Investigating the mediating effect of earnings quality on the relationship between corporate governance characteristics and financial distress risk of companies listed on the Iraq Stock Exchange
Subject Areas : Accounting & AccountabilityAmar Emad Khalaf Halboosh 1 , Masood Fooladi 2 * , Zahid Qasim Badan 3 , Maryam Farhadi 4
1 - Ph.D. Candidate in Accounting, Department of Accounting, Is.C., Islamic Azad University, Isfahan, Iran
2 - Department of Accounting, Is.C., Islamic Azad University, Isfahan, Iran, foladim57@iau.ac.ir
3 - Assistant Professor, Ph.D. of Economics Finance and Investment, Faculty of Management and Economics, Basra University, Basra, Iraq, zahid.beden@uobasrah.edu.iq
4 - Assistant Professor, Department of Accounting, Is.C., Islamic Azad University, Isfahan, Iran, farhadim58@iau.ac.ir
Keywords: Corporate governance, earnings quality, financial distress risk, Iraq Stock Exchange,
Abstract :
Purpose: The risk of financial distress is one of the risks that the company must be careful to manage well and avoid actions that increase this risk. Corporate governance with appropriate supervision can improve the quality of earnings. On the other hand, high-quality earnings have sufficient information content and will also have a significant impact on reducing the risk of financial distress. Therefore, the aim of the present study is to examine the mediating effect of earnings quality on the relationship between corporate governance characteristics and financial distress risk.
Methodology: To achieve the research objectives, four hypotheses have been formulated. To test the first to third hypotheses, the multiple regression method has been used, and to test the fourth hypothesis, the method proposed by Baron and Kenny (1986) has been used. The study population includes a total of 133 companies listed on the Iraq Stock Exchange between 2013 and 2022. Among these companies, 41 companies were selected as a statistical sample using a systematic exclusion method and in accordance with the sampling conditions.
Findings: The results of the study show that corporate governance has a negative and significant effect on the risk of financial distress of the company. Also, corporate governance has a positive and significant effect on earnings quality. On the other hand, higher earnings quality significantly reduces the risk of financial distress of the company. Finally, the partial mediation role of earnings quality in the relationship between corporate governance and financial distress risk was confirmed.
Originality: By maintaining a balance between social, economic, individual, and collective goals, a corporate governance system encourages the efficient use of resources and requires corporate managers to be accountable for their stewardship of resources. Increasing the efficiency of the governance system leads to the efficient allocation of resources and ultimately economic growth and development, thereby preventing the risk of financial distress.
احمدی، شریف (1395). بررسی رابطه بین نظام راهبری شرکتی و ریسک سیستماتیک با درماندگی مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کردستان.
انوشیروانی، فرزانه، و رحمان ساعدی (1397). بررسی رابطه بین قدرت مدیرعامل و ارزش شرکت با نقش تعاملی رقابت بازار و حاکمیت شرکتی. پژوهشنامه مدیریت اجرایی، 10(20)، 147-173. doi: 10.22080/jem.2019.16108.2870
بنی‌مهد، مهدی، یعقوب نژاد، احمد، و شکری، اعظم (1391). ارائه الگو برای اندازه گیری مدیریت سود در شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران. مجله حسابداری مدیریت، 12، 1-16. https://sanad.iau.ir/Journal/jma/Article/816327
جبار زاده کنگر لویی، سعید، پور کریم، یعقوب، پور کریم، ولی، و عباسی استمال، محمد رضا (1390). رابطه نظام راهبری شرکت و کیفیت سود با تاکید بر امتیازبندی راهبری شرکت. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی،3(12)، 155-183. dor: 20.1001.1.23830379.1390.3.12.7.8
رحمانی، علی، و رامشه، منیژه (1392). رابطۀ جایگزینی میان مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی و مدیریت فعالیتهای واقعی. بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 20(4)، 60-39. doi: 10.22059/acctgrev.2014.36587
سعیدی، علی، و آقایی، آرزو (1388). پیشبینی درماندگی مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از شبکه‌های بیز، بررسیهای حسابداری 16(56)، 78-59. doi: 20.1001.1.26458020.1388.16.2.4.1
شمس، مینا، فولادی، مسعود، و فرهادی، مریم (1395). تأثیر استقلال هیئت مدیره و کیفیت حسابرس بر مدیریت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. مجله بررسی های حسابداری دانشگاه اهواز، ۳(10)، 61-80. doi: 10.22055/jiar.2016.12734
عباس زاده، محمدرضا، و عارفی اصل، سولماز (1394). مروری بر مفهوم کیفیت سود و طبقه بندی معیارهای سنجش آن. پژوهش حسابداری، ۵(2)، 111-93. doi: 10.22051/ijar.2015.2179
قدرتی، حسن، فیضی، سعید (1394). تأثیر حاکمیت شرکتی بر میزان مدیریت سود در بازار بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابرسی، ۱۴(58)، 232-205. https://danesh.dmk.ir/article-1-946-fa.html
لطفی، بهناز، بحری ثالث، جمال، جبارزاده کنگرلویی، سعید، و حیدری، مهدی (1403). پیشبینی درمان مالی با مدل ترکیبی (مطالعه موردی: شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران). دانش سرمایه گذاری، ۱۳(50)، 349-370. https://sanad.iau.ir/Journal/jik/Article/843361
محمدصالحی، مجید، رجایی زاده هرندی، احسان (1401). بررسی تأثیر مدیریت سود و استراتژی تجاری بر ریسک ورشکستگی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. نشریه علمی رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری، 6(20)، 1880-1894. https://www.majournal.ir/index.php/ma/article/view/1370
مدانلو جویباری، علیرضا، و بیژن بوداغی مالیده (1396). اثر راهبری شرکت بر رابطه بین ریسک‌پذیری و درماندگی مالی شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران. اولین کنفرانس ملی رویکردهای نوین در علوم مدیریت، اقتصاد و حسابداری، ساری. https://civilica.com/doc/813918
مرادی، محمد، و حسین زاده، سهراب (1396). نقش راهبری شرکتی در بحران مالی شرکتها: قبل و بعد از دستورالعمل کنترلهای داخلی. پژوهش‌های حسابداری مالی 9(3)، 90-67. doi: 10.22108/far.2018.107504.1163
مشکی میاوقی، مهدی، و هاشمی سعادت، مریم (1394). بررسی رابطه نظام راهبری شرکتی با احتمال وقوع درماندگی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. حسابداری و منافع اجتماعی، 5(2)، 58-37. doi: 10.22051/ijar.2015.2176
منصورفر، غلامرضا، غیور، فرزاد، و اسدی، مریم (1395). اثر تعدیل‌گر کیفیت سود در پیشبینی درماندگی مالی شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران. راهبرد مدیریت مالی 4(4)، 44-25. doi: 10.22051/jfm.2017.7148.1015
نيكومرام، هاشم، و محمدزاده سالطه، حيدر (1389). رابطه بين حاکميت شرکتي و مديريت سود. مديريت بهره وري (فراسوي مديريت) 4(15)، 187-209. https://sid.ir/paper/182147/fa
هاشمی، سید عباس، و یونسی، زهرا (1392). تأثیر راهبری شرکتی بر کارای مدیریت سرمایه در گردش. پایان‌نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده، دانشگاه اصفهان.
Abbaszadeh, M. R., & Arefiasl, S. (2015). A review of the concept of earnings quality and classification criteria for measuring it. Journal of Accounting and Social Interests, 5(2), 93-110. doi: 10.22051/ijar.2015.2179 [In Persian]
Ahmadi, Sharif. (2016). Investigating the relationship between corporate governance and systematic risk with financial distress of companies listed on the Tehran Stock Exchange, Master's thesis, University of Kurdistan, [In Persian]
Ajeigbe, K. B., & Ganda, F. (2023). The implications of the pandemic for the corporate governance, remuneration and sustainability performance of South African listed companies. International Journal of Innovative Research and Scientific Studies, 6(1), 174–184. doi: 10.53894/ijirss.v6i1.1174
Ali, S., Liu, B., & Su, J. J. (2018). Does corporate governance quality affect default risk? The role of growth opportunities and stock liquidity. International Review of Economics & Finance, 58, 422-448. doi: 10.1016/j.iref.2018.05.003
Allesa, A.H.M.A., & Selami, Y.M. (2024). The effect of applying good governance on the quality of financial reports for a sample of industrial companies listed on The Iraqi Stock Exchange. The American Journal of Management and Economics Innovations, 6(03), 14–25. doi: 10.37547/tajmei/Volume06Issue03-03
Anooshirvani, F., & Saedi, R. (2019). The effect of CEO power on the value of the company with the interactive role of market competition and corporate governance. Journal of Executive Management, 10(20), 147-173. doi: 10.22080/jem.2019.16108.2870 [In Persian]
Banimahd B., Yaghoonezad, A., & Shokri A. (2012). Presentation of a model for measuring earnings management in Tehran Listed Firms, Management Accounting, 12, 1-16. https://sanad.iau.ir/Journal/jma/Article/816327, [In Persian]
Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of personality and social psychology, 51(6), 1173. doi: 10.1037/0022-3514.51.6.1173
Chandren, S., Ahmad, Z., & Ali, R. (2015). Corporate governance mechanisms and accretive share buyback to meet or beat earnings per share forecast. International Journal of Business and Society, 16(3), 344-363. doi: 10.33736/ijbs.572.2015
Chen, C. C., Ho, K. C., Li, H. M., & Yu, M. T. (2023). Impact of information disclosure ratings on investment efficiency: Evidence from China. Review of Quantitative Finance and Accounting, 60(2), 471-500. doi: 10.1007/s11156-022-01101-8
DeAngelo, L. E. (1986). Accounting numbers as market valuation substitutes: A study of management buyouts of public stockholders. Accounting Review, 400-420. doi: https://www.jstor.org/stable/247149
Dechow, P. M., & Dichev, I. D. (2002). The quality of accruals and earnings: The role of accrual estimation errors. The accounting Review, 77(s-1), 35-59. doi: 10.2308/accr.2002.77.s-1.35
