The Power of Financial Reporting Quality and Audit Quality in Optimizing Fraud Detection Models

Abbas Kolivand ¹ ( Department of Accounting, Faculty of Management, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran )
Mohammad Hassani ² ( Assistant Professor, Department of Accounting & Auditing, Faculty of Management, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran )
Mehran Matinfard ³ ( Assistant Professor, Department of Accounting, Faculty of Management, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran )

Submited date : 2022-12-18

Keywords: Fraud Detection, Logit Approach, Multiple Discriminate Analysis Approach,

Abstract :

The purpose of this research is to compare the logit and multiple discriminate analysis models of fraud detection by combining and focusing on the components of financial reporting and audit quality. In this study, profit manipulation with 5 indicators has been used to detect fraud and determine fraudulent and non-fraudulent companies: a) cumulative accruals, b) discretionary accruals, c) smoothing operating profit, d) net profit and e) gross profit . Eckel index (1988) was used to measure profit smoothing levels. The statistical population of the study consists of all companies listed in the Tehran Stock Exchange. In this study, the four factors of financial reporting quality are audit quality, fraud triangle and finally the role of fraud whistleblowers based on corporate governance index used to predict the likelihood of fraud, resulting to develop a fraud detection models based on logit and multiple discriminate analysis approach. Findings from a survey of 104 companies in the period 2010 to 2020, indicate that: a) Using variables such as audit quality, disclosure quality, fraud triangle and internal auditing can lead to increase the accuracy of the initial model of Benish, and b) The accuracy of the logit model is higher than the multiple discriminate analysis in cumulative accruals, discretionary accruals, smoothing operating profit and gross profit portfolios and it works more efficiently in distinguishing fraudulent and non-fraudulent companies.

Full-Text:



 

 

توان کیفیت گزارشگری مالی و کیفیت حسابرسی در بهینه‌سازی مدل‌های پیش‌بینی تقلب 

        

محمد حسنی (نویسنده مسئول)

استادیار، گروه تحصیلات تکمیلی حسابداری و حسابرسی، دانشکده مدیریت، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

رایانامه: [e-mail]

 

عباس کولیوند

دانشجوی دکترای، گروه حسابداری، دانشکده مدیریت، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

رایانامه: [e-mail]

 

مهران متین فرد

استادیار، گروه حسابداری، دانشکده مدیریت، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

رایانامه: [e-mail]

 

 

 

 

 

توان کیفیت گزارشگری مالی و کیفیت حسابرسی در بهینه‌سازی مدل‌های پیش‌بینی تقلب

 

 

چکیده

هدف این پژوهش، مقایسه مدل توسعه یافته پیش بینی تقلب با تلفیق و تمرکز بر مؤلفه‌های کیفیت گزارشگری مالی وکیفیت حسابرسی با رویکرد لاجیت و تمایزی است. در این پژوهش دستکاری سود با ۵ شاخص برای تشخیص تقلب و تعیین شرکتهای سالم و ناسالم مورد استفاده قرار گرفته است: الف) مجموع اقلام تعهدی، ب) اقلام تعهدی اختیاری، ج) هموارسازی سود عملیاتی، د) سود خالص و ه‍) سود ناخالص.

برای اندازه‌گیری سطوح هموارسازی سود از شاخص ایکل (1988)، استفاده گردید. جامعه آماری پژوهش را کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تشکیل می‌دهد. در این تحقیق از عوامل چهارگانه کیفیت گزارشری مالی، کیفیت حسابرسی، مثلث تقلب و نهایتاً نقش افشاگران تقلب بر اساس شاخص راهبری شرکتی برای پیش‌بینی احتمال وقوع تقلب استفاده شده که ماحصل آن ارائه الگوهای توسعه یافته پیش‌بینی تقلب بر اساس رویکردهای لاجیت و تمایزی است.یافته‌های حاصل از بررسی 104 شرکت در بازه زمانی 1388 تا 1398، بیانگر این است که: الف) دقت مدل اولیه بنیش با اضافه نمودن متغیرهایی مانند: کیفیت حسابرسی، کیفیت گزارشگری مالی، مثلث تقلب و واحد حسابرسی داخلی مؤثر بهبود می‌یابد و ب) توان رویکرد لاجیت نسبت به رویکرد تمایزی در 4 دسته پرتفوی مجموع اقلام تعهدی، اقلام تعهدی اختیاری، هموارسازی سود عملیاتی و سود ناخالص نسبت به رویکرد تمایزی بالاتر بوده و در تشخیص شرکت‌های سالم و ناسالم به‌صورت کاراتری عمل می‌کند.

 

 

واژه‌های کلیدی: کشف تقلب، رویکرد لاجیت، رویکرد تمایزی.

1- مقدمه

طی سال‌های اخیر اقتصاد و بازار سرمایه کشور با فراز و نشیب عمده روبرو بوده است.تحولات عمده در شاخص بورس (کاهش شاخص)، به خصوص در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ و تحولات جدید از قبیل خصوصی‌سازی، واگذاری سهام عدالت در سنوات قبل و شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر محیط‌های اقتصادی،بازار سرمایه را در مرحله جدیدی قرار داده است.بدون شک این تحولات تنها با وجود اطلاعات قابل اتکا و کاهش موارد تقلب در گزارشگری و شفافیت اطلاعاتی به مقصود خواهد رسید. هرچند ممکن است این واحدهای اقتصادی، گزارش‌های حسابرسی مقبولی از حسابرسان مستقل دریافت داشته باشند.سازمان‌ها علاوه بر کنترل فرایندهای کشف تقلب ممکن است بتوانند از تجزیه و تحلیل،فنون حسابرسی مستمر و سایر ابزارهای فناوری برای کشف فعالیت‌های متقلبانه استفاده نمایند.این ابزارها همچنین می‌توانند این امکان را به استفاده‌کنندگان بدهند که کاربرگ‌های انتقال یافته به حساب‌های درآمد یا هزینه‌ای را مورد بررسی قرار دهند که درآمد خالص را بهبود می‌بخشند تا سطح انتظار تحلیل‌گران را برآورده سازد یا اهداف انگیزشی جبران خدمات مدیریت را تأمین نماید. به علاوه تجزیه و تحلیل اطلاعات به استفاده‌کنندگان اجازه می‌دهد تا روابط میان افراد،سازمان‌ها و رویدادها را تعیین کنند.

نقش اثربخشی این پژوهش در توانایی و ظرفیت استانداردهای حسابرسی در کشف و افشای تقلب احتمالی صورت‌های مالی بوده و ظرفیت اکتشافانه بالقوه موجود در این استانداردها می‌تواند به سرمایه‌گذاران، حسابداران رسمی، حسابرسان داخلی، مراجع مالیاتی،نهادهای دولتی و سیستم بانکی کمک قابل توجهی نماید. سرمایه‌گذاران می‌توانند بر اساس نتایج این مطالعه با دیدگاه روشن‌تری اقدام به سرمایه‌گذاری نمایند. بنابراین، بر مبنای مدل بنیش و با توجه به رویکردهای تمایزی و لاجیت، و نیز محیط اقتصادی ایران و با در نظر گرفتن میزان مطابقت ضرایب مدل اصلی و همچنین تعدیل آن در رویکرد توسعه یافته مقاله حاضر، به نظر می‌رسد که بتوان آزمونی تجربی برای بررسی میزان دقت در پیش‌بینی شرکت‌های دستکاری‌کننده سود ترتیب داده و مدلی کاربردی در این زمینه ارائه داد.

2- مبانی نظری        

2-1- تقلب

انجمن بازرسان خبره­ی تقلّب¹(2010) از اصطلاح «تقلّب و سوء استفاده­ی شغلی»² استفاده کرده و آن را اینگونه تعریف نموده است: «سوء استفاده­ی یک شخص از موقعیت شغلی خود در جهت ثروت­اندوزی شخصی از طریق استفاده­ی نادرست از منابع و دارایی­های سازمان». به هر حال وقتی صحبت از ماهیت تقلّب می­شود با مفاهیم دزدی، فریبکاری، دروغ و خیانت در امانت مواجه هستیم.

اصطلاح «تقلّب در شرکت­ها»³ توسط دپارتمان دادگستری آمریکا⁴ (2004) به شرح زیر تعریف شده است:

§       تحریف اطلاعات مالی شرکت: بعنوان مثال تحریف ثبت­های حسابداری، ثبت معاملات جعلی و سایر تراکنش­های غیرواقعی با هدف متورم کردن دروغین درآمدها، بیش­نمایی مبلغ دارایی­ها، سودها و درآمدها یا کم‌نمایی مبلغ بدهی­ها و زیان­ها و همچنین معاملات دروغین با هدف فرار از قوانین نظارتی.

§       انجام معاملات داخلی با هدف منفعت­طلبی شخصی: بعنوان مثال معاملات درون سازمانی، رشوه، سوء استفاده از اموال سازمان در جهت منافع شخصی و فرار از مالیات از طریق صورت دادن معاملات درون شرکتی.

§       تقلّب در قالب انجام معاملات قانونی با یک طرف تجاری: بعنوان مثال انجام معاملات در ساعات پایانی روز⁵، انجام معاملات در قالب الگوهای زمانی مشخصی در طول سال، ظاهرسازی در ارزیابی وضعیت اعتباری طرف تجاری و مواردی از این قبیل.

§       جلوگیری از برقراری عدالت، اقدام به گواهی دروغ، رشوه دادن به شاهدان و هر گونه اشکال‌تراشی دیگری در ارتباط با سه مورد ذکر شده در بالا.

استاندارد حسابرسی240 ایران نیز «تقلّب» را «هرگونه اقدام عمدي يا فريبكارانه يك يا چند نفر از مديران،كاركنان يا اشخاص ثالث، براي برخورداري از يك مزيت ناروا يا غيرقانوني» تعریف کرده است. طبق استاندارد مذکور، دو نوع تحریف عمدی را می­توان مصداق تقلّب در شرکت­ها دانست که عبارتند از: «تحريف‌ ناشي‌ از گزارشگري‌ مالي‌ متقلّبانه»‌ و «تحريف‌ ناشي‌ از سوء استفاده‌ از دارايي­ها». پژوهش حاضر، هر دو مصداق ذکر شده برای تقلّب را مد نظر دارد.

