Investigating the effects of green taxes on the quality of the environment and government expenses and the economic well-being of households using the Nordhaus model.

masoumeh soltani nejhad ¹ ( kerman azad university , )
Abdolmajid jalaee ² ( Associate Professor, Faculty of Management and Economics martyr Bahonar University )
Mohsen Zayandehroody ³ ( Department of Economics, Islamic Azad University of Kerman, Kerman, Iran )

Submited date : 2021-12-03 Accepted date : 2024-08-21

Keywords: green tax, government expenditure . economic welfare, Nordhaus model,

Abstract :

The purpose of this article is to investigate the effects of green taxes on the quality of the environment and government expenses and the economic well-being of households using the Nord Haus model. In this research, scenarios of 0.5, 1, 1.5 and 2 percent green tax on the economic well-being of households were measured. The results showed that while adopting 0.5% green tax, the level of economic welfare increases. But in the next stage, it reaches a stable trend. But in the situation of 0.1%, the level of economic well-being increases in the first stage, and then it takes an average state, and then it decreases a certain amount. It can be said that economic prosperity has increased in the short term but decreases in the long term.But the situation of 1.5% and 2% green tax scenarios is different. Economic well-being increases in the first stage of these two scenarios, but in the long term, its amount decreases.

Full-Text:



بررسی اثرات مالیات­های سبز بر کیفیت محیط زیست و هزینه­های دولت و رفاه اقتصادی خانوارها با استفاده از مدل نورد هاووس

چکیده

هدف از مقاله حاضر بررسی اثرات مالیات­های سبز بر کیفیت محیط زیست و هزینه­های دولت و رفاه اقتصادی خانوارها با استفاده از مدل نورد هاووس است. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار GAMS انجام شد. نتایج نشان داد که افزایش نرخ مالیات بر بازدهی سرمایه منجر به افزایش درآمدهای مالیاتی می­شود و به دولت­ها کمک می­کند هزینه جبران آلودگی­ها را تأمین کنند و در نتیجه کیفیت محیط‌زیست افزایش پیدا کند. بر اساس مدل نورد هاووس اعمال مالیات سبز موجب کاهش رشد اقتصادی در کوتاه مدت و افزایش آن در بلندمدت می­شود. همچنین بر اساس این مدل وضع مالیات سبز بر رفاه اقتصادی تأثیر معناداری دارد. نتایج حاصل تحلیل نشان داد که میزان مصرف خانوارها در اثر رشد اقتصادی افزایش می­یابد. و کاهش رشد اقتصادی میزان مصرف به یک روند پایداری می­رسد. همچنین میزان میزان سرمایه با افزایش رشد اقتصادی افزایش می­یابد. اما در با کاهش رشد اقتصادی میزان آن کاهش می­یابد. اما بعد از مدتی به یک روند پایدار می­رسد. نتایج این تحلیل نشان داد که با کاهش رشد اقتصادی، کیفیت محیط زیست تغییرات محسوسی نخواهد کرد. در واقع در حالت اولیه خود کیفیت محیط زیست افزایش می­یابد. اما در طی فرآیند بلند مدت به یک روند پایداری می­رسد. در این پژوهش سناریوهای 5/0، 1، 5/1 و 2 درصد مالیات سبز بر رفاه اقتصادی خانوارها سنجیده شد. نتایج نشان داد که در سناریوی 5/0 درصد اتخاذ مالیات سبز، میزان رفاه اقتصادی افزایش پیدا می­کند. اما در مرحله بعد به یک روند پایداری می­رسد. اما در سناریوی 1/0 درصد میزان رفاه اقتصادی در مرحله اول افزایش می­یابد و بعد حالت متوسطی به خود می­گیرد و بعد از آن یک مقدار کاهش می­یابد. می­توان بیان کرد کرد که در حالت کوتاه مدت رفاه اقتصادی افزایش داشته اما در حالت بلند مدت کمتر می­شود. اما وضعیت در سناریوهای 5/1 و 2 درصد مالیات سبز متفاوت است. رفاه اقتصادی در مرحله اول این دو سناریو افزایش می­یابد اما در بلند مدت میزان آن کاهش می­یابد. با توجه به نتایج به دست آمده پیشنهاد می­شود که سازکارهای ویژه­ای در جهت وضع مالیات سبز از سوی برنامه­ریزان و سیاست­گذاران اقتصادی اتخاذ شود. تا میزان آلودگی محیط زیست به نسبت قابل قبولی کاهش یابد. 

کلمات کلیدی: مالیات سبز، هزینه­های دولت، رفاه اقتصادی خانوارها، مدل نورد هاووس.

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

امروزه با توجه به افزایش جمعیت در جهان و نیاز این جمعیت به منابع لازم نیازمند یک برنامه­ریزی کلان در حیطه­های مختلف اقتصادی است. یکی از نیازهای مهم در جوامع امروزی داشتن محیط زیست سالم و بدون آلودگی است. در واقع می­توان بیان کرد که آلودگی محیط زیست از چالش­های مهم و اساسی در کشورهاست(Gerami & et al, 2015).  بخش مهمی از این آلودگی­ها مرتبط با فعالیت­ کارخانجات صنعتی، صنایع تابع آن است. که می­تواند آثار منفی بر محیط زیست برجای بگذارد. از طرفی دیگر فعالیت این صنایع و کارخانجات میزان تولید و تبع آن میزان افزایش اشتغال­زایی را در پی دارد (Zakari & et al,2014). بر مبنای نظری الگوی تعادل مواد، هر اندازه منابع بیشتری از محیط زیست جذب سیستم اقتصادی شود ضایعات بیشتری به محیط بازگردانده می­شود بنابراین شیوهای که انسان بر مبنای آن امور اقتصادی خویش را اداره می­کند بر محیط زیست تأثیر می­گذارد. (Jafari Samimi & Alizadeh, 2016). سه فرآیند استخراج، تولید و مصرف همراه با تولید ضایعاتی است که موجب تغیرات بیولوژیک در محیط زیست خواهد شد و بر سلامتی و رفاه انسان­ها تأثیر منفی خواهد داشت. بنابراین فعالیت­های اقتصادی به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر محیط زیست تأثیر می­گذارد و حضور دولت برای کاهش آلودگی ایجاد شده، ضروری است  Dessus & Bussolo(2017). کشورها با سیاست­ها و برنامه­هایی که اتخاذ می­کنند سعی در کاهش آلودگی محیط زیست دارند. این سیاست­ها عمدتاً با هدف قرار دادن آلودگی­ها، سطح فعالیت­های اقتصادی را تغییر می­دهند و بهبود کیفیت محیط‌زیست را به دنبال دارند. یکی از فعالیت­هایی که نقش بسیار مهمی در حفظ محیط‌زیست داشته، مالیات سبز¹ است (Ghaffar Dastjardi, 2014).  مالیات­های محیط زیست یا مالیات‌های سبز یکی از ابزارهای اقتصادی و به طور دقیق تر یکی از سیاست­های مالی در حفظ و حراست از محیط‌زیست است که سال­های طولانی است که در کشور­های مختلف از آن استفاده می­شود (Harati & et al,2012). مالیات سبز یا مالیات­های محیط زیست بر انواع آلودگی­های محیط‌زیست اعمال می­شود. این مالیات­ها نه تنها کارایی را خدشه­دار نمی­کند، بلکه به دلیل کاهش هزینه­های ناشی از آلودگی، نفع اجتماعی را نیز افزایش می­دهد. مالیات سبز بر تولیدکننده­های آلودگی وضع می­شود. دریافت این نوع مالیات از کارخانجات و دیگر صنایع باعث کاهش آلودگی محیط زیست می­شود. علاوه بر اینکه باعث کاهش آلودگی محیط‌زیست می­شود، می­تواند به عنوان یک منبع درآمدی برای دولت در این زمینه به حساب آید، از طرفی، جمع­آوری این نوع مالیات باعث کاهش هزینه­های محیط زیست  و ثبات اقتصادی نیز می­گردد (Hadian & Ostadzad, 2013) . وضع مالیات­های محیط زیست بر آلاینده­ها می­تواند به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم صورت گیرد. در مالیات­های مستقیم، مالیات بر خود آلاینده­هایی مانند میزان استخراج دی اکسید کربن از دودکش یک کارخانه یا پسماندهای آلوده اخذ می­شود(Haj Mohammadi, 2014).  اگرچه اخذ مالیات مستقیم به لحاظ تئوریک برای درونی­سازی خسارت­های محیط زیست  و اخذ مالیات  پیگویی مناسب­تر است، امّا در عمل با مشکلات زیادی روبرو است؛ بنابراین بسیاری از کشورها با توجه به مشکلات فنی و مسائل قانونی بجای اخذ مالیات محیط زیست مستقیم، مبادرت به اخذ مالیات­های محیط زیست غیرمستقیم که به لحاظ اجرایی آسان­تر است می­نمایند Bjertnæs & Fæhn (2014)در این صورت از نهاده­های تولید و یا کالاها و محصول نهایی تولیدشده مالیات اخذ می­شود. این مالیات­ها می­توانند از فرآیند تولید و یا مصرف اخذ شوند و جنبه تشویقی برای بنگاه­ها و مصرف‌کنندگان برای کاهش آلودگی دارند. مالیات بر انواع استفاده از گاز کلروفلور کربن در سردکننده­ها مانند یخچال­ها، مالیات بر بنزین و سایر سوخت­های فسیلی، کیسه­های پلاستیک، باطری­ها و غیره از این نوع مالیات­ها شمرده می­شوند. اخذ این مالیات­ها می­تواند باعث حذف و یا استفاده کم­تر از نهاده­های تولید خطرناک و کالاهای مضر برای محیط‌زیست شود. تحت شرایطی اعمال این مالیات­ها می‌تواند منجر به انتشار آلودگی در سطح بهینه اجتماعی شود . Hanley & et al (2016) مالیات‌های محیط زیستی یا مالیات‌های سبز یکی از ابزارهای اقتصادی در حفظ محیط‌زیست است که سالیان طولانی در کشورهای مختلف مورد استفاده بوده است. استفاده از این ابزار می­تواند مانع انتشار آلاینده‌های بیش از حد بهینه اجتماعی ‌شود. در ایران سیستم جریمه وجود دارد که با مالیات بسیار متفاوت است، اما می‌توان با فراهم نمودن بستر حقوقی و انجام تحقیقات اقتصادی به شکلی علمی مقدار مالیات‌های سبز را تعیین کرد؛ اما در استفاده از هر ابزار اقتصادی در کشور باید به ملاحظات اجتماعی نیز توجه کرد و ظرافت‌های خاص آن را در نظر گرفت.