Ghodrati, H., & Feizi, S. (2015). The effect of corporate governance on the level of earnings management in the Tehran Stock Exchange, Auditing Knowledge, 14(58), 205-232. https://danesh.dmk.ir/article-1-946-fa.html [In Persian]
Hashemi, Seyed Abbas, Younesi, Zahra. (2013). Corporate governance factor on the efficiency of working capital management. Unpublished master's thesis, University of Isfahan, [In Persian]
Healy, P. M. (1985). The effect of bonus schemes on accounting decisions. Journal of Accounting and Economics, 7(1-3), 85-107. doi: 10.1016/0165-4101(85)90029-1
Hung, D. N., & Van, V. T. T. (2020). Studying the impacts of earnings quality on stock return: experiments in Vietnam. International Journal of Advanced and Applied Sciences, 7(4):45-53. doi: 10.21833/ijaas.2020.04.007
Jabbarzade Kangarluei, S., Pourkarim, Y., Pourkarim, V., & Abbasi Astmal, M. (2012). The relationship between corporate governance and earning quality with emphasis on corporate governance score. The Financial Accounting and Auditing Researches, 3(12), 155-183. dor: 20.1001.1.23830379.1390.3.12.7.8 [In Persian]
Jan, A. A., Lai, F. W., Shah, S. Q. A., Tahir, M., Hassan, R., & Shad, M. K. (2025). Does Islamic corporate governance prevent bankruptcy in Islamic banks? Implications for economic sustainability. Management & Sustainability: An Arab Review, 4(1), 168-195. doi: 10.1108/MSAR-02-2023-0009
Jensen, M., & Meckling, W. (1976). Theory of the Firm: Managerial Behavior, Agency Costs and Ownership Structure. Journal of Financial Economics, 3(4), 305-360. doi: 10.1016/0304-405X(76)90026-X
Kasznik, R., (1999). On the association between voluntary disclosure and earnings management, Journal of Accounting Research, 37(1), 57-81. doi: 10.2307/2491396
Krishnan, G. V., & Zhang, J. (2019). Does mandatory adoption of IFRS enhance earnings quality? Evidence from closer to home. The International Journal of Accounting, 54(01), 1950003. doi: 10.1142/S1094406019500033
Li, Z., Crook, J., Andreeva, G., & Tang, Y. (2021). Predicting the risk of financial distress using corporate governance measures. Pacific-Basin Finance Journal, 68, 101334. doi: 10.1016/j.pacfin.2020.101334
Lotfi, B., Bahri Sales, J., Jabbarzadeh, S., & Heidari, M. (2024). Predicting financial distress with a combined model case study: companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Investment Knowledge, 50, 349-370. https://sanad.iau.ir/Journal/jik/Article/843361 [In Persian]
Madanlou Jooybari, A., & Budaghi Malideh, B. (2018). The effect of corporate governance on the relationship between acceptance and financial treatment of companies in Tehran Stock Exchange, 1st National Conference on Science? Technology and Engineering, Babolsar. https://civilica.com/doc/813918 [In Persian]
Mahmoodi, R., Zalaghi, H., & Aflatooni, A. (2023). Corporate governance stability and its impact on the quality of accounting information of companies listed on the Iraq Stock Exchange. International Journal of Professional Business Review, 8(5). doi: 10.26668/businessreview/2023.v8i5.1657
Mansoorfar, G., Ghayoor, F. & Asadi, M. (2017). The moderating effect of earning quality on financial distress prediction of companies listed in Tehran Stock Exchange. Financial Management Strategy, 4(4), 25-44. doi: 10.22051/jfm.2017.7148.1015 [In Persian]
Manzaneque, M., & Priego, A. M. (2016). Corporate governance effect on financial distress likelihood: Evidence from Spain: Efecto del gobierno corporativo en la probabilidad de fracaso empresarial: evidencia española. Revista de Contabilidad-Spanish Accounting Review, 19(1), 111-121. doi: 10.1016/j.rcsar.2015.04.001
Merton, R. C. (1974). On the pricing of corporate debt: The risk structure of interest rates. The Journal of Finance, 29(2), 449-470. doi: 10.1111/j.1540-6261.1974.tb03058.x
Meshki Miavaghi, M., & Hashemi, M. (2015). Investigating the relationship between corporate governance with bankruptcy probability in companies listed in Tehran Stock Exchange. Journal of Accounting and Social Interests, 5(2), 37-58. doi: 10.22051/ijar.2015.2176 [In Persian]
Sadaa, A. M., Ganesan, Y., Yet, C. E., Alkhazaleh, Q., & Alnoor, A. (2023). Corporate governance as antecedents and financial distress as a consequence of credit risk. Evidence from Iraqi banks. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 9(2), 100051. doi: 10.1016/j.joitmc.2023.100051
Mohammad Salehi, M., & Rajaeizadeh Harandi, E. (2022). Investigating the effect of earnings management and business strategy on the bankruptcy credit of companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Modern Scientific Research Management and Accounting, 6(20), 1880-1894. https://www.majournal.ir/index.php/ma/article/view/1370 [In Persian]
Moradi, M. and Hosseinzadeh, S. (2017). The role of corporate governance in firm`s financial distress: pre- and post-internal controls nnstruction. Financial Accounting Research, 9(3), 67-90. doi: 10.22108/far.2018.107504.1163 [In Persian]
Mrabure, K. O., & Abhulimhen-Iyoha, A. (2020). Corporate governance and protection of stakeholders rights and interests. Beijing Law Review, 11(1), 292-308. doi: 10.4236/blr.2020.111020
Mustafa, M. A. M. (2017). The impact of corporate governance on quality of financial reports: An evidence from Iraq (Master's thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü). https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/420044
Nikoomaram, H., & Mohammadzadeh Salteh, H. (2011). Relationship between corporate governance and earnings management. Productivity Management (Beyond Management), 4(15), 187-209. https://sid.ir/paper/182147/fa [In Persian]
Oktaviani, R. M., Susanti, D. T., Sunarto, S., & Udin, U. (2019). The effect of profitability, tax avoidance and information transparency on firm value: An empirical study in Indonesia. International Journal of Scientific & Technology Research, 8(11), 3777–3780. https://eprints.unisbank.ac.id/id/eprint/6384
Qader, B, M., Wan, S. Y., Zardasht, A. Q. B., Haslina, H. B., & Mohd, F. M. (2023). Audit committee characteristics and financial reporting quality in Iraq public listed firm. Res Militaris Social Science Journal, 13(1), 2454-2468. https://resmilitaris.net/index.php/resmilitaris/article/view/1702
Proença, C., Augusto, M., & Murteira, J. (2023). The effect of earnings management on bank efficiency: Evidence from ECB-supervised banks. Finance Research Letters, 51, 103450. doi: 10.1016/j.frl.2022.103450
Rahmani, A., & Ramsheh, M. (2014). Trade-off between Accrual-based Earnings Management and Real Activities Manipulation. Accounting and Auditing Review, 20(4), 39-60. doi: 10.22059/acctgrev.2014.36587 [In Persian]
Rashid, A., Akmal, M., & Shah, S. M. A. R. (2024). Corporate governance and risk management in Islamic and convectional financial institutions: explaining the role of institutional quality. Journal of Islamic Accounting and Business Research, 15(3), 466-498. doi: 10.1108/JIABR-12-2021-0317
Rodriguez-Nieto, J. A., & Mollick, A. V. (2021). The US financial crisis, market volatility, credit risk and stock returns in the Americas. Financial Markets and Portfolio Management, 35(2), 225-254. doi: 10.1007/s11408-020-00369-x
Saeedi, A., & Aghaie, A. (2009). Predicting financial distress of firms listed in Tehran Stock Exchange using Bayesian networks. Accounting and Auditing Review, 16(2). doi: 20.1001.1.26458020.1388.16.2.4.1 [In Persian]
Salehi, M., Ammar Ajel, R., & Zimon, G. (2023). The relationship between corporate governance and financial reporting transparency. Journal of Financial Reporting and Accounting, 21(5), 1049-1072. doi: 10.1108/JFRA-04-2021-0102
Shams, M., Fooladi, M., & Farhadi, M. (2016). The effect of board independency and audit quality on earnings management in listed companies in Tehran Stock Exchange. Journal of Iranian Accounting Review, 3(10), 61-80. doi: 10.22055/jiar.2016.12734 [In Persian]
Sun, H., Yuen, D. C., Zhang, J., & Zhang, X. (2020). Is knowledge powerful? Evidence from financial education and earnings quality. Research in International Business and Finance, 52, 101179. doi: 10.1016/j.ribaf.2019.101179
Turki Hazzaa, O., Fariha Abdullah, D., Mohammed Sadaa, A. (2024). Influence of CEO characteristics and audit committee on financial performance: Evidence from Iraq. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 10(2), 100290. doi: 10.1016/j.joitmc.2024.100290
Wolk, H. I., Dodd, J. L., & Rozycki, J. J. (2016). Accounting theory: conceptual issues in a political and economic environment. Sage Publications. https://www.amazon.com/Accounting-Theory-Conceptual-Political-Environment/dp/1412991692
Journal of Accounting & Financial Transparency 2025: 3(1) 79-109
https://doi.org/10.71965/aft.2025.1202800
Research Paper Open Access
Investigating the mediating effect of earnings quality on the relationship between corporate governance characteristics and financial distress risk of companies listed on the Iraq Stock Exchange
Amar Emad Khalaf Halboosh1, Masood Fooladi2,1, Zahid Qasim Badan3, Maryam Farhadi2
1. Ph.D. Candidate, Department of Accounting, Isf.C., Islamic Azad University, Isfahan, Iran.
2. Assistant Professor, Department of Accounting, Isf.C., Islamic Azad University, Isfahan, Iran.
3. Assistant Professor, Ph.D. of Economics Finance and Investment, Faculty of Management and Economics, Basra University, Basra, Iraq.