گاهی اوقات مدیران در وضعیت‌هایی قرار می‌گیرند که تصمیم‌هایشان به نفع سهامداران شرکت نبوده و باعث مخدوش شدن گزارش‌های مالی می‌شوند (هاشمی بهرمان و پورزمانی، 1399). «گزارشگري‌ مالي‌ متقلّبانه‌» با تحريف‌ يا حذف‌ مبالغ‌ يا موارد افشا از صورت­هاي‌ مالي‌ به‌ عمد و به‌ منظور فريب‌ استفاده‌كنندگان‌ صورت­هاي‌ مالي‌، سر و كار داشته و اغلب‌ به ‌منظور پنهان‌ كردن‌ سرقت‌ دارايي­ها، با سوابق‌ يا مدارك‌ ساختگي‌ يا گمراه‌كننده‌ همراه‌ است‌ (کمیته تدوین استانداردهای حسابرسی، استاندارد حسابرسی 240، 1384: بند 6و7).

2-2-کیفیت گزارشگری مالی

سهم عمده‌ای از مبادلات اوراق بهادار به خرید و فروش سهام شرکت‌ها اختصاص دارد که آن نیز به نوبه خود می‌تواند تحت تاثیر ارقام و اطلاعات حسابداری باشد. کیفیت اطلاعات و گزارشگری شفاف، یکی از انتظارات در بازار سرمایه به شمار می‌رود (حساس یگانه و توکل‌نیا، 1400). هرگونه تحقیق در زمینه نحوه اثرگذاری اطلاعات حسابداری بر طیف وسیع تصمیم گیرندگان ذینفع در شرکت‌ها به درک بهتر از چگونگی نقش این اطلاعات و ضرورت افشای بیشتر و بهتر آنها کمک می‌کند (ثقفی و عرب مازار یزدی، 1389). اهمیت دسترسی به اطلاعات مناسب و مرتبط با موضوع تصمیم، به حدی است که در جوامع دموکراتیک، شفافیت اطلاعات و امکان دسترسی به آن را در شمار حقوق سرمایه‌گذار در نظر می‌گیرند. بانک جهانی نیز در ارزیابی محیط کسب و کار کشورها، به افشای اطلاعات به عنوان یکی از شاخص‌های مهم توجه دارد (کافمن⁶ و بلو⁷، 2005).

اصطلاحات "کیفیت" افشای اطلاعات حسابداری و "شفافیت"، به صورت مترادف و قابل جایگزین به کار می‌روند و ارائه تعریف دقیق از"شفافیت " و"کیفیت" که بر آن اجماع وجود داشته باشد دشوار است. در این راستا، تاکنون از سازه‌های متعددی از قبیل مناسب بودن، جامعیت، آگاهی دهندگی و به هنگامی به عنوان نماینده کیفیت افشاء شده است (ستایش و کاظم‌نژاد، 1389).عوامل تعیین‌کننده کیفیت افشای اطلاعات حسابداری، متعدد هستند. پژوهش‌های تجربی از عوامل متعددی برای ارزیابی و کمّی‌کردن افشاء و شفافیت اطلاعات استفاده کرده است. لین و همکاران⁸ (2007) و اسپانهولتز⁹ (2008) این عوامل را اندازه شرکت، پیش‌بینی تحلیل‌گران، سیستم‌های رتبه‌بندی افشاء، ساختار مالکیت، محافظه‌کاری و غیره می‌دانند.

پانانن¹⁰ و لین (2009) کیفیت افشای اطلاعات را تابعی از عوامل مختلف شامل ساختار سرمایه، نوع مالکیت، رشد فروش، اندازه شرکت و همچنین وضعیت سهام شرکت در بازار سرمایه می‌شناسند. پنمن¹¹ (2003) کیفیت افشای اطلاعات را متأثر از کیفیت استانداردهای حسابداری، کیفیت حسابرسی و مدیریت سود می‌داند. ناگار و همکاران¹² (2003) بهبود کیفیت افشای اطلاعات را عاملی برای کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و در نتیجه کاهش هزینه‌های نمایندگی میان سهام‌داران و مدیران می‌دانند.

2-3- کیفیت حسابرسی

صورتهای مالی که با کیفیت بالا حسابرسی شده‌اند، از قابلیت اعتماد بیشتری نزد استفاده‌کنندگان برخوردار خواهندبود (شمس، 1401). ساختار کیفیت حسابرسی از سازه‌های گوناگون کمی و کیفی و اجرای ضوابط حرفه‌ای تشکیل شده است (کریمی و همکاران، 1400). از آنجايي كه كيفيت حسابرسي، يك ساختار پنهان چند بعدي¹³ دارد، اندازه‌گيري آن در اساس مشكل است. بنابراين، تعريف جامعي از كيفيت حسابرسي كه دربرگيرنده همه انواع حسابرسي وحسابرس باشد، وجود ندارد (ريش، 2000). دی آنجلو (1981)، کیفیت حسابرسی را ارزیابی بازار از احتمال این موضوع تعریف کرده است که حسابرس اولاً تحریفات بااهمیت را کشف کند و ثانیاً تحریف کشف شده را گزارش نماید. پالمرز¹⁴(1988)، کیفیت حسابرسی به این عنوان تعریف می شود که صورت های مالی حسابرسی شده عاری از تحریف های بااهمیت باشد. این تعریف بر نتایج حسابرسی تاکید می ورزد. دیویدسون و نئو¹⁵(1993)، کیفیت حسابرسی را توانایی حسابرسی در کشف و حذف تحریفات بااهمیت و نیز کشف دستکاری انجام شده در سود خالص می داند. به‌طور خلاصه، منطبق با هدف حسابرسی، کیفیت حسابرسی همانا احتمال شناسایی تحریفات قابل‌توجه و گزارش کردن آن توسط حسابرس است (رمضانی و همکاران، 1401).

2-4- افشاء

پس از وقوع برخی رسوایی‌های مالی برای شماری از شرکت‌های بزرگ و مشهور در سطح دنیا در آغاز قرن اخیر، کاهش اعتماد عمومی نسبت به اطلاعات و گزارش‌های مالی شرکت­ها بوجود آمد، نیاز به اطلاعات بیشتر و با کیفیت­تر افزایش یافت و منجر به تقاضای بیشتری در خصوص بهبود کیفیت افشاء شرکت‌ها شد (مشایخی، 1389). فشار رقابتی نیز مدیران را به دستکاری سود برای جذب سرمایه‌گذاری و بقای شرکت تشویق می‌کند (کردستانی و جعفری سوق، 1401).  اطلاعات باید مفید و مربوط بوده و توان اثرگذاری بر تصمیم­گیری­های اقتصادی افراد را داشته باشد و منجر به بهترین تصمیم­گیری شود. ازسوی دیگر برای مفید واقع شدن اطلاعات مالی درتصمیم‌گیری­های گروه­های مزبور، اهداف­ حسابداری و گزارشگری مالی ایجاب می‌کند که اطلاعات مربوط به گونه­ای مناسب افشاء و دسترسی این اطلاعات برای همگان ممکن باشد (اعتمادی و همکاران، 1390).

افشاء اطلاعات در حقیقت مركز ثقل تخصيص كاراي منابع در بازار سرمايه است و شركت­ها بايد هر اطلاعات مربوطی را كه روي تصميم­گيري سرمايه‌گذاران اثر مي­گذارد، افشاء نمايند. با نهادينه كردن مقررات افشاء به موقع اطلاعات، مي­توان عدم تقارن اطلاعاتي را كاهش داد (حجازي و همكاران، 1389).

3- پیشینه پژوهش

3-1- پژوهش‌های خارجی

بونر و همکاران (۱۹9۸)، تحقیقی با عنوان نوع تقلب و واخواهی حسابرس، تجزیه و تحلیلی از SEC حسابداری و حسابرسی را انجام دادند و بررسی کردند که آیا انواع معینی از تقلب گزارشگری مالی منجر به وقوع دعاوی با احتمال بالا علیه حسابرسان مستقل می شود یا خیر؟آنها رده‌بندی جدیدی از انواع مدارک تقلب ارائه نمودند که شامل ۱۲ طبقه کلی می‌شود.آن‌ها دریافتند که حسابرسان هنگامی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند که تقلب‌های گزارشگری مالی ازانواع معمولی و یا هنگامی که تقلب‌های ناشی از مبادلات ساختگی را کشف نمایند.

بنیش (۱۹۹۹) ، تعداد ۷۴ شرکت دستکاری کننده سود را طی دوره زمانی ۱۹۸۲-۱۹۹۲ مورد مطالعه قرار داد و در مدل خود متغیرهای توضیحی متغلق به هر دو گروه شرکت‌های دستکاری‌کننده و غیر دستکاری‌کننده سود را با استفاده از تحلیل پروبیت، به کار گرفت. برای شرکت‌های دستکاری‌کننده عدد یک و غیر دستکاری کننده عدد صفر اختصاص داد و ضرایب متغیرهای مستقل را محاسبه نمود. نقطه انقطاع این مدل ۱.۷۸- است؛بنابراین اگر امتیاز محاسبه شده(M-score) بیشتر از ۱.۷۸- باشد به احتمال زیاد شرکت دستکاری‌کننده سود است.دقت کلی مدل ۷۶ درصد تأئید شد.

استاتیوس و همکاران (۲۰۰۷)، با استفاده از نسبت‌های مالی به عنوان متغیرهای ورودی و با به‌کارگیری روش‌های داده‌کاوی نحوه تقلب صورتهای مالی را بررسی نمودند.مدل درخت تصمیم و شبکه عصبی و شبکه باور بیزین به ترتیباز نرخ صحت پیش‌بینی ۹۶ درصد، ۱۰۰ درصد و ۹۵ درصد حکایت دارد.این نتایج بیانگر توانایی کشف تقلب از طریق داده‌های صورت‌های مالی است.

وارگس (2011)، در مطالعه‌ای سطح افشای اختیاری در بورس بمبئي را مورد ارزيابي قرار داد. در اين تحقیق 60شرکت در سه دوره 2003-2002،2004-2003، 2005-2004 مورد بررسي قرار گرفتند. يافته‌ها نشان داد، شرکت‌ها در بعد مالي افشای بهتری داشته و سطح افشا در مورد اطلاعات چشم‌انداز کمتر بوده و برخي از آيتم‌ها افشا نمي‌شوند. همچنین شواهد نشان داد، اندازه شرکت و سطح سودآوری رابطه مثبت و معناداری با میزان افشای اختیاری دارد.

