Investigating the effect of different toxin binders on growth performance, enzyme activity and intestinal morphology of broilers fed diets contaminated with aflatoxin B1

Subject Areas : Journal of Animal Biology

Akbar Dolatkhah Siamazgy ¹ , Hossein Mansoori Yarahmadi ^{2 *} , Houshang Lotfollahian ³ , Jafar Fakhraie ⁴ , ُSeyed Abdollah Hosseini ⁵

1 - Department of Animal Science, Ar.C., Islamic Azad University, Arak, Iran
2 - Department of Animal Science, Ar.C., Islamic Azad University, Arak, Iran
3 - Animal Science Research Institute of Iran, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREO), Karaj, Alborz, Iran
4 - Department of Animal Science, Ar.C., Islamic Azad University, Arak, Iran
5 - Animal Science Research Institute of Iran, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREO), Karaj, Alborz, Iran

Received: 2025-04-03 Accepted : 2025-07-30 Published : 2025-08-12

Keywords: aflatoxin B1, broiler, toxin binder, performance,

Abstract :

The present experiment was conducted with the aim of the effect of different toxin binders on growth performance, blood parameters and intestinal histology of broiler chickens fed diets contaminated with aflatoxin B1. To carry out 350 one-day-old male broiler chickens of Cobb 500 strain in a completely randomized design with 7 treatments and 5 replications (each replication containing 10 chickens) was allocated. Experimental treatments include 1) negative control (without aflatoxin), 2) positive control (containing aflatoxin), 3) positive control + ARSI1 binder toxin, 4) positive control + ARSI2 binder toxin, 5) positive control + STB1 binder toxin, 6) control positive + toxin binder STB2 and 7) positive control + toxin binder Mycofix. The growth performance, survival percentage and production index in the positive control had a significant decrease compared to the negative control (P<0.05) and the addition of toxin binders had no significant effect on reducing the negative effects of aflatoxin (P>0.05). The concentration of liver enzymes in diets containing toxin binders had a significant decrease compared to the positive control (P<0.05). Addition of toxin binders could significantly increase the area of ​​ileum villi compared to the positive control (P<0.05). Overall, the results showed that toxin binders containing medicinal plants, especially ARSI1 and ARSI2, were more effective than other toxin binders used in reducing the effects of aflatoxin B1.

References:

[1] Poorghasemi M, Chamani M, Mirhosseini SZ, Saravy A, Sadeghi AA, Seidavi A, et al. Effects of Different Lipid Sources with or without a Probiotic on Gastrointestinal Tract, Immune System and Blood Parameters of Chickens: An Animal Model. Lipids. 2024; 59(5), 113-122.
[2] Bayankaram PP, Sellamuthu PS. Antifungal and Antiaflatoxigenic Effect of Probiotics Against Aspergillus flavus and Aspergillus parasiticus. Toxin. Rev. 2016; 35: 10-15.
[3] Asadi B, Fakhraei J, Hosseini A, Mansoori Yarahamdi H, Aghashahi A. Dietary Inclusion of Commercial Toxin Binders and Probiotics Alleviate Adverse Effects of Aflatoxin on Growth Performance, Immune Responses, and Blood Biochemical Parameters of Broiler Chicks. Europ. Poult. Sci. 2018; 82(10): 23-33.
[4] Eralsan G, Essz D, Akdogan M, Sahindokuyucu F, Altrintas L. The Effects of Aflatoxin and Sodium Bentonite and Alone on some Blood Electrolyte Levels in Broiler Chickens. Turk. Vet. Hayv. Derg. 2005; 29: 601-605.
[5] Langrová I, Chodová D, Tůmová T, Horáková B, Krejčířová R, Šašková M. Assessment of Low Doses of Eimeria tenella Sporulated Oocysts on the Biochemical Parameters and Intestinal Microflora of Chickens. Turkish J. Vet. Anim. Sci. 2019; 43(1): 76-81.