ARTICLE INFO | ABSTRACT | |
Received: | 27 March 2025 | Purpose: The risk of financial distress is one of the risks that the company must be careful to manage well and avoid actions that increase this risk. Corporate governance with appropriate supervision can improve the quality of earnings. On the other hand, high-quality earnings have sufficient information content and will also have a significant impact on reducing the risk of financial distress. Therefore, the aim of the present study is to examine the mediating effect of earnings quality on the relationship between corporate governance characteristics and financial distress risk. Methodology: To achieve the research objectives, four hypotheses have been formulated. To test the first to third hypotheses, the multiple regression method has been used, and to test the fourth hypothesis, the method proposed by Baron and Kenny (1986) has been used. The study population includes a total of 133 companies listed on the Iraq Stock Exchange between 2013 and 2022. Among these companies, 41 companies were selected as a statistical sample using a systematic exclusion method and in accordance with the sampling conditions. Findings: The results of the study show that corporate governance has a negative and significant effect on the risk of financial distress of the company. Also, corporate governance has a positive and significant effect on earnings quality. On the other hand, higher earnings quality significantly reduces the risk of financial distress of the company. Finally, the partial mediation role of earnings quality in the relationship between corporate governance and financial distress risk was confirmed. Originality: By maintaining a balance between social, economic, individual, and collective goals, a corporate governance system encourages the efficient use of resources and requires corporate managers to be accountable for their stewardship of resources. Increasing the efficiency of the governance system leads to the efficient allocation of resources and ultimately economic growth and development, thereby preventing the risk of financial distress. |
Revised: | 16 May 2025 | |
Accepted: | 17 May 2025 | |
| ||
Keywords: Corporate governance, earnings quality, financial distress risk, Iraq Stock Exchange
| ||
JEL Classification: M41
| ||
Cite this paper: Halboosh, A. E. K., Fooladi, M., Qasim Badan, Z., & Farhadi, M. (2025). Investigating the mediating effect of earnings quality on the relationship between corporate governance characteristics and financial distress risk of companies listed on the Iraq Stock Exchange. Journal of Accounting & Financial Transparency, 3(1), 79–109. https://doi.org/10.71965/AFT.2025.1202800 [In Persian] | ||
[1] 🖂 Corresponding Author.
Email Address: foladim57@iau.ac.ir
© 2025 the author(s). This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/), which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited. The terms on which this article has been published allow the posting of the Accepted Manuscript in a repository by the author(s) or with their consent. |
Introduction
O
perating in a business environment always involves risks for companies, which may sometimes endanger the future life of the company. The risk of financial distress is one of the risks that the company must be careful to manage well and avoid actions that increase this risk. For this purpose, the focus on rational behavior in the company should be increased and managers in particular should be subject to greater supervision due to their opportunistic nature. The law has resorted to corporate governance in helping with this issue and has introduced it as a tool to help manage risk in companies. Corporate governance as a supervisory tool in companies has not had the same performance, which is due to the different characteristics of the company in terms of corporate governance. To the extent that corporate governance is well established in the company, the risk of financial distress will also be reduced by helping to reduce agency costs. On the one hand, the company's performance is evaluated through profits, and this has become a factor for earnings manipulation by managers. Corporate governance with appropriate supervision can also improve the quality of profits, and on the other hand, high-quality earnings have sufficient information content and will also have a significant impact on reducing the risk of financial distress. Therefore, the aim of the present study is to examine the mediating effect of earnings quality on the relationship between corporate governance characteristics and financial distress risk.
Methodology
This research is documentary in terms of data type and post-event in terms of implementation time. Also, to test the hypotheses, which use composite data (year-company) with a retrospective nature, the required data was collected by referring to the website of the Center for Research, Development and Islamic Studies affiliated with the Iraqi Stock Exchange Organization. In the field of hypothesis testing, the multiple regression method is used; the working tool in this field is the Stata software package. To achieve the research objectives, four hypotheses have been formulated. To test the first to third hypotheses, the multiple regression method has been used, and to test the fourth hypothesis, the method proposed by Baron & Kenny (1986) has been used. The study population includes a total of 133 companies listed on the Iraq Stock Exchange between 2013 and 2022. Among these companies, 41 companies were selected as a statistical sample using a systematic exclusion method and in accordance with the sampling conditions.
Results
The results of the study show that corporate governance has a negative and significant effect on the risk of financial distress of the company. Also, corporate governance has a positive and significant effect on earnings quality. On the other hand, higher earnings quality significantly reduces the risk of financial distress of the company. Finally, the partial mediation role of earnings quality in the relationship between corporate governance and financial distress risk was confirmed.
Conclusions
According to the agency theory, accountability is the essence of corporate governance, and its goal is to achieve the four characteristics of accountability, transparency, justice, and the rights of stakeholders. The agency relationship between shareholders and management in joint-stock companies provides the potential for managers to make decisions that are in their own interests and against the interests of shareholders. One of the factors shaping the agency problem between managers and shareholders is the lack of information transparency between them, and for this reason, shareholders cannot continuously control the managers operation. Among the mechanisms necessary to ensure the fulfillment of the responsibility of disclosure and appropriate information transparency of companies towards the public and stakeholders is the corporate governance system, which ensures that the company's financial reporting prepared by its managers is of higher quality. Managers manipulate earnings, especially through accruals, to achieve their own interests such as bonuses, job retention, better presentation of company performance, obtaining loans, gaining investor trust, conducting various contracts, and tax savings.
This will reduce the earnings quality and have irreparable consequences for stakeholders. One of the consequences will be a reduction in the company's future cash flows and the inability to meet its obligations, resulting in financial distress. In companies with high earnings quality, information asymmetry is low and is a sign of alignment of the interests of the manager with the owner. This, along with the quality of earnings, will allow any deviations to be quickly identified and corrected, which will reduce the risk of financial distress. On the other hand, by increasing the quality of financial reporting, earnings, which are the most important items in financial statements, will have high information content and high predictive power for the company's decision-makers. Therefore, the company's resources will be better managed and the risk of financial distress, which is caused by managers' incompetence in optimally utilizing available resources and making wrong decisions, will be reduced.
On the one hand, corporate governance, by using available mechanisms, reduces agency costs and prevents managers from opportunistic actions, which has positive effects such as increasing the quality of profits. Also, corporate governance, due to the reduction of moral hazards, provides space for greater efforts to achieve the company's goals, and in such circumstances, the company will face less risk of financial distress. In addition, in companies with high earnings quality, information asymmetry is low and is a sign of alignment of manager and owner interests. This alignment, along with earnings quality, will cause any deviation to be quickly identified and corrected, which will reduce the risk of financial distress. Therefore, the interaction of corporate governance and earnings quality will ultimately significantly reduce the risk of financial distress in companies. Increasing the efficiency of the governance system leads to the efficient allocation of resources and ultimately economic growth and development, thereby preventing the risk of financial distress.
Author Contributions
All authors contributed equally to the conceptualization of the article and writing of the original and subsequent drafts.
Data Availability Statement
The data that support the findings of this study are available from the corresponding author, upon reasonable request.
Acknowledgements
The authors would like to thank all reviewers in the present study.
Ethical Considerations
The authors avoided data fabrication, falsification, plagiarism, and misconduct.
Funding
This research did not receive any specific grant from funding agencies in the public, commercial, or not-for-profit sectors.
Conflict of Interest
The authors declare no conflict of interest.
مقاله پژوهشی
بررسی تأثیر میانجی کیفیت سود بر رابطه بین ویژگیهای نظام راهبری شرکتی و ریسک درماندگی مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس عراق
عمار عماد خلف حلبوش1، مسعود فولادی2،1، زاهد قاسم بدن3، مریم فرهادی2
۱. دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
۲. استادیار گروه حسابداری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
۳. استادیار گروه اقتصاد، مالی و سرمایه گذاری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه بصره، بصره، عراق.
چکیده | اطلاعات مقاله | |
هدف: راهبری شرکتی با نظارت مناسب میتواند کیفیت سود را بهبود بخشد. از سوی دیگر، سود با کیفیت، محتوای اطلاعاتی کافی داشته و در کاهش ریسک درماندگی مالی نیز تأثیر بسزایی خواهد داشت. لذا، هدف تحقیق حاضر بررسی تأثیر میانجی کیفیت سود بر رابطه بین ویژگیهای نظام راهبری شرکتی و ریسک درماندگی مالی است. روش‌شناسی: برای دستیابی به اهداف پژوهش، چهار فرضیه تدوین شده است. برای آزمون فرضیههای اول تا سوم، از روش رگرسیون چندگانه و برای آزمون فرضیه چهارم از روش پیشنهادی بارون و کنی (1986) استفاده شده است. نمونه آماری پژوهش شامل 41 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق طی سالهای 2013 تا 2022 میباشد. یافتهها: نتایج پژوهش نشان میدهد داد که نظام راهبری شرکتی بر ریسک درماندگی مالی شرکت تأثیر منفی و معنیداری دارد. همچنین، نظام راهبری شرکتی، تأثیر مثبت و معنیداری بر کیفیت سود دارد. از طرف دیگر، کیفیت سود بیشتر، ریسک درماندگی مالی شرکت را به شکل معنیداری کاهش میدهد. در نهایت، نقش میانجیگری جزئی کیفیت سود در رابطه بین نظام راهبری شرکتی و ریسک درماندگی مالی مورد تأیید قرار گرفت. دانش افزایی: نظام راهبری شرکتی با حفظ تعادل ميان اهداف اجتماعي، اقتصادي، فردي و جمعي موجب ترغيب استفاده کارآمد از منابع و الزام پاسخگويي مديران شرکتها در خصوص ايفاي وظيفه مباشرت براي اداره منابع میگردد. افزايش کارايي نظام راهبری به تخصيص کاراي منابع و در نهايت رشد و توسعه اقتصادي و در نتیجه جلوگیری از خطر درماندگی مالی ميشود. | 07/01/۱۴۰4 | تاریخ دریافت: |
26/02/۱۴۰4 | تاریخ بازنگری: | |
27/02/۱۴۰4 | تاریخ پذیرش: | |
| ||
کلیدواژه‌ها: بورس اوراق بهادار عراق، ریسک درماندگی مالی، کیفیت سود، نظام راهبری شرکتی
| ||
طبقه‌بندی موضوعی: M41
| ||
استناد: حلبوش، عمار عماد خلف، فولادی، مسعود، قاسم بدن، زاهد، و فرهادی، مریم (1404). بررسی تأثیر میانجی کیفیت سود بر رابطه بین ویژگیهای نظام راهبری شرکتی و ریسک درماندگی مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس عراق. حسابداری و شفافیت مالی، 3(1)، ۱۰۹-۷۹. https://doi.org/10.71965/aft.2025.1202800 | ||
تاریخ پذیرش: 00/
[1] 🖂 نویسنده مسئول.