بومیدن (۲۰۱۴)، در مطالعه ای با عنوان «کشف و پیش بینی تقلب مدیریت در صورت‌های مالی بانک‌ها توانایی پیش‌بینی یک سری متغیرها، با استفاده از رگرسیون لجستیک، مورد آزمون قرار داد. نتایج نشان داد که با استفاده از نسبت‌های عملیاتی سه سال قبل می‌توان تقلب مدیریتی صورت‌های مالی را پیش‌بینی کرد. لازم به ذکر است این متغیرها شامل یک مجموعه از نسبت‌های مالی بود که توسط FDIC به عنوان شاخص‌های شرایط مالی بانک‌ها استفاده می‌شود.

آلبرچت و همکاران (۲۰۱۵)، در مقاله‌ای اثر قدرت برگزارشگری مالی متقلبانه را بررسی کردند.آنان برای نمایش چگونگی استفاده از قدرت در جلب مشارکت افراد دیگر در فرایند گزارشگری مالی متقلبانه از مدل رده‌بندی فرنچ و راوان استفاده کردند. نتایج تحقیق آنان نشان می‌دهد که فرد الف با استفاده از تطمیع، تهدید،قدرت قانونی،مهارت حرفه‌ای و توجیه، فرد ب را به مشارکت در تقلب فرا می‌خواند.

تانگوت و کلکارنی (۲۰۱۵)، در مطاالعه‌ای با عنوان«کشف تقلب صورت‌های مالی با استفاده از روش داده‌کاوی و تحلیل عملکرد» کاربرد دو روش داده کاوی با نام الگوریتم «دسته‌بندی کی» و «MLFF» را ارائه دادند و به این نتیجه رسیدند که اطلاعات موجود در صورت‌های مالی منتشر شده دارای شاخص‌های متقلبانه هستند.علاوه بر این، تعداد نسبتا کمی از نسبت‌های مالی، به‌طور گسترده‌ای تعیین‌کننده نتایج طبقه‌بندی می‌باشند.

زی دونگ جی و همکاران (2017)، در بررسی افشای داوطلبانه، ضعف کنترل داخلی و کیفیت سود(شواهدی از چین) با استفاده از نمونه 1059 شرکت ذکر شده که داوطلبانه گزارش های کنترل داخلی را در دوره 2010-2011 ارائه داده اند، رابطه بین افشای داوطلبانه، ضعف های کنترل داخلی (ICW) و کیفیت سود در چین را بررسی نمودند. نتایج این بررسی نشان داد که کیفیت سود، با استفاده از تعهدات اختیاری، به طور قابل توجهی با افشای داوطلبانه و ICW مرتبط است. علاوه بر این، نتایج نشان داد که هر دو ICW و افشای داوطلبانه بر کیفیت سود تأثیر می گذارد و دارای رابطه معنادار منفی می‌باشند.

3-2- پژوهش‌های داخلی

پورحیدری و بذر افشان (۱۳۹۱)، در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که نوع جنسیت، رشته تحصیلی، میزان تحصیلات و تجربه حسابرسان تأثیر چندانی در تغیین میزان اهمیت بسترهای خطر تقلب ندارد. همچنین نوع جنسیت در ارزیابی اهمیت بسترهای خطر تقلب مربوط به گروه‌های «ویژگی‌های مدیریت و نفوذ آن در محیط کنترلی» و «ویژگی‌های عملیاتی و ثبات مالی» اثری معنادار دارد.

جهانشاد و سرداری‌زاده (۱۳۹۳)، پژوهشی را با عنوان رابطه معیار مالی (اختلاف رشد درآمد) معیار غیر مالی (رشد تعداد کارکنان) با گزارشگری متقلبانه انجام دادند. نتایج تحقیق وجود رابطه منفی و معنادار میان رشد درآمد،رشد تعداد کارکنان و اختلاف این دو متغیر با گزارشگری مالی را تأئید کرد.

فرج زاده دهکردی و آقایی(۱۳۹۴)، رابطه سیاست تقسیم سود و گزارشگری مالی متقلبانه را طی دوره ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۰ را مورد بررسی قرار دادند. نتایج بدست آمده نشان داد، شرکت‌هایی که سود تقسیم می‌کنند با احتمال کمتری مرتکب گزارشگری مالی متقلبانه می‌شوند.همچنین سطح سود تقسیمی نیز رابطه منفی با گزارشگری متقلبانه دارد.

  نمازی و ابراهیمی (۱۳۹۵)، تحقیقی با عنوان مدل‌بندی و تعیین اولویت عوامل موثر برقصد گزارش تقلب‌های مالی توسط حسابداران انجام دادند.نتایج این پژوهش نیز بیانگر این است که تئوری عدالت سازمانی دارای این پتانسیل است که در پیاده‌سازی مکانیزم‌های اثربخش گزارش موارد تقلب مشارکت داشته باشد.

بنی مهد و همکاران (1397)،یکی از مشکلات اندازه‌گیري صحیح کیفیت حسابرسی را وجود تعریف‌هاي مختلف و گاه متناقض در خصوص مفهوم کیفیت حسابرسی دانستند. عملیاتی کردن مفهوم کیفیت حسابرسی همواره با دشواري‌هایی همراه بوده است و معیار واحدي که مورد توافق پژوهشگران مختلف باشد، ارائه نشده است. بر اساس این پژوهش، استفاده از یک معیار به تنهایی براي آزمون فرضیه‌هاي مبتنی بر کیفیت حسابرسی کافی نیست.

خواجوی و احمدی فارسانی (1399) تأثیر مدیریت حسابرسی بر توانایی کشف مدیریت سود توسط حسابرسان را در نمونه‌ای از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش نشان داد که احتمال کشف مدیریت سود توسط حسابرسان موقعی که توسط صاحبکار به سمت حسابهای پاک (فاقد اشتباه) منحرف می‌شوند کمترین احتمال و موقعی که به سمت سایر اشتباهات (عدم تاثیر بر روی مدیریت سود) منحرف می‌شوند بیشترین احتمال و در سایر موارد بین این دو احتمال قرار دارد.

داداش و همکاران (1400) ثبات مدیران و ثبات سهامداران نهادی بر احتمال وقوع تقلب در صورت های مالی شرکت‌ها را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج پژوهش نشان داد که ثبات مدیران بر احتمال وقوع تقلب در شرکت‌ها تأثیر منفی دارد. هچنین نتایج با استفاده از سه معیار 1-تحلیل محتوا، 2- مدل ریبار، 3- مدل برازل نشان داد که ثبات سهامداران نهادی بر احتمال وقوع تقلب در شرکت‌ها تأثیر مثبتی دارد. ولی طبق مدل رهروی نشان داد که ثبات مدیران بر احتمال وقوع تقلب در شرکت ها تأثیر منفی دارد.

4- فرضیه پژوهش        

متغیرهای مختلفی نقش تعیین‌کننده در تعیین دستکاری در اطلاعات مالی دارند که بایستی در مدل‌سازی پیش‌بینی تقلب مورد توجه قرار گیرند. از این‌رو، از متغیرهای حسابداری و کنترل داخلی برای شناسایی شرکت‌های دستکاری‌کننده یا شرکت‌هایی مه برخلاف اصول و استانداردهای حسابداری، افشائیاتی داشته‌اند، استفاده خواهد شد.

به منظور پیش‌بینی مناسب‌تری از احتمال وقوع تقلب بر اساس تعدیل ضرایب مدل ترکیبی بنیش و عوامل چهارگانه کیفیت گزارشگری مالی و کیفیت حسابرسی، فرضیه‌ی زیر طراحی و تدوین شده است:

v       کارایی الگوی توسعه یافته با رویکرد لاجیت در پیش بینی احتمال وقوع تقلب در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بیشتر از الگوی توسعه یافته با رویکرد تمایزی است.

5- روش پژوهش و جامعه‌ی آماری

در این پژوهش اطلاعات شرکت‌های تولیدی پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادارتهران برای یک دوره 11 ساله (۱۳۹8-1388) مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. پس از تفکیک نمونه های مورد بررسی به دو سطح سالم و ناسالم، از عوامل چهارگانه کیفیت گزارشری مالی (افشای اختیاری و اجباری)، کیفیت حسابرسی(رتبه بندی سازمان بورس و جامعه حسابداران رسمی از موسسات حسابرسی)، مثلث تقلب(مؤلفه فرصت با معیار ارزیابی کنترل‌های داخلی) و نهایتاً نقش افشاگران تقلب بر اساس شاخص راهبری شرکتی (وجود کمیته حسابرسی و واحد حسابرسی داخلی) برای پیش‌بینی احتمال وقوع تقلب استفاده می‌شود که ماحصل آن ارائه الگوی توسعه‌یافته پیش‌بینی تقلب برای اولین بار در ایران است. برای این منظور عوامل ۴ گانه فوق‌الذکر با دو روش تحلیل تمایزی و رویکرد لاجیت مورد بررسی قرار خواهد گرفت و نتایج با دستاوردهای قبلی مورد مقایسه قرار گرفته و قدرت مدل‌ها با عوامل ۴ گانه مورد مقایسه و بررسی قرار می‌گیرد. جامعه آماري پژوهش را كليه شركت‌هاي پذيرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران طي بازه زمانی 1388 الي 1398 تشکیل می‌دهد که طبق آمار ارائه ‌شده درسایت بورس اوراق بهادار تهران در زمان انجام پژوهش، شامل 497 شرکت است. در اين پژوهش از نمونه‌گيري آماري استفاده نمي‌شود، اما شرکت‌هاي مورد بررسي براساس محدودیت‌های زير انتخاب مي‌شود:

1.به لحاظ افزايش قابليت مقايسه، دوره مالي آن‌هامنتهي به پايان اسفندماه باشد؛ 2.صورت‌هاي مالي و يادداشت‌هاي همراه شرکت‌ها در بازه زماني مذکور به گونه کامل در سايت بورس اوراق بهادار موجود باشد؛ 3.صورت‌هاي مالي و يادداشت‌هاي همراه شرکت اصلي در بازه زماني مورد بررسي، به گونه مجزا از صورت‌هاي مالي و يادداشت‌هاي همراه شرکت تلفيقي موجود باشد؛ 4.جزء شرکت‌های سرمایه‌گذاری، هلدینگ و بانک‌ها نباشند؛ 5.معاملات سهام آن‌ها طی دوره پژوهش بیش از سه ماه در بورس اوراق بهادار تهران متوقف نشده باشد.

بر اساس معيارهاي بالا، نمونه آماري پژوهش را 104 شرکت در بر مي‌گيرد.

