Subject Areas : geographical and environmental

ghafor salih ¹ , Parviz kardovani ^{2 *} , مجید ولی شریعت پناهی ³

1 - ph.D student of Geography and rural planning, Tehran's Department of science and research, Islamic Azad university, Tehran, Iran
2 - professor of Geography Group, Tehran's Department of science and research, Islamic Azad university, Tehran, Iran
3 -

Received: 2019-06-01 Accepted : 2024-06-03 Published : 2025-01-02

Keywords:

References:

1. فرهانی، حسین، عبدلی، سمیه و جراغی، مهدی(1391)، ارزیابی اثرات ‌سرمایه اجتماعی در توسعه نواحی روستایی‌با تأکید بر‌کیفیت‌زندگی(مطالعه‌ موردی:دهستان ‌مشهد، میقان ‌شهر‌اراک)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای سال‌دوم‌،شماره 8 ، صص‌78-67.
2. میری، غلامرضا (1389)، برسی نقش سرمایه اجتماعی و رضایت ازکیفیت زندگی(مطالعه موردی بخش پشت آب سیستان)، فصلنامه جغرافیای انسانی، سال دوم‌، شماره4‌، صص 38-25.

3. Adger, W. (2003), Social capital, collective action, and adaptation to climate change. , Journal of Economic Geography, Vol.79,No.4,pp.387.
4. Byrd, E. Bosley, H. Dronberger, M. (2009), Comparisons of stakeholder perceptions of tourism impacts in rural eastern North Carolina, Tourism Managemen, Vol. 30, No. 1, pp.693–703.
5. Bassi, I.B. Assunc, A. Mesquita de Medeiros, A. Neiva de Menezes, L. Caldas Teixeira, L. and Coˆ rtes Gamam A.C. (2011),Quality of Life, Self-Perceived Dysphonia, and Diagnosed Dysphonia Through Clinical Tests in Teachers, Journal of Voice, Vol.25, No .2, pp. 192- 201.
6. Bruggemann, B. R. Garlipp, P. Haltenhof, H. and Seidler, K. P .(2007), Quality of life and social support as outcomecharacteristics of a psychiatricday hospital, German journal of psychiatry, Vol.10, 58-68.
7. Cagliero, R. Cristiano, S. Pierangeli, F. and Tarangioli, S.(2011), Evaluating the Improvement of Quality of Life in Rural Areas, Ancona - 122nd EAAE Seminar Evidence-Based Agricultural and Rural Policy Making, PP. 1-15.
8. Coverdill, J. E. Carlos, A. L. Michelle, A. P. (2011), Race, Ethnicity And The Quality of Life In America, 1972-2008, Social Forces, Vol. 89, No. 3,pp. 783-805.
9. Costanza, R. Et Al. (2007), Quality of Life: An Approach Integrating Opportunities, Human Needs,And Subjective Well-Being”, Sciencedirect Ecological Economics, Vol. 61, No .2/3,pp. 267-276.
10. Florence N. Kivunike, L. Ekenberg, M. Danielson,F. T. (2008), Rural Communities InDeveloping Countries An Explora Tive Review of The Contribution of ICT On Qualityof Life, IADIS International Conference ICT, Society And Human Beings , pp.249-253.
11. Flores, M. & Rello, F. (2003), Social capital and poverty lessons from case studies in Mexico and Central America. ESA working paper, Vol. 25, No.1,pp. 1-10.
12. Frank, M. Trunfio, M. Della, M.(2014), Social capital and governance for sustainable rural development, Studies in Agricultural Economics, Vol. 1, No. 15,pp. 104- 110. ‌
13. Gragi, I. Žimbrek, T. Tratnik, M. Markovina, J. and Jura, J. (2010), Quality of Life in Rural Areas of Croatia: To stay or to leave?, African Journal of Agricultural Research, Vol. 5, No. 8,pp. 653-660.
14. Goyal, A. & Akhilesh, K.B. (2007), Interplay among innovativeness, cognitive intelligence, emotional intelligence and social capital of work teams. Team Performance Management , Vol. 13, No. 7/8,pp. 206- 226.
15. Hope, S. (2009), Capacity development for good governance in Developing Countries:Some Lessons from the Field, International Journal of Public Administration, Vol. 32, No. 8,pp. 728-740.
16. Harper, R. Maryanne,K.(2003), Measuring Social capital in The United Kingdom office for Notional Statistics December2003.
17. Hagerty, M. R. Cummins, R. A. Abbott, L. F. Kenneth Land, A. C. Michalos, M. Peterson, A. Sharpe, J. S. And Joachim, V. (2001), Quality of Life Indexes For National Policy: Review And Agenda For Research, Social Indicators Research, Vol. 55, No. 1,pp.1-96.
18. Kirori,G.N(2015), Social capital and public policy:Case of rural livelihood.Europen Journal of Business,Economics And Accountancy, Vol. 3, No. 1,pp.21-34.
19. Khanh, H.L.P. (2011), The Role of Social Capital to Access Rural Credit: A case study at Dinh Cu and Van Quat Dong village in coastal of Thua Thien Hue province- Vietnam, Department of Urban and Rural Development, Swedish University of Agricultural sciences, Master Thesis, Vol 56.
20. Key, Alan, 2005, Social capital, the social economy and community development Oxford university press and community. Development Journal. Advance Access Publication
21. Lehto, E. 2001, Social Capital in Rural Development: How can rural communities compete effectively in the global economy?, University of Joensuu, Finland,p.9
22. Liu, J. Qu, H. Huang, D. Chen, G. Yue, X. Zhao, X. and Liang, Z. (2014), The role of social capital in encouraging residents' pro-environmental behaviors in community-based ecotourism, Tourism Management,vol, 41, No. 1,pp.190-201.
23. ‌Massam. B.H. (2002), Quality of life: public planning and private living, progress inplanning , Vol. 58, No.10 ,pp.141-227.
24. Miri, G.(2010),Investigating the Role of Social Capital and Satisfaction with Quality of Life( Case Study: Sistan Water Back Section Journal of Human Geography, Vol. 2, No .4,pp.25-38.
25. Macbeth, J. Carson, D. and Northcote, J. (2004), Social capital, tourism and regional development: SPCC - as a basis for innovation and sustainability, Current Issues in Tourism, Vol. 7, No. 6,pp. 502-522.
26. Mukaila.A. Sakariyau, O. B. Dauda, C. K. Paiko, I. I. & Zubairu, U. M. (2012), Social Capitaland Poverty Reduction in Nigeria: A Case Study of Minna Metropolis, International Journal ofBusiness and Social Science, Vol.3, No. 12,pp. 229-236.
27. Nilsson, J. Rana, A. K. M. and Kabir, Z. N (2006), Social Capital and Quality of life in the old Age : Results From a Cross-Sectional Study in Rural Bangladesh , Journal of Aging and Health, Vol.18, No. 3,pp. 419-434.
28. Pukeliene, V. and Viktorija, S.(2011), Quality of Life: Factors Determining Its Measurement Complexity, Inzinerine Ekonomika- Engineering Economics, Vol.22, No. 2,pp.147-156.
29. ‌‌Pukeliene,V.and Viktorija,S.(2009),Quality of Life Concepts,Measurement and Challenges Journal: Taikomoji ekonomika: sisteminiai tyrimai, Vol. 3, No. 2,pp.51-65.
30. Robinson, L.J. Schmid, A.A. & Siles, M.E. (2002), Is Social Capital Really aCapital?, Review of Social Economy, Vol. 60, No. 1, pp.1-21.
31. Rapley, M. 2003, Quality of Life Research A Critical Introduction, Sage Publication, London. Thousand Oaks, New Delhi.
32. Suzuki ,E. Takao, S. Subramanian, S.V. Komatsu, H. Doi, H. & Kawachi, I. (2010), Does lowwork place social capital have detrimental effect on worker’s health?, Social science andMedicine, Vol. 70, No. 9, pp.1367- 1372.
33. Schalock, R.L. Gordon S. B. Miguel A. V. (2008), The Conceptualization And Measurement of Quality of Life: Implications For Program Planning And Evaluation In The Field of Intellectual Disabilities, Evaluation And Program Planning, Vol. 31, No. 2,pp. 181-190.
34. Schumacker. R. E. lomax, R. G. (2011), Abeginners guideto structural equation modeling, London, Lawrence Eelbaum Associates, Vol.18,pp. 469-701.
35. Tiepoh, G.Reimer, B. (2007), Social capital, information flows, and income creation in rural Canada: Across community analysis, Journal of Socio-economic, Vol .33,pp.427-448.
36. Uphoff ,N.(2000),Understanding social capital: learning from the analysis and experience of participation in:Dasgupta ,p .and serageldin .I (eds), social Capital: A Multifaceted perspective Washington,DC: The World Bank.
37. Ulengin, B. Ulengin, F. Guvenc, U. (2001), A Multidimensional Approach To Urban Quality of Life: The Case of Istanbul, European Journal of Operational Research, Vol. 130, No. 2,pp. 361-374.
38. Van ha, N kant,s.Maclaren,v.(2004),"the contribution of social capital to household welfarein paper- recycling craft village in Vietnam" Journal of environmental anddevelopment. vol.13, No.4, pp. 371-339.
39. Woolch, M. (1998), Social Capital and Economic Development toward a Synthesis and Policy Frame Work, Journal of Theory and Society, Vol. 27, No. 2,PP. 151-208.
40. Woods, M. 2011, Rural, New York: Routledge.
41. Zielinska W. H, dziora,K., K.W. ( 2010), Evaluation of Quality of Life (QoL) of Students of the University of Third Age (U3A) on the Basis of Socio-demographic Factors and Health Status, Archives of Gerontology and Geriatrics, Vol. 53, No. 2,PP.198-202.