پست الکترونیکی: foladim57@iau.ac.ir
|
This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/), which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited. The terms on which this article has been published allow the posting of the Accepted Manuscript in a repository by the author(s) or with their consent. |
مقدمه
فعالیت در محیطهای تجاری همواره با خطراتی برای شرکتها به همراه است که بعضا ممکن است حیات آتی شرکت را با خطر مواجه نماید. ریسک درماندگی مالی یکی از خطراتی است که شرکت باید مراقب باشد تا به خوبی آن را مدیریت نموده و از اقداماتی که باعث افزایش این ریسک میشود، پرهیز نماید. بدین منظور باید تمرکز بر روی رفتار عقلایی در شرکت افزایش یافته و مخصوصا مدیران به دلیل ذات فرصتطلبی تحت نظارت بیشتری قرار گیرند. قانون در کمک به این مهم به راهبری شرکتی پناه برده و آن را ابزاری جهت کمک به مدیریت ریسک در شرکتها معرفی نموده است (جان و همکاران، 2023). راهبری شرکتی به عنوان ابزاری نظارتی در شرکتها از عملکرد یکسانی برخوردار نبوده که دلیل آن ویژگیهای متفاوت شرکت از نظر راهبری شرکتی است. به هر میزان راهبری شرکتی به خوبی در شرکت استقرار یابد، به دلیل کمک به کاهش هزینههای نمایندگی، ریسک درماندگی مالی نیز کاهش خواهد یافت. از سویی ارزیابی عملکرد شرکت به واسطه سود صورت پذیرفته و این عاملی برای دستکاری سود توسط مدیران شده است. راهبری شرکتی با نظارت مناسب میتواند کیفیت سود را نیز بهبود داده و از سویی سودی که با کیفیت بالا محاسبه شده باشد، محتوای اطلاعاتی زیادی داشته و در کاهش ریسک درماندگی مالی نیز تأثیر بسزایی خواهد داشت (آجیقبا و گاندا، 2023). در این پژوهش روابط بین این متغیرها مورد بررسی قرار گرفته است.
در ادامه ساختار مقاله به این ترتیب خواهد بود، ابتدا مبانی نظری و پیشینه پژوهش ارائه شده و براساس آن، فرضیههای تحقیق بیان میشود. در ادامه روش‌شناسی پژوهش شامل جامعه و نمونه آماری ارائه میشود. سپس، نحوه اندازهگیری متغیرها و طرح آزمون فرضیهها بیان میشود. در بخش پایانی نیز پس از بیان یافتههای پژوهش، به بحث و نتیجه‌گیری و پیشنهادها پرداخته خواهد شد.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
نظریه سودمندی تصمیم نشان میدهد که کیفیت سود بالا برای تصمیمات سرمایه گذاری بسیار مفیدتر است و برعکس، کیفیت سود پایین برای فرآیند تصمیم‌گیری مفید نیست. تئوری ویژگیهای سود، کیفیت سود را بر اساس ویژگیهای دقیق سود مانند پایداری، قابل پیشبینی بودن، ارتباط و به موقع بودن تعریف میکند. در نتیجه کیفیت سود بالا به پایداری سود اشاره دارد که بر اساس تئوری علامتدهی، نشانههایی از سلامت شرکت و تهدیدات کمتر برای حیات آتی شرکت دارد (کریشنان و ژانگ، 2019؛ سان و همکاران، 2020؛ هانگ و وان، 2020). تئوری علامتدهی نیز بر این فرض استوار است که مدیران شرکتهای دارای محدودیت مالی با افزایش اقلام تعهدی در گزارشگری مالی به دنبال انحراف افکار ذینفعان از وضعیت مالی شرکت میباشند، زیرا عمده توجه فعالان بازار بر رقم سود بوده و مدیران با انجام مدیریت سود موجب افزایش سود گردیده و به صورت کوتاه مدت خود را از انتقادات سهامداران بیمه مینمایند (چن و همکاران، 2023).
مدیریت سود غالباً با انگیزه گمراه کردن استفادهکنندگان صورتهای مالی و یا انحراف از نتایج قراردادی که بستگی به سودهای حسابداری دارد، انجام میشود. به طوری که مدیر با این عمل قصد دارد فرایند سودآوری شرکت را مناسب جلوه دهد تا واحد اقتصادی تحت مدیریت او با جذابیتی خاص به عنوان یکی از گزینه‌های اولیه برای سرمایه گذاری مطرح باشد. از این رو وجود مکانیزمی منسجم برای جلوگیری از مدیریت سود و همسو کردن منافع طیف‌های مختلف ذینفعان، تحت عنوان نظام راهبری شرکتی مطرح شده است که می‌توان آن را مجموعه قوانین، فرایندها، فرهنگ‌ها و روابطی دانست که بین سهامداران، مدیران، حسابرسان شرکت باید وجود داشته باشد تا متضمن رعایت همه جانبه حقوق سهامداران جزء، بازدارنده از سو استفاده‌های احتمالی و موجب دستیابی به اهداف پاسخگویی، شفافیت و عدالت و رعایت حقوق ذینفعان گردد (قدرتی و فیضی، 1394).
براساس تئوری نمایندگی، به دلیل نبود شفافیت و عدم وجود سازوکارهای نظام راهبری شرکتی به صورت مطلوب، منافع تهیهکنندگان اطلاعات با استفادهکنندگان، در تضاد است. مدیرانی که به دنبال منافع شخصی خود هستند ساختار شرکت را پیچیدهتر کرده و از این طریق منابع شرکت را در جهت منافع شخصی خود به کار میگیرند. لذا یکی از چالشهای پیش روی سهامداران و هیأت‌مدیره، یافتن روشها و انگیزههای کنترلی است تا هزینههای نمایندگی را به حداقل برسانند (جنسن و مک لینگ، 1976). نظام راهبری شرکتی مجموعه ساز و كارهاي کنترلي داخلي و خارجي شرکت است که تعيين ميکند شرکت چگونه و توسط چه کساني اداره شود. نظام راهبري شرکتي که با حفظ تعادل ميان اهداف اجتماعي و اقتصادي و اهداف فردي و جمعي سر و کار دارد، موجب ترغيب استفاده کارآمد از منابع و الزام پاسخگويي مديران شرکتها درخصوص ايفاي وظيفه مباشرت براي اداره منابع ميشود. توجه به راهبري شرکتي کارا و افزايش کارايي در قراردادهاي فيمابين ذينفعان به منظور تقويت فرهنگ پاسخگويي و ارتقاي شفافيت اطلاعات در شرکتها و واحدهاي اقتصادي که تمام يا بخشي از سرمايه آنها از طريق مردم تأمين شده است به تخصيص کاراي منابع و در نهايت رشد و توسعه اقتصادي منجر ميشود (اکتاویانی و همکاران، 2019). بنابراین، نظام راهبری شرکتی به‌عنوان یکی از سازوکارهای کنترلی برون شرکتی تعریف میشود که وظیفة برقراری تعادل مناسب میان حقوق صاحبان سهام را بر عهده دارد و در پی نظارت مؤثر بر عملکرد مدیران و کاهش رفتارهای فرصت‌طلبانة آنان برای رسیدن به ایجاد توازن بین منافع مدیران و سهامداران است (انوشیروانی و ساعدی، 1397). همچنین شواهد نشان میدهد نظام راهبری شرکتی اثربخش به کیفیت گزارشگري مالی بالاتر منجر شده و مديريت سود را محدود میکند. نظام راهبری شرکتی مناسب میتواند به عنوان سازوکاری اثربخش برای ممانعت از رفتار خوشبینانه مديران و بهبود کیفیت گزارشهای مديران و افزايش ارزش شرکت عمل کند. به عبارت دیگر این انتظار می‌رود که سازوکارهای موثر نظام راهبری شرکتی موجب کاهش دستکاری سود در شرکتها شود (چاندرن و همکاران، 2020). لذا، نظام راهبری شرکتی میتواند از طریق کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و در نتیجه، افزایش کیفیت گزارشگری مالی برای استفاده کنندگان این امکان را فراهم آورد که مشکلات مالی منتج به بحران را پیشبینی و با اتخاذ تصمیمات مناسب، از بروز آن جلوگیری نمایند (وک و همکاران، 2013). از طرفی، درماندگی مالی شرکتها منجر به هدر رفتن منابع و عدم بهره‌گیری از فرصتهای سرمایهگذاری میشود. با توجه به اینکه در شرایط اقتصادی موجود، تعداد شرکتهای ورشکسته در حال افزایش است (سعیدی و آقایی، 1388)، بنابراین بررسی اثر معیارهای نظام راهبری شرکتی بر احتمال وقوع درماندگی مالی میتواند ازجمله موضوعات بااهمیت در حوزه پژوهش باشد.
طبق نظر ماربور و ابولیمه لیا (2020) راهبری شرکتی تعادل و هماهنگی ایجاد میکند که منافع همه ذی نفعان از جمله کارکنان، صاحبان سهام، دولت، مشتریان، وام دهندگان، جوامع میزبان، مشتریان و سایرین را در نظر میگیرد. راهبری شرکتی به عنوان مجموعهای شناخته شده از اصول، مقررات، الزامات، فرآیندها، کدهای اخلاقی و ساختارهای سازمانی بیان میشود که زیربنای شیوههای مؤثر و قوی سازمانی برای اطمینان از تعادل مؤثر بین منافع مختلف ذینفعان و همچنین حفظ رشد اقتصادی شرکتها است (آجیقبا و گاندا، 2023). ابزارهای مؤثر برای دستیابی به اهداف شرکت، شناسایی ریسک‌های شرکتی، ارزیابی ریسک و تدوین اقدامات کنترلی برای کاهش ریسک‌ها در حوزه راهبری شرکتی قرار دارند. راهبری شرکتی با هدف به حداکثر رساندن ارزش شرکت به نفع سهامداران است. عملکرد راهبری شرکتی باکیفیت، نظارت موثر و نظارت بر اساس بهترین شیوهها را تضمین و همچنین اعمال کنترل خویشتنداری بر فعالیتهای سازمان با هدف بهبود ثروت اقتصادی و ارزش مالکان را تضمین میکند (پروناکا و همکاران، 2023). براساس مفهوم عدم تقارن اطلاعاتی هدف عمده سازوکار نظام راهبری شرکتی، افزایش سطح نظارت‌ها به منظور تقویت گزارشگری و ارتقای سطح کیفیت افشای صورت‌هاي مالی میباشد. از آنجایی که افشای سود بدون تحریف و با کیفیت به عنوان یک مبنای تئوری نمایندگی و عدم‌تقارن اطلاعاتی همراستا با نظریه علامتدهی میباشد، وجود راهبری شرکتی پویا و منسجم باعث خواهد شد تا رفتارهای فرصتطلبانه و سودجویانه مدیران تا حد زیادی کنترل شود و ضمن افزایش سطح شفافیت‌ها باعث خواهد شد تا کیفیت و توان اتکاپذیری به گزارشگری مالی تقویت شود و این موضوع باعث میشود تا ارتباط مشخص‌تری از عملکردها با سودهای مورد انتظار آتی ایجاد شود و در نتیجه اعتماد و اطمینان بیشتری برای شرکت در بازار سرمایه فراهم شود (چاندرن و همکاران، 2020).