برای تجزیه و تحلیل آماری داده‌هاوآزمونفرضیه‌های پژوهش حاضر از آمار توصیفی (شامل میانگین، میانه و انحراف معیار) و آمار استنباطی (شامل ضریب تعیین و رگرسیون خطی چندمتغیره) استفاده شده است. لازم به ذکر است که متغيرهاي اين پژوهش بانرم‌افزارExcel نسخه 2007 محاسبه و سپس تحليل و آزمون فرضيه‌هاي پژوهش، به همراه نتايج آن نيز با توجه به خروجي‌‍‍‌هاي به دست آمده از نرم‌افزار Eviews نسخه 7 و SPSS نسخه 26 انجام شده است.

6- متغیرهای پژوهش و نحوه اندازه‌گیری آن‌ها

متغيرهاي اين پژوهش به منظور آزمون فرضيه‌ها، به دو گروه متغيرهاي وابسته و مستقل تقسيم مي‌شود كه در ادامه به تشریح آن‌ها پرداخته می‌شود.

6-1- متغیر وابسته

متغیر وابسته این پژوهش سطوح سالم و ناسالم شرکت‌های مورد بررسی به لحاظ احتمال وقوع تقلب است که برای اندازه‌گیری آن، از تحقیقی که توسط کردستانی (۱۳۹۴) با عنوان توسعه یک مدل (در ایران) انجام شده استفاده شده است.به باور بنیش (۱۹۹۹) احتمال افزایش تقلب با افزایش اقلام تعهدی، افزایش حاشیه سود ناخالص و رشد فروش همراه است.بر این اساس فرض می‌شود که در سطح بالای اقلام تعهدی و هموارسازی احتمال تقلب زیاد است.در واقع نوعی دستکاری در سود در نظر گرفته می‌شود.در این تحقیق دستکاری سود با ۵ شاخص زیر برای تشخیص تقلب و تعیین شرکتهای سالم و ناسالم استفاده می‌کنیم:

1.مجموع اقلام تعهدی؛ 2.اقلام تعهدی اختیاری؛ 3.هموارسازی سود عملیاتی؛ 4.سود خالص؛ 5.سود ناخالص

این ۵ پرتفوی در دو سطح بالا و پائین بررسی می شود:

-۳۰درصد بالای قدرمطلق مجموع اقلام تعهدی و اقلام تعهدی اختیاری در دسته بالای دستکاری قرار دارند(شرکت‌های ناسالم )

-۳۰درصد پائین قدمطلق مجموع اقلام تعهدی و اقلام تعهدی اختیاری در گروه سطح پائين

-برای تعیین ۳۰درصد مشاهدات در سطح بالا و پائین هموارسازی سود عملیاتی،سود خالص و سود ناخالص، از شاخص ایکل استفاده می‌شود.

نحوه اندازه‌گیری متغیرها در پرتفوی:

1)مجموع اقلام تعهدی: سود عملیاتی منهای جریان نقد عملیاتی (جونز، 1999؛ دچو و همکاران، 1995).

2)اقلام تعهدی اختیاری (مدل جونز، ۱۹۹۹) و تعدیل شده توسط دچو و همکاران (۱۹۹۵)

ACCit=α1(1/ASSETSit-1)+ α2( ∆REVit - ∆RECit)+ α3 PPEi,t+Ɛit                (1)

ACCit: مجموع اقلام تعهدی؛ ASSETSit-1: مجموع دارایی‌های ابتدای دوره؛ ∆REVit: تغییرات درآمد؛ ∆RECit: تغییرات حساب ها و اسناد دریافتنی شرکت در سال جاری نسبت به سال قبل؛ PPEit: ناخالص اموال ماشین آلات و تجهیزات (شرکت i زمان t)

بعد از برآورد ضرایب متغیرهای مدل (۱) اقلام تعهدی اختیاری (DA ) از رابطه زیر بدست می آید:

DAi,t=ACCi,t –(( α1(1/ASSETSit)+ α2(∆REVit - ∆RECit) + α3 PPEit))        (2)

سطوح هموارسازی سود: از طریق شاخص ایکل (۱۹۸۸ ) اندازه گیری می شود.

Y= CV∆EARN it / CV∆ SALES it                                                (3)

CV: ضریب پراکندگی؛ ∆EARNit : تغییرات سود عملیاتی،سود خالص و سود ناخالص؛ ∆SALES it: تغییرات فروش سال جاری نسبت به سال قبل

برای افزایش داده ها در پرتفوی هموارسازی، انحراف معیار و میانگین تغییرات سود عملیاتی، سود ناخالص، سود خالص و فروش به صورت چرخش سه ساله در سطح شرکت محاسبه شده است. به‌عبارت دیگر، برای محاسبات مربوط به متغیرهایی که از سال n نیاز به ارائه و استفاده در مدل دارند، از سال n-3 به‌صورت دوره‌ای محاسبات انجام شده است. اگر نسبت ضریب پراکندگی تغییرات سود (عملیاتی،خالص و ناخالص) به ضریب پراکندگی تغییرات فروش کمتر از یک باشد، شرکت دستکاری‌کننده سود بوده و تقلب صورت گرفته و اگر کمتر نباشد بر عکس (بنیش، 1999).

ارزیابی سطوح تقلب

پس از دسته‌بندی پرتفوی مجموع اقلام تعهدی اختیاری و هموارسازی سود در دو سطح بالا و پائین مدل زیر برای سطوح تقلب و دستکاری سود برآورد و مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

MI=β1X + Ɛi                                                                        (4)

با استفاده از عوامل کیفیت حسابرسی(بر مبنای گرید بورس و جامعه حسابداران رسمی ایران)،مثلث تقلب (فرصت تقلب)،کیفیت گزارشگری (افشای اختیاری و افشای اجباری) مدل زیر مورد بررسی و آزمون قرار خواهد گرفت و میزان قدرت هر یک از مدل‌های ارائه شده مقایسه و مدل بهینه به عنوان الگوی نهایی پیش‌بینی تقلب معرفی خواهد شد.

6-2- متغیرهای مستقل

با توجه به مبانی نظری و پیشینه پژوهش و مخصوصاً مطالعه بنیش (1999)، متغیرهای مستقل این پژوهش، به ترتیب ذیل در نظر گرفته شده، که در ادامه نحوه اندازه‌گیری هریک از آن‌ها ارائه شده است.

DSRI  : شاخص مطالبات به فروش؛ GMI  : حاشیه سود ناخالص؛ AQI : شاخص کیفیت دارایی؛ SGI : شاخص رشد فروش؛ DEPI: شاخص هزینه استهلاک؛ SGAI: شاخص هزینه‌های عمومی اداری و فروش؛ TATAT: شاخص مجموع اقلام تعهدی به مجموع دارایی‌ها؛ LVGI : شاخص اهرم مالی

DSRIit=(RECit/SALESEit)/(RECit-1/salesit-1)                                        (5)

RECit : مطالبات (شرکت i زمان t)؛ SALESit: فروش (شرکت i زمان t)

*افزایش در شاخص مطالبات (REC) به فروش می تواند به دلیل تغییر در سیاست‌های اعتباری برای افزایش میزان فروش باشد، اما افزایش نامناسب در مطالبات موجب بیش نمایی درآمد می شود(بنیش، ۱۹۹۹).

GMI: شاخص حاشیه سود ناخالص

GMIit = (SALESit-1-COGit-1//SALESit-1)/(SALESit-COGit/SALESit)        (6)

SALESit : فروش سالانه (شرکت i زمان t)؛ COGit : بهای تمام شده کالای فروش رفته (شرکت i زمان t)

*اگر GMI بزرگتر از یک باشد ، حاشیه سود ناخالص بسیار تنزیل یافته است.ضعیف شدن حاشیه سود ناخالص به مبنای علامت منفی از چشم انداز شرکت است و احتمال ایجاد تقلب از طریق دستکاری سود افزایش می یابد(بنیش ۱۹۹۹)

AQIit=(1-(CAit+PPEit))/ASSETSit)/ (1-(CAit-1+PPEit-1))/ASSETSit-1        (7)

CAit: جمع دارایی‌های جاری (شرکت i زمان t)؛ PPEit: اموال،ماشین آلات و تجهیزات (شرکت i زمان t)؛ ASSETSit: مجموع دارایی‌ها (شرکت i زمان t). AQI>1  : شرکت به طور بالقوه هزینه‌های معوق و دارایی‌های نامشهود را افزایش داده است.بنابراین احتمال تقلب نیز افزایش می‌بابد(بنیش، ۱۹۹۹)

SGIit=SALESit/SALESit-1                                                        (8)

رشد فروش به تنهایی تقلب و دستکاری در سود را نشان نمی‌دهد اما احتمال دستکاری سود با افزایش فروش نسبت به دوره قبل، وجود دارد (بنیش،۱۹۹۹).

DPIit=(DEPit-1/PPEit-1)/( DEPit/PPEit)                                                (9)

DEPit : هزینه استهلاک دارایی ثابت مشهود(شرکت i زمان t)؛ PPEit : ناخالص اموال ماشین آلات و تجهیزات (شرکت i زمان t). DPI>1 بیان کننده این است که شرکت برآورد اموال، ماشین آلات و تجهیزات را افزایش داده است در نتیجه احنمال تقلب (و افزایش در دستکاری سود) افزایش می یابد (بنیش،۱۹۹۹).

شاخص هزينه‌هاي عمومي، اداري و فروش(SGAI) از رابطه 6 به دست مي آيد.بزرگ بودن این شاخص نشانه منفی از چشم انداز آتی شرکت است. بنابراين احتمال دستكاري سود وجود دارد (بنیش،1999).

SGAIit=(SGA,EXPit/SALESit)/( SGA,EXPit-1/SALSit-1)                        (10)

SGA,EXPit : هزینه‌های عمومی اداری و فروش(شرکت i زمان t)؛ SALESit: فروش سالانه (شرکت i زمان t)

بزرگ بودن این شاخص نشانه منفی از چشم انداز آتی شرکت است.بنابراین احتمال بروز تقلب وجود دارد.

شاخص TATA مجموع اقلام تعهدي به مجموع دارايي‌ ها،(TATA) از رابطة پایین محاسبه مي‌ شود. احتمال دستكاري سود با افزايش اقلام تعهدي، همراه است( بنيش،1999) در اين رابطه ACC مجموع تفاوت بين سود عملياتي و جريان نقد عملياتي سال جاري را نشان مي‌دهد.

