان مورد استفاده قرار گیرد. برای ارزیابی سطح چابکی سازمان شاخص­های توانمندی شناسایی و مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفتند. از شاخص­های شناسایی شده با توجه به نوع پژوهش 6 شاخص به عنوان توانمندی­های چابکی شناسایی شدند. همگی این شاخص­ها نقشی کلیدی در چابکی سازمان مورد مطالعه داشتند اما شاخص­های عملکرد سازمان، انعطاف­پذیری و توانایی مدیران از ضریب اهمیت و تاثیرگذاری بیشتری برخوردار می­باشند. باتوجه به اولویت­بندی انجام شده، سازمان باید جهت افزایش سطح چابکی خود ابتدا بیشترین تمرکز را بر ماموریت آموزشی داشته باشد. البته لازم به توضیح است که در این زمینه به تحلیل اشکال سه بعدی مدل تابع شعاع مدار نیز باید توجه شود چون بر اساس آن­ها ماموریت آموزشی در هنگام ترکیب با برخی متغیرها باعث افزایش چندین برابری در سطح چابکی سازمان می­گردد. در نهايت با عنايت به مباحث مطرح شده، مي‌توان نتيجه گرفت كه مدل شبكه عصبي RBF،‌ علاوه بر ارائه پيش‌بيني‌هاي دقيق و مدل‌هاي كامل‌تر نسبت به مدل­های رگرسيونی و دیگر روش­ها (مدل شبکه عصبی MLP) در پیش­بینی سطح چابکی سازمانی از قابلیت بسیار بالایی برخوردار می­باشد. همچنین تحلیل حساسیت این تکنیک می­تواند راهکارهای بسیار مفیدی در زمینه افزایش سطح چابکی سازمانی ارائه نماید. بر اساس نتايج و مطالب اين مطالعه و همچنين بررسي تحقيقات گذشته، پيشنهادات ذیل در خصوص پژوهش­ها و تحقيقات آتي ارائه مي­شود: 

با استفاده از نتایج تحلیل حساسیت این پژوهش می­توان راهکارهای مناسبی جهت افزایش سطح چابکی سازمانی ارائه نمود. در نتیجه برای افزایش سطح چابکی مخصوصاً برای سازمان­هایی که از چابکی کمی برخوردار می­باشند می­توان با افزایش نسبی متغیر­های مورد مطالعه، چابکی سازمان را در حد زیادی افزایش داد.

با توجه به نمودارهای تحلیلی ارائه شده جهت دستیابی سازمان به چابکی برخی متغیرها تا یک مقدار محدودی با افزایش خود می­توانند بر افزایش چابکی سازمان تاثیرگذار باشند که از جمله می­توان به متغیر دکتری خارجی در حالی که همزمان با متغیر کارگاه تغییر کند اشاره نمود. بر این اساس پس از رسیدن این متغیرها به سطح مورد نظر باید جهت افزایش چابکی بر دیگر متغیرها تمرکز کرد و از صرف هزینه در این بخش­ها خودداری نمود.

منابع و مآخذ

[1]       احمدی کهنعلی، رضا؛ قاسمی، سردار. (1393). ارزیابی چابکی صنایع مختلف در شرکت‌های تولیدی کوچک و متوسط، چشم‌انداز مدیریت صنعتی، شماره 15، صص 129-109.

[2]       آرمان، مانی؛ شفیعی، محبوبه. (1396). قابلیت‌های رقابتی در شرکت­های دانش بنیان مدلی برای تبیین نقش چابکی استراتژی و یادگیری استراتژیک، مطالعات مدیریت بهبود و تحول، شماره 83، صص 50-25.

[3]       اسماعیلیان، مجید؛ مولوی، بهنام. (1393). به کارگیری تکنیک­های تاپسیس فازی و DEA فازی به منظور اولویت­بندی و انتخاب قابلیت­های چابکی سازمان. مدیریت تولید و عملیات، پیاپی 9، شماره 2، صص 160-145.

[4]       خشنود خانکهدانی، حسین و پرندین، کاوه. (1394) بررسی تطبیقی رویکردهای تسهیم هزینه در محاسبه بهای تمام شده خدمات بخش رادیولوژی بیمارستان اردیبهشت شیراز به روش هزینه­یابی بر مبنای فعالیت، دوره دوم، شماره اول، صص 92-83.

[5]       كاظمي، مصطفي؛ فائضي راد، محمد علي (1397). پيش­بيني كارايي به كمك تأثيرپذيري غیرخطی از تاخیرهاي زما ني در تحليل پوششي داده­ها با شبكه‌هاي عصبي مصنوعي. فصلنامه مديريت صنعتي، 10(1)،34-17.