[6] Abbasi F, Liu J, Zhang H, Shen X, Luo X. Effects of Feeding Corn Naturally Contaminated with Aflatoxin on Growth Performance, Apparent Ileal Digestibility, Serum Hormones Levels and Gene Expression of Na+, K+-ATPase in Ducklings. Asian-Austr. J. Anim. Sci. 2018; 31: 91-97.
[7] Ledoux GE, Rottinghaus AJ, Bermudez Chen YC. Efficacy of Turmeric (Curcuma longa), Containing a Known Level of Curcumin, and a Hydrated Sodiumcalcium Aluminosilicate to Ameliorate the Adverse Effects of Aflatoxinin Broiler Chicks. Poult. Sci. 2008; 87: 1125–1130.
[8] Mohseni Soltani D, Aghdam Shahryar H, Hosseini SA, Ebrahimnezhad Y, Aghashahi A. Effects of Dietary Inclusion of Commercial Toxin Binders and Prebiotics on Performance and Immune Responses of Broiler Chicks Fed Aflatoxin-Contaminated Diets. S African J. Anim. Sci. 2019; 1: 10-19.
[9] Mahmood S, Younus M, Aslam A, Anjum AA. Toxicological Effects of Aflatoxin b1 on Growth Performance, Humoral Immune Response and Blood Profile of Japanese quail. J. Anim. Plant. Sci. 2017; 27: 833-840.
[10] Agboola AF, Omidiwura BRO, Odu O, Odupitan FT, Iyayi EA. Effect of Probiotic and Toxin Binder on Performance, Intestinal Microbiota and Gut Morphology in Broiler Chickens. J. Anim. Sci. Adv. 2015; 5(7): 1369-1379.
[11] Kemal C, muzaffer D, Turker S. Reduction of Toxic Effects of Aflatoxin B1 by using Baker yeast (Sacharomyces cerevisiae) in Growing Broiler Chicken Diets. R. Bras . Zootec. 2003; 32(3): 1-9.
[12] Liu CM, Sun YZ, Sun JM, Ma JQ, Cheng C. Protective Role of Quercetin Against Lead-Induced Inflammatory Response in Rat Kidney Throught the ROS-Mediated MAPKs and NF-KB Pathway. Bioch. Biophys. Acta (BBA)-General Subjec. 2012; 1820(10): 1693-1703.
[13] Gowda NKS, Ledoux DR, Rottinghaus GE, Bermudez AJ, Chen YC. Efficacy of Turmeric (Curcuma longa), Containing a Known Level of Curcumin, and a Hydrated Sodium Calcium Aluminosilicate to Ameliorate the Adverse Effects of Aflatoxin in Broiler Chicks. Poult. Sci. 2008; 87: 1125-1130.
[14] Valchev I, Grozeva N, Marutsova M, Nikolov Y. Effects of Aflatoxin B1 Only or Co administered with Mycotox ng on Liver Function in Turkey Broilers. Int. J.Adv. Res. 2016; 4(9): 1425-1443.
[15] Mehrim AI, Salem MF. Medicinal Herbs Against Aflatoxicosis in nile Tilapia (Oreochromis niloticus): Clinical Signs, Postmortem Lesions and Liver Histopathological Changes. Egypt. J. Aquac. 2013; 3(1): 13-25.
[16] Kana J, Teguia A, Tchoumboue J. Effect of Dietary Plant Charcoal from Canarium schweinfurthii Engl and Maize Cob on Aflatoxin B1 Toxicosis in Broiler Chickens. Adv. Anim. Biosci. 2010; 1: 462-463.
[17] Jantapan K, Poapolathep A, Imsilp K, Poapolathep S, Tanhan P, Kumagai S, Usuma J. Inhibitory Effects of Thai Essential Oils on Potentially Aflatoxigenic Aspergillus parasiticus and Aspergillus flavus. Biocontrol Sci. 2017; 22(1): 31-40.
[18] Poorghasemi M, Chamani M, Mirhosseini SZ, Sadeghi AA, Seidavi A. Effect of Probiotic and Different Sources of Fat on Performance, Carcass Characteristics, Intestinal Morphology and Ghrelin Gene Expression on Broiler Chickens. Kaf. Univ. Vet. Fak. Derg. 2017; 24(2): 169-178.
[19] Mookiah S, Sieo CC, Ramasamy K, Abdullah N, Ho YW. Effects of Dietary Prebiotics, Probiotic and Synbiotics on Performance, Caecal Bacterial Populations and Caecal Fermentation Concentrations of Broiler Chickens. J. Sci. Food Agric. 2014; 94: 341–348.
[20] Lotfollahia H, Alizadeh-Ghamsari AH, Hosseini SA, Yaghobfar A, Aghashahi A. Evaluation the Effects of Herbal Growth Promoter Orex® on Performance and Immune Responses of Broiler Chickens using Multiple Attribute Decision Making Method. Anim. Sci. J. (Pajouhesh & Sazandegi). 2019; 125: 219-232.
[21] Frankic T, Voijc M, Salobir J, Rezar V. Use of Herbs and Spices and Their Extracts in Animal Nutrition. Acta Agric. Slov. 2009; 94(2): 95-102.
[22] Jang IS, Ko YH, Kang SY, Lee CY. Effect of Commercial Essential Oils on Growth Performance, Digestive Enzyme Activity, and Intestinal Microflora Population in Broiler Chickens. Anim. Feed Sci. Technol. 2007; 134: 304–315.
[23] Abdallah MF, Girgin G, Baydar T. Occurrence, Prevention and Limitation of Mycotoxins in Feeds. Anim. Nutr. Feed Technol. 2015; 15: 471–90.

Full-Text:



زیست­شناسی جانوري، سال هجدهم، شماره اول، پاییز 1404، صفحات 108-99، دولتخواه سیاهمزگی و همکاران

 

The Effect of Different Binder Toxins on Growth Performance, Enzyme Activity and Intestinal Morphology of Broiler Chickens Fed Diets Contaminated with Aflatoxin B1

 

Akbar Dolatkhah Siamazgi1, Hossein Mansoori Yarahmadi1*, Houshang Lotfollahian2, Jafar Fakhraei1, Seyed Abdollah Hosseini2

1- Department of Animal Science, Ar.C., Islamic Azad University, Arak, Iran

2- National Animal Science Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Karaj, Iran

*Corresponding author: [e-mail]

Received: 03 April 2025 Accepted: 30 July 2025

DOI: 10.60833/ascij.2025.1203032 

 

Abstract

The present experiment was conducted with the aim of studying the effect of different binder toxins on growth performance, blood parameters and intestinal histology of broiler chickens fed diets contaminated with aflatoxin B1. For the experiment, 350 one-day-old male broiler chicks of the Cobb 500 strain were assigned in a completely randomized design with 7 treatments and 5 replications (each replication containing 10 chicks). The experimental treatments included 1) negative control (without aflatoxin), 2) positive control (containing aflatoxin), 3) positive control + toxin binder ARSI1, 4) positive control + toxin binder ARSI2, 5) positive control + toxin binder STB1, 6) positive control + toxin binder STB2 and 7) positive control + toxin binder Mycofix. The performance, survival rate and production index in the positive control were significantly reduced compared to the negative control (p < 0.05) and the addition of toxin binders did not have a significant effect on reducing the negative effects of aflatoxin (p > 0.05). The concentration of liver enzymes in diets containing toxin binders was significantly reduced compared to the positive control (p < 0.05). The addition of toxin binders was able to significantly increase the ileal villi area compared to the positive control (p < 0.05). Overall, the results showed that toxin binders containing medicinal plants, especially ARSI1 and ARSI2, were more effective in reducing the effects of aflatoxin B1 than other toxin binders used.

 

Keywords: Aflatoxin B1, Broiler, Toxin Binder, Performance.

 

 

 

 

 

مقاله پژوهشی

اثر توکسین بایندرهای مختلف بر عملکرد رشد، فعالیت آنزیمی و ریخت­شناسی روده جوجه­های گوشتی تغذیه شده با جیره‎های آلوده با آفلاتوکسین B1

اکبر دولتخواه سیاهمزگی1، حسین منصوری یاراحمدی1*، هوشنگ لطف­اللهیان2، جعفر فخرائی1، سیدعبدالله حسینی2

1- گروه علوم دامی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

2- موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

*مسئول مکاتبات: [e-mail]