 

 

 

مبانی نظری و روش پژوهش

دولت­ها ابزارهای مختلفی اقتصادی مختلفی در جهت تامین منابع مالی خود در نظر می­گیرند. یکی از این ابزارهای اقتصادی، مالیات است. مالیات­ها از یک سو با توجه به اصابت مالیاتی بر شرایط توزیعی جامعه تأثیرگذار هستند و از سوی دیگر، با جابجایی منابع از بازاری به بازار دیگر آثار تخصیصی به همراه دارند. از این رو، متخصصان اقتصاد همواره در پی شناسایی پایه­هایی از مالیات هستند که کمترین عدم کارایی را به جامعه تحمیل کند. بین انواع مالیات­ها تنها پایه مالیاتی که چنین ویژگی را دارد مالیات­های محیط‌زیستی² است. (Afonso & Tovar, 2015. این پایه مالیاتی که بر انواع آلودگی­های محیط‌زیست اعمال می­شود نه تنها کارایی را خدشه­دار نمی­کند بلکه به دلیل کاهش هزینه­های ناشی از آلودگی فایده اجتماعی را نیز افزایش می­دهد و به این نوع مالیات اصطلاحاً مالیات سبز می­گویند. مالیات سبز بر پایه هزینه اعمال می­شود، از این رو گستردگی بسیاری داشته و درآمد مناسبی را برای دولت به همراه دارد به همین جهت می­تواند جانشین سایر پایه­های مالیاتی شود. این نکته از یک سو اثر اختلال­زایی مالیات­های دیگر را کاهش داده و از سوی دیگر برای جامعه به دلیل کاهش آلودگی فواید بسیاری دارد. (Altunc & Celil, 2016) استفاده از مالیات ابزار مهمی برای نیل به اهداف مدیریت محیط زیست به شمار می­رود. مدیریت محیط زیست می­تواند از طریق مالیات بین استفاده از دستورات اقتصادی و ایجاد اشتیاق تعادل برقرار نماید. در سال 1997 از سوی برخی از نظریه­پردازان علم اقتصاد و محیط‌زیست چنین پیشنهاد شد که برای مقابله با آسیب­های محیط زیست و نیز حمایت از توسعه پایدار نحوه محاسبه مالیات از مالیات بر درآمد به مالیات بر محیط‌زیست تغییر یابد و آن را به بهای تمام‌شده محصولات، انرژی و خدمات افزوده و در نتیجه این مالیات به طور کلی از سوی مصرف‌کنندگان پرداخت گردد. Heitger (2011) اخذ چنین مالیات­هایی که در سطح ملی بین برخی از کشورها مطرح گردیده بود هم اکنون با افزایش آلودگی فرامرزی و رقابت برای منابع مشترک بین­المللی و نیز ظهور تحولات و تهدیدات جدی برای محیط‌زیست جهانی به صورت استقرار یک نظام مالیاتی برای محیط‌زیست جهانی مورد بحث و تبادل‌نظر قرار دارد. وظیفه مالیات­های محیط زیست ، افزایش درآمد دولت­ها نیست بلکه درصدد ارائه اطلاعات دقیق در خصوص قیمت تمام شده محصولات به شرکاء بازرگانی است. (Asimakopoulos & Karavias, 2016)

دولت­ها و شرکت­ها و هم چنین صنایع تولیدکننده آلاینده­های محیط زیستی در وهله اول باید قادر باشند روند آسیب‌پذیری به محیط‌زیست را به حداقل برسانند، به منظور آسیب رساندن کمتر به محیط‌زیست، لازم است بخش تولید و صنایع از موادی که آلایندگی کمتری دارند استفاده کنند. قسمتی از آلودگی­های محیط زیستی را مردم و شهروندان عادی ایجاد می‌کنند (Rasouli Shemirani & Shabani, 2014) . بنابراین دولت­ها و سازمان‌های آموزشی عمومی و خصوصی باید آموزش‌های عمومی را هر چه بیشتر افزایش دهند و به کمک رسانه‌های عمومی و شبکه‌های اجتماعی و اینترنت آموزش‌های صحیح را میان مردم ترویج دهند. هم چنین با در نظر گرفتن طرح­های تشویقی برای صنایع تولیدی و شهروندان عادی می‌توان آن‌ها را ترغیب کرد تا برای محیط‌زیست و آلوده نکردن آن هر چه بیشتر بکوشند و هم چنین آن‌ها این کار را از دیگران درخواست کنند و به این شکل در حقیقت هر فرد یک بازدارنده جهت تخریب محیط‌زیست خواهد بود (Fattahi & et al, 2015) .

نقش مالیات سبز در سلامت محیط زیست

جمع آوری مالیات­های سبز به شکلی بایستی برنامه ریزی شده باشد. که در جای مناسب خود هزینه شوند. یعنی برنامه­ریزی جهت مصرف آن وجود داشته باشد. (Pejuyan & Rashti, 2017). اگر پول‌هایی که تحت عنوان مالیات سبز از صنایع و تولیدکنندگان دریافت می­شود برای ترمیم محیط‌زیست و آموزش در این خصوص مصرف گردد خیلی زود نتیجه و بازخورد آن در جامعه مشخص خواهد شد (Moghadisi & Taheri, 2012) . عدم مصرف کیسه‌های پلاستیکی توسط شهروندان فقط با آموزش امکان‌پذیر خواهد بود و باید برای آن یک برنامه درازمدت آموزشی وجود داشته باشد. در کنار آموزش نظارت بر اجرای درست قوانین و جلوگیری از فرار‌های مالیاتی در این خصوص می­تواند بخش عمده­ای از مشکلات را حل نماید. شرکت­ها و صنایع باید به این دید و تفکر برسند که بهبود فرایند تولید و اصلاح آن در جهت حرکت به سمت اقتصاد سبز در نهایت به سلامت و سود بیشتر خودشان منجر می­شود، و درجاهایی هم قانون باید به صورت قاطع در برابر تخلفات بایستد. در حال حاضر بیشتر صاحبان صنایع مختلف و کارخانجات با اصول و قوانین حاکم بر مالیات سبز آشنایی ندارند. و این بی اطلاعی باعث می­شود که توجه خاصی به آلودگی و عوارض ناشی از آن نداشته باشند. بنابراین اگر شیوه­های مختلفی جهت اطلاع رسانی به آنها وجود داشته باشند. می­تواند در کاهش آلودگی محیط زیست تاثیر گذار باشد(Shahab & Sadrabadi, 2013) .

 

نقش مالیات سبز در بهبودی بخش کشاورزی

بخش کشاورزی یکی از بخش­های مهم اقتصادی هر کشوری محصوب می­شود. توجه به این بخش و سرمایه گذاری مناسب روی آن ، رونق اقتصادی پایداری ایجاد خواهد شد. بنابراین توجه به این بخش نیازمند برنامه­های جامع از سوی برنامه­ریزان اقتصادی می­باشد.  به موجب قانون مالیات­هاي مستقیم ماده 81 درآمد حاصل از کلیه فعالیت­هاي، کشاورزي، دامداري، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادي و ماهیگیري، نوغان‌داری، احیاي مراتع و جنگل­ها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات، از پرداخت مالیات معاف است و حمایت از این بخش جزء سیاست­هاي کلان توسعه کشور محسوب می­شود، اما بر قراري مالیات بر نوع فعالیت­هایی که موجب تخریب محیط‌زیست می­شود، امکان­پذیر است.

1- مالیات بر میزان مصرف کود و سم در واحد زمین

 استفاده بی­رویه از نهاده هاي کشاورزي کود و سم، موجب آلودگی آب و خاك و هوا تأثیر بر رویش و حیات سایر گیاهان و جانوران مفید و نابودي گونه­هاي کمیاب گیاهی و جانوري می­شود (Mohammadi & Heidarzadeh, 2014) در کشور ما مالیات بر استفاده از نهادهای کشاورزی مطرح است. یکی از این نهادها هم استفاده از کود است. هر ساله دولت برای کمک به کشاورزان در جهت تشویق به تولید، آنها را از دادن اینگونه مالیات­ها معاف می­کند. اما در کشورهای مثل آمریکا و بیشتر کشورهای اتحادیه اروپا اینگونه مالیات­ها اخذ می­شود. در واقع حد مجازی برای استفاده کنندگان توسظ موسسات تحقیقاتی آنها تعیین شده است. که در صورت خارج از حد استفاده به میزان مصرفی که دارند. مالیات اخذ می­شود. 

2- مالیات بر آب مصرف‌شده در واحد زمین

 هرچند آب یکی از منابع تجدیدپذیر محسوب می­شود، اما منابع آب شیرین و پاك بسیار محدود و داراي پراکندگی نامتعادلی است. به طوري که بسیار از مناطق کشور از منابع کافی آن برخوردار نیستند. استفاده بیش از حد از آب به خصوص برداشت غیرعلمی و خارج از توان جایگزینی به ویژه از سفره­هاي زیرزمینی، موجب پایین رفتن سطح آب در اکثر سفره­هاي زیرزمینی کشور می­شود، به طوري که در دشت‌های کشور وضع خطرناك اعلام شده است. تغییر در میزان املاح و شوري و تغییر pH آب از مهم­ترین عوارض آن است. اکنون حیات اجتماعی و اقتصادي بسیاري از دشت­هاي کشاورزي به دلیل بحران آب به مخاطره افتاده است (Mohammadi & Heidarzadeh, 2014) اینگونه مالیات­ها متناسب با قیمت و همچنین متناسب با حجم مصرفی آن متفاوت است. یعنی دولت متناسب با میزان مصرفی که کشاورزان دارند متناسب با آن مالیات دریافت می­کند. اما اگر مقدار این حجم مصرفی از یک استانداردی افزایش پیدا کند مقدار اخذ مالیات آن نیز به تناسب با ضریب دیگر محاسبه و اخذ می­شود (Ghaffar Dastjardi, 2014).

مالیات سبز نه تنها کارایی اقتصادی را خدشه­دار نمی­کند، بلکه به دلیل کاهش هزینه­های ناشی از آلودگی، نفع اجتماعی را نیز افزایش می­دهد. مالیات سبز باعث کاهش آلودگی محیط زیست می­شود، می­تواند به عنوان یک منبع درآمدی برای دولت در این زمینه به حساب آید، از طرفی، جمع­آوری این نوع مالیات باعث کاهش هزینه­های محیط زیست و ثبات اقتصادی نیز می­شود. در کشور ما بیشتر فعالیت­های کارخانجات و صنایع مرتبط با آن بدون توجه به مسائل محیط زیست انجام می­شود. و همواره به دنبال افزایش تولیدات خود هستند. بنابراین در صورتی که سازکار مناسبی بر وضع مالیات­های سبز وجود نداشته باشد. میزان آلودگی ناشی از فعالیت آنهاف سلامتی مردم را به خطر می­اندازد. مدلی که ما در این پژوهش ارائه کردیم. یک مدل پویا و دارای ابعاد مختلف است. فرق اساسی این مدل با مدل کوزنتس در این است که متغیرهای محیط زیست در آن لحاظ شده است. براساس مدل کوزنتس در سطوح اولیه فعالیت محیط زیست تخریب می­شود. و بعد از گذر زمان به سطح پایداری می­رسد. اما در مدل نووردهاووس به این شکل نیست. تخریب مخیط زیست در مرحله اول اتفاق نمی­افتد. 