[6]       مومنی، زهره و عزیزی، امیر. (1397). مدل پیش‌بینی هزینه کل در زنجیره تأمین دو سطحی همراه با ریسک عملیاتی و هزینه­یابی بر مبنای فعالیت توسط شبکه عصبی مصنوعی(مطالعه‌موردی: شرکت تولید قطعات خودرو)، دوماهنامه مطالعات‌كاربردی درعلوم مدیریت و توسعه، سال سوم، شماره سوم، صص24-1.

[7]       نمازي، محمد و حسيني، زهراسادات. ( 1399). بررسي سازه­هاي اقتضايي مؤثر بر اجراي سيستم هزينه­يابي بـر مبنـاي فعاليـت عملگرا: شكاف بين تئوري و عمل. بررسي­هاي حسابداري و حسابرسي، 27(2). صص 333-307.

[8]       واعظی، رضا؛ صداقت­پور، فرزانه. (1391). مطالعه دولت الکترونیک و چابکی در سازمان ثبت احوال استان تهران، مطالعات مدیریت بهبود و تحول، شماره 67، صص 17-1.

[9]       Appelbaum, S., Calla, R., Desautels, D., Hasan, L.(2017). The Challenges Of Organizational Agility (part 1) ,Industrial And Commercial Traning, 49(1), 6-14

[10]       Ashrafi, A., Ravasan, A. Z., Tarkma, P., Afshari, S. (2019). The role of business analytics capabilities in bolstering firms’ agility and performance, International Journal of Information Management, 47, 1-15.

[11]       Baskarada, S., Koronios, A. (2018). The 5S organizational agility framework: a dynamic capabilities perspective, International Journal of Organizational Analysis, 26(2), 331-342.

[12]       Bottani,E. (2009). A fuzzy QFD approach to achieve agility, International Journal of Production Economics, 119(2), 391-380.

[13]       Christopher, m., and towill, d. (2001). an integrated model for the design of agile supply chains. international journal of physical distribution & logistics, 31(4), 235-246.

[14]       Doz, Y. (2020). Fostering strategic agility: How individual executives and human resource practices contribute, Human Resource Management Review, https://doi.org/10.1016/j.hrmr.2019.100693.

[15]       Heckler, J., Powell, A. (2016). IT and Organizational Agility: A Review of Major Findings IT and Organizational Agility: A Review of Major Findings. Proceedings of the Eleventh Midwest Association for Information Systems Conference. Milwaukee, Wisconsin, May 19-20, 2016.

[16]       Liu, Sen., Chan, Felix T.S., Yang, Junai., Niu, Ben. (2018). Understanding the effect of cloud computing on organizational agility: An empirical examination, International Journal of Information Management, 43, 98-111.

[17]       Pongwasit, R; Chompu Inwai, Rungchat. (2016); "Analysis of Wooden Toy Manufacturing Costs Through the Application of a Time-Driven ActivityBased Costing System"; Memoirs of the Muroran Institute of Technology;65; pp. 7- 14.

[18]       Queiroz, M., Tallon, P. P., Sharma, R., Coltman, T. (2018). The role of IT application orchestration capability in improving agility and performance. The Journal of Strategic Information Systems, 27(1), 4–21.

[19]       Saha, N., Gregar, A., Saha, P.(2018). Organisational agility and KM strategy: Are they effective tools for achieving sustainable organisational excellence?, New Trends And Issues Proceedings On Humanities And Social Sciences, Volume 4, Issue 10, 110-117.

[20]       Sherehiy, B., Karwowski, W., & Layer, J. (2007). A Review of Enterprise Agility: Concepts, Frameworks, and Attributes. International Journal of Industrial Ergonomics, 37(5), 445-460.

[21]       Tallon, Paul P., Queiroz, Magno. , Coltman, Timothy., Sharma, Rajeev.(2018). Information technology and the search for organizational agility: A systematic review with future research possibilities, Journal of Strategic Information Systems, 32, 1-20.

[22]       Tewfik, T., Chiarelli, P., Copelli, C., Pederneschi, N., Cassanoa, sL., Manfusoa, A., Covellic, C., Longoa, F. (2021). Italian cost analysis of free flap surgery in head and neck reconstruction using the activity-based costing (ABC), Volume 74, Issue 6, Pages 1279-1285.

[23]       Zain, Mohamed., Che rose, Raduan., Abdullah, Iskandar., Masrom, Maslin.(2005).The relationship between information technology acceptance and organizational agility in Malaysia, Information & Management, 42(6), 829-839.

 

 

---

[1]  -Agility

[2]  -Organizational Agility

[3]  -Artificial Neural Network

[4]  -Knowledge Management

[5]  -Organizational Excellence

[6]  -Doz

[7]  -Tewfik et al

[8]  -Pongwasit & Chompu Inwai

[9]  -Ambrose & Morelia

 

43