تاریخ دریافت: 14/01/1404  تاریخ پذیرش: 08/05/1404

DOI: 10.60833/ascij.2025.1203032

چکیده

آزمایش حاضر با هدف اثر توکسین بایندرهای مختلف بر عملکرد رشد، فراسنجه‎های خونی و بافت­شناسی روده جوجه­های گوشتی تغذیه شده با جیره‎های آلوده با آفلاتوکسین B1  انجام شد. برای انجام تعداد 350 قطعه جوجه گوشتی نر یک روزه سویه کاب 500 در قالب طرح کاملاً تصادفی با 7 تیمار و 5 تکرار (هر تکرار حاوی 10 قطعه جوجه) اختصاص داده شد. تيمارهاي آزمايشي شامل 1) شاهد منفی (بدون آفلاتوکسین)، 2) شاهد مثبت (حاوی آفلاتوکسین) 3) شاهد مثبت + توکسین بایندر ARSI1، 4) شاهد مثبت + توکسین بایندر ARSI2، 5) شاهد مثبت + توکسین بایندر STB1، 6) شاهد مثبت + توکسین بایندر STB2  و 7) شاهد مثبت + توکسین بایندر Mycofix بودند. عملکرد، درصد ماندگاری و شاخص تولید در شاهد مثبت کاهش معنی‌داری نسبت به شاهد منفی داشت (05/0 p <) و افزودن توکسین بایندرها تاثیر معنی‌داری بر کاهش اثرات منفی آفلاتوکسین نداشت (05/0 < p). غلظت آنزیم­های­ کبدی در جیره­های حاوی توکسین بایندرها کاهش معنی­داری نسبت به شاهد مثبت داشت (05/0 p <). افزودن توکسین بایندرها توانست به شکل معنی­داری مساحت پرز ایلئومی را نسبت به شاهد مثبت افزایش دهد (05/0 p <). به طور کل نتایج نشان داد که توکسین بایندرهای حاوی گیاهان دارویی بخصوص ARSI1 و ARSI2 به جیره در کاهش اثرات آفلاتوکسین B1، موثرتر از سایر توکسین بایندرهای بکار رفته بودند.

کلمات کلیدی: افلاتوکسین B1، جوجه گوشتی، توکسین بایندر، عملکرد.   

مقدمه

 

افزايش جمعيت، نياز به تأمين منابع غذايي مختلف را به طور گسترده‌ افزايش داده است. گوشت مرغ به عنوان یک منبع غذایی ارزان و مغذی توانسته در این زمینه مورد توجه ویژه قرار گیرد. یکی از مواردی که در محصولات طیور مدنظر قرار می­گیرد، سلامت محصولات تولیدی می‌باشد. از آنجایی که سلامت محصولات طیور با کیفیت جیره غذای آنها رابطه مستقمی دارد، دسترسی به خوراک­های با کیفیت از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد (1). در اکثر مواقع خوراک­ طیور در معرض قارچ‎ها قرار دارند. برخی از این قارچ‎ها مانند آسپرژيلوس فلاووس و آسوپرژيلوس پارازیتیکوس، متابوليت­های ثانویه­ای بنام آفلاتوكسين­ها را تولید می‌کنند. اصلی­ترین مسیر ایجاد آلودگی افلاتوکسین از طریق خوراک می‌باشد و این سم در اقلام مختلف جیره طیور از جمله غلات مشاهد می‌شود. از آفلاتوکسین‎ها فرم­های مختلفی شامل B1، B2، G1 و G2 وجود دارد که فعال­ترین و رایج­ترین فرم آن B1می‌باشد (2). مطالعات نشان داده­اند که مصرف خوراک­های آلوده به آفلاتوکسین، اثرات زیان­آوری بر سلامت و عملکرد پرندگان دارد. سطوح زیاد آفلاتوکسین در جیره منجر به سرکوب شدید ایمنی، تأخیر رشد و تلفات می­گردد. کاهش غلظت سرمی توتال پروتئین و آلبومین، کلسیم و فسفر اغلب بدلیل مسمویت با آفلاتوکسین در گونه­های پرندگان گزارش شده است. همچنین نشان داده شده است که مصرف خوراک­های آلوده به آفلاتوکسین ممکن است سبب آسیب­های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی کبدی گردد (3). به منظور حذف این قبیل آثار نامطلوب در جوجه­های گوشتی و پیشگیری از خطرات ناشی از مصرف فرآورده های آلوده در انسان، روش­های مختلفی به کارگرفته شده است که یکی از روش­ها، افزودن جاذب­ها در جیره برای باند کردن یا جذب کردن و یا تجزیه توکسین‎ها می‌باشد که می‌تواند اثرات توکسین‎ها را تخفیف دهد. مواد جاذب به مایکوتوکسین‎ها متصل می‌شوند و مانع از جذب آن­ها از دستگاه گوارش می‌شوند. جبرخی از جاذب­ها مانند هیدرات سدیم کلسیم آلومینوسیلیکات، زئولیت و کلینوپتیلولیت از نوع معدنی و برخی دیگر مانند مخمرها و عصاره مخمرها از نوع آلی هستند (4). Eralsan و همکاران گزارش نمودند که افزودن 3/0 درصد از سدیم بنتونیت هیدراته به جیره جوجه‎های گوشتی آلوده به آفلاتوکسین سبب افزایش نسبت آلبومین به گلوبولین شد (4). همچنین نشان داده شده است که مخمرها از طریق پیوندهای یونی، هیدروژنی و اثرات متقابل هیدروفوبیک، مایکوتوکسین‎ها را به دام می­اندازند و از این طریق نیز اثرات خود را نشان می­دهند (5). یکی از جاذب های مهم طبیعی، داروهای گیاهی می‌باشند. برخی ترکییات نظیر فلاونوئیدها، ترپنوئیدها و فنول­ها فعالیت ممانعت کننده علیه گونه­های آسپرژيلوس فلاووس و آسوپرژيلوس پارازیتیکوس را دارند که می‌توانند تولیدات مایکوتوکسینی را غیر فعال کنند (6). با توجه به ساختار آفلاتوکسین‎ها و اهمیت کارایی جاذب­ها در غیر فعال کردن آن­ها، استفاده از جاذب­های گیاهی و مقایسه آنها با دیگر جاذب­ها می‌تواند به عنوان یک راهکار در انتخاب جاذب موثر مورد توجه قرار گیرد. بنابراین ازمایش حاضر با هدف تأثیر افزودن توکسین بایندرهای مختلف به جیره­های آلوده به آفلاتوکسین بر عملکرد رشد، فراسنجه‎های بیوشیمیایی خون، فعالیت آنزیمی و بافت­شناسی روده جوجه­های گوشتی انجام شد.  