Full-Text:



  مجله علوم جغرافيايي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد مشهد، دوره 20، شماره 48، پاییز 1403، صص 55-42

 

                                                                                                                                                                                          

بررسی و ارزیابی تأثیرسرمایه اجتماعی بر کیفیت‌زندگی درمناطق روستایی

(مطالعه موردی: بخش   شاهو، شهرستان روانسر)

 

غفورصالح

دانشجوی‌ دکترای جغرافیا‌و برنامه‌ریزی‌روستایی، واحدعلوم ‌و تحقیقات تهران‌، دانشگاه‌آزاد اسلامی، تهران، ایران

 پرویز کردوانی

استاد گروه جغرافیا‌، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه‌آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسئول)

‌‌ parviz-kardovani@ yahoo.com     ‌ ‌ ‌‌ E-mail:

 مجید ولی شریعت پناهی

دانشیار گروه جغرافیا‌، واحد علوم و تحقیقات تهران‌، دانشگاه‌آزاد اسلامی، تهران، ایران  

دريافت: 11/3/1398                          پذيرش: 14/3/1403

 

       ‌

چکیده

پژوهش حاضربه بررسی و ارزیابی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در مناطق روستایی بخش شاهو می پردازد. نوع تحقیق کاربردي و روش توصیفی- تحلیلی و براي گردآوري اطلاعات از روش‌هاي کتابخانه‌اي و میدانی‌)پرسشنامه) استفاده شده است. روایی پرسشنامه توسط اساتید دانشگاه تأیید و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای بخش‌های مختلف احرازگردید. جامعه آماري‌، سرپرست خانوارهای روستایی بخش شاهو است که با استفاده از فرمول کوکران277 نفر از سرپرست‌های خانوار انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از مدل ویکور، رگریسون خطی و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج حاصل از مدل ویکورنشان دادند از بین 8 روستا از لحاظ شاخص‌های سرمایه اجتماعی‌1روستا در سطح بسیارخوب،‌ 3 روستا در سطح خوب و4 روستا در سطح متوسط قرار داشتند. ازلحاظ شاخص‌های کیفیت زندگی‌1 روستا در سطح بسیارخوب،‌2 روستا در سطح خوب و5 روستا در سطح متوسط قرار داشتند. ازلحاظ تأثیر مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی، مؤلفه مشارکت اجتماعی با 785/0 بیشترین تأثیر را بر کیفیت زندگی دارد .

 

کلید واژه ها: سرمایه اجتماعی، مناطق روستایی،کیفیت زندگی، بخش شاهو.

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

امروزه توسعه ‌روستایی یکی از مشکلات کشورهاي در حال توسعه است. روستاها با دارا بودن مسائل و مشکلات فراوانی مثل فقر، بیکاري، مهاجرت، ضعف آموزش و نبود زیرساخت‌هاي فناوري، کمبود اعتبارات و پایین بودن نرخ بهره‌وري در بخش تولیدات روستایی از یک سو و ضعف‌هاي اجتماعی از سوي دیگر، توسعه روستاها و ایجاد مشارکت پایدار در آنها را تا حدودي ضعیف بارآورده شده است(‌,‌2009:699‌Byrd et‌ al). اهميت سرمايه اجتماعي به منظور رسيدن به توسعه روستايي، موضوع رو به رشد بسياري از مطالعات در ساليان اخير است. شرط لازم براي پيشرفت هر جامعه‌اي به خصوص جوامع روستايي، توسعه همه جانبه، ايجاد روابط گرم، گسترش انسجام اجتماعي، بسط مشارکت اجتماعي و از همه مهمتر، اعتماد متقابل فرد، جامعه و دولت است که اين سازه‌ها از مؤلفه هاي سرمايه اجتماعي‌هستند.‌ سرمايه اجتماعي‌از مفاهیم نوین است که امروزه در بررسی‌های اقتصادی و اجتماعی ‌کشورهای توسعه ‌یافته مطرح گردیده است، به عبارتی امروزه در کنار سرمایه‌های طبیعی،انسانی، مالی‌و اقتصادی سرمایه دیگری به نام سرمایه ‌اجتماعی مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. توسعه یک فرایند یادگیری و تعامل است و سرمايه اجتماعي به عنوان روح و نرم افزار این فرایند از طریق مواردی مانندایجاد اعتماد، بهبود آگاهی و شناخت و مهارت برای شروع و اجرای همکاری‌های جدید کمک می‌کند‌(.(Lehto,2001:9 ‌بقا و تداوم جوامع انسانی به کنش‌ها و روابط اعضای آنها وابسته است. سطح و عمق روابط در یک گروه نشان دهنده پیوستگی، انسجام و همدلی میان اعضا است اعضای جامعه‌ یکی از جنبه‌های اجتماعی هستند که مشارکت آنها نقش مهمی در توسعه یک ناحیه دارد. در این راستا، سرمایه اجتماعی‌یکی‌از‌مهمترین ‌متغیرهای ‌حمایت‌‌گر ‌مشارکت‌اجتماعی‌در ‌بسیاری ‌از فعالیت ‌هاست‌503)‌‌et al,2004: ‌Macbeth). سرمایه ‌اجتماعی، توانایی بهبود همکاری بین افراد جامعه و هماهنگی در روند توسعه جامعه محور را دارد‌191)‌:,2014‌etal‌‌Liu). سرمایه اجتماعی متغیری است که بستگی به روابط اجتماعی، اعتماد بین فردی و تعهدات افراد جامعه دارد. سرمایه اجتماعی به عنوان منبع اساسی در مناطق روستایی محسوب می‌شود به این دلیل کنش‌های آن‌ها را تحت تأثیر قرار داده و کیفیت زندگی جوامع روستایی را از هر نظر بهبود می‌بخشد   .(Tiepoh,reamer:2007:‌427) كيفيت ‌زندگي و سرما‌يه اجتماعي دو مفهوم مرتبط با ادبيات توسعه هستند ‌كه از يك سوهردو پيوندي عميق با بعد انساني و اجتماعي توسعه دارند ‌و از سوي ديگر با يكديگر پيوند دارند. کیفیت زندگی، اصطلاحی است که برای بیان توسعه رفاه دریک جامعه، به کار می‌رود. به بیان ساده‌تر می‌توان گفت، تسهیلات رفاهی منعکس کننده شرایط زندگی و کیفیت زندگی افراد هستند.‌ سازمان بهداشت جهانی نیز در تعریف و تبیین کیفیت زندگی به سلامت فیزیکی، وضعیت روانی، سطح استقلال، روابط اجتماعی‌و رابطه آنها با ویژگی‌های محیط همراه با هم، توجه کرده است. اگر چه کیفیت ‌زندگی‌در بعضی ازمنابع به سطح زندگی‌ترجمه شده است ولی سطح زندگی و پیشرفت مادی فقط یکی از پایه‌های کیفیت زندگی را شامل می شود. كاجليرو معتقد است:‌كيفيت زندگي در نواحي روستايي به عواملي چون كيفيت محيط زيست روستايي، امنيت درآمد، امكانات و خدمات، شبكه‌هاي اجتماعي و فعاليت هاي امرار معاش بستگي دارد