بر اساس ادبیات ارائه شده انتظار بر این است که از یک سو راهبری شرکتی با استفاده از ساز و کارهای در اختیار موجب کاهش هزینههای نمایندگی شده و مدیران را از اقدامات فرصتطلبانه منع نماید که دارای آثار مثبتی مانند افزایش کیفیت سود است. همچنین راهبری شرکتی به دلیل کاهش خطرات اخلاقی، فضا را برای تلاش هر چه بیشتر برای دستیابی به اهداف شرکت فراهم نموده و در چنین شرایطی شرکت کمتر با ریسک درماندگی مالی مواجه خواهد گردید. علاوه بر این، در شرکتهایی که کیفیت سود بالا میباشد، عدم تقارن اطلاعاتی پایین بوده و نشانهای از همسویی منافع مدیر با مالک است. این هسویی در کنار کیفیت سود موجب خواهد شد تا هر گونه انحراف به سرعت شناسایی و اصلاح گردد که ریسک درماندگی مالی را کاهش خواهد داد. لذا تعامل راهبری شرکتی و کیفیت سود در نهایت باعث خواهد شد تا ریسک درماندگی مالی در شرکتها به نحو معناداری کاهش یابد.
لذا در تأیید نقش میانجیگری کیفیت سود در رابطه نظام راهبری شرکتی و ریسک درماندگی مالی باید بیان نمود که از یک سو نظام راهبری شرکتی بر اساس وظایف مورد انتظار با نظارت مناسب بر اقدامات مدیران در اندازهگیری و افشای سود موجب کاهش اقلام تعهدی از سود شده و بنابراین کیفیت سود را افزایش خواهند داد. در چنین شرایطی سود در اختیار تصمیمگیران شرکت که مورد توجهترین قلم از اقلام صورتهای مالی میباشد، میتواند محتوای اطلاعاتی بالایی داشته باشد و قابلیت پیشبینی کنندگی آن زیاد باشد. لذا مدیریت منابع در اختیار شرکت به نحو بهتری صورت پذیرفته و ریسک درماندگی مالی که ناشی از بیکفایتی مدیران در بهرهبرداری بهینه از منابع در اختیار و تصمیمگیریهای غلط است، دچار کاهش خواهد شد.
رشید و همکاران (2024) پژوهشی با عنوان "حاکمیت شرکتی و مدیریت ریسک در مؤسسات مالی اسلامی و متعارف: تبیین نقش کیفیت نهادی" انجام دادند. بدین منظور مشاهداتی از 217 موسسه مالی در کشور پاکستان در دوره زمانی 2012 تا 2021 با استفاده از روش قوی دو مرحله ای سیستم گشتاورهای تعمیم یافته مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج شواهد محکمی را ارائه کردند مبنی بر اینکه چندین ویژگی فردی راهبری شرکتی و شاخص ترکیبی به طور قابل توجهی با ریسک عملیاتی، ریسک نقدینگی و ریسک درماندگی مالی (معیاری از ریسک پرداخت بدهی) مرتبط هستند.
جان و همکاران (2023) مطالعهای با موضوع "آیا حاکمیت شرکتی اسلامی از ورشکستگی بانکهای اسلامی جلوگیری میکند؟ پیامدهای پایداری اقتصادی" انجام دادند. پژوهشگران ریسک ورشکستگی را از طریق امتیاز آلتمن برای تجزیه و تحلیل سطح ثبات صنعت اندازهگیری نموده و در نتیجه تأثیر حاکمیت شرکتی اسلامی بر ریسک ورشکستگی بانکهای اسلامی در پاکستان را برای دوره پس از بحران مالی بررسی میکنند. با استفاده از دادههای سالهای 2009 تا 2020، نتایج تحقیق نشان داد که اندازه هیئت مدیره و تعداد جلسات هیات مدیره تأثیر مثبت قابل توجهی بر ریسک ورشکستگی دارند در حالی که مالکیت مدیریتی تأثیر نامطلوبی بر ریسک ورشکستگی نشان داد. جالب توجه است که تأثیر ناچیز مدیران زن با گنجاندن متغیرهای کنترلی در مدل معنادار شده است. در مجموع، یافتهها حاکی از آن است که حاکمیت شرکتی اسلامی ابزاری کارآمد برای ترویج مدیریت ریسک در بانکهای اسلامی و جلوگیری از اثرات منفی بحرانهای نوظهور است.
لی و همکاران (2021) در پژوهشی به "پیشبینی ریسک درماندگی مالی با استفاده از معیارهای حاکمیت شرکتی" پرداختند. این پژوهش از ساختار دادههای تابلویی در یک دوره 17 ساله از سال 2001 تا 2017 در کشور چین استفاده نموده است. علاوه بر این، این پژوهش به رابطه بین مالکیت دولت و ریسک درماندگی مالی در چین می‌پردازد. نتایج حاکی از آن است که اگرچه حاکمیت شرکتی به تنهایی برای پیشبینی دقیق درماندگی مالی کافی نیست، اما میتواند به قدرت پیشبینی نسبتهای مالی و عوامل کلان اقتصادی بیفزاید. علاوه بر این، این مدل بینش هایی را در مورد نقش مالکیت دولتی، مدیران مستقل، سرمایه گذاران نهادی و برخی ویژگی های شخصی رئیس هیئت مدیره ارائه میدهد.
علی و همکاران (2018) در پژوهشی با عنوان "آیا کیفیت مدیریت شرکت بر درماندگی مالی تأثیر می گذارد؟ نقش فرصت های رشد و نقدینگی سهام" به بررسی رابطه بین کیفیت نظام راهبری شرکتی و تأثیر آن بر روی ریسک درماندگی مالی با در نظر گرفتن فرصتهای رشد و نقد شوندگی سهام شرکتها پرداخته‌اند. این پژوهش در کشور استرالیا انجام و دادههای 1086 شرکت غیرمالی از سال 2001 الی 2013 جمع‌آوری گردیده است. نتایج پژوهش نشان میدهد رابطه معکوس بین حاکمیت شرکتها و ریسک درماندگی مالی برای بنگاه‌هایی که فرصتهای رشد بیشتری دارند، نسبتاً قوی‌تر است. همچنین نتایج نشان میدهد فرصتهای سرمایهگذاری و نقد شوندگی سهام تأثیر کیفیت نظام راهبری شرکتی بر ریسک درماندگی مالی شرکتها را در جهت مثبت تقویت میکنند.
مانزانکی و همکاران (2016) در پژوهشی با عنوان "تأثیرات نظام راهبری شرکتی بر احتمال مشکلات مالی"، به بررسی برخی از مکانیزمهای نظام راهبری شرکتی (مالکیت و ویژگی هیئت‌مدیره) در شرکتهای پذیرفته شده اسپانیایی و تأثیر آن بر احتمال درماندگی مالی می‌پردازد. این پژوهش در بازه زمانی 2007 تا 2012 با استفاده از 308 مشاهده انجام شده است. نتایج با استفاده از مدلهای لجیستیک شرطی مختلف نشان میدهد توزیع مالکیت شرکتهای اسپانیایی و ویژگیهای سیستم نظام راهبری شرکتی آنها (تمرکز مالکیت، مالکیت بزرگ مدیران، شیوه دوگانه گسترده مدیرعامل و اندازه بزرگ هیئت‌مدیره) به‌احتمال‌زیاد سبب بروز مسائل نمایندگی شده و به همین خاطر میتوانند به بدتر شدن موقعیت‌های درماندگی مالی کمک کنند.
السا و سلامی (2024) پژوهشی با موضوع" تأثیر اعمال حکمروایی خوب بر کیفیت گزارش های مالی نمونه ای از شرکتهای صنعتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق" ارائه نمودند. نمونه مورد مطالعه آنها 16 شرکت صنعتی از سال 2015-2021 بوده است. کیفیت گزارش های مالی از طریق مقیاس جونز 1991 و حکمرانی خوب از طریق تعداد اعضای هیئت مدیره و تعداد اعضای مستقل اندازهگیری شده است. نتایج تحقیق آنها نشان داد که بین حکمرانی خوب و کیفیت گزارشهای مالی رابطه مثبت وجود دارد، زیرا اندازه هیئت مدیره کیفیت گزارشهای مالی را بهبود می‌بخشد. همچنین تعداد اعضای مستقل هیئت مدیره بر کیفیت گزارش های مالی از نظر آماری تأثیر معناداری داشت.
محمودی و همکاران (2023) مطالعهای با عنوان "ثبات حاکمیت شرکتی و تأثیر آن بر کیفیت اطلاعات حسابداری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق" ارائه نمودند. در این پژوهش ثبات حاکمیت شرکتی با استفاده از چهار معیار ثبات مدیریتی، ثبات مالکیت، ثبات دوره تصدی حسابرسی مستقل و ثبات دوره تصدی کمیته حسابرسی اندازهگیری شده است. جامعه آماری شامل شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق میباشد و نمونه پژوهش با اعمال شرایط متغیرهای تحقیق بر روی 55 شرکت در سال های 211 تا 2020 میلادی انتخاب شده است. نتایج تحقیق آنها نشان میدهد که ثبات مدیریتی و ثبات مالکیت با کیفیت اطلاعات حسابداری همبستگی منفی دارد. ثبات تصدی حسابرس مستقل با کیفیت اطلاعات حسابداری رابطه مثبت دارد. بر این اساس، ثبات دوره تصدی کمیته حسابرسی ارتباط معناداری با کیفیت اطلاعات حسابداری ندارد.
صالحی و همکاران (2023) به بررسی"رابطه بین حاکمیت شرکتی و شفافیت گزارشگری مالی" پرداختند. فرضیههای تحقیق بر روی نمونه ای متشکل از 35 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق از سال 2012 تا 2018 با استفاده از مدل رگرسیون چند متغیره بر اساس تکنیک دادههای تابلویی مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج حاکی از همبستگی منفی و معنادار بین استقلال هیأت مدیره، استقلال کمیته حسابرسی، ثبات تیم مدیریت و پاداش هیأت مدیره و شفافیت گزارشگری مالی است. در مقابل، بین تخصص هیئت مدیره، تخصص کمیته حسابرسی و مالکیت مدیریتی با شفافیت گزارشگری مالی همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد.