        TATAit=ACCit/ASSETit                                                        (11)

ACCit : اقلام تعهدی (شرکت i زمان t)؛ ASSETit : مجموع دارایی‌های (شرکت i زمان t)

احتمال بروز تقلب با افزایش اقلام تعهدی همراه است (بنیش، ۱۹۹۹)

LVGIit=(LTDit+CLit/ASSETit)/( LTDit-1+CLit/ASSETit-1)                        (12)

LVGIit: شاخص اهرم مالی؛ LTDit: جمع بدهی‌های بلند مدت (شرکت i زمان t)؛ CLit: جمع بدهی‌های جاری (شرکت i زمان t). LVGI>1  بیان کننده افزایش احتمال تقلب می باشد.(بنیش،۱۹۹۹)

AQ :کیفیت حسابرسی (رتبه بورس SEC و رتبه جامعه  ICPA)؛ CD: افشای مرکب (افشای اختیاری با استفاده از پرسشنامه بوتوسان و افشای اجباری بر اساس رتبه کیفیت افشا)؛ FT: مثلث تقلب (اظهار نظر موسسه حسابرسی در ارزیابی کنترلهای داخلی)؛ IA: حسابرسی داخلی؛ در صورت داشتن حسابرسی داخلی 1 و در غیر این صورت صفر؛ AC: کمیته حسابرسی؛ در صورت داشتن کمیته  حسابرسی 1 و در غیر این صورت صفر

7- تجزیه و تحلیل نتایج 

7-1- آمار توصیفی

به منظور بررسی و تجزیه و تحلیل اولیه داده‌ها، آماره‌های توصیفی متغیرهای مورد مطالعه محاسبه شده و در جدول 1 ارائه شده است. لازم به ذکر است که آماره‌های توصیفی به تفکیک هر یک از پرتفوی‌ها ارائه شده است.

جدول 1-  آماره‌هاي توصيفي متغيرهاي پژوهش

سطح پایین (غیر دستکاری کننده) - اقلام تعهدی اختیاری
بیشینه	کمینه							انحراف معیار	میانه	میانگین		متغیرها
27.5306	0.1038							3.0344	0.9957	1.6668		DSRI
14.8313	-14.1617							2.0028	0.9331	0.8283		GMI
11.1641	0.3336							0.7038	1.0023	1.0693		AQI
10.3562	0.0476							0.8699	1.1637	1.2907		SGI
7.4528	0.0079							0.9416	0.3488	0.6466		DEPI
21.6897	0.0670							2.2615	1.0568	1.4176		SGAI
1.1777	-1.2883							0.2012	0.0231	0.0356		TATA
1.9596	0.1042							0.2347	0.9997	1.0142		LVGI
سطح بالای (دستکاری کننده) - اقلام تعهدی اختیاری
بیشینه			کمینه				انحراف معیار		میانه		میانگین		متغیرها
156.8060			0.0380				9.9524		0.9735		1.9104		DSRI
120.9480			-23.5403				8.0824		0.9690		1.4921		GMI
1.4798			0.6124				0.0785		1.0022		1.0126		AQI
16.8360			0.1002				1.9869		1.1985		1.5312		SGI
12.9751			0.0078				1.2703		0.2715		0.5882		DEPI
18.4994			0.0364				1.5766		1.0079		1.2604		SGAI
1.4212			-2.4835				0.2598		0.0102		0.0226		TATA
2.5549			0.1308				0.2493		0.9944		1.0126		LVGI
سطح پایین (غیر دستکاری کننده) - مجموع اقلام تعهدی
بیشینه					کمینه		انحراف معیار		میانه	میانگین		متغیرها
95.7286					0.0000		6.6860		0.9889	1.9584		DSRI
120.9480					-437.6931		29.0383		0.9887	-0.3288		GMI
11.1641					0.0963		0.6946		1.0005	1.0647		AQI
31.1365					0.0000		2.7843		1.0635	1.5280		SGI
10.3485					0.0000		1.1704		0.2917	0.7185		DEPI
21.1222					0.0000		2.6796		1.0864	1.6127		SGAI
-0.0056					-2.4835		0.2161		-0.0952	-0.1486		TATA
1.9039					0.1042		0.2543		1.0395	1.0551		LVGI
سطح بالای (دستکاری کننده) - مجموع اقلام تعهدی
بیشینه					کمینه		انحراف معیار		میانه	میانگین		متغیرها
19.0526					0.0451		1.8931		1.0360	1.3778		DSRI
5.5849					-7.4609		0.7354		0.9428	0.9324		GMI
10.0143					0.6922		0.6388		1.0045	1.0761		AQI
11.1360					0.2626		0.8847		1.3368	1.4490		SGI
12.9751					0.0000		0.9135		0.2215	0.4192		DEPI
9.3224					0.1111		0.7373		0.9531	1.0748		SGAI
1.4212					0.0150		0.1833		0.1833	0.2354		TATA
8.0630					0.2925		0.4949		0.9784	1.0031		LVGI
سطح پایین (غیر دستکاری کننده) - هموارسازی سود عملیاتی
بیشینه					کمینه		انحراف معیار		میانه	میانگین		متغیرها
14.3262					0.0000		2.1543		0.9499	1.5404		DSRI
120.9480					-30.9434		8.4694		0.9223	1.3642		GMI
10.0143					0.0963		0.6018		1.0013	1.0481		AQI
18.3297					0.0000		2.3948		1.1163	1.5857		SGI
12.9751					0.0000		1.2570		0.3220	0.6440		DEPI
21.1222					0.0000		1.9860		1.0138	1.4094		SGAI
0.7233					-2.4835		0.2511		-0.0141	-0.0209		TATA
8.0630					0.1042		0.5120		1.0187	1.0448		LVGI
سطح بالای (دستکاری کننده) - هموارسازی سود عملیاتی
بیشینه					کمینه		انحراف معیار		میانه	میانگین		متغیرها
27.5306					0.0209		2.0084		0.9981	1.2926		DSRI
7.1309					-23.54		2.4107		0.9932	0.8003		GMI
11.1641					0.6922		0.6582		1.0015	1.0533		AQI
8.9500					0.4480		0.6152		1.1957	1.2812		SGI
6.4142					0.0000		0.9039		0.2965	0.6190		DEPI
18.4994					0.1762		1.6398		1.0196	1.2345		SGAI
0.6869					-1.1247		0.1756		0.0137	0.0276		TATA
2.5549					0.3356		0.2279		0.9964	1.0076		LVGI
سطح پایین (غیر دستکاری کننده) - هموارسازی سود خالص
بیشینه						کمینه	انحراف معیار		میانه	میانگین		متغیرها
23.2654						0.0380	0.0380		0.9813	1.4912		DSRI
120.9480						-30.9434	8.5290		0.9723	1.3212		GMI
10.0143						0.0963	0.6070		1.0013	1.0499		AQI
18.3297						0.0557	2.0716		1.1548	1.5357		SGI
3.5052						0.0000	0.6049		0.3015	0.4904		DEPI
21.6897						0.0364	2.0220		1.0003	1.3696		SGAI
0.7233						-2.4835	0.2581		-0.0335	-0.0332		TATA
8.0630						0.1042	0.5184		1.0274	1.0479		LVGI
سطح بالا (دستکاری کننده) - هموارسازی سود خالص
بیشینه		کمینه					انحراف معیار		میانه	میانگین		متغیرها
29.0847		0.0209					2.5667		1.0026	1.3605		DSRI
26.2736		-14.1617					2.8867		0.9892	1.1643		GMI
11.1641		0.6124					0.6683		1.0018	1.0546		AQI
4.4823		0.0586					0.4059		1.1835	1.2405		SGI
12.9751		0.0000					1.3571		0.3435	0.7502		DEPI
16.4506		0.3745					1.3832		1.0207	1.2051		SGAI
0.6509		-0.7217					0.1614		0.0232	0.0416		TATA
2.5549		0.2925					0.2149		0.9976	1.0054		LVGI
سطح پایین (غیر دستکاری کننده) - هموارسازی سود ناخالص
بیشینه				کمینه			انحراف معیار		میانه	میانگین		متغیرها
23.2654				0.0209			2.5774		0.9858	1.5924		DSRI
120.9480				-437.69			29.1652		0.9204	-0.7158		GMI
3.5175				0.3110			0.2421		1.0020	1.0227		AQI
31.1365				0.0476			2.7022		1.0802	1.5109		SGI
12.9751				0.0000			1.3007		0.3111	0.6763		DEPI
21.6897				0.0364			2.5820		1.0624	1.6477		SGAI
1.4212				-0.3483			0.1980		-0.0112	0.0210		TATA
1.8914				0.1308			0.2350		1.0302	1.0502		LVGI
سطح بالا (دستکاری کننده) - هموارسازی سود ناخالص
بیشینه		کمینه					انحراف معیار		میانه	میانگین		متغیرها
19.0526		0.0380					1.7435		0.9910	1.2970		DSRI
26.2736		-18.1679					2.9830		1.0110	1.1395		GMI
5.0891		0.0963					0.3065		1.0011	1.0242		AQI
15.8987		0.1016					1.4006		1.1970	1.3800		SGI
6.4142		0.0000					0.8020		0.2911	0.5473		DEPI
15.6016		0.0654					1.2610		0.9937	1.1425		SGAI
1.1777		-0.8888					0.1845		0.0069	0.0269		TATA
2.5549		0.1399					0.2264		0.9969	1.0177		LVGI

منبع: یافته های پژوهشگر

7-2- آمار استنباطی

بر اساس آزمون‌ ريشه واحد تلفیقی، چنانچه معناداري آماره آزمون کمتر از 05/0 باشد، متغيرهاي مستقل، وابسته و کنترلي پژوهش در طي دوره پژوهش در سطح پايا هستند.

 نتايج حاصل از بررسی پایایی متغیرهای پژوهش با استفاده از آزمون لوین، لین و چو در جدول شماره 2 ارائه شده است. همان‌طور كه ملاحظه مي‌شود، کليه متغيرها در دوره پژوهش پایا هستند. اين بدان معني است که ميانگين و واريانس متغيرها در طول زمان و کوواريانس متغيرها بين سال‌هاي مختلف ثابت بوده است. در نتيجه، شرکت‌هاي مورد بررسي تغييرات ساختاري نداشته و استفاده از اين متغيرها در مدل باعث به وجود آمدن رگرسيون کاذب نمي‌شود.