مواد و روش­ها

این آزمایش در سالن پرورش جوجه‌ گوشتی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور انجام شد. این آزمایش با استفاده از تعداد 350 قطعه جوجه گوشتی نر یک روزه سویه کاب 500 در قالب طرح کاملاً تصادفی با 7 تیمار و 5 تکرار (هر تکرار حاوی 10 قطعه جوجه) انجام گرفت. تيمارهاي آزمايشي به ترتیب شامل 1) شاهد منفی (بدون آفلاتوکسین)، 2) شاهد مثبت (حاوی 5/1 میلی­گرم  آفلاتوکسین در کیلوگرم جیره) 3) شاهد مثبت + توکسین بایندر ARSI1 (سه کیلو در تن)، 4) شاهد مثبت + توکسین بایندر ARSI2 (سه کیلو در تن)، 5) شاهد مثبت + توکسین بایندر STB1 (سه کیلو در تن)، 6) شاهد مثبت + توکسین بایندر STB2 (سه کیلو در تن) و 7) شاهد مثبت + توکسین بایندر Mycofix  (سه کیلو در تن) بودند. توکسین بایندرهای ARSI1 و ARSI2 حاوی مکمل گیاهی، بنتونیت، دیواره سلولی مخمر، اسید آلی و ویتامین­ها بودند که توسط موسسه تحقیقات علوم دامی ساخته شده بودند. توکسین بایندرهای STB1 و STB2  از شرکت سازنده سروش سبز البرز تهیه شد که حاوی مکمل گیاهی، بنتونیت، دیواره سلولی مخمر، اسید آلی و ویتامین­ها بودند. همچنین Mycofix یکی از انواع توکسین بایندرهای خارجی بود که در این آزمایش استفاده شد. توکسین بایندرهای حاوی مکمل گیاهی، از نظر ترکیبات مکمل گیاهی با هم تفاوت داشتند. جیره پایه بر اساس کاتالوگ احتیاجات غذایی سویه کاب 500 تنظیم شد و در طول دوره آزمایش، شرایط نگهداری و پرورش بر اساس توصیه­های راهنمای این سویه صورت گرفت. اجزاء جیره پایه در دوره های مختلف در جدول 1 مشخص شده است. تولید آفلاتوکسین از کشت آسپرژیلوس پارازیتکوس PTCC-5286  بر روی دکستروز آگار سیب زمینی انجام و بعد از گذشت حدود دو هفته از رشد قارچ با استفاده از روش TLC و استاندارد آفلاتوکسین B1، از وجود و سطح آفلاتوکسین تولیدی در محیط کشت اطمینان حاصل شد. جهت افزایش جذب آفلاتوکسین، خوراک ها ابتدا با آب مرطوب شد و سپس با کشت های آسپرژیلوس پارازیتکوس PTCC-5286 مخلوط گردید و در نهایت در داخل کیسه­ها جهت افزایش تولید مایکو توکسین، به مدت 18 روز در دمای محیط نگهداری شدند. کمیت آفلاتوکسین جیره (شاهد مثبت) با استفاده از روش HPLC تعیین و مقدار آن تا حد مورد نظر در جیره محاسبه شد. مقدار آفلاتوکسین کل در جیره شاهد منفی برابر با حد مجاز توصیه شده توسط مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (استاندارد ملی ایران، کد  2581) به مقدار حداکثر 02/0 قسمت در میلیون در نظر گرفته شد. جیره­های آلوده به افلاتوکسین از روز 10 پرورش در اختیار پرندگان قرار گرفت.

عملکرد رشد: در انتهای هر دوره پرورش، کلیه جوجه‎های هر واحد آزمایشی به طور انفرادی وزن کشی شدند. قبل از وزن­کشی، خوراک پرندگان به مدت 3 ساعت قطع شد تا از لحاظ وضعیت دستگاه گوارش یکسان باشند. برای محاسبه میزان خوراک مصرفی، خوراک­های هر تکرار قبل از مصرف، وزن شده و با مشخص کردن وزن خوراک­های باقی مانده در پایان هر هفته، در نهایت مقدار خوراک مصرفی هر تیمار برای کل دوره محاسبه گردید. ضریب‌ تبدیل‌ از تقسیم‌ میانگین‌ خوراك مصرفی‌ بر میانگین‌ افزایش‌ وزن جوجه‌ها برای‌ هر دوره محاسبه‌ شد. تصحیحات لازم برای صفات عملکردی با ثبت وزن لاشه تلفات و روز تلف شدن محاسبه شد. درصد ماندگاری و شاخص تولید از رابطه زیر نیز محاسبه شد.درصد ماندگاری= 100 - درصد تلفات

شاخص تولید= (درصد ماندگاری × میانگین افزایش وزن) / (ضریب تبدیل خوراک مصرفی × 10) 

فراسنجه‎های خونی: براي بررسی‌ اثرات‌ جیره‌هاي آزمایشی‌ بر فراسنجه‌هاي بیوشیمیایی‌ و آنزیم های کبدی سرم‌ خون‌، در سن‌ ٤٢ روزگی‌ از 3 قطعه‌ پرنده‌ هر واحد آزمایشی‌ به‌ میزان‌ سه‌ میلی‌لیتر خون‌گیري به‌عمل‌ آمد. بعد از 10 دقیقه سانتریفیوژ در 3000 دور بر دقیقه‌، سرم از نمونه­های خون جدا شد. برای اندازه­گیری گلوکز، آلبومین، تریگلیسرید، HDL-C، LDL-C و کلسترول از کیت های تشخیص کمی شرکت پارس آزمون و دستگاه اسپکتروفتومتر (UV 1600 PC, Shimadzu, Japan) استفاده شد. همچنین فعالیت آنزیم­های کبدی آلانین­آمینوترانسفراز (ALT)، آسپارتات­آمینوترانسفراز (AST)، آلکالین­فسفاتاز (ALP) و لاکتات­دهیدروژناز توسط دستگاه اتوانالایزر Biolis 24i ارزیابی شد.

مساحت سطح پرز: براي بررسی‌ مساحت سطح پرز روده‌ کوچک، در سن‌ ٤٢ روزگی‌ دو قطعه‌ پرنده‌ به‌ازاي هر تکرار، ذبح‌ و محتویات‌ لاشه‌ تخلیه‌ شد. در ادامه‌ تقریبا دو سانتی‌متر از بافت‌ ناحیه‌ میانی دئودنوم، ایلئوم و ژوژنوم روده جدا و پس از شست‌وشو و خارج‌کردن‌ محتویات‌ آن‌ با سرنگ‌ حاوي سرم نمکی‌ ٩/٠ درصد، در محلول‌ فرمالین‌ ١٠ درصد تثبیت‌ شد. ‌سپس مراحل‌ آبگیري، شفاف‌سازي و پارافینی‌شدن‌ براي آماده‌سازي نمونه‌هاي بافت‌ روده انجام‌ شد. در ادامه برش‌هایی‌ به ابعاد پنج‌ میکرومتر از هر نمونه‌ تهیه‌ و روي لام‌ قرارداده‌ شد. در نهایت‌  با هماتوکسیلین‌ و ائوزین‌ رنگ‌آمیزي انجام‌ و با کمک‌ دوربین‌ نصب‌شده‌ روي میکروسکوپ‌ نوري و نرم‌افزار EPIX XCAP، ویژگی‌هاي ریخت‌شناسی پرزها،‌ شامل طول‌ پرز و ضخامت پرز برای هر نمونه اندازه­گیری شد و با استفاده از فرمول زیر مساحت سطح پرز محاسبه شد. مساحت سطح پرز= (طول پرز) × (π2/2) × (عرض پرز)