3- مالیات سبز، راهکاری برای مقابله با آلودگی محیط زیست

آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ‌ومیر زودرس در جهان است. بر اساس گزارش بانک جهانی، آلودگی هوا سالانه بیش از 5/5 میلیون کشته و بیش از 5 تریلیون دلار هزینه ‌بر اقتصاد جهانی تحمیل می‌کند. هوای آلوده، عوارض اقتصادی برای کشورهای درحال‌توسعه به دنبال دارد و سالانه بیش از 5 تریلیون دلار هزینه در سطح جهانی صرف تعطیلی روزهای کاری در اثر آلودگی هوا و هزینه‌های پیشگیری از مرگ‌ومیر زودرس می‌شود.
بر اساس گزارش بانک جهانی، هزینه‌ای که کشور ما در حال حاضر در قبال آلودگی هوا می‌پردازد، چیزی در حدود 80 هزار میلیارد تومان در هر سال برآورد می‌شود. بر اساس این گزارش، مرگ‌ومیر زودرس ناشی از آلودگی هوا در ایران نیز در طی دو دهه گذشته شتاب بیشتری گرفته و از 17هزار نفر در سا1990به بیش از 45 هزار نفر در سال 2021 رسیده است(فتاحی اردکانی و همکاران،1400). در اغلب کشورهای جهان به منظور رفع این معضل بزرگ که هم‌زمان دو حوزه سلامت و اقتصاد را درگیر کرده و علاوه بر به خطر انداختن جان انسان‌ها، سالانه زیان‌ها و هزینه‌های سنگینی را متوجه اقتصاد کشور می‌کند، راهکارهای مختلفی از جمله قیمت‌گذاری محیط زیست و اخذ عوارض و مالیات سبز از صنایع آلاینده در نظر گرفته شده است که اجرای آنها در کشورهای توسعه یافته با کارآمدی و اثربخشی قابل توجهی همراه بوده است. قیمت‌گذاری محیط زیست، می‌تواند راهکاری اساسی در افزایش کیفیت محیط‌زیست ازیک‌طرف و از طرف دیگر منبع درآمد پایدار برای حکمرانی مطلوب باشد. از دیگر راهکارهایی که در کنار قیمت‌گذاری محیط زیست می‌تواند به کاهش آلودگی هوا و درآمدزایی منجر شود، دریافت عوارض یا مالیات سوخت برای کاهش مصرف سوخت در کلان‌شهرها است. اخذ مالیات سوخت در بیشتر کشورهای توسعه یافته اجرا می‌شود و پیامدهای مثبتی نیز به همراه داشته است. تدابیر مختلفی برای مقابله با آلودگی هوا می­توان اتخاذ کرد. یکی از مهم­ترین تدابیر اختصاص دادن مالیات سبز بر میزان مصرف سوخت است.  جایگزینی خودروهای فرسوده، نوسازی ناوگان عمومی حمل‌ونقل شهری، توسعه خطوط مترو، بهبود کیفیت سوخت و فرآورده‌های نفتی، اجرای دقیق برنامه معاینه فنی خودروها، ارتقا فرهنگ استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی و کاهش استفاده از خودروی شخصی، ملزم کردن کارخانجات و صنایع پتروشیمی به رعایت استانداردهای جهانی محیط زیست، عوامل دیگر، اخذ مالیات سبز بر سوخت به‌عنوان یکی از انواع مالیات‌های سبز و دوست دار محیط‌زیست به منظور کاهش مصرف سوخت و افزایش درآمدهای شهری، راهکاری است که اگرچه در کشور ما هنوز گام‌های جدی برای اجرایی شدن آن برداشته نشده، اما در بسیاری از کشورهای جهان با استقبال مردم و مسئولین مواجه شده و اجرای آن، پیامدها و تأثیرات مطلوب و مثبتی به جای گذاشته است(صدیقیان و همکاران،1401).

4- استفاده از مالیات سبز در ایران

مردم باید به این اطمینان برسند که مالیات‌های پرداختی توسط آنها باعث افزایش رفاه شهروندان و بهبود محیط زیست می‌شود. نظام سیاسی یک کشور جهت تقویت رشد و توسعه اقتصادی کشور و افزایش رفاه شهروندان  و حفظ محیط زیست خود به منابع مالی مطمئن و مستمر نیازمند است تا از این طریق بتواند به تعهدات قانونی و عرفی خود در مقابل مردم، جامه عمل بپوشاند. درآمدهای مالیاتی از طریق مالیات سبز،  می­تواند یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت به شمار آید که باعث تقویت تولید، رشد و توسعه اقتصادی نیز می‌شود و در کنار افزایش رفاه مردم جامعه  و حفظ محیط زیست، منجر به ایجاد و توسعه یک رابطه ارگانیک بین دولت و مردم می‌گردد (فروتن و همکاران،1400). با توجه به اینکه اکنون در اقتصاد ایران فشار زیادی به برخی از پایه‌های مالیاتی مانند مالیات بر شرکت‌ها و مالیات بر حقوق و دستمزد می‌آید، این موضوع منجر به تضعیف انگیزه فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی در کشور می‌شود و حتی ممکن است موجب بی‌عدالتی و تشدید فرار مالیاتی در نظام اجرایی شود. به منظور برون رفت از این مشکل باید برنامه‌ریزی دقیقی برای برقراری سیستمی جهت گسترش پایه‌های این نوع مالیات صورت پذیرد که با این کار ضمن افزایش درآمدهای مالیاتی، فشار مالیاتی نیز بر پایه‌های موجود کاهش خواهد یافت. در شرایط فعلی که صادرات نفتی کشور به دلیل تشدید تحریم کشورهای غربی با محدودیت و چالش مواجه شده است، به منظور کاهش آثار منفی این تحریم‌ها و برون رفت از شرایط حساس حاضر، باید در کنار افزایش درآمدهای ارزی حاصل از صادرات غیرنفتی، ظرفیت مالیاتی کشور بخصوص در حیطه مالیات سبز نیز به نحو مطلوب و موثرتری مورد استفاده قرار گیرد. البته باید از همه ظرفیت‌های سیاسی و اجتماعی داخلی کشور از طریق همگرایی بیشتر و توسعه وفاق ملی بین تمامی افکار و سلایق سیاسی درون نظام و همچنین اقناع افکار عمومی در راستای کمک به حل مشکلات موجود، بهره برداری لازم صورت پذیرد(اسکندری و همکاران،1399).

پیشینه تحقیق

Sotodehnia Karani & et al (2020) ، پژوهشی تحت عنوان بررسی اثر مالیات سبز بر مصرف انرژی‌های فسیلی (بنزین، گاز طبیعی و نفت کار) در ایران با استفاده از الگوی تعادل عمومی محاسبه‌پذیر پویای بازگشتی (RDCGE) انجام دادند. نتایج نشان داد که همراه با افزایش نرخ وضع مالیات سبز، اگر یک شوک مثبت به اندازه یک انحراف معیار (1%) بر تولیدناخالص داخلی وارد شود، از روند افزایش مصرف نفت‌گاز، گاز طبیعی و بنزین کاسته می‌شود. همچنین، با اعمال 0% و 5% مالیات سبز، مصرف انرژی‌های فسیلی مورد بررسی کارایی نداشته، با اعمال 10% مالیات سبز، مصرف گاز طبیعی و بنزین کارایی داشته، لیکن مصرف نفت‌گاز کارایی ندارد. با اعمال 20% مالیات سبز، مصرف انرژی‌های فسیلی مورد بررسی کارایی خواهد داشت.

 (2020) Forutan & et al، پژوهشی تحت عنوان بررسی اثرات اعمال مالیات سبز بر مصرف انرژی در ایران انجام دادند. نتایج حاکی از آن‌است که، علامت‌ کشش‌های قیمتی خودی بر اساس انتظار نظری مورد تایید می‌باشند. ضمن این‌که دو گروه انرژی خانگی و سوخت حمل و نقل از نظر قیمتی برای هر سه سطح درآمدی تقریبا باکشش ظاهر شده‌اند. در واقع افزایش قیمت یک درصدی انرژی خانگی در صورتی که با جبران مصرف‌کننده همراه نباشد، منجر به کاهش حدود یک درصد مصرف انرژی در همه خانوارها و نیز کاهش 002/0 درصد مصرف سوخت خانوارهای متوسط خواهد شد. این نتیجه در مورد گروه سوخت حمل و نقل نیز صدق می‌کند. افزایش قیمت یک درصدی در گروه سوخت، بدون جبران مصرف‌کننده، منجر به کاهش 1 تا 005/1 درصد مصرف سوخت در همه خانوارها و همچنین کاهش درصد جزئی در مصرف انرژی در خانوارهای متوسط و ثروتمند خواهد شد. گروه کالایی سوخت‌های حمل و نقل برای گروه فقیر و متوسط جامعه به صورت کالای لوکس و برای گروه ثروتمند به‌صورت کالای ضروری و گروه انرژی خانگی برای تمام خانوارها به صورت کالای ضروری ظاهر شده‌است.

 (2019) Ghaderi & et al، پژوهشی تحت عنوان ارزیابی و تحلیل اثرات اجرایی شدن سیاست مالیات سبز بر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران انجام دادند. بر اساس یافته‌های پژوهش رابطه بین مالیات‌های سبز و انتشار آلاینده‌ها برای استان‌های مورد بررسی منفی است. همچنین، تولید و مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر اثری معکوس بر انتشار آلاینده‌ها دارد. به عبارتی استفاده از این انرژی‌ها منجر به کاهش انتشار آلاینده‌ها می‌شود. علاوه بر این با افزایش مصرف انرژی فسیلی و توسعه انسانی میزان انتشار گاز CO2 افزایش می‌یابد. در نهایت رابطه معکوس میان درجه صنعتی شدن و انتشار آلاینده‌ها مبین این مطلب است که بخش عمده‌ای از آلودگی ایجاد شده به واسطه بخش حمل و نقل و خدمات است و در واقع وجود تکنولوژی‌های قدیمی در این بخش، منجر به افزوده شدن روزانۀ انتشار گازهای آلاینده شده است.

Ahangari & et al (2017) ، در مطالعه خود نشان دادند که وضع مالیات سبز در قالب چهار سناریوی مطروحه بر رشد اقتصادی در کوتاه مدت تاثیر مثبت ولی در بلندمدت تأثیر منفی می‌گذارد. رشد اقتصادی تابع یکی متغیر خاص نیست. بلکه تابع بسیاری از متغیرهاست. در کوتاه مدت کاهش رشد اقتصادی باعث افزایش رفاه شود. اما در بلندمدت باعث کاهش رفاه می­شود. با اعمال مالیات سبز در قالب چهار سناریوی فوق‌الذکر تأثیر مثبت و اندکی بر روی رفاه می‌گذارد.