جدول 2- نتایج آزمون لوین، لین و چو

متغیر	آماره آزمون	­معناداری
اقلام تعهدی	19699/5-	0000/0
شاخص کیفیت دارایی	72757/8-	0000/0
افشای مرکب	8262/33-	0000/0
شاخص هزینه استهلاک	5035/57-	0000/0
شاخص مطالبات به فروش	9252/23-	0000/0
شاخص حاشیه سود ناخالص	2337/11-	0000/0
شاخص اهرم مالی	0662/11-	0000/0
شاخص هزینه‌های اداری، عمومی و فروش	6103/10-	0000/0
شاخص رشد فروش	6603/7-	0000/0
شاخص اقلام تعهدی به دارایی‌ها	406/14-	0000/0

منبع: یافته های پژوهشگر

آزمون فرضیه پژوهش

 

جهت آزمون فرضیه پژوهش، مدل توسعه‌یافته پژوهش حاضر در دو سطح پایین دستکاری‌کننده سود و سطح بالای دستکاری‌کننده سود شرکت‌ها در پنج دسته پرتفوی (مجموع اقلام تعهدی، اقلام تعهدی اختیاری، هموارسازی سود عملیاتی، سود خالص و پرتفوی سود ناخالص) با استفاده از عوامل کیفیت حسابرسی(بر مبنای گرید بورس و جامعه حسابداران رسمی ایران)، مثلث تقلب (فرصت تقلب)، کیفیت گزارشگری (افشای اختیاری و افشای اجباری)، حسابرسی داخلی و کمیته حسابرسی مورد بررسی و آزمون قرار گرفته و میزان قدرت هر یک از مدل‌های تمایزی و لاجیت با یکدیگر مقایسه می‌گردد. در مرحله بعد، با استفاده از ضرایب متغیرهای معنادار، میزان دقت و خطای هر رویکرد احصا شده و مدل مناسب برای پیش‌بینی برمبنای هر کدام از پنج دسته پرتفوی فوق‌الذکر معرفی می‌شود.

جدول 3-  الگوی برآورد مدل توسعه یافته‌پژوهش
متغيرها	ضرايب	خطاي استاندارد		آماره t	معناداري
DSRI	-1065/086	738/3691		-1/4424	0/1495
DSTA	36119/09	12762/86		2/83	0/0048
TACATA	-252551/6	31557/55		-8/0028	0/0000
GITA	632151/8	58650/52		10/7782	0/0000
DPI	-20863/47	7244/186		-2/88	0/0041
DSTDTA	-81649/27	77858/75		-1/0486	0/2946
DREVDRECTA	-7/5e+09	2.63e+09		-2.8873	0/0040
AQ	-14746/07	6374/820		-2/3131	0/021
CD	-198/5146	73/5246		-2/6999	0/0071
FT	-32699/76	6396/431		-5/1121	0/0000
IA	-84177/31	33404/1		-2/5199	0/0119
AC	-44388	34200/12		-1/2978	0/1947
مقدار ثابت	127081/3	33757/92		3/7644	0/0002
آمارهF: 25/53092			معناداري آماره F: 0/0000
ضريب تعيين: 2722/0	ضريب تعيين تعديل‌شده: 2615/0			دوربين- واتسون: 7885/1

منبع: یافته های پژوهشگر

جدول شماره 3 متغیرهای با ضریب معنادار و غیرمعنادار آماری را در مدل رگرسیون داده‌های ترکیبی نشان می‌دهد. همانطور که ملاحظه می‌شود، مقدار آماره F و سطح معناداری مربوط به این آماره، بیانگر معنادار بودن کلی مدل رگرسیون است. نتايج حاصل از بررسي خودهمبستگي جملات خطا با استفاده از آماره دوربين- واتسون نيز با توجه به اين‌كه آماره دوربين- واتسون بايد بين 5/1 و 5/2 باشد و آماره بدست آمده در اين دامنه قرار دارد، بيانگر نبود خطاهاي خودهمبستگي مدل است. در اين مدل، ضريب تعيين برابر با 2722/0 است. يعني، تقريباً 27% از تغييرات متغير وابسته به‌وسیله متغيرهاي مستقل و کنترلي قابل توضيح است.

با توجه به نتايج حاصل از بررسي ضرايب متغيرها که در جدول شماره 3 ملاحظه مي‌شود، مقدار معناداري آماره t (با اطمینان 95/0) مربوط به متغيرهای مستقل بيانگر اين است که از پنج متغیر اساسی اضافه شده به مدل توسعه یافته، یک متغیر رابطه معنادار آماری با احتمال وقوع تقلب نداشته است. به‌عبارت دیگر، بین وجود کمیته حسابرسی در شرکت و احتمال وقوع تقلب رابطه معنادار آماری وجود ندارد اما بین کیفیت حسابرسی،حسابرسی داخلی، افشای مرکب و مثلث تقلب با احتمال وقوع تقلب رابطه منفی آماری وجود دارد. در ادامه بر اساس متغیرهای معنادار با استفاده از دو رویکرد لاجیت و تمایزی به تخمین مدل توسعه یافته پرداخته و در نهایت به بررسی و مقایسه دقت مدل‌های توسعه یافته با یکدیگر پرداخته می‌شود.

جدول 4-  الگوی برآورد مدل توسعه یافته با رویکرد لاجیت
متغيرها	ضریب لجستیک	خطاي استاندارد		آماره والد	معناداري	نمایی ضریب
DSTA	34/0	195/0		047/3	048/0	405/1
TACATA	475/0-	391/0		476/1	022/0	622/0
GITA	023/1	497/0		24/4	039/0	781/2
DPI	004/0-	082/0		002/0	016/0	996/0
DREVDRECTA	001/0-	001/0		3/7	007/0	999/0
AQ	376/0-	086/0		187/19	000/0	687/0
CD	129/0-	355/0		132/0	016/0	879/0
FT	276/0-	081/0		649/11	001/0	759/0
IA	387/0-	163/0		631/5	018/0	679/0
مقدار ثابت	861/0	407/0		477/4	034/0	366/2
آماره-2LL: 212/108
ضريب تعيين کاکس و اسنل: 471/0			ضريب تعيين نگلکرک: 535/0

منبع: یافته های پژوهشگر

با توجه به جدول بالا، ضریب تعیین کاکس و اسنل، 471/0 و ضریب تعیین نگلکرک برابر با 535/0 به دست آمده است. حداقل ضریب کاکس و اسنل صفر است که بدان معناست که متغیرهای مستقل هیچ نقشی بر متغیر وابسته (نسبت احتمالات آن) ندارند و مدل رگرسیون لجستیک به هیچ وجه برازندگی ندارد. در عوض هر چه نقش متغیرهای مستقل بر نسبت احتمالات متغیر وابسته بیشتر باشد و به یک نزدیکتر باشد مدل رگرسیون تطابق بیشتری با داده‌ها دارد و برازندگی آن بیشتر است. در جایی که مدل رگرسیون تطابق کاملی با داده‌ها دارد و برازندگی آن کامل است مقدار ضریب کاکس و اسنل به حداکثر خود می‌رسد که کمتر از یک در می‌آید اما حد معینی ندارد. از این رو برای رفع این نقص ضریب نگلکرک ارائه شده است. ضریب نگلکرک شاخص دیگر برازندگی مدل لجستیک است که معادل نسبت ضریب کاکس و اسنل به حداکثر ضریب تعیین کاکس و اسنل است. دامنه ضریب نگلکرک صفر تا یک است و تفسیر آن هم مانند تفسیر ضریب کاکس و اسنل است. علاوه بر این، منفی دو برابر لگاریتم تابع درستنمایی مبین برازندگی مدل لجستیک است. با بیشتر شدن مقدار این معیار، برازندگی مدل لجستیک افزایش می‌یابد. میزان این معیارها با توجه به جدول بالا نشان‌دهنده تطابق خوب مدل با داده‌هاست.

جدول ذیل نتایج تخمین مدل توسعه یافته پژوهش حاضر را با استفاده از رویکرد تمایزی نشان می‌دهد.

جدول 5-  الگوی برآورد مدل توسعه یافته با رویکرد تمایزی
متغيرها	ضرايب	ویلک لامبدا			آماره F	معناداري
DSTA	230/0-	998/.			415/1	035/0
TACATA	174/0	997/0			147/2	043/0
GITA	274/0-	992/0			350/6	012/0
DPI	009/0	998/0			284/1	026/0
DREVDRECTA	406/0	995/0			040/4	045/0
AQ	586/0-	969/0			967/26	000/0
CD	034/0-	999/0			629/0	043/0
FT	45/0-	981/0			293/16	000/0
IA	326/0-	984/0			641/13	000/0
باکس ام: 628/940				ضریب تعیین: 619/0
ضريب تعيين 1: 594/0			ضريب تعيين 2: 644/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

آماره ویلک لامبدا، یک آماره چندگانه است که معناداری ضریب همبستگی کانونی را نشان می‌دهد. همچنین، ضرایب استاندارد شده رگرسیونی برای هر کمیت در تابع کانونی در جدول بالا ارائه شده است. همچنین، آزمون برابری ماتریس‌های کوواریانس با استفاده از معیار باکس ام، انجام شده است. در ادامه این بخش از پژوهش، به مقایسه مدل‌های توسعه یافته با رویکرد لاجیت و تمایزی در پنج دسته پرتفوی مجموع اقلام تعهدی، پرتفوی اقلام تعهدی اختیاری، پرتفوی هموارسازی سود عملیاتی، پرتفوی هموارسازی سود خالص و پرتفوی هموارسازی سود ناخالص و در دو سطح دستکاری‌کننده سود و غیر دستکاری کننده سود مورد بررسی قرار گرفته است.