:5)‌‌Cagliero et‌ al,‌2011). كیفیّت زندگی مردم در سكونتگاه‌های روستایی به عوامل زیادی از جمله بهبود شرایط زندگی، رشد اقتصادی پایدار، رساندن مناطق روستایی تا حدّ استانداردهای ملّی ‌توسعه و حصول اطمینان ‌از جذّاب بودن مكان‌های مناطق‌روستایی،‌اشتغال، درآمد مناسب، دسترسی به خدماتی‌مانند آموزش و بهداشت، سلامت، محیط طبیعی، امنیّت و انجمن‌های قوی به طور‌خاص وابسته است‌( .(woods,2011:131 برخی مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد، مناطق روستایی از سرمایه ‌اجتماعی به مراتب پایین‌تری نسبت به مناطق شهری برخوردار هستند. در ارتباط با روستاهای ایران به نظر می‌رسد، در گذشته میزان همبستگی‌و‌انسجام اجتماعی، ‌مشارکت،‌ اعتماد، به دلیل محیط‌های همگن و روابط قومی و خویشاوندی که روستاییان با یکدیگر‌داشته‌اند، بیشتر بوده‌ است.‌ و لیکن امروزه هر‌ یک ‌از‌این مفاهیم در روستاها به ویژه از جنبه سرمایه‌ اجتماعی برون گروهی‌تا حدی‌‌رنگ باخته‌اند.‌توجه نکردن به روستاها و روستاییان در امر توسعه و برنامه‌ریزی و وجود سیاست‌برنامه‌ریزی از بالا‌به پایین و به طورکلی‌در حاشیه قراردادن روستاها، منجر به شکل‌گیری جوامعی با اعتماد اجتماعی‌ کمتر، مشارکت ‌کمتر، ‌برخورداری از‌دانش و‌ آگاهی ‌کمتر،‌ روابط ‌اجتماعی محدودتر و‌...‌شده است و این موارد سبب شده تا روستاهای ‌ایران از سرمایه‌ اجتماعی‌ برون گروهی پایینی برخوردار باشند، در حالی که‌ هنوز از نظر سرمایه‌ اجتماعی‌ درون گروهی‌در سطح نسبتاً مناسبی هستند؛ لذا به علت نقش و‌اهمیتی که سرمایه اجتماعی، به ویژه سرمایه‌ اجتماعی برون گروهی‌در‌خلال مباحث توسعه‌ای دارد، می‌توان اذعان داشت، این روستاها از سطح توسعه یافتگی پایین‌تری نیز برخوردار ‌هستند. ‌هدف‌اصلی پژوهش بررسی‌و ارزیابی تأثیر ‌سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در مناطق روستایی بخش شاهواست. لذا اين تحقیق به منظور پاسخ يه سوالات زير انجام شده است:

1-از دیدگاه سرپرست خانوارهای روستایی، شاخص‌های سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در چه سطحی قرار دارند؟

2- میزان اثر گذاری مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در روستاهای بخش شاهو چقدر است؟

3-آیا بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در روستاهای بخش شاهو رابطه معنی داری وجود دارد؟

مبانی نظری

سرمایه اجتماعی

مفهوم‌ سرمايه اجتماعي‌از ‌سال‌1980‌ميلادي وارد علوم اجتماعي بخصوص جامعه شناسي‌گرديد. اين مفهوم ابتدا توسط افرادي چون بورديو، ‌پاسرون و ‌لوي ‌مطرح و ‌سپس توسط ‌كساني ‌چون‌ كلمن،‌ بارت،‌ پوتنام و پرتز‌گسترش داده شد ,1998:159)‌‌Woolch). تاکنون ‌تعاریف بسیاری در مورد سرمایه ‌اجتماعی‌ارائه شده است: سرمایه‌ اجتماعی شامل نهادها، روابط،گرایش‌ها،ارزش‌ها‌‌ و هنجارهایی‌است ‌که بر رفتار و ‌تعاملات بین‌‌افراد حاکم است.‌ به ‌عبارت‌‌دیگر،‌ سرمایه‌اجتماعی ‌آن دسته ‌از شبکه‌ها و هنجارهایی‌‌است که مردم را قادر به عمل جمعی‌می‌کند(.(Goyal & Akhilish,‌2007:‌208‌‌ از این ‌رو سرمایه ‌اجتماعی‌را می توان به عنوان شبکه‌ای‌از روابط اجتماعی دانست(‌‌.(Mukai‌la et al,‌2012:229 که‌ کنش جمعی‌را تسهیل‌ می‌کند‌.(Suzuki,‌2010:‌1368) سرمایه اجتماعی به عنوان منبعی جهت((کنش جمعی)) تلقی می‌شود که در آن علاوه بر‌آگاهی، ‌توجه‌ به‌امور‌عمومی،اجتماعی ‌و ‌سیاسی نیز از ضروریات آن است. به عبارتی دیگر، تئوری سرمایه اجتماعی  شرحی است برای اینکه ‌افراد چگونه از ارتباط با دیگران ‌در جامعه سود ببرند. با این توصیف می‌توان گفت که سرمایه اجتماعی ماهیت روابط اجتماعی و پیامدهای حاصل از آن را در جامعه شرح می‌دهد‌Adger,2003:389)). ‌در مقیاس محله‌اي، سرمایه ‌اجتماعی شامل منابعی در اجتماعات محله است که از طریق حضور بالایی‌از اعتماد، عمل و کنش متقابل، هنجارهاي مشترك رفتاري، ‌تعهدات‌و التزامات‌و تعلقات مشترك، شبکه‌هاي رسمی‌و غیررسمی و کانال هاي مؤثر اطلاعات به وجود می‌آید(key,2005:162). از دیدگاه بوردیو و کولمن، سرمایه ‌‌اجتماعی به عنوان یک ‌کالاي عمومی و دارایی جمعی‌مطرح است که در‌دوره زمانی‌بلندمدت انباشته می‌شود‌khanh,2011:11)). از‌دیدگاه پوتنام(1993) سرمایه اجتماعی از طریق ایجاد سازمان‌هاي اجتماعی بر پایه اعتماد، هنجارها و روابط شبکه‌اي شکل‌می‌گیرد که کارایی‌را از طریق تسهیل هماهنگی‌در‌قدامات بهبود می‌بخشد و ظرفیت‌هاي افراد گروه‌ها را بر دستیابی به اهداف نهایی تسهیل می‌کند، بالعکس فقدان آن منجر به بروز محدودیت‌هایی در فرآیند توسعه در سطوح مختلف می‌شود‌khanh,2011:11)). هارپرنیزدر پژوهش خود این ایده را مطرح می‌کند که افزایش سرمایه اجتماعی به کاهش نرخ جرم و جنایت، ارتقاء سلامت و بهداشت، افزایش طول عمر و موفقیت در عرصه‌هاي مختلف می‌انجامد‌Harper,2003:7)). آپهوف سرمایه اجتماعی را مورد تحلیل قرار داده است. وی برای مفهومی کردن و سا ختن یک چارچوب مفهومی از سرمایه اجتماعی این طور عنوان می‌کند که برای فهم بهتر سرمایه اجتماعی باید آن را به دو طبقه مرتبط به هم از پدیده‌ها تقسیم کرد: ساختاری و شناختی. این تقسیم بندی برای فهم سرمایه اجتماعی به همان اندازه اهمیّت دارد که منابع تجدید شونده و غیر تجدید شونده برای سرمایه طبیعی دارا اهمیت است(‌218:,2000‌Uphoff). سكونتگاه‌هاي روستايي به عنوان بخش مهمي‌از هر كشور در راه توسعه‌ي خود در كنار ديگر سرمايه‌ها نيازمند سرمايه‌هاي اجتماعي است؛ چراكه در غياب سرمايه‌ي اجتماعي، ساير سرمايه‌ها اثر بخشي خود را از دست مي‌دهند و بدون سرمايه‌ي اجتماعي پيمودن راه‌هاي توسعه و تكامل فرهنگي و اقتصادي، ناهموار و دشوار مي‌شوند. در زمينه‌ي تأثير‌ سرمايه‌ي اجتماعي بر‌توسعه‌ي روستاها جاي هيچ شكي نيست و اجتماع روستايي نيز چون اجتماعات ديگر در قالب اعتماد و مشاركت بهتر و بيشتر پيشرفت مي‌كند.