تجزیه­وتحلیل آماری: داده‌ها با استفاده‌ از نرم‌افزار SAS (نسخه‌ ١/٩)، رویه‌ مدل‌هاي خطی‌ عمومی‌، مورد تجزیه‌ و تحلیل‌ قرار گرفت و میانگین‌ها با استفاده‌ از آزمون‌ چند دامنه‌اي دانکن‌ در سطح‌ معنی‌داري پنج‌ درصد با هم مقایسه‌ شدند. مدل آماری طرح به صورت Yij = μ + δi + eij می‌باشد. که Yij= مقدار عددی هر یک از مشاهدات آزمایش، μ= میانگین جمعیت، δi= اثر هر تیمار، eij= اثر خطای آزمایش در نظر گرفته شده است.

 

 

جدول 1- اجزاء تشکیل دهنده جیره و ترکیبات مواد مغذی

Table 1- Ingredients and Nutrient Composition of the Diet

Ingredient	1-10 d (Starter period)	11-24 d (Grower period)	25-42 d (Finisher period)
Corn	51.83	58.23	62.24
Soy oil	3.53	4.26	3.22
Soybean meal	38.35	29.10	39.10
DL-methionine	0.35	0.31	0.25
Lysine	0.25	0.15	0.14
Threonine	0.10	0.00	0.14
CaCO3	1.80	0.97	1.43
Fish powder	2.11	5.00	0.00
Nacl	0.25	0.25	0.30
Mineral premix1	0.25	0.25	0.25
Vitamin premix2	0.25	0.25	0.25
Dicalcium phosphate	0.90	1.23	0.90
Chemical analyses
Metabolizable energy (kcal/kg)	3025	3100	3200
Crude protein (%)	23.12	21.30	19.30
Lysine (%)	1.44	1.24	1.09
Methionine + Cysteine (%)	1.07	0.95	0.86
Ca (%)	1.05	0.90	0.85
Available Phosphorus (%)	0.50	0.45	0.42

1- هر 5/2 کیلوگرم از مکمل معدنی حاوی مقادیر خالص ذیل می‌باشد: منگنز 66000 میلی‌گرم، آهن33000 میلی‌گرم ، روی 66000 میلی‌گرم، مس 8800 میلی‌گرم، ید 900 میلی‌گرم، سلنیم 300 میلی‌گرم. 2- هر 5/2 کیلوگرم از مکمل ویتامینه حاوی مقادیر خالص ذیل می‌باشد:ویتامین A 7700000 واحد بین المللی، ویتامین B1 1500 میلی‌گرم، ویتامین B2 4400 میلی‌گرم، ویتامین B3 5500 میلی‌گرم، ویتامین B6 3000 میلی‌گرم، ویتامین B12 8/8 میلی‌گرم، ویتامین D3 3300000 میلی‌گرم، ویتامین E 6600 میلی‌گرم، ویتامین K3 550 میلی‌گرم، ویتامین B9 110 میلی‌گرم، ویتامین B5 22000 میلی‌گرم، ویتامین H2 55 میلی‌گرم، کولین کلراید 275000 میلی‌گرم و آنتی اکسیدان 100 میلی‌گرم.

1- Each 2.5 kg of the mineral supplement contains the following pure amounts: Manganese 66,000 mg, Iron 33,000 mg, Zinc 66,000 mg, Copper 8,800 mg, Iodine 900 mg, Selenium 300 mg. 2- Each 2.5 kg of the vitamin supplement contains the following pure amounts: Vitamin A 7,700,000 IU, Vitamin B1 1,500 mg, Vitamin B2 4,400 mg, Vitamin B3 5,500 mg, Vitamin B6 3,000 mg, Vitamin B12 8.8 mg, Vitamin D3 3,300,000 IU, Vitamin E 6,600 mg, Vitamin K3 550 mg, Vitamin B9 110 mg, Vitamin B5 22,000 mg, Vitamin H2 55 mg, Choline chloride 275,000 mg, Antioxidant 100 mg.

 

نتایج

 

اثر تیمارهای آزمایشی بر عملکرد رشد جوجه‎های گوشتی در جدول 2 ارایه شده است.  نتایج نشان داد، برای وزن زنده جوجهها اختلاف معنی‌داری بین گروه شاهد مثبت با شاهد منفی وجود داشت و جوجه‎های تغذیه شده با جیره شاهد مثبت، وزن زنده­ کمتری داشتند (05/0 p <). افزودن توکسین بایندرهای مختلف به جیره نتوانست اثرات منفی آفلاتوکسین‎ها را بر وزن جوجه‎ها کاهش دهد. اختلاف معنی‌داری بین گروه‎های شاهد مثبت و منفی برای خوراک مصرفی روزانه وجود نداشت. خوراک مصرفی جوجه‎ها تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت (05/0 < p). ضریب تبدیل خوراک در 43 روزگی در گروه شاهد مثبت در مقایسه با شاهد منفی، بطور معنی‌داری بیشتر بود (05/0 p <) و توکسین بایندرها نتوانستند اثرات منفی آن را تخفیف دهند. تأثیر تیمارهای آزمایشی بر ماندگاری و شاخص تولید جوجه­های گوشتی در کل دوره در جدول 3 آورده شده است. نتایج نشان داد درصد ماندگاری و شاخص تولید در تیمارهای آفلاتوکسین نسبت به گروه شاهد منفی بطور معنی‌داری پایین­تر بود (05/0 p <)  و افزودن توکسین بایندرها نتوانست درصد ماندگاری و شاخص تولید را بهبود بخشد. اثر تیمارهای آزمایشی بر فراسنجه‎های بیوشیمیایی خون در جدول 4 نشان داده شده است. آفلاتوکسین به شکل معنی­داری سطح گلوکز، آلبومین، تریگلیسرید و کلسترول را کاهش و نیز سطح LDL-C  را افزایش داد (05/0 p <). افزودن توکسین بایندرها توانستند به شکل معنی داری سطح گلوکز، آلبومین، تریگلیسرید و کلسترول را نسبت به شاهد مثبت افزایش و همچنین سطح LDL-C را نسبت به شاهد مثبت کاهش دهد. نتایج اثر تیمارهای آزمایشی بر آنزیم­های کبدی در جدول 5 نشان داده شده است. آفلاتوکسین به شکل معنی‌داری سطح آنزیم­های کبدی را بالا برد (05/0 p <). افزودن توکسین بایندرها توانست به شکل معنی‌داری سطح آنزیم­های کبدی را نسبت به شاهد مثبت کاهش دهد. نتایج اثر تیمارهای آزمایشی بر مساحت سطح پرز قسمت­های مختلف روده باریک جوجه‎های گوشتی در جدول 6 نشان داده شده است. اختلاف معنی‌داری بین گروه‎های شاهد مثبت و منفی برای مساحت سطح پرز دئودنوم و ژوژنوم وجود نداشت (05/0 < p). مساحت پرز ایلئومی در گروه شاهد مثبت نسبت به گروه شاهد منفی کاهش معنی‌داری یافت (05/0 p <). افزودن توکسین بایندرها توانست به شکل معنی‌داری مساحت پرز ایلئومی را نسبت به شاهد مثبت افزایش دهد (05/0 p <).