جدول 6-  مقایسه دقت و خطای مدل توسعه یافته با رویکرد لاجیت و تمایزی
مدل لاجیت
خطای کل	دقت کل	سطح بالا (دستکاری کننده)		تعداد	سطح پایین (غیر دستکاری کننده)		تعداد	ردیف
		خطا	دقت		خطا	دقت
21%	79%	69	181	250	36	214	250	1
40.2%	59.8%	118	132	250	83	167	250	2
41.1%	58.9%	142	106	248	64	186	248	3
42.1%	57.9%	150	91	241	53	188	241	4
40.8%	59.2%	152	93	245	48	197	245	5
مدل تمایزی
خطای کل	دقت کل	سطح بالا (دستکاری کننده)		تعداد	سطح پایین (غیر دستکاری کننده)		تعداد	ردیف
		خطا	دقت		خطا	دقت
24.6%	75.4%	78	172	250	45	205	250	1
48.6%	51.4%	155	95	250	88	162	250	2
43.1%	56.9%	156	92	248	58	190	248	3
39.4%	60.6%	141	100	241	49	192	241	4
44.9%	55.1%	156	89	245	64	181	245	5

منبع: یافته‌های پژوهشگر

با توجه به جدول ارائه شده در فوق، دقت کلی مدل توسعه یافته با رویکرد لاجیت در پرتفوی مجموع اقلام تعهدی، اقلام تعهدی اختیاری، هموارسازی سود عملیاتی و ناخالص بیشتر از مدل توسعه یافته با رویکرد تمایزی است. در پرتفوی سود خالص، دقت مدل توسعه یافته با رویکرد تمایزی بیشتر از مدل توسعه یافته با رویکرد لاجیت می‌باشد. به نظر می‌رسد مدل توسعه یافته با رویکرد لاجیت در فضای اقتصادی حاکم بر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، عملکرد نسبتاً قوی‌تری نسبت به سایر مدل‌ها دارد.

نتایج کارایی هر دو مدل توسعه یافته را به‌صورت خلاصه می‌توان به شرح جدول ذیل دسته‌بندی نمود.

جدول 7-  مقایسه کارایی هریک از مدل‌ها نسبت به پرتفوی‌های چهارگانه

پرتفوی      مدل	مجموع اقلام تعهدی		اقلام تعهدی اختیاری		سود عملیاتی		سود خالص		سود ناخالص
	دقت کلی	خطای کلی	دقت کلی	خطای کلی	دقت کلی	خطای کلی	دقت کلی	خطای کلی	دقت کلی	خطای کلی
توسعه یافته با رویکرد لاجیت	79%	21%	59.8%	40.2%	58.9%	41.1%	57.9%	42.1%	59.2%	40.8%
توسعه یافته با رویکرد تمایزی	75.4%	24.6%	51.4%	48.6%	56.9%	43.1%	60.6%	39.4%	55.1%	44.9%

منبع: یافته‌های پژوهشگر

8- بحث و نتیجه‌گیری

صورت‌های مالی متقلبانه به عنوان تقلب مدیریت شناخته می‌شود و نوعی تقلب است که با گمراه‌سازی صورت‌های مالی بر سهامداران و سایر ذی‌نفعان تأثیر منفی می‌گذارد (الیوت و ویلینگهام ، 1980). طبق گفته یو، ژانگ و ژنگ(2015) تقلب مدیریت، نوعی ظهور کلاسیک مسائل نمایندگی و حاکمیت شرکتی ضعیف است (یو، ژانگ و ژنگ، 2015). مسائل نمایندگی مدیر- مالک زمانی به وجود می‌آید که مالکان به مدیران اختیار بدهند که از طرف آن‌ها فعالیت کنند (راس، 1973) و معمولاً به علت ناهمسو بودن منافع و عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و مالکان اتفاق می‌افتد (جنسن و مکینگ ، 1976). طبق گفته جنسن و مکلینگ (1976)، اگر هر دو طرف منافع یکسانی داشته باشند، می‌توان مسائل نمایندگی را رفع کرد. با وجود این، اگر مدیران و مالکان گروه‌های کاملاً متفاوت باشند، منافع آن‌ها ممکن است همسو نشود. در این صورت، این احتمال نیز وجود دارد که مدیران با هزینه مالکان به حداکثرسازی ثروت خود بپردازند.

  توسعه الگویی که از طریق آن به پیش‌بینی احتمال وقوع تقلب پرداخت، امکان ارزیابی بهتری از عملکرد شرکت‌ها فراهم می‌آورد. دراین پژوهش برای نخستین بار در ایران به بررسی تأثیر مؤلفه های جدیدی به عنوان شاخص‌های کیفیت گزارشگری مالی و کیفیت حسابرسی شامل مداخله دادن افشای تجمیع شده (افشای اجباری و داوطلبانه)، گرید موسسات حسابرسی منتشره توسط سازمان بورس و اوراق بهادار و جامعه حسابداران رسمی، نقش افشاگران تقلب (کمیته حسابرسی و واحد حسابرسی داخلی) و نهایتأ نقش اجرای آزمون های کنترل داخلی توسط حسابرسان مستقل با تکیه بر ارزیابی و اظهار نظر حسابرس و بازرس قانونی شرکت در راستای پوشش ضلع فرصت تقلب از مثلث تقلب، پیش‌بینی احتمال وقوع تقلب و ارائه الگویی در این زمینه انجام گرفت. در این پژوهش، به ارائه مدل توسعه یافته پیش بینی تقلب با تلفیق و تمرکز بر مؤلفه‌های گزارشگری مالی و کیفیت حسابرسی با دو رویکرد لاجیت و تمایزی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شد. بر اساس یافته‌های حاصل از آزمون فرضیه این پژوهش، به نظر می‌رسد مدل توسعه یافته با رویکرد لاجیت در فضای اقتصادی حاکم بر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، عملکرد نسبتاً قوی‌تری نسبت به مدل تمایزی دارد. نتایج این پژوهش نشان داد که می‌توان با اضافه نمودن متغیرهایی از جمله کیفیت حسابرسی، افشای داوطلبانه، ارزیابی کنترل‌های داخلی توسط مؤسسه حسابرسی و حسابرسی داخلی و نیز استفاده از رویکرد لاجیت، دقت کلی مدل بنیش را در احتمال وقوع تقلب به میزان محسوسی بالاتر برد.

میزان دقت با استفاده از مدل‌های توسعه یافته در پژوهش حاضر به مراتب بالاتر از دقت مدل‌های سنتی بوده و در نظر گرفتن متغیرهایی مانند مثلث تقلب، کیفیت افشا و حسابرسی داخلی به میزان زیادی کارایی مدل‌ها را بهبود بخشید. همچنین، این مدل‌های بسط یافته بر اساس مدل بنیش توانستند: الف) بر اساس پرتفوی مجموع اقلام تعهدی، دقت پیش‌بینی 79 درصد، ب) بر اساس پرتفوی اقلام تعهدی اختیاری، دقت پیش‌بینی 59.8 درصد؛ ج) بر اساس پرتفوی هموارسازی سودعملیاتی، دقت پیش‌بینی 58.9 درصد، د) بر اساس پرتفوی هموارسازی سود خالص، دقت پیش‌بینی 60.6 درصد و ه‍) بر اساس پرتفوی هموارسازی سود ناخالص، دقت پیش‌بینی 59.2 درصد را حاصل نماید.

نتایج حاصل از بررسی فرضیه این پژوهش نشان می‌دهد که اولاً متغیرهایی مانند کیفیت حسابرسی، افشای اختیاری، امتیاز کسب شده در آزمون کنترل‌ها توسط موسسه حسابرسی و حسابرسی داخلی از مهمترین عوامل مؤثر بر الگوی پیش‌بینی احتمال وقوع تقلب هستند و ثانیاً مدل بنیش و سایر مدل‌های تعدیل شده آن بایستی متناسب با اوضاع و محیط حاکم بر چرخه اقتصادی غالب بازار کشور مورد بررسی و بازنگری قرار گرفته و ضرایب و متغیرهای اثرگذار در توسعه چنین الگویی لحاظ گردند. مدل‌های توسعه یافته در پژوهش حاضر می‌تواند نشانه‌هایی از تحریف بالقوه را به سرمایه‌گذاران نشان دهد و در مرحله بعد به شناسایی ریشه تحریفات شناسایی شده پرداخت که می‌تواند ناشی از عملکرد شرکت و یا مدیریت سود توسط مدیران اجرایی شرکت باشد. نتایج این پژوهش با یافته‌های بنیش (1999)، اسپاتیس (2002)، اعتمادی و زلقی (1392)، صفرزاده (1389) و کردستانی و تاتلی (1395) مطابقت دارد.

الگوهای توسعه یافته ارائه شده در پژوهش حاضر، امکان ارزیابی بهتری از عملکرد شرکت‌ها فراهم نموده و به تکمیل الگوهای پیش‌بینی و کشف تقلب در این حوزه کمک می‌کند. از آنجا که بر اساس پژوهش حاضر، ساز و کار نهاد ناظر در خصوص افشای رتبه کیفیت افشای ناشران بورسی با توجه به نتایج آماری قدرت توضیح‌دهندگی معناداری در خصوص شناسایی شرکت‌های دستکاری‌کننده سود داشته است، ادامه ارائه چنین مؤلفه‌هایی از سوی دستگاه‌های نظارتی و بالادستی می‌تواند منجر به افزایش قابلیت اتکای اطلاعات و ایجاد اعتماد عمومی به بورس اوراق بهادار تهران باشد. وجود ساز و کارهای راهبری شرکتی از جمله حسابرسی داخلی و ارتقای کنترل‌های داخلی ارتباط معنادری با سطوح دستکاری سود داشته و ضرورت توجه بیش از پیش ارکان راهبری به تقویت مؤلفه‌های مذکور را طلب می‌نماید.

با توجه به سطح دقت کل پرتفوی اقلام تعهدی اختیاری که بیشترین میزان دقت را نسبت به سایر پرتفوی‌ها در تمیز شرکت‌های دستکاری‌کننده از غیردستکاری‌کننده دارد، به حسابرسان (مستقل و داخلی) و سایر نهادهای ناظر و ذینفعان پیشنهاد می‌گردد که بررسی اقلام تعهدی اختیاری را به دلیل بیشترین سهم از دقت مدل ارائه شده در پژوهش حاضر، در اولویت رسیدگی‌های خود قرار دهند.

9- پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آتی

به منظور انجام پژوهش‌های آتی در ارتباط با این پژوهش، موضوعات زیر پیشنهاد می‌شود:

1.استفاده از سایر متغیرهای بالقوه مؤثر مانند کیفیت اطلاعات مالی، اندازه هیأت مدیره، ویژگی‌های کمیته حسابرسی، حسابرس مستقل و غیره.

2.انجام این پژوهش با دیگر معیارهای دسته‌بندی پرتفوی.

3.بررسی مقایسه‌ای موضوع پژوهش، در نمونه‌های تفکیک شده بر اساس نوع صنعت.

4.بررسی مقایسه‌ای موضوع پژوهش، در نمونه‌های تفکیک شده بر اساس اندازه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به دو گروه کوچک و بزرگ.

5.انجام پژوهش حاضر با استفاده از متغیرهای کنترلی دیگر مانند نوع صنعت، سابقه شرکت و غیره.