محمد صداع و همکاران (2023) پژوهشی با موضوع "حاکمیت شرکتی به عنوان سوابق و درماندگی مالی به عنوان پیامد ریسک اعتباری. مدارک از بانک های عراقی" ارائه نمودند. این مطالعه به بررسی سوابق و پیامدهای ریسک اعتباری در زمینه بانکهای عراقی از سال 2011 تا 2020 می‌پردازد. یافتههای تحقیق نشان میدهد که تخصص مالی هیئت مدیره، کمیته مدیریت ریسک و مالکیت خارجی تأثیر منفی بر ریسک اعتباری دارند. همچنین، نتایج نشان میدهد که استقلال هیئت‌مدیره، کمیته حسابرسی، مالکیت نهادی، مالکیت دولتی و مالکیت مدیریتی بر ریسک اعتباری تأثیر ناچیزی دارد. با تمرکز بر پیامد ریسک اعتباری، نتایج نشان داد که ریسک اعتباری به طور مثبت بر درماندگی مالی تأثیر می‌گذارد. در نهایت، تمرکز مالکیت به عنوان تعدیل کننده با ارتباط بین ریسک اعتباری و درماندگی مالی در تعامل است.
مصطفی (2017) پژوهشی با موضوع "تأثیر حاکمیت شرکتی بر کیفیت گزارشهای مالی: شواهدی از عراق" ارائه نموده است. به منظور دستیابی به هدف پژوهش حاضر، نمونه ای متشکل از 109 نفر از اعضای هیئت مدیره و مدیران اجرایی متوسط از شرکتهای خصوصی عراقی در سال 2016 انتخاب شدند. گردآوری دادهها با استفاده از پرسشنامه در بستر فضای مجازی و مراجعه حضوری انجام شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که همبستگی بالایی بین متغیرهای وابسته و متغیرهای مستقل وجود دارد. به عبارتی دیگر، مشخص شد که حاکمیت شرکتی تأثیر مثبتی بر کیفیت گزارشهای مالی دارد.
لطفی و همکاران (1403) در پژوهشی به "پیشبینی درماندگی مالی با مدل ترکیبی (مطالعه موردی: شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران)" پرداختند. بدین منظور اطلاعات 168 شرکت دارای درماندگی مالی و 168 شرکت که شرایط درماندگی مالی را نداشتهاند، در فاصله بین سال های 1385 الی 1398 در مقاطع زمانی 3، 2 و یک ساله مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه از 17 نسبت مالی، 4 متغیر اقتصادی و 4 ویژگی سهام شرکت استفاده شده است. این پژوهش با توسعه یک مدل پیشبینی کننده برای اولین بار، مولفههای مالی، اقتصادی و بازار سهام را با احتمال نکول مدل ساختاری ترکیب میکند. نتایج تحقیق نشان داد که مدل ارائه شده، قدرت توضیحی بهتری نسبت به مدلهای دیگر مانند مدل مرتون و مدل رگرسیون لجستیک باینری دارد و قدرت توضیحی بهتری در پیشبینی درماندگی مالی نسبت به مدلهای قبلی دارد. علاوه بر یافتهها حاکی از ان بوده است که قدرت پیشبینی کنندگی ورشکستگی مدل رگرسیون لجستیک باینری بهتر از مدل مرتون میباشد.
محمدصالحی و رجایی زاده هرندی (1401) مطالعهای با موضوع "بررسي تأثير مديريت سود و استراتژي تجاري بر ريسک ورشکستگي شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" ارائه نمودند. جامعه آماری پژوهش کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی شش ساله بین سال های 1393 الی 1398 میباشد که بر اساس روش نمونه گیری حذف سیستماتیک تعداد 147 شرکت عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شد. نتایج به دست آمده در این پژوهش نشان میدهد در مجموع مدیریت سود و استراتژی تنوع میتواند موجب افزایش ریسک ورشکستگی شرکتها شود و این در حالی است که استراتژی رهبری هزینه موجب کاهش ریسک ورشکستگی شرکتها میشود.
مدانلو و بوداغی مالیده (1396) در پژوهشی با عنوان "اثر نظام راهبری شرکت بر رابطه بین ریسک‌پذیری و درماندگی مالی شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران" انجام دادند. هدف از انجام پژوهش، بررسی نقش تعدیل‌کننده راهبری شرکت بر رابطه بین ریسک‌پذیری و درماندگی مالی شرکتها در بورس اوراق بهادار تهران طی بازه زمانی 1389 تا 1394 میباشد. نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل دادههای تحقیق حاکی از آن است که مالکیت مدیریتی اثر تعدیل‌کننده بر ارتباط بین ریسک‌پذیری و درماندگی مالی ندارد؛ اما ساختار هیئت‌مدیره اثر تعدیل‌کننده بر ارتباط بین ریسک‌پذیری و درماندگی مالی دارد.
مرادی و حسینزاده (1396) در پژوهشی با عنوان "نقش راهبری شرکتی در بحران مالی شرکتها: قبل و بعد از دستورالعمل کنترلهای داخلی" بر آن است تا علاوه بر نسبتهای حسابداری و اطلاعات مربوط به بازار، نقش سازوکارهای راهبری شرکتی را نیز در تشخیص بحران مالی شرکتها بررسی کند. همچنین، تصویب دستورالعمل کنترلهای داخلی که مصداق سیاستگذاری در راهبری شرکتی است، به‌مثابۀ یک رویداد بررسی و تأثیر آن بر تشدید یا تضعیف نقش راهبری شرکتی در بحران مالی شرکتها آزمون میشود. 182 شرکت، طی سالهای 1386 تا 1395 بررسی و آزمون فرضیهها با استفاده از رگرسیون لوجیت انجام‌شده و یافتههای پژوهش نشان میدهد راهبری شرکتی در کاهش بحرانهای مالی نقشی معنادار دارد، اما دستورالعمل کنترلهای داخلی قادر به بهبود نقش یادشده نبوده است.
احمدی (1395) در پژوهش خود به بررسی رابطه بین نظام راهبری شرکتی و ریسک سیستماتیک با درماندگی مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازة زمانی 1389 تا 1393 پرداخته است. طبق نتایج پژوهش، تمرکز مالکیت و مالکیت نهادی تأثیری منفی و معنیداری بر درماندگی مالی دارد. همچنین متغیر ترکیبی تمرکز مالکیت و ریسک سیستماتیک بر درماندگی مالی تأثیر مثبت و معنیداری دارد. درنهایت متغیر ترکیبی مالکیت نهادی و ریسک سیستماتیک تأثیر منفی و معنیداری بر درماندگی مالی دارد. همچنین اندازه شرکت، سودآوری، نقد شوندگی و حجم معاملات شرکت تأثیر منفی و معنیداری بر درماندگی مالی دارد.
مشکی میاوقی و هاشمی سعادت (1394) در پژوهش خود به بررسی رابطه بین برخی سازوکارهای نظام راهبری شرکتی با احتمال وقوع درماندگی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازند. نمونه آماری پژوهش متشکل از 115 شرکت شامل 40 شرکت درمانده مالی و 75 شرکت سالم میباشد که در طی دوره زمانی 1387 لغایت 1392 از بین شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انتخاب‌شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که از پنج مکانیزم نظام راهبری شرکتی مورد بررسی در این پژوهش، مکانیزمهای نوع گزارش حسابرس، میزان پاداش هیئت‌مدیره، نسبت مالکیت نهادی و استقلال هیئت‌مدیره با احتمال وقوع درماندگی دارای رابطه معنادار و منفی میباشد؛ با این وجود هیچ‌گونه رابطه معنیداری بین متغیر اندازه هیئت‌مدیره با احتمال وقوع درماندگی مشاهده نمی‌شود. اگرچه، در زمینه رابطه بین نظام راهبری شرکتی و ریسک درماندگی مالی و همچنین تأثیر نظام راهبری شرکتی بر کیفیت سود تحقیقات متعددی صورت پذیرفته است. ولی طبق بررسی های محقق، در تحقیقات پیشین نقش میانجی کیفیت سود در رابطه بین نظام راهبری شرکتی و ریسک درماندگی مالی در نظر گرفته نشده است. همچنین، در تحقیقات پیشین از چند ویژگی خاص نظام راهبری شرکتی استفاده می شده است در صورتی که تحقیق حاضر از یک مدل ریاضی برای سنجش متغیر نظام راهبری شرکتی استفاده میکند.