 Turki Harchgani & Dehmardeh (2017) ، در مطالعه خود نشان دادند با افزایش نرخ‌های مالیات سبز، هزینه‌های سلامت ناشی از کاهش آلودگی هوا به ‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. همچنین ارزیابی مالی میزان تاثیرات وضع مالیات­ها بر شاخص­های سلامت از جمله مرگ و میر، بیماری  نشان می­دهد که  با وضع مالیات­ها 2% و4% و5% میزان شاخص­های سلامتی به­ ترتیب 2/3، 4/6 و 6/11 درصد بهبود پیدا می­کند. این درصدها به این معنی است که متناسب با افزایش وضع مالیات­ها میزان شاخص­های سلامتی نیز بهبود  می­یابند. بر اساس نتایج، می­توان با اعمال مالیات سبز تا حد زیادی هزینه­های سلامت ناشی از آلودگی هوا را کاهش داد. همچنین افزایش نرخ مالیات بر عایدی سرمایه باعث افزایش درآمدهای مالیاتی دولت و تأمین هزینه جبران آلودگی­ها شده و در نتیجه کیفیت محیط‌زیست افزایش پیدا می­کند. همچنین با افزایش سرمایه در راستای افزایش تکنولوژی­های سازگار با محیط‌زیست نبوده است زیرا همزمان با افزایش کیفیت محیط‌زیست، سرمایه کاهش پیدا کرده است. 

Hwan & Shortle (2018) در مطالعه خود نشان دادند که مالیات­های محیط­زیست باعث افزایش رفاه می­گردند.

  et al (2014) Glomm با استفاده از مدل تعادل عمومی نشان دادند که با جایگزینی مالیات فزاینده بنزین و استفاده از منافع آن برای کاهش مالیات بر سرمایه منجر به منافع رفاهی ناشی از مصارف بالاتر در بازار کالا و نیز کیفیت محیط‌زیست می­گردد. 

Anonymous (2014) در مطالعه خود نشان دادند که مالیات سبز باعث ایجاد سود مضاعف به سه شکل ضعیف، متوسط و قوی می­شود. نتایج نشان می­دهد که مالیات سبز باعث سود مضاعف قوی نمی­شود، اما در با وضع مالیات سبز می­توان میزان آلودگی­های ناشی از محیط زیست را کاهش داد. ولی نمی­توان انتظار داشت فقط با وضع مالیات سبز میزان اشتغال در سطح کلان بطور گسترده افزایش یابد و یا منجر به کاهش بیکاری کلی گردد. ولی تا حدودی می­تواند باعث رفاه اقتصادی خانوارها شود. چرا که با خذ اینگونه مالیات می­تواند درآمدهای حاصله آن در بخش رفاهیات جامعه مصرف شود. با بررسی که در پیشینه­های تحقیق انجام گرفت. می­توان به این نتیجه مهم دست یافت که تا کنون تحقیقی با این ابعاد در کشور انجام نشده است. و یک خلاء تحقیقاتی در این زمینه مطرح بود. بنابراین این مطالعه با استفاده از مدلی که ارائه داد. توانست بسیاری از متغیرهای تاثیر گذار در بخش مالیات سبز را بیان کند. و توجه سیاست گذاران کلان کشور را در این خصوص جهت دهی کند.

نوآوری این تحقیق در این است که با ارائه مدل نوورد هاووس در اقتصاد ایران بخصوص در مسئله محیط زیست. می­تواند بعنوان سازکاری در کاهش آلودگی محیط زیست مطرح شود. همچنین بعنوان یک مدلی جهت انجام تحقیقات دیگر محققینی علاقمند به انجام چنین پژوهش­های هستند. باشد. استفاده از مالیات­های محیط زیست روشن نوینی برای تخصیص بهینه منابع در راستای افزایش رفاه اجتماعی است.

روش­ پژوهش

روش تحقیق در این پژوهش بصورت تحلیلی از مدل اقتصادی نورد هاوس محاسبه پذیر است. چون محیط زیست یک موضوع جهانی است، مدل‌هایی مثل مدل نورد هاوس مربوط به وضعیت جهانی هستند و دارای کاربرد هستند. بخش سیاستی مدل مورد هاوس شامل اقداماتی است که می‌تواند مصرف کربن را کنترل کند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به بستن مالیات روی کربن، یارانه به سوخت‌های پاک، محدود کردن تولید کل کربن (به صورت فیزیکی)، محدود کردن رشد جمعیت و حتی مهندسی اقلیم اشاره کرد. در کشورهای خاورمیانه بخصوص کشور ایران که کشوری نفت خیز است. و صنایع مختلفی در این کشور فعالیت دارند. بحث آلودگی محیط زیست بسیار مهم است. بنابراین با استفاده از این مدل می­توان تاثیرات اینگونه آلودگی­ها را بر اقتصاد و رفاه شهروندان سنجید. و در مقابل نتایج به دست آمده پیشنهادهای کاربردی مطرح کرد. اهمیت مدل از این جهت است که در عین سادگی و قابل فهم بودن، شهودهای بسیار مهمی را ارائه می‌کند. به همین دلیل هم هست که با اینکه جزو اولین مدل‌های این حوزه بوده ولی همچنان به صورت وسیع کاربرد دارد. در این مدل با به کارگیری کالیبراسیون در موارد لازم، تحلیل تجربی آن نیز انجام شد. در ابتدا، بررسي جامعي در اسناد، مدارك، منابع كتابخانه‌اي نظير كتاب‌ها، پايان‌نامه‌هاي دانشجويي و مجلات علمي و پژوهشي و مقالات علمي بین‌المللی صورت گرفت تا مبانی نظري تحقيق تدوین گردیده و از نتايج بررسي‌هاي صورت گرفته در ارتباط با موضوع نیز استفاده گردد. سپس در بخش مطالعه ميداني به‏منظور کسب اطلاعات مورد نیاز از روش کمی و در قالب معادلات ریاضی و همچنین آزمون­ها با استفاده از داده­های سری زمانی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده­ها از طریق نرم‌افزار GAMS انجام شد. نرم‌افزار GAMS از کاراترین نرم‌افزارهای بهینه‌سازی برای مسائل تحقیق در عملیات محسوب می­شوند که الگوریتم­های حل مختلفی برای حل مدل­های خطی، غیرخطی، مختلط، کوآدراتیک و غیره می­باشد. مزیت اصلی این نرم‌افزار فضای قابل‌انعطاف و ساده برای کدنویسی مدل­های برنامه­ریزی ریاضی می­باشد.

کالیبراسیون مدل

برای به دست آوردن پارامترهای مدل از کالیبراسیون استفاده شد. نتایج حاصل از شبیه سازی کالیبریزه کرده پارامترها و متغیرهای مربوط به اقتصاد ایران را مشاهده می­کنید.

جدول 1- پارامترها و متغیرهای مربوط به اقتصاد ایران

Table 1- Parameters and variables related to Iran's economy

پارامتر	مقدار	توضیحات	منبع
Β	0/98	نرخ تنزیل	محاسبات تحقیق
Α	0/4	سهم سرمایه از تولید	مرکز آمار ایران
δk	0/07	نرخ استهلاک سرمایه	(Dadgar & et al, 2013)
Tk	0/28	نرخ مالیات بر عایدی سرمایه	مرکز آمار ایران
Tl	0/18	نرخ مالیات بر درآمدی نیروی کار	مرکز آمار ایران
A	0/17	بهره وری عوامل تولید	(Dadgar, 2016)
Δq	0/42	عملکرد محیط‌زیست	(Hadian & et al, 2012)
μ1	0/35	سهم مطلوبیت از مصرف	(Majdzadeh Tabatabai & et al. 2012)
μ2	0/48	سهم مطلوبیت از اشتغال	(Arabmazar & et al, 2013)
Q	1	کیفیت محیط‌زیست بدون آلودگی	(Moghimi & et al, 2012)
Φ	0/07	درصد تغییرات آلودگی به تولید	(Pajuhian & Narsis, 2016)
Ν	0/02	درصد مخارج محافظت از محیط‌زیست به کل مخارج دولت	(Mojtahed & Ahmadian, 2011)

 

 

 

معادلات مدل تحقیق

1.تابع هدف

این مدل یک تابع رفاه اجتماعی را بهینه می‌کند، W که مجموع متغیرهای تاثیرگذار بر مصرف سرانه در یک دوره معین را نشان می­دهد. در این رابطه V تابع رفاه اجتماعی لحظه‌ای ، U تابع مطلوبیت ، (c(t مصرف سرانه و (L(t جمعیت است. زمان در دوره‌های پنج ساله است، عامل تخفیف در آینده به این شکل است، R(t) = (1 + ρ)−t، که ρ نرخ خالص ترجیح زمانی اجتماعی یا نرخ تنزیل نسلی بر روی رفاه است. این مدل براساس مبانی نظری مدل­های نئوکلاسیک تبیین شده است. در کنار سایر بخش­های اقتصادی بخش آلودگی محیط زیست نیز بر آن اضاف شده است.

(1)

تابع مطلوبیت دارای یک کشش ثابت نسبت به درآمد سرانه به شکل  است. این پارامتر α به عنوان ریسک‌گریزی نسلی تعبیر می‌شود که اهمیت نسبی سطوح مصرف نسل‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کند. در نسخه فعلی، نرخ تنزیل 5/1 درصد در سال است، و نرخ نابرابری 14/5 است. همانطور که در زیر توضیح داده شد، این پارامترها برای تنظیم نرخ بهره حقیقی در مدل تنظیم شده‌اند. ​

خروجی خالص خروجی ناخالص را با کاهش هزینه‌ها افزایش می­دهد: ​

در این مورد، (Q(t خالص خروجی هزینه­ها و کاهش است، (Y(t خروجی ناخالص است، که تابع کاب داگلاس از سرمایه، کار و فن‌آوری است. متغیرهای (Ω(t و (Λ(t تابع آسیب و کاهش هزینه هستند و در زیر تعریف می‌شوند. خروجی کلی بین کل مصرف و کل سرمایه‌گذاری ناخالص تقسیم می‌شود. کار متناسب با جمعیت است، در حالی که سرمایه با توجه به نرخ پس‌انداز بهینه جمع می‌شود. ​ 

مفهوم تولید جهانی همان طور که توسط صندوق بین‌المللی پول اندازه‌گیری می‌شود، برابری قدرت خرید (PPP) است. مفهوم رشد، نرخ رشد وزنی تولید ناخالص داخلی واقعی کشورهای مختلف است، که در آن وزن‌ها سهم کشورهای تولید ناخالص داخلی جهان با استفاده از دلار آمریکا کنونی است. در حال حاضر نسخه جدیدی از خروجی جهانی ساخته شده که این متناظر با تخمین صندوق بین‌المللی پول از رشد تولید واقعی در دلار آمریکا و PPP است. نسخه فعلی به طور قابل‌توجهی هم برآورد کننده رشد تاریخی و رشد تولید سرانه را به روزرسانی می‌کند. رشد آینده اقتصادی مبتنی بر پیش بینی پارامترهای تخصصی در این زمنه است که توسط Cristnsen & et al در سال (2018)، انجام شده است. پارامترهای (t) Ω و (Λ(t، که به ترتیب تابع آسیب و تابع هزینه کاهش (میزان آلودگی) را در این مدل نشان می‌دهند. تابع هزینه خارجی، (A(t در معادله (۲) بالا، کسر خروجی اختصاص داده‌شده به انتشارات  است. این امر به کاهش عملکرد هزینه کاهش سایر پارامترها به عنوان نماینده در پروژه عدم قطعیت مدل‌سازی اشاره کرد . تابع کاهش حاصل، هزینه کمتری را نسبت به تابع قبلی را نشان می­دهد.