 

 

جدول 2- اثر تیمارهای مختلف بر عملکرد رشد جوجه‎های گوشتی در 43 روزگی

Table 2- Effect of Different Treatments on Growth Performance of Broiler Chickens at 43 Days of Age

Treatments	Weight	Feed intake	Feed conversion ratio
C-	2399.3ᵃ	3354.0	1.400ᵃ
C+	1776.1ᵇᶜ	3762.2	2.118ᵇᶜ
ASRI1	1844.2ᵇᶜ	3967.6	2.153ᵇᶜ
ASRI2	1926.2ᵇ	3815.5	1.982ᵇ
STB1	1733.0ᵇᶜ	3842.3	2.232ᶜ
STB2	1684.1ᶜ	3714.4	2.208ᵇᶜ
Mycofix	1837.3ᵇᶜ	3962.7	2.159ᵇᶜ
p-value	0.000	0.101	0.000
SEM	61.535	147.399	0.076

 

جدول 3- اثر تیمارهای مختلف بر درصد ماندگاری و شاخص تولید جوجه­های گوشتی

Table 3- Effect of Different Treatments on Survival Rate and Production Index of Broiler Chickens

Treatments	Persistence	Production index
C-	98.00ᵃ	391.79ᵃ
C+	86.00ᵇ	169.39ᵇᶜ
ASRI1	86.00ᵇ	173.58ᵇᶜ
ASRI2	96.00ᵃᵇ	217.91ᵇ
STB1	86.00ᵇ	160.47ᶜ
STB2	86.00ᵇ	153.38ᶜ
Mycofix	88.00ᵃᵇ	175.98ᵇᶜ
p-value	0.023	0.000
SEM	3.546	15.915

 

جدول 4- اثر تیمارهای مختلف بر فراسنجه­های بیوشیمیایی خون در جوجه­های گوشتی 

Table 4- Effect of Different Treatments on Blood Biochemical Parameters in Broiler Chickens

Treatments	Glucose	Albumin	Triglycerides	HDL-C	LDL-C	Cholesterol
C-	188.70ᵃ	2.40ᵃ	124.70ᵃ	73.00ᵃ	46.33ᶜ	160.00ᵃ
C+	142.00ᶜ	1.20ᶜ	106.30ᶜ	48.33ᶜ	74.33ᵃ	133.70ᶜ
ASRI1	163.70ᵇ	1.76ᵇ	113.30ᵇ	56.67ᵇ	63.00ᵇ	147.30ᵇ
ASRI2	163.30ᵇ	1.60ᵇ	115.70ᵇ	52.00ᵇ	61.33ᵇ	149.30ᵇ
STB1	165.00ᵇ	1.70ᵇ	117.30ᵇ	52.33ᵇ	60.33ᵇ	151.00ᵇ
STB2	166.00ᵇ	1.56ᵇ	114.00ᵇ	52.00ᵇ	62.00ᵇ	148.00ᵇ
Mycofix	164.30ᵇ	1.73ᵇ	114.00ᵇ	52.00ᵇ	61.67ᵇ	147.00ᵇ
p-value	0.000	0.000	0.000	0.000	0.000	0.000
SEM	2.81	0.077	1.16	1.71	1.71	1.65

 

جدول 5- اثر تیمارهای مختلف بر آنزیم های کبدی(U/L) در جوجه­های گوشتی 

Table 5- Effect of Different Treatments on Liver Enzymes (U/L) in Broiler Chickens

Treatments	Alanine Transaminase (ALT)	Aspartate Transaminase (AST)	Alkaline Phosphatase (ALP)	Lactate Dehydrogenase (LDH)
C-	5.20ᶜ	164.00ᶜ	5.30ᶜ	3.13ᶜ
C+	7.50ᵃ	236.70ᵃ	8.20ᵃ	6.00ᵃ
ASRI1	6.40ᵇ	194.00ᵇ	6.46ᵇ	4.20ᵇ
ASRI2	6.30ᵇ	193.00ᵇ	6.53ᵇ	4.30ᵇ
STB1	6.26ᵇ	192.70ᵇ	6.36ᵇ	4.26ᵇ
STB2	6.30ᵇ	194.30ᵇ	6.20ᵇ	4.30ᵇ
Mycofix	6.13ᵇ	195.70ᵇ	6.40ᵇ	4.13ᵇ
p-value	0.000	0.000	0.000	0.000
SEM	0.13	4.40	0.17	0.17

 

جدول 6- اثر تیمارهای مختلف بر مساحت سطح پرز روده جوجه‎های گوشتی 

Table 6- Effect of Different Treatments on Intestinal Villi Surface Area in Broiler Chickens

Treatments	Duodenum	Jejunum	Ileum
C-	0.781	0.791	0.763ᵃ
C+	0.579	0.992	0.261ᶜ
ASRI1	0.664	0.621	0.655ᵃᵇ
ASRI2	0.590	0.630	0.674ᵃᵇ
STB1	0.472	0.500	0.583ᵇ
STB2	0.446	0.480	0.552ᵇ
Mycofix	0.719	0.573	0.550ᵇ
p-value	0.519	0.815	0.000
SEM	0.131	0.260	0.763ᵃ

بحث

 