از طرفی، تحقیقات قبلی در نقاطی غیر از عراق، به ویژه در کشورهای توسعه یافته انجام شده است. قبل از حمله به عراق در سال ۲۰۰۳، بورس این کشور بورس بغداد نام داشت و توسط وزارت دارایی عراق اداره می‌شد. سپس، بورس اوراق بهادار عراق با دستور شماره ۷۴ حکومت ائتلاف موقت عراق به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی مستقل در ۱۸ آوریل ۲۰۰۴ تأسیس شد. این دستور همچنین کمیسیون اوراق بهادار عراق و سپرده گذاری عراق را ایجاد کرد. این سازمان تحت نظارت کمیسیون اوراق بهادار عراق، یک کمیسیون مستقل که از کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا الگوبرداری شده‌است، فعالیت میکند. این نهاد که بر هیئت رئیسه نظارت دارد، در ابتدا به عنوان پل ارتباطی بین بورس دولتی قبلی کشور و بورس مستقل جدید عمل کرد و از سال ۲۰۰۵، تنها بورس اوراق بهادار عراق بود. در حال حاضر این بورس یک تشکل خود انتظام مشابه بورس اوراق بهادار نیویورک است که متعلق به حدود ۵۰ کارگزاری عضو است. بورس عراق در سال ۲۰۰۴ با ۱۵ شرکت افتتاح شد و اکنون بیش از ۱۰۰ شرکت را فهرست میکند. سهام عمده شامل بانک بغداد، شرکت نوشابه‌های غیرالکلی بغداد، شرکت فرش تافتد عراق، سنگ مرمر هادر، و کشاورزی آلترار بود. با توجه به اینکه عراق به عنوان یک کشور در حال توسعه تلقی میشود، یافتههای تحقیقات گذشته ممکن است چندان مهم یا مرتبط با عراق نباشد. از آنجا که قوانین عراق در مورد حاکمیت شرکتی بسیار نوپا و در حال توسعه بوده و با قوانین سایر کشورها متفاوت است، تحقیقات قبلی نمی‌تواند در مورد وضعیت شرکتهای پذیرفته شده در بورس عراق اعمال شود (ترکی هزا و همکاران 2024). همچنین، ساختار نهادی و سیستم گزارشگری مالی در عراق مشابه سایر کشورها نیست و با توجه به این که اهمیت تأثیر حاکمیت شرکتی بر عملکرد مالی شرکتها در بورس اوراق بهادار عراق، ناشی از اهمیت اصلاحات اقتصادی و توسعه پایدار در یک کشور با تاریخچه ای از بی ثباتی های سیاسی و اقتصادی است، انجام این پژوهش میتواند در افزایش شفافیت و اعتماد در بازار سرمایه و تقویت پایه های اقتصادی و افزایش کارایی عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس عراق کمک رسانده و مبنایی برای جذب سرمایه گذاریهای جهانی و بهبود محیط کسب و کار ایجاد نماید. سالها جنگ و ناامنی در کشور عراق باعث به وجود آمدن ویرانیهای زیاد و توقف بخشهای مختلف اقتصادی شده است. این موضوع موجب شد تا در سالهای اخیر با تغییر محیط سیاسی و ایجاد ثبات نسبی در این کشور، فعالیتهای عمرانی و اقتصادی شتاب گرفته و شرکتها با فرصتهای سرمایهگذاری زیادی روبرو شوند. علی‌رغم بازار کار بزرگی که برای شرکتها ایجاد شده است، محدودیت منابع باعث شده تا انتخاب فرصتهای سرمایهگذاری با حساسیت بیشتری دنبال و شرکتها تلاش نمایند از منابع در اختیار به بهترین شکل ممکن استفاده و در پروژههایی سرمایهگذاری نمایند که بالاترین بازده را برای ایشان به دنبال داشته باشد. بنابراین، این مطالعه میتواند پیامدهای عملی و نظری در عراق و سایر کشورهای در حال توسعه با اقتصاد، سیستم و قوانین مشابه داشته باشد. لذا، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال اساسی است که آیا کیفیت سود نقش میانجی گری بین نظام راهبری شرکتی و ریسک درماندگی مالی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس عراق دارد یا خیر؟
فرضیههای پژوهش
با توجه به سؤال تحقیق و براساس مبانی نظری مطرح شده در بیان مسأله، هدف تحقیق حاضر آزمون فرضیههای زیر میباشد:
فرضیه اول: نظام راهبری شرکتی ریسک درماندگی مالی شرکت را کاهش میدهد.
فرضیه دوم: نظام راهبری شرکتی کیفیت سود را افزایش میدهد.
فرضیه سوم: کیفیت سود ریسک درماندگی مالی شرکت را کاهش میدهد.
فرضیه چهارم: کیفیت سود در رابطه بین نظام راهبری شرکتی و ریسک درماندگی مالی نقش میانجی دارد.
روش‌شناسی پژوهش
از آنجایی که در این پژوهش رابطه بین چند متغیر مورد بررسی قرار گرفته است، لذا یک پژوهش توصیفی- همبستگی میباشد. از آنجا که در فرایند تصمیم‌گیری مورد استفاده قرار میگیرد، نوعی پژوهش کاربردی نیز محسوب میشود، به علاوه، این پژوهش از لحاظ نوع دادهها، اسنادی و از لحاظ زمان اجرا، پس رویدادی است. مبانی نظری پژوهش، از طریق مطالعه کتب و مقاله‌های معتبر داخلی و خارجی، پایان‌نامه‌ها و پایگاه‌های اطلاعاتی و سایت‌های اینترنتی جمع‌آوری شده است. همچنین برای آزمون فرضیهها، که از دادههایی ترکیبی (سال- شرکت) با ماهیت گذشتهنگر استفاده میشود، دادههای مورد نیاز با مراجعه به وب‌گاه مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی وابسته به سازمان بورس اوراق بهادار عراق گردآوری شده است. ابزار کار در این حوزه صورتهای مالی و بستۀ نرم‌افزاری آفیس است. در حوزۀ آزمون فرضیهها از روش رگرسیون چندگانه استفاده میشود؛ ابزار کار در این حوزه بسته نرم‌افزاری استاتا میباشد. جامعه مورد مطالعه شامل کل 133 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق طی سالهای 2013 تا 2022 میباشد، از بین این شرکتها، 41 شرکت به عنوان نمونه آماری به روش حذف سیستماتیک و با توجه به شرایط مندرج در جدول ۱ انتخاب شده است.
جدول ۱. روند انتخاب نمونه | ||
تعداد | تعداد | شرح |
| 133 | شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق در انتهای سال 2022 |
78 |
| بانکها، بیمه ها، لیزینگ، شرکتهای سرمایهگذاری و مؤسسات مالی و اعتباری |
3 |
| شرکتهای که سال مالی آنها انتهای سال میلادی نبوده است. |
11 |
| تعداد شرکتهایی از سال 2013 به بعد در بورس پذیرفته شده‌اند. |
41 |
| شرکتهای باقیمانده |
10 |
| تعداد سال مورد بررسی (2013-2022) |
410 |
| تعداد سال - شرکت مورد بررسی |
تبیین و اندازهگیری متغیرها
متغیر وابسته
این پژوهش دارای یک متغیر وابسته به شرح زیر میباشد:
ریسک درماندگی مالی شرکت: برای اندازهگیری ریسك درماندگی مالی از چارچوب توسعه‌یافته توسط مرتون (1974) استفاده شده است (منصورفر و همکاران، 1395). در این روش از شاخص فاصله تا درماندگی مالی1 استفاده شده است که با DD در رابطه (1) نشان داده شده است:
رابطه (1) |
| ||||||
رابطه (2) |
|
که در آن σret, t−1 نوسان‌های بازده سهام گذشته میباشد که از انحراف استاندارد بازده سهام در طی سه سال محاسبه میشود و یک معیار برای نوسان‌های ارزش حقوق صاحبان سهام است.
σret,t-1 × 0.25+ 0.05 یک معیار برای نوسان‌های ارزش بدهی است.
هرچه مقدار DD یعنی فاصله تا درماندگی مالی، کوچکتر باشد، ریسک درماندگی بزرگ‌تر است. به همین دلیل در پژوهش حاضر برای نشان دادن ریسک درماندگی مالی2 از معکوس فاصله تا درماندگی مالی به شرح رابطه (3) استفاده شده است.
رابطه (3) |
| ||||||
رابطه (4) |
| ||||||
مدل (1) |
|
به طوری که 
: مجموع اقلام تعهدی قابل اندازهگیری (تفاوت بین سود عملیاتی و جریانات نقدی عملیاتی)، 
: مجموع دارایی های شرکت iدر ابتدای سال t، 
: تغییرات درآمد فروش خالص شرکت iبین سال هایt, t-1، 
: تغییرات در حسابهای دریافتنی تجاری شرکت i بین سال هایt, t-1، 
: دارایی های ثابت مشهود ناخالص شرکت i در سال t، 
: تغییرات در جریانات نقدی عملیاتی شرکتi بین سال هایt, t-1 و 
: جزء اخلال (نشان دهنده اقلام تعهدی اختیاری(ADAC)، برای شرکت i در سال t است).
متغیرهای کنترلی
نسبت اهرمی شرکت که از تقسیم کل بدهیها بر کل داراییهای شرکت بدست میآید.
اندازه شرکت با استفاده از لگاریتم طبیعی کل داراییها محاسبه میشود.
سن شرکت به عنوان لگاریتم تعداد سالهایی که شرکت شروع به کار کرده است تعریف میشود.
طرح آزمون فرضیهها
آزمون فرضیه اول
برای بررسی فرضیه اول مبنی بر اینکه نظام راهبری شرکتی ریسک درماندگی مالی شرکت را کاهش میدهد، طبق مرادی و حسین زاده (1396) از روش رگرسیون چندگانه به شرح مدل 2 استفاده میشود:
مدل (2) |
|
که در آن :FDRi,t ریسک درماندگی مالی، :CGi,t نظام راهبری شرکتی، :Levi,t اهرم مالی شرکت، :Sizei,t اندازه شرکت و :Agei,t سن شرکت میباشد. در مدل 2 درصورتیکه ضریب 1β منفی و معنیدار باشد، فرضیه اول تحقیق تأیید میشود.
آزمون فرضیه دوم
برای بررسی فرضیه دوم مبنی بر اینکه نظام راهبری شرکتی کیفیت سود را افزایش میدهد، طبق تحقیق جبارزاده و همکاران (1390) از مدل رگرسیون چندگانه 3 به شرح زیر استفاده میشود:
مدل (3) |
|
که در آن ADACi,t کیفیت سود را نشان میدهد. در مدل (3) درصورتیکه ضریب 1β مثبت و معنیدار باشد، فرضیه دوم تحقیق تأیید میشود.
آزمون فرضیه سوم
برای بررسی فرضیه سوم مبنی بر اینکه کیفیت سود ریسک درماندگی مالی شرکت را کاهش میدهد، از مدل رگرسیون چندگانه (4) به شرح زیر استفاده میشود:
مدل (4) |
|
در مدل 4 درصورتیکه ضریب 1β منفی و معنیدار باشد، فرضیه سوم تحقیق تأیید میشود.
آزمون فرضیه چهارم
برای بررسی فرضیه چهارم مبنی بر اینکه کیفیت سود در رابطه بین نظام راهبری شرکتی و ریسک درماندگی مالی نقش میانجی دارد، از روش پیشنهادی بارون و کنی (1986) استفاده میشود. در این روش، از یک فرایند چهار مرحله‌ای استفاده میشود. ابتدا تأثیر متغیر مستقل (نظام راهبری شرکتی) بر متغیر وابسته (ریسک درماندگی مالی) با استفاده از مدل 2 آزمون میشود، سپس تأثیر متغیر مستقل (نظام راهبری شرکتی) بر متغیر میانجی (کیفیت سود) با استفاده از مدل 3 آزمون میشود. در مرحله سوم تأثیر متغیر میانجی (کیفیت سود) بر متغیر وابسته (ریسک درماندگی مالی) با استفاده از مدل 4 مورد بررسی قرار میگیرد. نهایتاً در مرحله چهارم، تأثیر همزمان متغیر مستقل (نظام راهبری شرکتی) و متغیر میانجی (کیفیت سود) بر متغیر وابسته (ریسک درماندگی مالی) توسط مدل 5 مورد بررسی قرار میگیرد.