تابع آسیب به عنوان 1- D(t) = (t)Ω تعریف می‌شود Saveyn & et al (2007). درحالی‌که:

(2)

 

معادله (3)، اثرات اقتصادی یا خسارات ناشی از تغییرات آب و هوایی را شرح می‌دهد. در مدل DICE تغییر دمای میانگین جهانی (TAT) به عنوان آمار کافی برای خسارات استفاده می‌شود. معادله (۳) فرض می‌کند که هزینه‌ها می‌تواند به طور منطقی در تابع با دو درجه تغییر دما تقریب زده شود. برآورد ضرایب تابع آسیب در زیر توضیح داده می‌شود. ​ انتشار ­های صنعتی منتشر شده توسط یک سطح از کربن دی‌اکسید کربن که زمان تولید ناخالص، داده می‌شود به شکل σ(t) است. انتشار کلی ، E(t)، کاهش انتشار کلی توسط (t)µ به علاوه انتشار برون زا گازهای زمینی: Hill (2012) 

(3)

این مدل برای گنجاندن یک کاهش سریع در  خروجی (یا چیزی که کربن زدایی نامیده می‌شود) برای منعکس کردن مشاهدات دهه اخیر مورد بازبینی قرار گرفته است.

​ 2. خانوار 

خانوار از مصرف کالا و خدمات، ساعات فراغت و محیط‌زیست بدون آلودگی، مطلوبیت کسب می­کند، بنابراین خانوار به دنبال حداکثر نمودن مطلوبیت خود از مصرف کالا و خدمات c، ساعات فراغت (1-L) و کیفیت محیط‌زیست Q در طی زمان می­باشد. تابع مطلوبیت اکیداً مقعر بوده و نسبت به مصارف کالا و خدمات و کیفیت محیط‌زیست فزاینده و نسبت به کار کاهنده می­باشد. تابع مطلوبیت و قید بودجه خانوار به ترتیب در معادله (5)، (6)، (7) مشخص شده است:(Jeroen & et al, 2012)

(4)

 

سمت چپ قید بودجه خانوار نشان دهنده مخارج مصرفی و سرمایه­گذاری خانوار است و سمت راست آن بیان کننده درآمد خانوار بعد از کسر مالیات می­باشد. در معادله قید بودجه، kt سرمایه در دوره t و δk نرخ استهلاک سرمایه، wt و rt به ترتیب دستمزد نیروی کار و اجاره سرمایه است و τtl و τtk نرخ مالیات بر درآمد نیروی کار و نرخ مالیات بر عایدی سرمایه می­باشد و πt مقدار سود حاصل شده از فعالیت بنگاه است. شرایط مرتبه اول برای خانوار عبارت است از:

(5)
(6)
(7)

معادله (9)، معادله اویلر برای سرمایه است که بیان می­کند در طول مسیر بهینه‌سازی، مطلوبیت نهایی از مصرف در هر نقطه از زمان برابر با هزینه فرصت مصرف می­باشد. تابع کیفیت محیط‌زیست به پیروی از Losifidi & Jafarey (2012)به صورت زیر تعریف شده است.

(8)
(9)
(10)

در معادله (11)، Q̅ نشان‌دهنده کیفیت محیط‌زیست بدون آلودگی است و Q̅≥0 می­باشد، pt بیانگر آلودگی است که در اثر فعالیت­های تولیدی ایجاد شده است و با افزایش تولیدات افزایش می­یابد δq درجه پایداری محیط‌زیست است و δq∈[0.1] می­باشد. شاخص پایداری محیط‌زیست توانایی ملت­ها برای حفاظت و حمایت از محیط‌زیست را ارزیابی می­کند. همچنین gt بیانگر مخارج دولت است و νنشان می­دهد که چند درصد از مخارج دولتی در بخش محیط‌زیست صرف می­شود. این نوع هزینه می­تواند به واحدهایی از منابع تجدیدپذیر تبدیل شود. Φ نیز شاخص آلودگی است که معرف میزان انتشار آلودگی در ازای هر واحد تولید می­باشد.

3.دولت

دولت تأمین‌کننده اصلی مخارج برای کاهش آلودگی­ها و تبدیل آن به منابع تجدیدپذیر است و برای تأمین این مخارج از مالیات بر درآمد نیروی کار و مالیات بر بازده­ی سرمایه استفاده می­کند؛ بنابراین قید بودجه دولت در حالت تعادل به صورت زیر تعریف می­شود (Liang & et al, 2015) 

(11)
(12)

مدل نوردهاوس یک مدلی است که متغیرهای مختلف از جمله بحث خانوار، رفاه اجتماعی، سیاست­های دولت و مالیات­ها را برآورد می­کند. و در سطح کلان آن را  مورد بررسی قرار می­دهد بنابراین تابع هدف خاصلی در این مدل پیش بینی نشده است. 

یافته­های پژوهش

تغيير در تقاضاي سوخت­هاي فسيلي و آلودگي هوا بر اثر وضع ماليات سبز

 تقاضاي سوخت­هاي فسيلي (گاز و فراورده­هاي نفتي)، مجموع عرضه داخلي سوخت (توليد داخل منهاي صادرات به خارج) به اضافه واردات آن از خارج كشور مي­باشد. با وضع ماليات سبز، تقاضاي سوخت هم به عنوان كالاي نهايي توسط مصرف كننده و هم به عنوان نهاده واسطه در توليد ساير بخش­ها كاهش مي­يابد. داده­های این مدل بر مبنای ظرفیت اقتصاد ایران و براساس میزان مالیات­های اختصاص یافته به سوخت­های کربنی حاصل استفاده کارخانجات و سایر صنایع وابسته بر اساس آمار و اطلاعات اخذ شده است. که در نهایت با تحلیل­های که روی آن صورت گرفته بصورت خلاصه در جدول زیر آورده شده است.

جدول 2- تغييرات تقاضاي سوخت و آلاينده­هاي هوا بر اثر اعمال ماليات سبز (درصد)

Table (2): Changes in demand for fuel and air pollutants due to the application

 of green tax (percentage)

(13)

سوخت	تقاضای گاز	تقاضای نفت	CO2	NOx.	CH
وضع مالیات 5/0%	-0/9	-3	-0/9	-0/8	-0/3
وضع مالیات 1%	-3/7	-2/8	-2/3	-1/7	-2/5
وضع مالیات 5/1 %	-5/2	-5/9	-5/4	-2/5	-4/6
وضع مالیات 2%	-7/5	-5/8	-5/2	-3/4	-5/1

دلیل اینکه دامنه تغییرات سناریوها بیشتر از 2% نیست. این است که ظرفیت اقتصاد ایران در بخش مالیات سبز جوابگوی بیشتر از 2% درصد نیست. چرا که با اختصاص بیشتر از 2% درصد اخذ مالیات­ها به بیش از 20درصد خواهد رسید. و بسیاری از کارخانجات و صنایع توان پرداخت این وضع مالیات­ها را نخواهند داشت. و ممکن است فعالیت آنها متوقف شود.

تاثیر مالیات سبز بر رفاه اقتصادی شهروندان

با وضع ماليات سبز مصرف سوخت­هاي فسيلي كاهش يافته و در نتيجه رفاه نيز كاهش مي­يابد. به منظور بررسي رفاه، تغييرات معادل در درآمد، براي مصرف كننده نماينده به عنوان معياري از آثار رفاهي ناشي از سياست­هاي مالياتي مختلف در دو حالت بدون لحاظ آثار محیط­زیست و با لحاظ آن محاسبه شده است. در حالت اول رفاه فقط تابعي از مصرف كالاها (انرژي و غير انرژي) در نظر گرفته شده است، درحالی‌که در حالت دوم رفاه يا مطلوبيت تابعي از مصرف كالاها و آثار محیط­زیست  (به طور خاص آلودگي هوا) ناشي از مصرف سوخت است.

جدول 3- تغييرات رفاه بر اثر اعمال ماليات سبز (درصد)

Table 3- Welfare changes due to the application of green tax (percentage)

سوخت	رفاه بدون لحاظ آثار محیط­زیست	رفاه با لحاظ آثار محیط­زیست
وضع مالیات 5/0%	-0/3	2/4
وضع مالیات 1%	-0/4	2/2
وضع مالیات 5/1 %	-/5	3/7
وضع مالیات 2%	-0/9	5/8

 

در این مدل سناریوهای مختلف 5/0، 1، 5/1، 2 درصد مالیات در اقتصاد ایران شبیه سازی شده است. با توجه به اینکه دیتاهای مختلف در بازه­های زمانی به دست آمده است. برای رسیدن به آن نتایج مورد انتظار دیتاها شبیه سازی شدند. شبیه سازی هم به این شکل بوده است که بتوان خروجی نهایی بصورت نمودار گزارش کرد.