همسو با نتایج تحقیق حاضر نشان داده شده که عملکرد رشد توسط مصرف خوراک‌های آلوده به آفلاتوکسین شدیداً آسیب­دیده است. همچنین گزارش شده که حضور آفلاتوکسین در سطوح زیاد منجر به تأخیر رشد و حتی تلفات می‌شود (7).  Gowda و همکاران آسیب­های کبدی را بعنوان دلیلی برای افزایش در آنزیم­های کبدی معرفی کردند. آن­ها بیان نمودند که در حیوانات آلوده با آفلاتوکسین تشکیل پروکسی نیتریت سمی افزایش یافته است و این رویداد سبب افزایش پراکسیداسیون لیپیدی می‌شود که نهایتا سبب مرگ سلولی و آسیب کبدی می­گردد (7). کاهش معنی­دار غلظت آنزیم­های کبدی در جیره­های آلوده با توکسین بایندر­ها ممکن است به دلیل کاهش آثار منفی آفلاتوکسین بر تخریب سلول­های کبدی باشد. همچنین غلظت آلبومین در شاهد مثبت کاهش یافت.  افزایش ضریب تبدیل غذایی و کاهش رشد تحت تاثیر مصرف جیره‌های آلوده، علاوه بر اثر غیرمستقیم آفلاتوکسین بر متابولیسم داخلی به دلیل افت اشتهای جوجه‌های در معرض سم صورت می‌گیرد (8). آفلاتوکسین از طریق کاهش خوراک مصرفی، وزن بدن را کاهش می‌دهد (9) که نتیجه مشابهی در تحقیق حاضر یافت شد ولی با افزودن توکسین بایندرها، خوراک مصرفی افزایش نیافت. همین محققین معتقد بودند که آفلاتوکسین‎ها متابولیت‌های سمی را تولید می‌کنند که از سنتز پروتئین جلوگیری می‌کند و از این طریق بر وزن بدن و ضریب تبدیل غذایی خوراک مصرفی تأثیر می­گذارند. برخی دیگر معتقدند که توکسین بایندرها توسط افزایش دادن شیرابه­های پانکراسی، خوراک مصرفی را افزایش می‌دهند و از این طریق بر روی عملکرد تأثیر می‌گذارند (10). در تحقیق حاضر بالاترین وزن بدن و کمترین ضریب تبدیل و همچنین بالاترین درصد ماندگاری و شاخص تولید مربوط به تیمار حاوی توکسین بایندر ASIR2 بود. مشتقات گیاهی شامل اسانس و عصار­ه­ها، اثر تحریکی بر افزایش ترشحات شیرابه­هاي گوارشی از ارگان­هایی نظیر لوزالمعده و کبد داشته و ترشح کافی این شیرابه­ها موجب هضم، جذب و سوخت­وساز بیشتر مواد مغذی شده که نتیجه آن افزایش مصرف خوراک می‌باشد (11). همسو با مطالعه حاضر، Liu و همکاران (12) بیان نمودند که افزودن آفلاتوکسین به جیره بطور معنی‌داری غلظت کلسترول و تری­گلیسرید را کاهش داد. آفلاتوکسین یک هپاتوکسین است که باعث ساخت فراوان لیپیدهای کبدی می­گردد. کبد ارگانی برای سوخت و ساز چربی و قند می‌باشد، روشن است که هنگامی که چنین ارگانی دچار آسیب گردد؛ غلظت لیپیدها و گلوکز که سوخت­های اصلی می‌باشند، می‌تواند دچار تغییر گردد. کبد نقش عمده­ای در بیوسنتز بیشتر پروتئین­های پلاسما دارد. آفلاتوکسین شماری از متابولیت­های فعال را تولید می‌کند که سبب باند شدن DNA و RNA می‌شود و سبب کاهش تولید پروتئین می­گردد (13). تقویت سیستم ایمنی از طریق ترکیبات ثانویه گیاهان دارویی در توکسین بایندرها می‌تواند عامل محافظت کبدی باشد (14). فلاونوئیدهای پلی­فنولیک علاوه بر جلوگیری از عوامل ایجادکننده اختلالات در سلول­های کبدی، سلول­های سایر نقاط بدن را در برابر هر آسیب نابودکننده حاد یا مزمن محافظت می‌کند و موجب بهبود فراسنجه‎های بیوشیمیایی خون می­گردد (15). نتایج حاضر نشان داده که آفلاتوکسین بطور معنی‌داری غلظت آنزیم­های کبدی را در خون افزایش داد. ترکیبات توکسین بایندر­ها به دلیل خاصیت آنتی­اکسیدانی بسیار قوی، می‌تواند با مهار پراکسایش لیپیدها، به خصوص در سلول­های کبدی، اختلالات سوخت و سازی این سلول­ها را مهار کند و سبب کاهش آنزیم­های کبدی گردد (16). در نتایج حاضر، آفلاتوکسین‎ها سبب کاهش مساحت سطح پرز روده شدند و کاربرد توکسین بایندرها با جیره آلوده توانست باعث بهبود سطح پرز روده شود. عوامل بیماری­زا باعث آشفتگی و اختلال در سیستم روده‌ای می‌شوند و از این طریق ارتفاع پرز را در روده کاهش می‌دهند و باعث تخریب روده می­گردند (17). جاذب­های سموم با آفلاتوکسین‎ها اتصال می­یابند و با دفع آنها مانع از تاثیر آن با دستگاه روده­ای می‌شوند (18). در پژوهش حاضر مساحت سطح پرز روده جوجه­های گوشتی که از توکسین بایندرهای ASRI1 و ASRI2 تغذیه شده بودند، بالاترین اختلاف معنی‌دار را با شاهد مثبت داشتند. فعالیت ضدمیکروبی قوي عصاره‌هاي گیاهی علیه باکتري‌هاي گرم­مثبت و گرم­منفی ثابت شده است (19). گیاهان دارویی از راه تغییر ویژگی­هاي غشاء سلول عمل کرده و باعث نشت یون­ها و کاهش حدت میکروب­ها می‌شوند (20). اثرات سودمند ترکیبات آنتی­اکسیدانی گیاهان دارویی در حفاظت از پرزهای روده­ای گزارش شده است (21، 22). به نظر می‌رسد توکسین بایندرهای گیاهی از طریق اثرات ضدمیکروبی و آنتی­اکسیدانی تاثیر بیشتری بر مساحت سطح پرز روده دارند. 