منابع

بشیری منش، نازنین، رحمانی، علی (1395). تدوین الگوی افشای اختیاری: ابزاری برای حسابداری مدیریت. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 5(19), 27-46.

بنی مهد، بهمن، عربی، مهدی، حسن پور، شیوا، بزرگمهریان، شاهرخ. (1397). مروری بر معیارهای اندازه گیری کیفیت حسابرسی: کاربردها و نقاط ضعف و قوت. حسابداری و منافع اجتماعی, 8(4), 33-63.

پورحیدری، امید و بذرافشان، سعید (1391). بررسی سودمندی استفاده از چک لیست راهنمای کشف تقلب در ارزیابی خطر تقلب مدیریت؛ پژوهش‌های تجربی حسابداری. سال اول، شماره3، ص69-86.

ثقفی، علی و مصطفی عرب مازار یزدی (1389). "کیفیت گزارشگری و ناکارایی سرمایه گذاری". مجله پژوهش‌های حسابداری مالی، شماره چهارم، صص 20-1.

جهانشاد آزیتا و سرداری زاده سپیده(1393) ؛رابطه معیار مالی ( اختلافرشد درآمد) و معیار غیرمالی(رشدتعدادکارکنان) با گزارشگری مالی متقلبانه؛پژوهش حسابداری؛ شماره 13

حجازي، رضوان؛ رحماني، علي و زهرا مظفري (1389). "بررسي اثر مقررات افشاء اطلاعات بر كيفيت اطلاعات منتشره در شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره 10، ص‌ص 36-23.

حساس یگانه، یحیی و توکل نیا، اسماعیل. (1400). بررسی ارتباط کیفیت گزارشگری مالی و سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ثابت و نقش تعدیلی فرصت‌های رشد، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 13(49)، 97-118.

خواجوی شکراله، احمدی فارسانی فرشید. بررسی تاثیر مدیریت حسابرسی بر توانایی کشف مدیریت سود توسط حسابرسان.دانش حسابرسی. ۱۳۹۹; ۲۰ (۷۸) :۳۲۱-۳۰۴

داداش ناصر، خواجوی شکراله، سروش یار افسانه. تاثیر ثبات مدیران و ثبات سهامداران نهادی بر احتمال وقوع تقلب، با به کارگیری رویکردهای مختلف محاسبه تقلب. دانش حسابرسی. ۱۴۰۰; ۲۱ (۸۴) :۵۵-۲۸

رمضانی, حسین رضا, آذین فر, کاوه, غلام نیا روشن, حمیدرضا, فلاح, رضا. (1401). نقش فرهنگ اسلامی و تجربه حسابرس در رابطه بین انصاف متقابل و کیفیت حسابرسی در شرایط محیطی ایران. قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری و حسابرسی, 1(2), 143-163.

شمس, امیر. (1401). نقش شک سازمانی در رابطه ریسک کشف تقلب و شک و تردید حرفهای حسابرس. قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری و حسابرسی, 1(2), 99-116.

صفرزاده،محمدحسین (1389)، توانایی نسبتهای مالی در کشف تقلب در گزارشگری مالی، فصلنامه دانش حسابداری، شماره اول، صفحه137تا163.

فرج زاده دهکردی، حسن؛ لیل، آقایی(1394)، مجله مطالعات تجربی حسابداری مالی، شماره45) صفحه-از97تا114

کردستان, غلامرضا, جعفری سوق, سیده آمنه. (1401). عملکرد شرکتهای همتا و مدیریت سود: تأثیر فشار بازار سرمایه. قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری و حسابرسی, 1(3), 71-99.

کردستانی، غلامرضا، تاتلی، رشید. (1395). پیش‎بینی دستکاری سود: توسعۀ یک مدل. بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 23(1)، 73-96.

کریمی، زهرا، یعقوب نژاد، احمد، صمدی لرگانی، محمود، پورعلی لاکلایه، محمدرضا. (1400). ارزیابی تاثیر سوگیری‌های روانشناختی فردی و ابعاد شخصیتی حسابرسان بر کیفیت حسابرسی. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی. 13 (52)، 23-52.

کمیته تدوین استانداردهای حسابرسی. (1384). استاندارد حسابرسی 240. مسئوليت حسابرس در ارتباط با تقلب و اشتباه، بند 4.

محمدحسین ستایش، مصطفی کاظم نژاد، امیر سروستانی، (۱۳۹۲). بررسی تاثیر کیفیت افشا بر عملکرد جاری و آتی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه بررسی های حسابداری و حسابرسی، ۱۹(۶۹)، ۱-۲۰.

مشایخی، بیتا (برگرداننده) (1389). "شفافیت، اطلاعات حسابداری مالی و سامانه راهبری شرکتی".مجله حسابدار، سال 24، شماره 217، ص‌ص 81-74.

نمازی، محمد؛ فهیمه، ابراهیمی(1395)، مجله مطالعات تجربی حسابداری مالی،شماره49، صفحه-از1تا28

هاشمی بهرمان, مریم و پورزمانی, زهرا. (1399). تأثیر سبک‌های تصمیم‌گیری بر گزارشگری مالی متقلبانه (رویکرد مدل یابی ساختاری). پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی, 12(47)، 77-92.

References

Albrechet, ch and et al, (2015). The role of power in financial statement fraud schemes, journal of business ethics, 131,4,803-813.

Association of Certified Fraud Examiners. (2010). Report to the Nations on Occupational Fraud and Abuse. Austin, TX: ACFE.

Beneish, M. D. (1999). The Detection of Earnings Manipulation. Financial Analysts Journal, 55 (5): 24-36.

Bonner, S.E., Palmrose, Z.V. and Young, S.M. (1998) , ``Fraud type and auditor litigation. An analysis of SEC accounting and auditing enforcement releases’’, The Accounting Review, Vol. 73 No. 4, pp. 503-32.

Boumediene; Salem Lotfi (2014). Detection and Prediction of Managerial Fraud in The Financial Statements of Tunisian Banks, Accounting & Taxation, 6(2), 1-10.

Davidson, R. A., & Neu, D. (1993). A note on the association between audit firm size and audit quality. Contemporary Accounting Research, 9(2), 479-488.

DeAngelo, L., (1981). Auditor independence, “low-balling” and disclosure regulation. Journal of Accounting and Economics , 3, 113 -127.

Efstathios.kirkos, Charalambos Spathis, Yannis Manolopoulos. (2007), Data Mining for the detection of fraudulent financial statements, Expert Systems with Applications.32, pp.995-1003

Kaufman, D. and A. Bellve (2005). “Transparenting Transparencey, Initial Empirics and Policy Applications”. http://ssrn. com/abstract=808664.

Lin, Y. S.; Haung, Y. F.; and C. H. Tsang (2007). “The Relationship between Information Transparency and in Formativeness of Accounting Earnings”. The Journal of Applied Business Research, Vol. 23, No. 3, pp. 23-32.

Nagar, V.; Nanda, D.; and P. Wysocki (2003). “Discretionary Disclosure and Stock - based Incentive”. Journal of Accounting and Economics, Vol. 34, No. 3, pp. 283-309.

Palmrose, Z. V. (1988). 1987 Competitive Manuscript Co-Winner: An analysis of auditor litigation and audit service quality. Accounting review, 55-73.

Pananen, M. and H. Lin (2009). “The Development of Accounting Quality of IAS an IFRS Over Time: The Case of Germany”. Journal of International Accounting Research, Vol. 8, No. 1, pp. 31-55.

Penman, S. H. (2003). “Financial Statement Analysis and Security Valuation”. Mc Graw Hil,l pp. 601-605.

Reisch, John T. (2000). Ideas for Future Research on Audit Quality, Auditing Section-American Accounting Association, 24, 1.

Sponholtz, C. (2008). “The Information Content of Earning Announcements in Denmark”. The International Journal of Managerial Finance, Vol. 4, No. 1, pp. 4-36.

Tangod; Kk; Kulkarni; Gh (2015). Detection of financial statement fraud using data mining technique and performance analysis, International Journal of Advanced Research in Computer and Communication

U.S. Department of Justice. (2004). Second Year Report to the President: Corporate Fraud Task Forceo. www.usdoj.gov/dag/cftf/2nd_yr_ fraud_report.pdf

Varghese, R. (2011). Voluntary annual report disclosures of manufacturing companies in India and their linkages with organizational demographics. South Asian Journal of Management, 18(4), 23-43.

Xu-dong Ji, Wei Lu, Wen Qu, (2017). Voluntary Disclosure of Internal Control Weakness and Earnings Quality: Evidence From China, The International Journal of Accounting, Volume 52, Issue 1, Pages 27-44.

 

 

 

The Power of Financial Reporting Quality and Audit Quality in Optimizing Fraud Detection Models

 

 

 

Abstract        

The purpose of this research is to compare the logit and multiple discriminate analysis models of fraud detection by combining and focusing on the components of financial reporting and audit quality. In this study, profit manipulation with 5 indicators has been used to detect fraud and determine fraudulent and non-fraudulent companies: a) cumulative accruals, b) discretionary accruals, c) smoothing operating profit, d) net profit and e) gross profit . Eckel index (1988) was used to measure profit smoothing levels. The statistical population of the study consists of all companies listed in the Tehran Stock Exchange. In this study, the four factors of financial reporting quality are audit quality, fraud triangle and finally the role of fraud whistleblowers based on corporate governance index used to predict the likelihood of fraud, resulting to develop a fraud detection models based on logit and multiple discriminate analysis approach. Findings from a survey of 104 companies in the period 2010 to 2020, indicate that: a) Using variables such as audit quality, disclosure quality, fraud triangle and internal auditing can lead to increase the accuracy of the initial model of Benish, and b) The accuracy of the logit model is higher than the multiple discriminate analysis in cumulative accruals, discretionary accruals, smoothing operating profit and gross profit portfolios and it works more efficiently in distinguishing fraudulent and non-fraudulent companies.

 

 

 

Keywords: Fraud Detection, Logit Approach, Multiple Discriminate Analysis Approach.

 

19

 

---

[1] . Association of Certified Fraud Examiners (ACFE)

[2] . Occupational Fraud and Abuse

[3] . Corporate Fraud

[4] . U.S. Department of Justice

[5] . Late Trading

[6] Kaufman

[7]  Bellve

[8]  Lin et al.

[9] Sponholtz        

[10] Pananen

[11] Penman

[12] Nagar et al.

[13] Multidimensional Latent Construct

[14] Palmrose

[15] Davidson& Neu

---