كيفيت زندگی

بحث‌ درباره‌ مفهوم و ‌معانی‌كیفیت زندگی ‌مبحث جدیدی نیست و ‌در دوران یونان ‌باستان، افلاطون و ارسطو نظریاتی درباره‌آن‌ مطرح كرده‌اند‌(,2011:‌148‌‌.(Pukeliene‌and‌Starkauskiene مفهوم كیفیت زندگی به‌عنوان یک رشته جداگانه از دهه1961‌ میلادی وارد مباحث علمی در اروپای غربی‌و آمریكا شده است زیرا در این دهه مشخص شد كه ‌رشد وتوسعة‌اقتصادی ‌لزوماً‌ به ‌بهبود ‌زندگی‌مردم ‌یک‌كشور‌منجر‌نمی‌شود.(pukelien‌and‌starkauskiene,2009:57) كيفيت زندگي داراي ادبيات گسترده‌اي است كه به صورت يكپارچه نبوده و اتفاق نظر كمي روي معني و مفهوم آن وجود دارد‌‌‌,2011:784)‌‌Coverdill et al). مفهوم كيفيت زندگي اغلب به عنوان رضايت از زندگي، خوشبختي و سعادت، ‌رفاه و آسايش، و حس‌انجام و اجرا شناخته مي‌شود. كيفيت زندگي مرتبط با ابعاد ذهني و‌فردي است و‌سطح تحقق نياز‌هاي‌انسان را منعكس‌مي‌كند‌‌ .(Zielinska ‌et al,‌2010:199)‌‌‌امروزه تقریبا همگان هدف نهایی انواع توسعه را افزایش کیفیت زندگی می‌دانند. بانک جهانی توسعه اجتماعی را در ابعاد زیر می بیند: ریشه کنی فقر، اشتغال، انسجام اجتماعی، برابری جنسیتی و دسترسی به آموزش و پرورش و  بهداشت,2004)‌ .(World Bankتمام این شاخص‌ها ‌‌می‌توانند شاخص کیفیت زندگی‌هم  باشتند. سازمان بهداشت جهاني(‌‌(WHO‌، كيفيت‌زندگ‌را چنين تعريف ‌مي‌كند:‌ ادراكات و احساسات افراد از موقعيت‌شان در زندگي براساس فرهنگ و نظام‌هاي ارزشي كه برحسب اهداف و آرزوها،‌ انتظارات،‌استانداردها‌و روابط و‌ارتباطاتي‌در آن زندگي‌مي‌كنند صورت‌مي‌گيرد(Bassi et‌ al,‌2011‌:193). ‌كيفيت زندگي، ‌‌مشابه‌مفهوم بهزيستي‌‌يا رفاه‌ است‌كه تابع شرايط‌ محيط‌زندگي مردم يك بعد اقتصادي دارد و شامل‌شبكه‌هاي اجتماعي،‌ سلامتي و احساس افراد از ثروت و پايداري محيطي كه به آن وابسته‌اند نيز‌مي‌شود. برخي پژوهشگران، كيفيت زندگي‌را دوره‌هايي‌از بهزيستي‌ذهني برمي‌شمارند. برخي استدلال مي‌كنند كه كيفيت زندگي به وسيلة قابليت و توانايي شكوفايي نشان داده مي‌شود و بستگي به اين دارد كه افراد توانايي دنبال كردن‌اهدافي را كه براي شان ارزش قلمداد مي‌شود، داشته باشند‌Cagliero et al,‌2011:‌6)).امروزه، كيفيت زندگي تنها در‌مفهوم‌كيفيت زندگي مادي خلاصه نمي‌شود و بايد ميان زندگي مطلوب و زندگي مرفه تفاوت قايل شد زيرا زندگي مطلوب بر ارزش‌هاي انساني و اجتماعي استوار است و زندگي مرفه شاخص‌ها‌يي همچون ارتقاي درآمد اقتصادي را مد نظر دارد‌:496)‌ .(Schumacker & Lomax,‌2011مطالعات کیفیت زندگی می توانتد به شناسایی نواحی مسأله دار، علل نارضایتی مردم، او لویت‌های روستاییان در زندگی، تأثیر عوامل اجتماعی- جمعیتی بر کیفیت زندگی، پایش و ارزیابی کارایی سیاست‌ها و راهبردها در زمینه‌ی کیفیت زندگی کمک کند. آن چه بدیهی است این كه، وجود رضایت نسبی در زمینة كیفیت زندگی سبب می‌شود محیطی برای زندگی اجتماعی خلق شود تا در آن امنیت بیشتری برقرار شود به نحوی كه انسان‌ها از آرامش برخوردار شده‌ و در روابط تعاملی خود با دیگران با كمترین اصطكاك، تنش‌های خود را برطرف كنند‌.‌ به طور‌كلي‌كيفيت زندگي براي نشان دادن اين است كه نيازهاي‌انسان به چه صورت برآورده مي‌شود و يا اينكه آن افراد يا گروه‌ها تا چه حد درك رضايت‌يا نارضايتي‌در حوزه‌هاي مختلف زندگي خود را دارند .(Costanza et al,‌2007:‌268)

 

پیشینه تحقیق

اگر چه پژوهش‌هاي در زمينه كيفيت زندگي‌ در ‌كشور انجام شده است، مطالعات محدودي به بررسي كيفيت زندگي‌در نواحي روستايي پرداخته‌اند ‌و ‌همچنين، پژوهش‌هاي ‌اندكي در زمينه كيفيت سرمایه‌ اجتماعی و کیفیت زندگی در نواحي ‌روستايي انجام شده است. نتایح پژوهش ‌کی روری (2015) نشان ‌داد که خانوارهایی که دارای سرمایه اجتماعی‌‌ بالاتری هستند از معیشت بهتری؛ از جمله تولید محصول برخوردارند.‌ در نتیجه، برای بالابردن استانداردهای زندگی خانوارهای‌روستایی به ارتقای سطح شبکه‌های اجتماعی روستایی نیاز است‌(‌‌,2015:21-34‌‌Kirori). فرانک و‌همكاران (2014) در تحقیق خود نشان دادند که در جایی که شاخص‌های سرمایه‌ی اجتماعی قوی است روستاییان در توزیع برابر‌و عادلانه‌ی امکانات، دسترسی به فرصت‌های برابر و یکسا‌ن، ‌توجه به‌منافع جمعی، ‌فراهم شدن حقوق شهروندی، استفاده‌ی معقولانه از منابع‌و امکانات و برابری جنسیتی احباس عدالت می‌کنند و در‌کل عدالت محوری را‌در مناطق ووستایی تجربه می‌کنند Frank et al,2014:104-110)). گرجيك و همكاران(2009) در پژوهشي به بررسي كيفيت زندگي در مناطق روستايي كرواسي پرداخته‌اند. نتايج نشان‌داد كه فقدان فرصت‌هاي شغلي، محدوديت انتخاب حرفه، ‌امكانات‌ و درآمد پايين، همچنين ‌خدمات ‌اجتماعي و بهداشتي ‌و درماني ضعيف در روستاها باعث ‌كاهش رضايت زندگي شده بود