نتیجه­گیری

نتایج نشان داد که آفلاتوکسین B1 اثرات نامطلوبی بر عملکرد رشد، شاخص تولید، فراسنجه‎های خونی و مورفولوژی روده جوجه­های گوشتی دارد. اگر چه افزودن انواع توکسین بایندرها توانست اثرات منفی آفلاتوکسین B1 بر فراسنجه­های بیوشیمیایی خون، آنزیم­های کبدی و مورفولوژی روده را به­طور معنی‌داری بهبود دهد اما توکسین بایندرهای مبتنی بر گیاه تاثیر بیشتری داشتند.

منابع

1.       Poorghasemi M, Chamani M, Mirhosseini SZ, Saravy A, Sadeghi AA, Seidavi A, et al. Effects of different lipid sources with or without a probiotic on gastrointestinal tract, immune system and blood parameters of chickens: An animal model. Lipids. 2024; 59(5):113-122.

2.       Bayankaram PP, Sellamuthu PS. Antifungal and antiaflatoxigenic effect of probiotics against Aspergillus flavus and Aspergillus parasiticus. Toxin Rev. 2016; 35:10-15.

3.       Asadi B, Fakhraei J, Hosseini A, Mansoori Yarahamdi H, Aghashahi A. Dietary inclusion of commercial toxin binders and probiotics alleviate adverse effects of aflatoxin on Growth Performance, Immune Responses, and Blood Biochemical Parameters of Broiler Chicks. Eur Poult Sci. 2018;82(10):23-33.

4.       Eralsan G, Essz D, Akdogan M, Sahindokuyucu F, Altrintas L. The effects of aflatoxin and sodium bentonite and alone on some blood electrolyte levels in broiler chickens. Turk Vet Hayv Derg. 2005;29:601-605.

5.       Langrová I, Chodová D, Tůmová T, Horáková B, Krejčířová R, Šašková M. Assessment of low doses of Eimeria tenella sporulated oocysts on the biochemical parameters and intestinal microflora of chickens. Turk J Vet Anim Sci. 2019;43(1): 76-81.

6.       Abbasi F, Liu J, Zhang H, Shen X, Luo X. Effects of Feeding Corn Naturally Contaminated with aflatoxin on growth performance, apparent ileal digestibility, serum hormones levels and gene expression of Na+, K+-ATPase in ducklings. Asian-Austr  J Anim Sci. 2018;31:91-97.

7.       Gowda NK, Ledoux DR, Rottinghaus GE, Bermudez AJ, Chen YC. Efficacy of turmeric (Curcuma longa), containing a known level of curcumin, and a hydrated sodium calcium aluminosilicate to ameliorate the adverse effects of aflatoxin in broiler chicks. Poult Sci. 2008;87(6):1125-1130.

8.       Mohseni Soltani D, Aghdam Shahryar H, Hosseini SA, Ebrahimnezhad Y, Aghashahi A. Effects of dietary inclusion of commercial toxin binders and prebiotics on performance and immune responses of broiler chicks fed aflatoxin-contaminated diets. S Afr J Anim Sci. 2019;1:10-19.

9.       Mahmood S, Younus M, Aslam A, Anjum AA. Toxicological effects of aflatoxin b1 on growth performance, humoral immune response and blood profile of Japanese quail. J Anim Plant Sci. 2017;27:833-840.

10.       Agboola AF, Omidiwura BRO, Odu O, Odupitan FT, Iyayi EA. Effect of probiotic and toxin binder on performance, intestinal microbiota and gut morphology in broiler chickens. J Anim Sci Adv. 2015;5(7):1369-1379.

11.       Kemal C, muzaffer D, Turker S. Reduction of toxic effects of aflatoxin B1 by using baker yeast (Sacharomyces cerevisiae) in growing broiler chicken diets. R Bras Zootec. 2003;32(3):1-9.

12.       Liu CM, Sun YZ, Sun JM, Ma JQ, Cheng C. Protective role of quercetin against lead-induced inflammatory response in rat kidney throught the ROS-mediated MAPKs and NF-KB pathway. Bioch. Biophys. Acta (BBA)-General Subjec. 2012;1820(10):1693-1703.

13.       Valchev I, Grozeva N, Marutsova M, Nikolov Y. Effects of aflatoxin B1 only or Co administered with mycotox ng on liver function in turkey broilers. Int. J Adv Res. 2016;4(9):1425-1443.    

14.       Mehrim AI, Salem MF. Medicinal herbs against aflatoxicosis in nile tilapia (Oreochromis niloticus): Clinical signs, postmortem lesions and liver histopathological changes. Egypt. J. Aquac. 2013;3(1):13-25.

15.       Kana J, Teguia A, Tchoumboue J. Effect of dietary plant charcoal from Canarium schweinfurthii Engl and maize cob on aflatoxin B1 toxicosis in broiler chickens. Adv Anim Biosci. 2010;1:462-463.

16.       Jantapan K, Poapolathep A, Imsilp K, Poapolathep S, Tanhan P, Kumagai S, Usuma J. Inhibitory effects of thai essential oils on potentially aflatoxigenic Aspergillus parasiticus and Aspergillus flavus. Biocontrol Sci. 2017;22(1):31-40.

17.       Poorghasemi M, Chamani M, Mirhosseini SZ, Sadeghi AA, Seidavi A. Effect of probiotic and different Sources of fat on performance, carcass characteristics, intestinal morphology and ghrelin gene expression on broiler chickens. Kaf Univ Vet Fak Derg. 2017;24(2):169-178.

18.       Mookiah S, Sieo CC, Ramasamy K, Abdullah N, Ho YW. Effects of Dietary Prebiotics, Probiotic and Synbiotics on Performance, Caecal Bacterial Populations and Caecal Fermentation Concentrations of Broiler Chickens. J Sci Food Agric. 2014; 94:341-348.

19.       Lotfollahia H, Alizadeh-Ghamsari AH, Hosseini SA, Yaghobfar A, Aghashahi A. Evaluation the effects of herbal growth promoter Orex® on performance and immune responses of broiler chickens using multiple attribute decision making method. Anim Sci J (Pajouhesh & Sazandegi). 2019; 125: 219-232.

20.       Frankic T, Voijc M, Salobir J, Rezar V. Use of herbs and spices and their extracts in animal nutrition. Acta Agric Slov. 2009; 94(2):95-102.

21.       Jang IS, Ko YH, Kang SY, Lee CY. Effect of commercial essential oils on growth performance, digestive enzyme activity, and intestinal microflora population in broiler chickens. Anim Feed Sci Technol. 2007;134:304-315.

22.       Abdallah MF, Girgin G, Baydar T. Occurrence, prevention and limitation of mycotoxins in feeds. Anim Nutr Feed Technol. 2015;15:471-490.

99