شبیه‌سازی مدل نورد هاووس

نتایج شبیه‌سازی مدل در نمودارهای (1) و (2)، بیانگر تأثیر یک درصد افزایش نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در مدل نورد هاووس می­باشد. فرق این مدل نسبت به مدل های دیگر در این است که در این مدل مجموعه­ای از پارامترها بررسی شده است. و مهمترین پارامتر وضع مالیات سبز است که در این مدل بطور دقیق ارزیابی شده است. بر اساس نتایج یک درصد افزایش در نرخ مالیات بر بازدهی سرمایه منجر به 5% و یا 8% کاهش مصرف و کاهش سرمایه شده است. افزایش نرخ مالیات بر بازدهی سرمایه منجر به افزایش درآمدهای مالیاتی می­شود و به دولت­ها کمک می­کند هزینه جبران آلودگی­ها را تأمین کنند و در نتیجه کیفیت محیط‌زیست افزایش پیدا کند. بر اساس نتایج، مخارج دولت به همراه کیفیت محیط‌زیست افزایش یافته است. نتایج مدل نورد هاووس همانند نظریه کوزنتس نشان می­دهددر سطوح اولیه رشد، تخریب محیط‌زیست افزایش می­یابد اما به مرور زمان پس از رسیدن به سطح معینی از رشد اقتصادی یعنی رشد اقتصادی 8 درصد، آگاهی از محیط‌زیست بالا می­رود و قوانین مؤثرتری وضع و اجرا می­شود و مخارج دولتی در راستای حفظ و ارتقا محیط‌زیست افزایش می­یابد و کیفیت محیط‌زیست بهبود می­یابد. همچنین بر اساس نظریه محیط­زیست کوزنتس افزایش کیفیت محیط‌زیست به دنبال کاهش سرمایه نشان دهنده هدایت جریان سرمایه در جهت افزایش مقیاس تولید و نهایتاً افزایش حجم انتشار آلودگی است. بنابراین تشکیل سرمایه در راستای افزایش تکنولوژی سازگار با محیط‌زیست نبوده است و مخارج دولت نیز در راستای حفظ و ارتقا محیط‌زیست افزایش یافته است. تغییر در پارامترهای محیط‌زیست ν و φنیز کیفیت محیط‌زیست را تحت تأثیر قرار می­دهند. افزایش در وزن مصرف یعنی (u1 نسب به u2) یا افزایش در β مقدار مصرف و سرمایه را در حالت پایدار افزایش می­دهد. انواع مالیات باید به نحوی وضع شود که کمترین اثرات اخلالی را در سایر بخش­ها به جا گذارد.

نمودار ( 1): جهت حرکت مصرف به طرف وضعیت پایدار بر اساس مدل نورد هاووس را نشان می­دهد. یعنی میزان مصرف بعد از کاهش رشد اقتصادی (اعداد سمت چپ نمودار در محور عمودی) به یک مرحله پایداری رسیده است. یعنی با کاهش بیشتر دیگر میزان مصرف افزایشی نخواهد بود. و روند پایداری به خود می­گیرد.

نمودار 1- جهت حرکت مصرف به طرف وضعیت پایدار بر اساس مدل نورد هاووس

Figure 1- The direction movement of consumption towards a constant state based on the Nordhaus model

 

 

 

 

 

نمودار(2)؛ جهت حرکت سرمایه به طرف وضعیت پایدار بر اساس مدل نوردهاوس مشاهده می­کنید. با توجه به میزان کاهش رشد اقتصادی(اعداد نمودار محور عمودی)، میزان سرمایه به حالت پایداری حرکت کرده است. بنابراین می­توان گفت میزان سرمایه حالت پایداری به خود گرفته است.

 

 

 

 

 

 

نمودار 2- جهت حرکت سرمایه به طرف وضعیت پایدار بر اساس مدل نورد هاووس

Figure 2- The direction movement of capital towards a constant state based on the Nordhaus model

 

 

 

 

نمودار(3)؛ جهت حرکت کیفیت محیط زیست به طرف وضعیت پایدار بر اساس مدل نوردهاوس مشاهده می­کنید. این نمودار نشان می­دهد در صورت کاهش رشد اقتصادی کیفیت محیط زیست(محور افقی) کاهش پیدا نکرده است. بلکه در حالت اول به شکل افزایشی بوده است. بعد از آن حالت پایداری داشته است. پس می­توان بیان کرد که کیفیت محیط زیست وضعیت پایداری داشته است.

نمودار3 - جهت حرکت کیفیت محیط‌زیست به طرف وضعیت پایدار بر اساس مدل نورد هاووس

Figure 3- The direction movement of environment quality towards a constant state based on the Nordhaus model

 

 

 

 

 

 

نمودار(4)؛ جهت حرکت مخارج دولت به طرف وضعیت پایدار بر اساس مدل نوردهاوس مشاهده می­کنید. این نمودار نشان می­دهد در صورت کاهش رشد اقتصادی مخارج دولت(محور افقی) در کوتاه مدت کاهش پیدا نکرده است. بلکه یک روند پایداری بعد از مرحله افزایشی طی کرده است.

نمودار 4- جهت حرکت مخارج دولت به طرف وضعیت پایدار بر اساس مدل نورد هاووس

Figure 4- The direction movement of government expenditures towards a constant state based on the Nordhaus model

 

 

 

 

 

 

اثر مالیات سبز بر رفاه اقتصادی بر اساس مدل نورد هاووس

وضع مالیات سبز بر رفاه اقتصادی تأثیر می­گذارد؛ این در حالی است که تولید کل کاهش می­یابد. میزان رفاه در دوره­های بعد از اعمال مالیات سبز افزایش می­یابد. با افزایش میزان تولید آلودگی نیز افزایش می­یابد. با اتخاذ سیاست­های مالیاتی شرکت­ها مقدار مالیات بیشتری خواهند پرداخت. و دولت با اخذ این مالیات ها می تواند رفاه اقتصادی جامعه را کمک کند. البته ذکر این نکته هم حائز اهمیت است که حد استاندارد آلودگی­ها نباید از یک سطح معینی عبور کند که سلامتی مردم به خطر بیفتند.

نمودار(5)، تاثیر میزان 5/0 درصدی مالیات سبز بر رفاه اقتصادی بر اساس مدل نوردهاووس نشان می­دهد. همانطور که مشاهده می­کنید اعداد سمت چپ(محور عمودی) میزان درصد مالیات اختصاص داده شده را نشان می­دهد. و اعداد محور افقی میزان رفاه اقتصادی را نشان می­دهد. همانطور که مشاهده می­شود. میزان رفاه اقتصادی در مرحله اول افزایش داشته و بعد از آن حالت پایداری به خود گرفته است.

نمودار 5- تأثیر مالیات سبز نیم درصدی بر رفاه اقتصادی بر اساس مدل نورد هاووس

Figure 5- The effect of 0/5 % green tax on the whole economy based on the Nordhaus model

 

 

 

 

 

 

نمودار(6)، تاثیر میزان 1/0 درصدی مالیات سبز بر رفاه اقتصادی بر اساس مدل نوردهاووس نشان می­دهد. همانطور که مشاهده می­کنید اعداد سمت چپ(محور عمودی) میزان درصد مالیات اختصاص داده شده را نشان می­دهد. و اعداد محور افقی میزان رفاه اقتصادی را نشان می­دهد. همانطور که مشاهده می­شود. میزان رفاه اقتصادی در مرحله اول افزایش داشته و بعد حالت متوسطی به خود گرفته و بعد از آن یک مقدار حالت کاهشی داسته است. شاید می­توان بیان کرد کرد که در حالت کوتاه مدت رفاه اقتصادی افزایش داشته اما در حالت بلند مدت کمتر شده است. 

نمودار 6- تأثیر مالیات سبز یک درصدی بر رفاه اقتصادی بر اساس مدل نورد هاووس

Figure 6- The effect of 1 % green tax on the whole economy based on the Nordhaus model

 

 

 

 

 

 

نمودار(7)، تاثیر میزان 5/1درصدی مالیات سبز بر رفاه اقتصادی بر اساس مدل نوردهاووس نشان می­دهد. همانطور که مشاهده می­کنید اعداد سمت چپ(محور عمودی) میزان درصد مالیات اختصاص داده شده را نشان می­دهد. و اعداد محور افقی میزان رفاه اقتصادی را نشان می­دهد. همانطور که مشاهده می­شود. میزان رفاه اقتصادی در مرحله اول افزایش داشته و بعد حات متوسطی به خود گرفته و بعد از آن یک مقدار حالت کاهشی داسته است. شاید می­توان بیان کرد کرد که در حالت کوتاه مدت رفاه اقتصادی افزایش داشته اما در حالت بلند مدت کمتر شده است. 

نمودار 7- تأثیر مالیات سبز یک و نیم درصدی بر رفاه اقتصادی بر اساس مدل نورد هاووس

Figure 7-The effect of 1.5 % green tax on the whole economy based on the Nordhaus model 

 

 

 

 

 

 

نمودار(8)، تاثیر میزان 2/0 درصدی مالیات سبز بر رفاه اقتصادی بر اساس مدل نوردهاووس نشان می­دهد. همانطور که مشاهده می­کنید اعداد سمت چپ(محور عمودی) میزان درصد مالیات اختصاص داده شده را نشان می­دهد. و اعداد محور افقی میزان رفاه اقتصادی را نشان می­دهد. همانطور که مشاهده می­شود. میزان رفاه اقتصادی در مرحله اول افزایش داشته و بعد حات متوسطی به خود گرفته و بعد از آن یک مقدار حالت کاهشی داسته است. شاید می­توان بیان کرد کرد که در حالت کوتاه مدت رفاه اقتصادی افزایش داشته اما در حالت بلند مدت کمتر شده است. 

نمودار 8- تأثیر مالیات سبز دو درصدی بر رفاه اقتصادی بر اساس مدل نورد هاووس

Figure 8- The effect of 2 % green tax on the whole economy based on the Nordhaus model

 

 

 

 

 

 

ارزیابی اعتبار مدل نورد هاووس با استفاده از آزمون­های آماری

در این مقاله از داده­های مربوط به گشتاورها و آزمون­های آماری جهت مقایسه داده­های واقعی و داده­های الگو استفاده کردیم تا مشخص شود مدل نوردهاووس طراحی شده تا چه میزان با داده­های اقتصاد ایران مطابقت دارد. جدول(4): گشتاورهای مرتبه اول و دوم برای متغیرهای تولید ناخالص داخلی، اخذ مالیات سبز، مخارج دولت و رفاه خانوارها را نشان می­دهد. که بیانگر انطباق زیاد مدل نورد هاووس با داده­های واقعی این متغیرهاست. در جدول(4-5): با کمک آزمون­های آماری t و f مقادیر با هم مقایسه گردید و نتایج آن بیان شد. 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول4- گشتاورهای داده­های واقعی و داده­های مدل نورد هاووس

Table 4- The torques of the real data and data of the Nord Haus model

نام متغیر	میانگین		انحراف معیار
	داده­های واقعی	مدل	داده­های واقعی	مدل
تولید ناخالص داخلی	0/97	0/94	0/87	0/82
مصرف	0/85	0/82	0/76	0/67
اخذ مالیات	2/02	1/97	0/89	0/68
هزینه دولت	0/75	0/71	0/39	0/37
رفاه خانوارها	2/80	2/87	0/48	0/47

 

مقایسه مقدار آماره­ی آزمون و مقادیر بحرانی در جدول(5)؛ نشان می دهد برای تمامی متغیرها مقدار آماره­ی آزمون کوچک تر از مقدار بحرانی در سطح 95 درصد بوده و فرض صفر رد نمی­شود؛ لذا مقادیر ویژگی­های شبیه سازی شده و واقعی در سطح اطمینان 95% اختلاف معنی داری ندارند. از این رو می­توان ادعا کرد که مدل از قدرت برازش و دقت قابل قبولی برخوردار است.