(653-660‌et al,2010: ‌Grgic). در ‌پژوهشي که نیلسون‌و همکاران(2006) با هدف بررسی ارتباط بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی‌سالمندان در روستاهای بنگلادش انجام دادند، این نتیجه به دست آمد که سن بالا، پایگاه اقتصادی ضعیف و میزان پایین سرمایه اجتماعی در سطح افراد و روستا عوامل تعیین کنندة کیفیت زندگی‌افراد به شمار می‌آیند

 2006:419-434)‌Nilsson et al,).‌ نتایج تحقیق هوپ(2009) نشان‌ داد که تقویّت‌مؤلّفه های سرمایه ‌اجتماعی‌از جمله ارتباطات ‌اجتماعی،‌ روابط افقی ‌بر پایه‌ی همکاری ‌و میزان آگاهی ‌به ‌نظر خواهی‌ از مردم روستایی نسبت به طرح‌ها، به مصمم بودن به اجرای تصمیمات گرفته شده و شفافیت منجر‌ می‌شود(Hope,2009:728-740). فلورنس‌و همكاران 

(‌‌2008)، درتحقيقي به بررسي كيفيت زندگي مناطق روستايي كشورهاي در ‌حال‌ توسعه پرداختند.‌نتيجه و‌پيشنهاد آنها تمركز بر رويكرد مردم محور در ايجاد فرصت‌ها و به حداكثر‌ رساندن ‌مزاياي فناوري اطلاعات ‌و ‌ارتباطات ‌براي مناطق فقير ‌روستايي بود‌Florence‌,2008:249-253)). براگمن و همكاران (2007) ‌ نیز‌كیفت ‌زندگی‌را‌ از‌استانداردهای زندگی‌مانند شغل‌مناسب،‌ درآمد، مسكن، ‌آموزش،‌ سلامتی و بهداشت، درمان و‌كیفیّت ‌محیطی ‌زندگی‌می‌داند

.‌(Bruggemann ‌et al,2007:58-68). ‌‌‌رابینسون‌‌و‌‌همکاران(2002) در ‌پژوهش‌خود ‌دریافتند ‌که وجود سرمایه ‌اجتماعی در جامعه باعث بالا رفتن سطوح اعتماد بین افراد و گروه‌ها و ‌افزایش مشارکت‌‌های فردی خواهد شد و در مطلوبیت فردی گروه‌های موجود تغییر ایجاد می‌کند(Robinson et al,2002:1-12). وان‌ها و همکاران(2004) در تحقیقی به بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر رفاه خانواده‌ها در‌یک روستاي ویتنام پرداخته‌اند. نتایج‌تحقیق نشان داد که سرمایه ‌اجتماعی تأثیري قوي و مثبت بر درآمد خانوار دارد اما برخلاف مطالعات دیگر، تعداد‌عضویت ‌در انجمن‌ها بر درآمد خانوارها اثري نداشته است371-339)‌:‌2004‌,‌Van‌ha).‌ نتايج مطالعة‌ ميري‌(1389) ‌دربارة رابطة سرمايه اجتماعي‌ و‌ رضايت از كيفيت زندگي نشان دادند كه سرمايه‌ اجتماعي‌متغير مناسبي براي تبيين كيفيت زندگي‌است و رابطة‌ مثبت ‌و معناداري بين آنها وجود دارد. فراهانی‌و همکاران(1391) نتایج تحقیق نشان می‌دهد، بین افزایش سرمایه ‌اجتماعی و افزایش کیفیت‌زندگی در منطقة مورد مطالعه‌رابطة کاملاً معناداری وجود دارد و‌مؤلفّة انسجام‌اجتماعی بیشترین ‌تأثیر را بر روی کیفیت‌زندگی دهستان ‌مشهد میقان ‌داشته است. همچنين، سرماية اجتماعي‌عاملي‌اساسي در مبارزه با فقر و افزايش كيفيت ‌زندگي در مناطق ‌روستايي است و جوامعي كه سطوح بالايي از سرماية اجتماعي دارند، مي‌توانند براي دست‌يابي به اهداف عمومي با هم فعاليت داشته باشند و كيفيت زندگي خود را بهبود بخشند)‌1-10:‌ .(Flores & Rello,‌2003

 

محدوده مورد مطالعه

بخش شاهو شهرستان روانسر که با طول جغرافیایی 29َ ˚46 و عرض جغرافیایی 14َ˚35 دقیقه و با ارتفاع 1562 متر از سطح دریا واقع شده است. بخش مذکور از دو دهستان قوري قلعه و منصورآقایی تشکیل شده که در مجموع 8 نقطه روستایی و989 خانوار را شامل می شود.

 

                   

شکل1: موقعیت جغرافیایی بخش شاهو منبع: نگارندگان،1398 

روش تحقیق

تحقیق حاضر از نظر نوع تحقیق کاربردي و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی می‌باشد که به صورت پیمایشی انجام‌‌گرفته‌ است. ‌جامعه آماري این تحقیق را سرپرستان خانوار روستاهاي واقع در دو ‌دهستان قوري قلعه و منصور آقایی، از توابع بخش شاهو واقع در شهرستان روانسر، تشکیل می‌دهندN=989)). حجم نمونه از طریق فرمول کوکران 277 نفر تعیین گردید. ابزار اصلی پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته‌اي است که روایی آن‌(روایی‌صوري) توسط کارشناسان و اساتید مربوطه، پس از انجام اصلاحات لازم، مورد تأیید قرار گرفت. براي سنجش میزان اعتماد ابزار اندازه‌گیري، از ضریب آلفاي‌کرونباخ، استفاده شد. نتایج نشان داد که ضرایب آلفاي کرونباخ حاصل شده با استفاده از نرم‌افزار‌ SPSSبراي بخش‌هاي‌ مختلف ‌‌پرسشنامه، پایایی لازم ‌را جهت انجام پژوهش دارا می‌باشند‌(جدو‌ل‌شماره‌1). به منظور‌انتخاب شاخص‌‌های سرمایه اجتماعی‌در ابتدا با توجه بر‌مطالعات انجام شده، شاخص‌ها فهرست ‌شدند‌ و در‌گام دوم، شاخص‌های‌اولیه به منظور شناسایی‌شاخص‌های سرمایه اجتماعی در کیفیت زندگی ‌روستایی‌غربال شدند‌و به شاخص‌های اصلی محدود شدند. سپس این شاخص‌ها با توجه به فراوانی تکرارشان در منابع گوناگون مورد تجزیه و تحلیل قرار‌گرفتند و شاخص‌های اصلی استخراج شد (جدول شماره2). لازم به ذکر است که مقیاس‌متغیرهاي مورد مطالعه در طیف پنج قسمتی لیکرت بوده است. همچنین برای تجزيه وتحليل‌داده‌ها‌ از‌ آمار ‌توصیفی‌(میانگین،‌میانه،انحراف‌معیار)‌ و‌ آمار ‌استنباطي‌‌(مدل‌آنتروپی ‌شانون، مدل ‌ویکور،‌رگرسیون‌خطی‌وضریب همبستگی  پیرسون) استفاده گردید.

