Determinism and Freewill Concept in ‘Iyn al-Quzzāt’s Viewpoint (with an emphasis on Tamhīdāt, Nāmi-hā, Yazdān-shinākht and Lavāyih) Based on Theological and Mystical Approach

Subject Areas : Persian Language and Literature

Valioallah Esmaeilpour ¹

1 - M.A in persian Language and Literature, Instructor at payame-nour University

Received: 2015-05-01 Accepted : 2015-05-31 Published : 2015-08-23

Keywords:

Abstract :

“Determinism and Freewill” along with subjects like: Imamat, good and evil, simile and transcendent and... , of the high frequency concepts in theology, philosophy and Islamic mysticism that were assigned comprehensive research. So, this problematic subject is one of the oldest and the most disputable topics that direct theologians, philosophers and great Islamic mystics’ attention to it over the ages. So, for significance and the extent of “determinism and freewill” and also unknown dimensions of it, the author thies to study ‘Iyn al-Quzzāt’s viewpoint - one of the great Islamic mystics of Khosravani’s school- about “determinism and freewill” from two dimensions: love and theological-philosophical, in mystical Farsi prose texts. This paper also tries to answer this question that in his viewpoint, if the man is in the core of determinism or in the domain of freewill? Outcome of this research show that ‘Iyn al-Quzzāt’s in love believes to absolute amorous- mystical determinism, and in mystical-philosophical viewpoint believes to all three subjects: determinism, freewill and “Amron Bein al-Amrain” (mediocrity, so- so).  

References:

1. قرآن مجید، (1380)، مترجم آیت الله مشکینی، چ اول، قم: انتشارات الهادی.


2. حیدری، حسین، بهار و تابستان، (1385)، «بررسی تطبیقی جبر و اختیار در آثار سنایی و متکلمان مسلمان»، مجلّۀ تخصصی مطالعات عرفانی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه کاشان، شمارۀ سوم، ص 97-122.


3. دادبه، اصغر، (1375)، «جبر و اختیار»، دائرةالمعارف تشیع، چاپ اول، ج 5، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی، کامران فانی، بهاءالدین خرمشاهی و حسن یوسفی اشکوری، تهران: نشر شهید سعید محبی.


4. رضایی، لیلا، (1385)، «بررسی تطبیقی آرای عرفای اسلامی و آموزه‌های مانی»،پایان‌نامۀ دکتری، استاد راهنما محمدیوسف نیّری، استادان مشاور اکبر نحوی و زرین ورادی، دانشگاه شیراز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.


5. زرین‌کوب، عبدالحسین، (1373)، سرّنی، چ5، ج1و2، تهران: انتشارات علمی.


6. سجادی، سید جعفر، (1378)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چ4، تهران: کتابخانه طهوری.


7. شیخ بوعمران، (1382)، مسئلۀ اختیار در تفکر اسلامی و پاسخ معتزله به آن، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران: انتشارات هرمس.


8. عین‌القضات همدانی، ابوالمعالی عبدالله بن محمد بن علی المیانجی، (1373)،تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، ج پنجم، تهران: کتابخانۀ منوچهری.


9. ــــــــــــــ ، (1327)، رسالۀ یزدان‌شناخت، با مقدمه و تصحیح بهمن کریمی، تهران: چاپخانۀ علی‌اکبر علمی.


10. ــــــــــــــ ، (1377)، رسالۀ لوایح، تصحیح و تحشیۀ رحیم فرمنش، چ سوم، تهران: کتابخانۀ منوچهری.


11. ـــــــــــــ ، (1377)، نامه‌ها، به اهتمام علینقی منزوی و عفیف عسیران، چاپ سوم، تهران: انتشارات اساطیر.


12. محمد بلخی، جلال الدین، (1381)، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: انتشارات پیمان.


13. مدرسی، فاطمه، مونا همتی و مریم عرب، (1390)، «شطحیات عین القضات همدانی»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال هفتم/ شمارۀ بیست و پنجم، تهران: دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب.


14. نژاد سلیم، رحیم، ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌(1362)، «حدود آزادی انسان از دیدگاه مولوی»، پایان نامة دکتری زبان وادبیات فارسی، دانشگاه تهران، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.