جدول5- آزمون­های آماری جهت مقایسه ویژگی­های متغیرها

Table 5- Statistical tests to compare the characteristics of the variables

متغیر		تولید ناخالص داخلی	مصرف	اخذ مالیات	هزینه دولت	رفاه خانوارها
آزمون برابری میانگین	آماره آزمون	0/25	0/38	1/30	0/30	-0/42
	مقدار بحرانی	1/98	1/98	1/97	1/97	1/92
آزمون برابری انحراف معیار	آماره آزمون	1/78	1/32	1/34	1/34	1/49
	مقدار بحرانی	1/85	1/82	1/85	/1/82	1/82

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نتیجه­گیری و پیشنهادها:

هدف هر سیستم اقتصادی در هر جامعه­ای، دستیابی به حداکثر رفاه اجتماعی است. در این رهگذر استفاده بهینه و کارا ازمنابع در طول زمان (حال وآینده) از اهمیت خاصی برخوردار می­باشد. با اشاعه مفهوم توسعه پایدار حفاظت از محیط زیست و توجه به نیازها و شرایط زندگی نسل آینده، استفاده هدفمند و کارا از منابع مفهوم جدیدی می­یابد. در این رهگذر استفاده از ابزارها و چارچوب­های سیاست­گذاری نوین که شرایط توسعه پایدار را مهیا می­سازد پسندیده و مفید به نظر می­رسد. هر کشوری به منظور بهبود در ساختار اقتصادی و ثبات، نیازمند درآمدهای پایدار و دائمی است که می­تواند موفقیت دولت را در برنامه­ریزی و سیاستگذاری­های بلندمدت افزایش دهد. در بین انواع منابع دولت، مالیات به عنوان منبع دائمی و قابل پیش­بینی همواره مورد توجه دولت­مردان بوده است. اعمال مالیات هم به جهت کسب درآمد و هم به منظور ابزاری جهت سیاستگذاری آثار متفاوتی را بر اقتصاد تحمیل می­کند. این آثار که در اغلب موارد عدم کارایی را در نظام اقتصادی تشدید می­نماید به دلیل پایداری و ثبات درآمدی در جهت تأمین منابع برای انجام وظایف دولت از نقطه نظر اقتصاددانان قابل توجیه است. یکی از مهم­ترین مالیات­های که در بیشتر کشورهای صنعتی وضع شده است. مالیات سبز است. ساختار پایه­ای اینگونه مالیات­ها متناسب با سیاست­های اقتصادی کشورهاست. و در اینده مالیات سبز به یکی از مهم­ترین درآمدهای دولت­ها تبدیل خواهد شد. چرا که به دلیل افزایش جمعیت در جهان و رشد کارخانجات و صنایع شیمیایی به الطبع فعالیت­های آنها بیشتر خواهد شد. بنابراین دولت­ها با بکارگیری مالیات سبز به منظور حفظ محیط زیست زمینه مساعدتری را برای دریافت اینگونه مالیات­ها را فراهم می­کنند. در حال حاضر آلودگی محیط زیست به یکی از چالش­های اصلی کشورها تبدیل شده است. بخش مهمی از این آلودگی­ها مربوط به فعالیت­های کارخانه­ها می­باشد که عوه بر آثار متفاوتی بر محیط زیست برجای می­گذارد. اما در عوض آن در ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و تولید نقش مثبتی ایفا می­کنند. از آنجایی که انواع مالیات­ها می­توانند اثرات جانبی متفاوتی داشته باشند و استفاده از عوامل تولید و کالاهای مصرفی نیز همراه با آسیب­های محیط زیست است. بنابراین باید در بررسی مالیات بر بازدهی عوامل تولید، این آثار مثبت و منفی مدنظر قرار گیرد تا ضمن بهره­برداری از منافع آن، از کیفیت محیط زیست نیز کاسته نشود.

نتایج این پژوهش نشان داد یک درصد افزایش در نرخ مالیات بر سرمایه منجر به کاهش مصرف و کاهش سرمایه و افزایش کیفیت محیط زیست و درآمد دولت می­شود. هرچند افزایش نرخ مالیات بر بازدهی سرمایه به دولت­ها کمک می­کند هزینه جبران آلودگی­ها را تأمین کنند و کیفیت محیط زیست افزایش پیدا کند اما اعمال سیاست مالیاتی بر سرمایه همراه با افزایش هزینه سرمایه و کاهش عرضه سرمایه، مخارج دولت را در راستای حفظ و ارتقا محیط زیست افزایش داده است. بر اساس نظریه کوزنتس نیز در سطوح اولیه رشد، تخریب محیط زیست افزایش می­یابد اما به مرور زمان پس از رسیدن به سطح معینی از رشد اقتصادی، آگاهی از محیط زیست بالا می­رود و قوانین مؤثرتری وضع و اجرا می­شود و مخارج مصرف شده در راستای حفظ و ارتقا محیط زیست افزایش می­یابد و کیفیت محیط زیست بهبود می­یابد. همچنین بر اساس دیدگاه دوم نظریه محیط زیست کوزنتس افزایش کیفیت محیط زیست به دنبال کاهش سرمایه نشان دهنده هدایت جریان سرمایه در جهت افزایش مقیاس تولید و نهایتاً افزایش حجم انتشار آلودگی است. بنابراین تشکیل سرمایه در راستای افزایش تکنولوژی سازگار با محیط زیست نبوده است و مخارج دولت نیز در راستای حفظ و ارتقا محیط زیست افزایش یافته است. هرچند بکار بردن مالیات­های محیط زیست به عنوان ابزار سیاست مالی برای کنترل آلودگی، می­تواند از یک سو با اخذ هزینه پیامد منفی خارجی ایجاد شده از افرادی که آن پیامد را ایجاد می­کنند و از سوی دیگر، از طریق هزینه کردن وجوه حاصل برای کاهش آلودگی­ها مناسب باشد اما از آنجایی که انواع مالیات­ها دارای اثرات جانبی هستند، باید در وضع مالیات این موضوع مدنظر قرار گیرد. انواع مالیات باید به نحوی وضع شود که کمترین اثرات اخلالی را در سایر بخش­ها بر جای گذارد.

نتایج حاصل تحلیل نشان داد که میزان مصرف خانوارها در اثر رشد اقتصادی افزایش می­یابد. و کاهش رشد اقتصادی میزان مصرف به یک روند پایداری می­رسد. همچنین میزان میزان سرمایه با افزایش رشد اقتصادی افزایش می­یابد. اما در با کاهش رشد اقتصادی میزان آن کاهش می­یابد. اما بعد از مدتی به یک روند پایدار می­رسد. درآمدهای حاصله از مالیات سبز بر اساس مدل نوردهاووس نشان می­دهد که با وضع اینگونه مالیات و داشتن سازکار مناسب جهت جمع­آوری آنها و توزیع مناسب آنها در بخش­های مختلف اقتصادی، شاهد رشد اقتصادی خواهیم بود. و این رشد اقتصادی میزان رفاه خانوارها به دنبال دارد. کیفیت محیط زیست تابع شرایط مختلف است. که مطابق با اصول استانداردهای وضع شده بایستی باشد. نتایج این تحلیل نشان داد که با کاهش رشد اقتصادی، کیفیت محیط زیست تغییرات محسوسی نخواهد کرد. در واقع در حالت اولیه خود کیفیت محیط زیست افزایش می­یابد. اما در طی فرآیند بلند مدت به یک روند پایداری می­رسد. نتایج این تحلیل نشان داد که با کاهش رشد اقتصادی میزان مخارج دولت در کوتاه مدت تغییری پیدا نمی­کند. ولی در بلند مدت براساس استراتژی­های اختصاص داده شده روند پایداری به خود می­گیرد. در این پژوهش سناریوهای 5/، 1، 5/1 و 2 درصد مالیات سبز بر رفاه اقتصادی خانوارها سنجیده شد. نتایج نشان داد که در حال 5/0 درصد اتخاذ مالیات سبز، میزان رفاه اقتصادی افزایش پیدا می­کند. اما در مرحله بعد به یک روند پایداری می­رسد. اما در وضعیت 1/0 درصد میزان رفاه اقتصادی در مرحله اول افزایش می­شود و بعد حالت متوسطی به خود می­گیرد و بعد از آن یک مقدار حالت کاهش می­شود. می­توان بیان کرد کرد که در حالت کوتاه مدت رفاه اقتصادی افزایش داشته اما در حالت بلند مدت کمتر می­شود. اما وضعیت سناریوهای 5/1 و 2 درصد مالیات سبز متفاوت است. رفاه اقتصادی در مرحله اول این دو سناریو افزایش می­یابد اما بلند مدت میزان آن کاهش می­یابد.

- به دليل اهميت آثار محیط زیست و ضرورت كاستن از آلاينده­هاي موجود در هوا، بهره­گيري از نظام ماليات سبز در چارچوب نظام مالياتي كشور مي­تواند به ميزان قابل‌ملاحظه‌ای در كاهش آلودگي مؤثر مي­باشد، لذا اعمال ماليات سبز به عنوان يكي از ماليات­هاي غيرمستقيم ضروري است. در نتایج تحقیق بیان شد که میزان رفاه اقتصادی در بلند مدت کاهش می­یابد. بنابراین دولت­ها بایستی سازکار مناسب­تری در جهت اخذ مالیات اتخاذ کنند. که ضمن کاهش آلودگی میزان رفاه اقتصادی نیز افزایش یابد.

- با توجه به نتايج مطالعه، بالاترين نرخ افزايش در رفاه با لحاظ آثار زيست محيطي، نرخ ماليات 2% مي­باشد و مي­توان اين نرخ را به عنوان نرخ بهينه ماليات سبز(ماليات بر سوخت) مورد تأكيد قرار داد. لذا پيشنهاد مي­شود در اعمال قانون هدفمندكردن يارانه انرژي، ميزان 2%از حذف يارانه به عنوان ماليات سبز تلقي شود و هرساله درصدي بر آن افزوده شود تا ضمن نزديك شدن قيمت سوخت به قيمت واقعي آن، اهميت وضع ماليات بر نهاده­هاي مخرب زيست محيطي، از جمله سوخت نيزمشخص شود.

- اخذ مالیات سبز در کل در کوتاه مدت باعث افزایش رفاه اجتماعی خانوارها و افزایش سلامتی آن‌ها می­شود، اما در بلند مدت میزان این رفاه اقتصادی کاهش می­یابد. بنابراین بایستی تدابیری اتخاذ شود که میزان مالیات متناسب با درآمد خانوارها و در جهت بهبود کیفیت هوا و کاهش آلودگی باشد.

- اخذ مالیات از تولیدکنندگانی که موجب آلودگی‌های محیط زیست می‌شوند، می‌تواند به اصلاح فرآیند و سازوکارهای تولید کمک کند که در نهایت منجر به کاهش این آلودگی‌ها و افزایش فواید اجتماعی شود.