جدول1: مقادیر آلفاي‌کرونباخ براي ابعاد مختلف پرسشنامه

شاخص	اعتماد اجتماعی	انسجام اجتماعی	مشارکت اجتماعی	رفاه مادی	امنیت فردی
الفای کرونباخ	712/	768/	836/	856/	815/
شاخص	سرمایه اجتماعی	دسترسی آموزشی	دسترسی و ارتباطات	کیفیت زندگی
الفای کرونباخ	772/	734/	642/	761/

منبع: یافته های پژوهش،1398

جدول2: شاخص‌های و گویه‌های تبیین کننده سرمایه اجتماعی وکیفیت زندگی

شاخص		گویه ها
سرمایه اجتماعی	اعتماد اجتماعی	اعتماد روستایان به یکدیگر، میزان اعتماد مردم به مهاجران، میزان اعتماد مردم به مدیر روستا،میزان اعتماد مردم به شوراها، میزان اعتماد مردم به مراکز خدمات رسانی، میزان رضایت از عملکرد نهادها و سازمانهای دولتی
	انسجام اجتماعی	نزاع بین روستاییان، وفاداری به ارزش‌ها وهنجارها، میزان تغییرارزش‌ها در طی زمان، میزان تغییرارزش ها در طی زمان، میزان ارتباط با همسایگان
	مشارکت اجتماعی	مشارکت در حفظ و نگهداری محیط روستا، میزان ارتباط با شوراها و مدیر روستا، میزان مشارکت در فعالیت‌های عام المنفه روستا
کیفیت زندگی	آموزش و پرورش	برخورداری از امکانات آموزشی مطلوب، سطح آگاهی اجتماعی، دسترسی به زیر ساخت های آموزشی
	رفاه مادی	رضايت از ميزان در آمد، پس انداز خانوارهای روستایی، دسترسی به خدمات رفاهی، رضايت از وضعيت اقتصادي، وضعيت اشتغال
	امنیت فردی و اجتماعی	آسیب پذیری در برابر مخاطرات ، برابري و امنيت عمومي، امید به زندگی، جرم و جنایت، احساس بخشي نسبت به جامعه محلي و امنيت شخصي، سلامت
	دسترسی و ارتباطات	دسترسی به زیر ساخت های ارتباطی، رضايت از خدمات و تسهيلات، سطح به کارگیری فناوری های ارتباطی

 ‌  Source: Herman, 2008: 32, Rapley, 2003: 11,‌Schalock et al, 2008: 182 Ulengin et al, 2001: 362; Hagerty et al, 2001: 76-78             ‌

یافته‌هاي پژوهش

یافته‌های توصیفی پژوهش

بر‌اساس‌نتایج حاصل‌از‌تحقیق،از‌مجموع277نفر‌جامعه‌محلی261نفر‌(22/94درصد) مرد و‌16نفر (78/5‌درصد) ‌زن می‌باشند. میانگین سنی افراد مورد مطالعه جامعه محلی 39سال می‌باشد و بیشترین فراوانی نیز مربوط به گروه سنی‌40-31 سال است. به لحاظ میزان تحصیلات، 46/7بیسواد،09/81 تحصیلات تا دیپلم، 48/2فوق دیپلم و97/8 درصد لیسانس دارند. با توجه به شاخص‌های‌ در نظر‌گرفته شده برای پژوهش‌و‌محاسبه و سنجش گویه‌های هر شاخص میزان اعتماد اجتماعی دارای میانگین 23/3‌، انسجام اجتماعی61/3، مشارکت اجتماعی54/3، امنیت فردی و اجتماعی 58/3،‌ رفاه‌مادی38/3، دسترسی‌و ارتباطات

35‌/2، ‌دسترسی‌و‌آموزش و‌پرورش12/3 امتیاز را کسب نموده‌اند(جدول3).

جدول3: بررسی سطح سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی محدوده مورد مطالعه از دیدگاه سرپرست خانوارها

شاخص	اعتماد اجتماعی	انسجام اجتماعی	مشارکت اجتماعی	امنیت فردی و اجتماعی	رفاه مادی	دسترسی‌و ارتباطات	دسترسی‌به آموزش و پرورش
میانگین	23/3	61/3	54/3	58/3	38/3	35/2	12/3
انحراف معیار	376/	762/	654/	836/	812/	742/	622/
کل	277	277	277	277	277	277	277

منبع: یافته های پژوهش،1398

سپس متغییرهای پژوهش بر اساس مدل آنتروپی شانون وزن دهی گردید(جدول4).

جدول4: وزن گویه های مورد مطالعه بر اساس مدل آنتروپی شانون

شاخص	وزن	شاخص	وزن	شاخص	وزن
اعتماد روستایان به یکدیگر	35%	نزاع بین روستاییان	34%	میزان مشارکت در فعالیت های عام المنفه روستا	37%
میزان اعتماد مردم به مهاجران	33%	وفاداری به ارزش ها وهنجارها	35%	میزان ارتباط با شوراها ومدیر روستا	35%
میزان اعتماد مردم به مراکزخدمات رسانی	32%	میزان تغییرارزش ها در طی زمان	33%	رضايت از ميزان در آمد	33%
میزان اعتماد مردم به مدیر روستا	34%	میزان اعتماد مردم به شوراها	32%	پس انداز خانوارهای روستایی	33%
رضايت از وضعيت اقتصادي	31%	میزان ارتباط با همسایگان	36%	دسترسی به خدمات رفاهی	32%
احساس بخشي نسبت به جامعه محلي و امنيت شخصي	36%	مشارکت در حفظ و نگهداری محیط روستا	36%	آسیب پذیری در برابر مخاطرات	33%
سلامت	34%	وضعيت اشتغال	31%	جرم و جنایت	29%
سطح به کارگیری فناوری های ارتباطی	32%	برابري و امنيت عمومي	33%	امید به زندگی	35%
دسترسی به زیر ساخت های آموزشی	33/0	دسترسی به زیر ساخت های ارتباطی	32%	رضايت از خدمات و تسهيلات	32%
برخورداری ازامکانات آموزشی مطلوب	33%	میزان رضایت از عملکرد نهادها و سازمانهای دولتی	30%	سطح آگاهی اجتماعی	36%
جمع شاخص ها 30				جمع وزن ها 1

منبع: یافته های پژوهش،1398

 

یافته‌های استنباطی پژوهش

در پژوهش حاضر داده‌های مربوط به مؤلفه های سرمایه ‌اجتماعی و کیفیت زندگی در8 روستای موردمطالعه وارد نرم افزار ‌‌Excel‌‌ شد‌و سپس با استفاده از مدل آنتروپی‌شانون وزن دهی شد. جدول4 وزن مخصوص به هریک از متغیرها پژوهش را نشان می‌دهد که حاصل مجموع این وزن‌ها باید‌1باشد. بیشترین مقدار وزن مربوط به متغیر میزان مشارکت در فعالیت‌های عام‌المنفه روستا و کمترین وزن مربوط به متغیر جرم و جنایت است. پس از وزن دهی به هریک از متغیر، با استفاده از مدل ویکورسطح بندی هریک از روستاها انجام شد وسطح سرمایه اجتماعی هر روستا محاسبه گردید. مقدارQ بیانگر سطح هر‌روستا و بین صفر ویک است. هرچه‌عدد به صفر نزدیک تر باشد نشانه توسعه‌یافتگی‌و هرچه به یک نزدیک‌تر باشد نشانه عدم‌توسعه یافتگی است. در این محاسبه بر‌اساس جدول پرسکات و الن روستاها در 5 سطح تقسیم بندی شدند.

جدول5: سطح بندی روستاها براساس مدل پرسکات والن

وضعیت	بسیارخوب	خوب	متوسط	ضعیف	بد
سطح	2/0-0	2/0-4/0	4/0-6/0	6/-8/0	8/0-1

منبع: پژوهشگران، با اقتباس از مدل پرسکات الن

 بر اساس ‌یافته‌های پژوهش ‌با توجه به اطلاعات نهایی حاصل‌از مدل‌‌ و‌یکور‌ که در جدول‌6 نشان می‌دهد، ‌از نظر‌سرمایه اجتماعی از مجموع ‌‌8 ‌روستای مطالعه شده بخش شاهو،‌1روستا در‌وضعیت بسارخوب، 3روستا در وضعیت خوب‌و 4‌روستا در ‌وضعیت متوسط قرار داشتند. مطابق جدول 6‌ از نظر مؤلفه‌های کیفیت زندگی 1روستا در وضعیت بسیارخوب، 2روستا در وضعیت خوب و5 روستا در وضعیت متوسط قرار داشتند. باتوجه به یافته‌های مؤلفه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی، روستای قوری قلعه در وضعیت بسیارخوب و روستای قلعه گاه در وضعیت خوب قرار داشتند.

 

جدول‌6: سطح سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی روستاهای بخش شاهو بر اساس مدل ویکور

روستا	سرمایه اجتماعی		کیفیت زندگی
	امتیازQ	وضعیت	امتیازQ	وضعیت
قوری قلعه	171/0	بسیارخوب	194/0	بسیارخوب
ده لیلی	437 /0	متوسط	313 /0	خوب
بنچله	526/0	متوسط	586 /0	متوسط
شبانکاره	342/0	خوب	478/0	متوسط
بزگوره	426 /0	متوسط	493/0	متوسط
قلعه گاه	364 /0	خوب	386/0	خوب
چیلانه علیا	473/0	متوسط	538 /0	متوسط
تازه آباد سریاس	359 /0	خوب	572 /0	متوسط

منبع: یافته‌های پژوهش،1398

 

جدول7: بررسی تاثیرات مولفه های سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی با استفاده از رگرسیون خطی

متغیر	ضریب غیر استاندارد		ضریب استاندارد شده	F	R	R2 adj	سطح معناداری
	B	Std. Error	Beta
اعتماد اجتماعی	204/0	086/0	101/0	654/3	101/0	05/0	095/0
انسجام اجتماعی	534/0	33/0	716 /0	673/467	716 /0	508 /0	000/0
مشارکت اجتماعی	786/0	36/0	785 /0	342/625	785 /0	608 /0	000/0

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منبع: یافته های پژوهش‌،1398

جدول 7 نشان دهنده تأثیر مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی برکیفیت زندگی روستاییان بخش شاهو است. متغیر مشارکت اجتماعی ‌با ضریب‌ بتای785‌/0 بیشترین تأثیر برکیفیت زندگی روستاییان داشته است و انسجام اجتماعی با ضریب 716‌/0‌و اعتماد‌اجتماعی باضریب101/0 در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. درادامه بررسی پژوهش حاضربه منظور مطالعه رابطه میان سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در در روستاهای مورد مطالعه از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. جدول 8 نشان می‌دهد که بين سرمایه اجتماعی وکیفیت زندگی‌رابطه معنادار و مثبت وجود دارد. باتوجه به ضریب همبستگی به دست آمده(785/0)‌وسطح معناداری که کمتراز05/0می‌توان گفت مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی برروی کیفیت زندگی‌تأثیر می‌گذارد.

جدول8: رابطه بین سرمایه اجتماعی وکیفیت زندگی با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون

سرمایه اجتماعی	کیفیت زندگی	ضریب همبستگی	سطح معناداری
		785/0	000/0
	تعداد	8

 

 

 

                   منبع: یافته های پژوهش،1398

 

نتیجه گیری

یکی از جریان‌های فکری مهم که در برنامه‌ریزی روستایی را در سال های اخیر تحت تأثیر قرار داده است، توجه به سرمایه‌ اجتماعی و کیفیت زندگی روستایان است.‌این مفهوم لزوم توجه به برنامه‌ریزی را با توجه به سرمایه اجتماعي روستاها در فرایند توسعه به منظور ارضای نیازهای مادی و معنوی ساکنان روستاها ضروری واجتناب ناپذیر کرده است.در پژوهش حاضر، بررسی و تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در مناطق روستایی بخش شاهو بررسی و تحليل شد.يافته‌هاي به دست آمده از لحاظ شاخص‌های سرمایه اجتماعی با استفاده از مدل ویکورنشان دادند که روستای قوری قلعه در وضعیت بسیارخوب و روستاهای قلعه گاه، شبانکاره و تازه‌ آباد سریاس در وضعیت خوب و بقیه روستاها درو ضعیت متوسط قرار دارند. درمورد متغیر‌های کیفیت زندگی، روستای قوری قلعه در وضعیت بسیار خوب و روستاهای قلعه گاه و ده لیلی دروضعیت خوب و بقیه روستاها در وضعیت متوسط قرارگرفته اند. بررسی تاثیرات مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی با استفاده از رگرسیون خطی معنی دار است. متغیر مشارکت اجتماعی‌608‌/0، متغیرانسجام اجتماعی508‌‌/0و متغیر اعتماد اجتماعی5‌0/0 تغییر در متغیر وابسته رضایت از کیفیت زندگی را تبیین می‌کنند و نشان می دهند از بین سرمایه‌های اجتماعی مشارکت اجتماعی بیشترین و اعتماد اجتماعی کمترین ‌تأثیر را برکیفیت زندگی روستایان دارد. یافته‌های به دست آمده‌از ضریب‌ همبستگی پیرسون بیانگر رابطه مثبت و معنا دار بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در روستاهای مورد مطالعه است. در اين پژوهش مشاهده مي‌شود كه با افزایش سرمایه اجتماعی، كيفيت زندگي كه يكي از مباحث اساسي توسعه پايدار و يكي از هدف‌هاي جديد دولت‌ها براي بهزيستي اجتماعي است افزایش می‌یابد. اساس توسعه هر جامعه ای مردم آن جامعه است. تعامل مردم برپایه اعتماد به یکدیگر منشأ پیشرفت‌های زیادی می‌شود. سرمایه اجتماعی در تمامی ابعادش اعم از اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی نقش بسیار مهم و ارزشمندی در توسعه پایدار و همه جانبه روستایی دارد. سرمایه اجتماعی از طریق افزایش سطح آگاهی مردم، افزایش مشارکت، افزایش اعتماد به نفس، افزایش قدرت مقابله با مسائل و مشکلات موجود در روستا، افزایش اشتغال و کارافرینی و خلق فرصت‌های اقتصادی و تولیدی جدید، افزایش تولید، افزایش در آمد، کاهش فقر، افزایش سطح امنیت غذایی و افزایش رفاه و بهبود کیفیت زندگی روستاییان، حفظ محیط زیست، تحولات کالبدی روستا موجب توسعه جوامع روستایی می‌گردد. از این رو برنامه ریزی‌ها در جهت آموزش و فرهنگ سازی در زمینه سرمایه اجتماعی، زمینه سازی و حمایت دولت‌ها در خصوص گسترش تشکل‌ها و نهاد‌های روستایی و تشویق روستاییان برای عضویت در این نهاد‌ها و تشکل‌ها سبب توسعه اجتماعی، اقتصادی ودر نهایت کیفیت زندگی روستا یان را بهبود  می بخشد.

منابع

1.       فرهانی، حسین، عبدلی، سمیه و جراغی، مهدی(1391)، ارزیابی اثرات ‌سرمایه اجتماعی در توسعه نواحی روستایی‌با تأکید بر‌کیفیت‌زندگی(مطالعه‌ موردی:دهستان ‌مشهد، میقان ‌شهر‌اراک)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای سال‌دوم‌،شماره 8 ، صص‌78-67.

2.       میری، غلامرضا (1389)، برسی نقش سرمایه اجتماعی و رضایت ازکیفیت زندگی(مطالعه موردی بخش پشت آب سیستان)،  فصلنامه جغرافیای انسانی، سال دوم‌، شماره4‌، صص 38-25.

 

3.       ‌Adger, W. (2003), Social capital, collective action, and adaptation to climate change. , Journal of Economic Geography‌, Vol.‌79,‌No.4,pp.387.

4.       Byrd, E. Bosley, H. Dronberger, M. (2009), Comparisons of stakeholder perceptions of tourism impacts in rural eastern North Carolina, Tourism Managemen, Vol.‌‌ 30, No. 1, pp.693–703.                                                 

5.       Bassi, I.B. Assunc, A. Mesquita de Medeiros, A. Neiva de Menezes, L. Caldas Teixeira, L. and Coˆ  rtes Gamam A.C. (2011),Quality of Life, Self-Perceived Dysphonia, and Diagnosed Dysphonia Through Clinical Tests in Teachers, Journal of Voice, Vol.‌‌25, No .2, pp.  192- 201.                                                                            

6.       Bruggemann, B. R. Garlipp, P. Haltenhof, H. and Seidler, K. P .(2007), Quality of life and social support as outcomecharacteristics of a psychiatricday hospital, German journal of psychiatry, Vol.10, 58-68.             