- از طریق مالیات‌های سبز این امکان به وجود می‌آید که تولیدکنندگان از تکنولوژی‌هایی که ایجاد آلودگی می‌کنند و مصرف انرژی آن‌ها بالا است کمتر استفاده کنند و به سمت استفاده از فرآیند تولید کاربر حرکت کنند.

- دولت می‌تواند با وضع مالیات‌های سبز، ضمن حداکثر کردن منافع اجتماعی، نسبت به کسب درآمدهای مالیاتی بیشتر اقدام کند.

- وضع مالیات بر آلودگی‌های محیط زیست  تولیدکنندگان موجب افزایش قیمت این گروه و کالاهای تولیدی می‌شود و این موضوع باعث می‌شود که مصرف کالاهای مزبور کاهش یابد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Investigating the effects of green taxes on the quality of the environment and government expenses and the economic well-being of households using the Nordhaus model.

Abstract:

The purpose of this article is to investigate the effects of green taxes on the quality of the environment and government expenses and the economic well-being of households using the Nord Haus model. Data analysis was done using GAMS software. The results showed that the increase in the tax rate on the return of capital leads to an increase in tax revenues and helps governments to cover the cost of compensation for pollution, and as a result, the quality of the environment increases. According to the Nord Haus model, the application of green tax will reduce economic growth in the short term and increase it in the long term. Also, based on this model, imposing a green tax has a significant effect on economic well-being. The results of the analysis showed that the amount of household consumption increases due to economic growth. And the decrease in the economic growth of consumption reaches a stable trend. Also, the amount of capital increases with increasing economic growth. But with the decrease in economic growth, its amount decreases. But after some time it reaches a stable trend. The results of this analysis showed that with the reduction of economic growth, the quality of the environment will not change significantly. In fact, in its initial state, the quality of the environment increases. But during the long-term process, it reaches a stable trend. In this research, scenarios of 0.5, 1, 1.5 and 2 percent green tax on the economic well-being of households were measured. The results showed that in the 0.5% green tax scenario, the level of economic well-being increases. But in the next stage, it reaches a stable trend. But in the scenario of 0.1%, the level of economic well-being increases in the first stage, and then it takes an average state, and after that it decreases a bit. It can be said that economic prosperity has increased in the short term but decreases in the long term. But the situation is different in the 1.5% and 2% green tax scenarios. Economic well-being increases in the first stage of these two scenarios, but decreases in the long term. According to the obtained results, it is suggested that special mechanisms be adopted by economic planners and policymakers to impose green tax. To reduce environmental pollution to an acceptable ratio.

Key words: green tax, government expenses, economic well-being of households, Nordhaus model.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Reference

Dessus, S. and Bussolo, M. (2017). Is There a Trade-off between Trade Liberalization and Pollution Abatement? Journal of Policy Modeling, Vol. 20, Issue.1, PP. 11-31.

Bjertnæs, G.H. and Fæhn, T.(2014). Energy Taxation in a Small, Open Economy: Social Efficiency Gains Versus Industrial Concerns, Energy Economics, Vol. 30, PP. 2050–2071.

Hanley, N., F., Shogren J.and White, B.(2016). Environmental Economics in Theory and Practice, MacMillan, London.

Afonso, A. & Tovar Jalles, J. (2015),Economic Performance and Government Size. European Central Bank, Working Paper Series, No 1399.

Altunc, F. & Celil, A. (2016).The Relationship between Optimal Size of Government and Economic Growth: Empirical Evidence from Turkey, Romania and Bulgaria. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 92, 66–75.

Heitger, B. (2011).The Scope of Government and Its Impact on Economic Growth in OECD Countries. Kiel Working Paper No.1034. Kiel: Institute of World Economics.

Asimakopoulos, S. & Karavias, Y.(2016). The Impact of Government Size on Eeconomic Growth: A Threshold Analysis. Economics Letters, 139, 65-68.

Fattahi, M, Assari A, Husseini, A., & Asgharpour, H.(2015). Empirical analysis of the relationship between air pollution and public health costs approach dynamic panel data, Journal of Economic Modeling, 9 (31), 43-60, (In Persian).

Moghadisi, Reza & Taheri, F.(2012). Economic and environmental consequences of the pollution tax, Journal of Agricultural Economics, 4(3), 2012, 77-111, (In Persian).

Mohammadi, & S. Heidarzadeh, H. (2014). Evaluation of Factors Affecting environmental pollution with an emphasis on trade liberalization in different countries (Case Study Published 2CO), Journal of Agricultural Economics and Development, 28 (3), 23-213, (In Persian).

Hwan Bae, J. and Shortle, J. (2018).The Welfare Consequences of Green Tax Reform in Small Open Economies, Department of Agricultural Economics and Rural Sociology the Pennsylvania State University. 

Glomm, G., Kawaguchi, D., & Sepulveda, F. (2014). Green taxes and double dividends in a dynamic economy. Journal of Policy Modeling, 30, 19-32.

Anonymous, B.(2014), Developing Green Taxation, Summary of a Government Assignment Report 5390.

Carlos De Miguel& Baltasar Manzano.(2014), Green Tax Reforms and Habits, Resource and Energy Economics, Vol. 33. 2014.

Saveyn, Bert and Denise Van Regemorter .(2007). "Environmental Policy in a Federal State A Regional CGE Analysis of the NEC Directive in Belgium". Energy, Transport and Environment Working Papers Series with number ete0701.

Hill, M. (2012). "Green Tax Reform in Sweden: the Second Dividend and the Cost of Tax Exemptions". Journal of Environmental Economics and Management 4: 96-231.

Jeroen , van den Bergh , M . Wouter Botzen, W . (2012) . How sensitive is Nordhaus to Weitzman? Climate policy in DICE with an alternative damage function . Economics Letters . 117 . 372-374.

Liang, C. Lovejoy, S.and Lee, J. (2015). Green Taxes: Impacts on National Income, Social Welfare, and Environmental Quality, Department of Community Development and Applied Economics, The University of Vermont, Burlington, Vermont.

Zakari, Z; Esfandiari, M. and Pasha Zanos, (2014). morning. Development of tax revenues through collecting green tax from polluting industries; Based on the data-data approach. The 5th National Iranian Economics Student Conference, Mazandaran University.

Harati, J., Islamlouian, K. & Ghatmiri, M. A. (2012). Determining the optimal environmental tax in the generalized growth pattern despite the transfer of clean technology and environmental quality: Sample of Iran's economy. Quarterly Journal of Economic Modeling Research, 7, 97-126.

Gerami, M. & Karami, M. (2015). Green tax in developed countries. Economic Journal of Monthly Review of Economic Issues and Policies, 3(4), 134-125.

Hadian, A., Ostadzad, A. (2013). Estimating the optimal level of pollution tax in Iran's economy, economic growth and development researches, number 12.

Ghaffar Dastjardi, J. (2014). Green Tax (Environmental Taxes), Economic Journal, No. 1 and 2.

Haj Mohammadi, F. (2014). Tax bases in the countries of the vision of the Islamic Republic of Iran, Office of Tax Studies and Research.

Jafari Samimi, A. Alizadeh Melfeh, A. (2016), simulation of green tax on economic growth in Iran using computable general equilibrium method, economic growth and development researches, volume 6, number 22.

Ahangari, A. Farazmand, H. Mantezar Hojjat, A. Haft Lang, R. (2018). Investigating the effect of green tax in Iran's economy on economic growth and welfare in the framework of New Keynesian Small Open Dynamic Stochastic General Equilibrium (DSGE) model, Journal of Quantitative Economics, Volume 15, Number 1.

Turki Harchgani, M. Dehmardeh, n. (2017). Investigating the effects of green tax on health costs in Iran, Journal of Economic Modeling, No. 43.

Moghimi, M., Shahnooshi, N., Danesh, S., Akbari Moghadam, B., and Daneshvar, M. (2014). Investigating the welfare and environmental effects of green tax and fuel subsidy reduction in Iran using computable general equilibrium model. Agricultural Economics and Development, No. 78.

Rasouli Shemirani, R. Shabani, M. (2014). The position of environmental taxes in Iran's economy, tax studies and research office.

Pejuyan, J. and Amin Rashti, N. (2017). Green taxes, with an emphasis on gasoline consumption. Journal of Economic Research, Volume 7, Number 1, (Tax Special Letter), 15-44.

Shahab, M., and Naser Sadrabadi, S. (2013). Investigating the effect of the government's economic policies on the quality of the environment in selected countries. Journal of Environmental Science and Technology, second volume, number 16.

Kadri, Sh. Karimi, M. Khanzadi, A (2020). Evaluation and analysis of the effects of the implementation of the green tax policy on the development of renewable energies in Iran, Journal of Development and Capital, No. 11.

Sotodehnia Karani, S. Ahmadi Shadmehri, M. Razmi, S (2020). Investigating the effect of green tax on the consumption of fossil energy (gasoline, natural gas, and working oil) in Iran using the recursive dynamic computable general equilibrium model (RDCGE), Journal of Macroeconomic Research, No. 29.

Humble, F. Ghafari, F. Khodadadkashi, F. Pajohian, J. (2020). Investigating the effects of green tax on energy consumption in Iran, Journal of Financial Economics, No. 55.

Dadger, Y. (2016). Public sector economics. Edition 3. Qom: Mofid University.

Dadgar, Y., Nazari, R. & Siyami Araghi, E. (2013). Optimal government and taxation in the public sector economy and the function of government and taxation in Iran. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 2(5), 29-1.

Majdzadeh Tabatabai, S., and Ostadzad, A. (2014). Investigating pollution control policies using comparative static analysis in the framework of an endogenous growth model: a case study of Iran's economy. Economic Modeling Quarterly, 3(23), 608-58.

Arabmazar, A. and Dehghani, A. (2013). Estimating the efficiency of income tax for businesses and legal entities in the provinces of the country. Specialized Tax Quarterly, New Period, No. 7, 45-64.

Mojtahed, A., Ahmadian, A. (2011). The effect of government tax revenues on Iran's social welfare. Journal of Research Economic, No. 7, 45-71.

Fatahi, A. Haj Ali Akbari. A. Bostan, N. Fateme Sakhi, Y. (1400). a solution to reduce air pollution using green tax (case study: Ardakan city), Agricultural Economics Quarterly, Volume: 15, Number 3.

Siddiquian, M. Motamed, M. Bahrghurdri, H. Jokar, M. (1401), the impact of accounting and green tax on the environment, new researches in management and accounting, new period, number 52.

Frotan, F. Ghaffari, F. Khodadad Kashi, F. Pezhoyan, J. (1400), investigating the effects of green tax on energy consumption in Iran, Financial Economy, No. 55.

Skandari, M. Pejuyan, J. Mohammadi, T. Ghafari, F. (2019), The effect of applying green tax on income distribution: a case study of selected OECD countries, Tax Research Journal, No. 95.

 

 

 

 

 

 

 

1

 

---

[1]  Green tax

[2]  Environmental Taxes

---