7.       Cagliero, R. Cristiano, S. Pierangeli, F. and Tarangioli, S.(‌2011), Evaluating the Improvement of Quality of Life in Rural Areas, Ancona - 122nd EAAE Seminar Evidence-Based Agricultural and Rural Policy Making, PP. 1-15.                                                     

8.       Coverdill, J. E. Carlos, A. L. Michelle, A. P. (2011), Race, Ethnicity And The Quality of Life In America, 1972-2008, Social Forces, Vol. 89, No. 3,pp. 783-805.                                      

9.       Costanza, R. Et Al. (2007), Quality of Life: An Approach Integrating Opportunities, Human Needs,And Subjective Well-Being”, Sciencedirect Ecological Economics, Vol. 61, No .2/3,pp. 267-276.                            

10.       Florence N. Kivunike, L. Ekenberg, M. Danielson,F. T. (2008), Rural Communities InDeveloping Countries An Explora Tive Review of The Contribution of ICT On Qualityof   Life, IADIS International Conference ICT, Society And Human Beings , pp.249-253.

11.       ‌Flores, M. & Rello, F. (2003), Social capital and poverty lessons from case studies in Mexico and Central America. ESA working paper, Vol. 25, No.1,pp. 1-10.

12.       Frank, M. Trunfio, M. Della, M.‌(2014), Social capital and governance for sustainable rural development, Studies in Agricultural Economics, Vol. 1, No. 15,pp. 104- 110.                ‌

13.       Gragi, I. Žimbrek, T. Tratnik, M. Markovina, J. and Jura, J. (2010), Quality of Life in Rural Areas of Croatia: To stay or to leave?, African Journal of Agricultural Research, Vol. 5, No. 8,pp. 653-660.

14.       Goyal, A. & Akhilesh, K.B. (2007), Interplay among innovativeness, cognitive intelligence, emotional intelligence and social capital of work teams. Team Performance Management , Vol. 13, No. 7/8,pp. 206- 226.

15.       Hope, S. (2009), Capacity development for good governance in Developing Countries:Some Lessons from the Field, International Journal of Public Administration, Vol. 32, No. 8,pp. 728-740.

16.       Harper, R. Maryanne,K.(2003), Measuring Social capital in The United Kingdom office for Notional Statistics December2003.                                                                                

17.       Hagerty, M. R. Cummins, R. A. Abbott, L. F. Kenneth Land, A. C. Michalos, M. Peterson, A. Sharpe, J. S. And Joachim, V. (2001), Quality of Life Indexes For National Policy: Review And Agenda For Research, Social Indicators Research, Vol. 55, No. 1,pp.1-96.                                          

18.       Kirori,G.N(2015), Social capital and public policy:Case of rural livelihood.Europen Journal of Business,Economics And Accountancy, Vol. 3, No. 1,pp.21-34.

19.       ‌Khanh, H.L.P. (2011), The Role of Social Capital to Access Rural Credit: A case study at Dinh Cu and     Van Quat Dong village in coastal of Thua Thien Hue province- Vietnam, Department of Urban and Rural Development, Swedish University of Agricultural sciences, Master Thesis, Vol 56.                                     

20.       ‌Key, Alan, 2005, Social capital, the social economy and community development Oxford university press and community. Development Journal. Advance Access Publication   ‌

21.       ‌Lehto, E. 2001, Social Capital in Rural Development: How can rural communities compete effectively in the global economy?, University of Joensuu, Finland,p.9 ‌

22.       Liu, J. Qu, H. Huang, D. Chen, G. Yue, X. Zhao, X. and Liang, Z. (2014), The role of social capital in encouraging residents' pro-environmental behaviors in community-based ecotourism, Tourism    Management,vol, 41, No. 1,pp.190-201.

23.       ‌Massam‌. B.H. (2002), Quality of life: public planning and private living, progress inplanning , Vol. 58, No.10 ,‌pp.141-227.

24.       Miri, G.(2010)‌,Investigating the Role of Social Capital and Satisfaction with Quality of Life( Case Study: Sistan Water Back Section Journal of Human Geography, Vol. 2, No .4,pp.25-38. ‌

25.       Macbeth, J. Carson, D. and Northcote, J. (2004), Social capital, tourism and regional development: SPCC - as a basis for innovation and sustainability, Current Issues in Tourism, Vol. 7, No. 6,pp. 502-522.                                                                                                                   

26.       Mukaila.‌A. Sakariyau, O. B. Dauda, C. K. Paiko, I. I. & Zubairu, U. M. (2012), Social Capitaland Poverty Reduction in Nigeria: A Case Study of Minna Metropolis, International Journal ofBusiness and Social Science, Vol.3, No. 12,pp. 229-236.

27.       Nilsson, J. Rana, A. K. M. and Kabir, Z. N (2006), Social Capital and Quality of life in the old Age : Results From a Cross-Sectional Study in Rural Bangladesh , Journal of Aging and Health, Vol.18, No. 3,pp. 419-434.                                                                               ‌

28.       Pukeliene, V. and Viktorija, S.‌(2011), Quality of Life: Factors Determining Its Measurement Complexity, Inzinerine Ekonomika- Engineering Economics, Vol.22, No. 2,pp.147-156.                   

29.       ‌‌Pukeliene,‌V.‌and Viktorija,‌S.(2009),Quality of Life Concepts,‌Measurement and Challenges Journal: Taikomoji ekonomika: sisteminiai tyrimai, Vol. 3, No. 2,pp.51-65.                                         

30.       Robinson, L.J. Schmid, A.A. & Siles, M.E. (2002), Is Social Capital Really aCapital?, Review of Social Economy, Vol. 60, No. 1, pp.1-21.

31.       Rapley, M. 2003, Quality of Life Research A Critical Introduction, Sage Publication, London. Thousand Oaks, New Delhi.

32.       Suzuki ,E. Takao, S. Subramanian, S.V. Komatsu, H. Doi, H. & Kawachi, I. (2010), Does lowwork place social capital have detrimental effect on worker’s health?, Social science andMedicine, Vol. 70, No. 9, pp.1367- 1372.

33.       Schalock, R‌.L. Gordon S. B. Miguel A. V. (2008), The Conceptualization And Measurement of Quality of Life: Implications For Program Planning And Evaluation In The Field of Intellectual Disabilities, Evaluation And Program Planning, Vol. 31, No. 2,pp. 181-190.                                

34.       Schumacker. R. E. lomax, R. G. (2011), Abeginners guideto structural equation modeling, London, Lawrence Eelbaum Associates, Vol.18,pp. 469-701.

35.       Tiepoh, G.Reimer, B. (2007), Social capital, information flows, and income creation in rural Canada: Across community analysis, Journal of Socio-economic, Vol .33,pp.427-448.     

36.       Uphoff ,N.(2000),Understanding social capital: learning from the analysis and experience of participation in:Dasgupta ,p .and serageldin .I (eds), social Capital: A Multifaceted perspective  Washington,DC: The World Bank.

37.       Ulengin, B. Ulengin, F. Guvenc, U. (2001), A Multidimensional Approach To Urban Quality of Life: The Case of Istanbul, European Journal of Operational Research, Vol. 130, No. 2,pp. 361-374.        

38.       Van ha, N  kant,s.Maclaren,v.‌(2004),"the contribution of social capital to household welfarein paper- recycling craft village in Vietnam" Journal of environmental anddevelopment. vol.13, No.4, pp. 371-339.                                                                                                    

39.       Woolch, M. (1998), Social Capital and Economic Development toward a Synthesis and Policy Frame Work, Journal of Theory and Society, Vol. 27, No. 2,PP. 151-208.                                    

40.       Woods, M. 2011, Rural, New York: Routledge.

41.       Zielinska W. H, dziora,K., K.W. ( 2010), Evaluation of Quality of Life (QoL) of Students of the University of Third Age (U3A) on the Basis of Socio-demographic Factors and Health Status, Archives of Gerontology and Geriatrics, Vol. 53, No. 2,PP.198-202.