مدل (2) |
|
مدل (3) |
|
مدل (4) |
|
مدل (5) |
|
در چارچوب روش بارون و کنی (1986) برقراری شرط‌هایی ضروری است: شرط اول این است که متغیر مستقل با متغیر وابسته رابطه معنادار داشته باشد. شرط دوم این است که معناداری رابطه بین متغیرهای مستقل و میانجی تأیید شود. شرط سوم نیز تأیید معناداری رابطه بین متغیر میانجی و وابسته میباشد. شرط چهارم این است که وقتی متغیر میانجی وارد معادلات رگرسیونی میشود، رابطه‌ی بین متغیر مستقل و وابسته غیرمعنادار شود که در این حالت متغیر مورد نظر، میانجیگر کامل است و یا اینکه این رابطه در حضور متغیر میانجی کاهش یابد ولی همچنان معنادار باقی بماند، که در این حالت نقش متغیر میانجیگر، جزئی خواهد بود.
یافتههای پژوهش
جدول 2 آمار توصیفی متغیرهای مطالعه را نشان میدهد که شامل اطلاعات مربوط به میانگین، انحراف معیار، بیشینه و کمینه میباشد.
متغیر | ميانگين | انحراف معیار | کمینه | بیشینه | چولگی | کشیدگی |
ریسک درماندگی مالی(FDR) | 002/0 | 001/0 | 000/0 | 004/0 | 548/0 | 540/1 |
نظام راهبری شرکتی (CG) | 429/0 | 175/0 | 000/0 | 833/0 | 053/0 | 600/2 |
کیفیت سود (ADAC) | 025/0 | 276/0 | 552/0- | 037/3 | 045/4 | 184/38 |
اهرم مالی (LEV) | 299/0 | 240/0 | 002/0 | 972/0 | 807/0 | 836/2 |
اندازه شرکت (SIZE) | 522/22 | 428/1 | 245/19 | 895/26 | 667/0 | 948/3 |
سن شرکت (AGE) | 563/3 | 446/0 | 564/2 | 219/4 | 471/0- | 213/2 |
منبع: یافتههای پژوهش
اصلی‌ترین شاخص مرکزی، میانگین است که بیانگر نقطه تعادل و مرکز ثقل توزیع است و شاخص خوبي براي نشان دادن مركزيت داده‌هاست. براي مثال مقدار ميانگين متغير سن شرکت برابر با 563/3 به این معنی است که بیشتر دادههای مربوط به سن شرکت حول این نقطه تمركز یافته‌اند. به طور کلی پارامترهای پراکندگی، معیاری برای تعيین میزان پراکندگی از یکدیگر یا میزان پراکندگی آنها نسبت به میانگین است. از مهم ترین پارامترهای پراکندگی، انحراف معیار است. در بین متغیرها ریسک درماندگی مالی با ۰۰۱/۰ دارای کمترین و متغیر اندازه شرکت با ۴۲۸/۱ دارای بیشترین میزان پراکندگی هستند. نسبت میانگین اهرم مالی در جدول 2 به این معنی است که از کل داراییهای شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عراق، به طور میانگین، ۲۹۹/۰ آن از طریق بدهی تأمین شده است که به نظر می‌رسد وضعیت مالی شرکتها در شرایط مناسبی قرار دارد. از تعداد 410 مشاهده سال-شرکت، تعداد 232 (57%) مشاهده کمتر از میانگین و مابقی شرکتها بیشتر از این مقدار بوده‌اند. میانگین شاخص نظام راهبری شرکتی معادل ۴۲۹/۰ و با انحراف معیار ۱۷۵/۰ میباشد. از بین 410 مشاهده سال-شرکت، تعداد 211 (51%) مشاهده بیشتر از میانگین و مابقی شرکتها کمتر از این مقدار بوده‌اند.
آزمون فرضیهها
با توجه به اینکه دادههای پژوهش حاضر از نوع سال شرکت میباشند، قبل از برازش مدلها جهت آزمون فرضیهها، باید ابتدا نوع دادهها (روش تلفیقی یا تابلویی) و فروض کلاسیک رگرسیون بررسی شوند.
جدول 3 آزمون لیمر | |||
مدل | آماره آزمون | سطح احتمال | نتیجه |
مدل (2) | 86۰/28 | 000/0 | دادههای تابلویی |
مدل (3) | 53۰/28 | 000/0 | دادههای تابلویی |
مدل (4) | 65۰/30 | 000/0 | دادههای تابلویی |
مدل (5) | 75۰/28 | 000/0 | دادههای تابلویی |
منبع: یافتههای پژوهش
آزمون هاسمن
با توجه به نتیجه آزمون اف لیمر و اینکه رویکرد دادههای تابلویی مورد قبول واقع شد، جهت تشخیص نوع روش تخمین مدل، رویکرد هاسمن مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به جدول 4 مشاهده ميشود که احتمال آزمون هاسمن برای مدلهای پژوهش؛ عدد (000/0) و کوچکتر از 05/0 را نشان میدهد، بنابراین از روش اثرات ثابت در برآورد همه چهار مدل پژوهش استفاده میگردد.
جدول ۴. آزمون هاسمن | |||
مدل | مقدار آماره کاي دو | مقدار احتمال | نتيجه |
مدل (2) | 95/43 | 000/0 | مدل داراي اثرات ثابت است |
مدل (3) | 42/107 | 000/0 | مدل داراي اثرات ثابت است |
مدل (4) | 95/399 | 000/0 | مدل داراي اثرات ثابت است |
مدل (5) | 49/86 | 000/0 | مدل داراي اثرات ثابت است |
منبع: یافتههای پژوهش
مفروضات مدل رگرسیون
قبل از برازش مدلهای رگرسیون چندگانه، لازم است فروض کلاسیک رگرسیون خطی از جمله عدم خودهمبستگی، همسانی واریانس و عدم همخطی بررسي گردند. در پژوهش حاضر از آزمون وولدریچ برای تشخيص وجود و يا عدم وجود خودهمبستگي استفاده شده است. نتایج این آزمون برای مدلهای 2، 3، 4 و 5 در جدول ۵ ارائه شده است.
مدل | آماره آزمون | احتمال آماره |
مدل (2) | 951/7 | 007/0 |
مدل (3) | 962/7 | 007/0 |
مدل (4) | 901/7 | 007/0 |
مدل (5) | 901/7 | 007/0 |
منبع: یافتههای پژوهش
با توجه به جدول بالا و مقدار احتمال آمارههای بدست آمده براي آزمون كه از سطح معنیداری ۰۵/۰ کمتر است، فرض صفر رد ميشود که نشان میدهد مشکل خودهمبستگی در اجزای اخلال هر چهار مدل 2، 3، 4 و 5 وجود دارد. در این تحقیق به منظور انجام آزمون ناهمسانی واریانس از آزمون والد تعدیل شده3 استفاده شده است. نتایج حاصل از انجام این آزمون در جدول 6 مشاهده میشود. با توجه به نتایج به دست آمده، فرض صفر در هر چهار مدل 2، 3، 4 و 5 رد شده و بنابراین مشکل واریانس ناهمسانی وجود دارد. برای رفع این مشکل از روش حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده شده است.
جدول ۶. آزمون والد تعدیل شده | ||
مقدار آماره | احتمال آماره | مدل |
000/0 | 87۰/54837 | مدل (2) |
000/0 | 88۰/74375 | مدل (3) |
000/0 | 14۰/53928 | مدل (4) |
000/0 | 32۰/52368 | مدل (5) |
منبع: یافتههای پژوهش
در این پژوهش برای بررسی همخطی متغیرهای مستقل از معیار عامل تورم واریانس استفاده میشود. مقادیر معیار عامل تورم واریانس برای متغیرهای مستقل در جدول ۷ ارائه شده است. همانطور که مشاهده میشود مقادیر عامل تورم واریانس برای همه متغیرها کمتر از مقدار 5 است که نشان میدهد مشکل همخطی در متغیرهای هیچ کدام از مدلهای رگرسیونی پژوهش وجود ندارد.
متغير | مقدار عامل تورم واریانس | ||||
مدل (2) | مدل (3) | مدل (4) | مدل (۵) | ||
CG | 01۰/1 | 02۰/1 | - | 02۰/1 | |
ADAC | - | - | 00۰/1 | 01۰/1 | |
LEV | 01۰/1 | 01۰/1 | 01۰/1 | 01۰/1 | |
SIZE | 02۰/1 | 02۰/1 | 02۰/1 | 02۰/1 | |
AGE | 03۰/1 | 03۰/1 | 02۰/1 | 03۰/1 | |
منبع: یافتههای پژوهش
برآورد مدل به روش حداقل مربعات تعمیمیافته
نتایج حاصل از انجام آزمونهای فروض کلاسیک رگرسیون، محقق را در انتخاب فرآیند نهایی برآورد الگو یاری میرساند، در واقع در برآورد الگو به روش دادههای تلفیقی متناسب با نتایج به دست آمده بهترین روش برای تخمین نهایی مدلهای (2) تا (5) انتخاب میشود. با توجه به وجود ناهمسانی واریانس و خودهمبستگی در جملات خطا، تخمین به روش حداقل مربعات تعمیم یافته4 انجام میشود.
آزمون فرضیه اول پژوهش
نتایج حاصل از برازش نهایی مدل 2 به منظور بررسی فرضیه اول تحقیق، در جدول 8 ارائه شده است. با توجه به مقدار احتمال آماره کای دو به دست آمده براي آزمون والد که برابر با صفر میباشد، فرض صفر رد میشود و این نشان میدهد که تمامی ضرایب رگرسیون به طور همزمان صفر نیستند. بنابراين به طور همزمان بين تمامي متغيرهاي مستقل با متغير وابسته رابطه معنیداری وجود دارد.
با توجه به جدول ۸ و مقدار احتمال آماره z براي متغیر نظام راهبری شرکتی که برابر 004/0 میباشد و کمتر از سطح خطای 05/0 است، فرض صفر (فرض عدم تأثیر نظام راهبری شرکتی بر ریسک درماندگی مالی شرکت) رد میشود و در نتیجه نظام راهبری شرکتی بر ریسک درماندگی مالی شرکت تأثیر معنی داری دارد. همچنین با توجه به ضریب متغیر نظام راهبری شرکتی که منفی میباشد، نتیجه میشود نظام راهبری شرکتی بر ریسک درماندگی مالی شرکت تأثیر منفی و معنی داری دارد. بنابراین، فرضیه اول پژوهش که بیان میدارد، نظام راهبری شرکتی ریسک درماندگی مالی شرکت را کاهش میدهد، پذیرفته میشود.
جدول ۸. نتایج تجزیه و تحلیل دادهها جهت آزمون فرضیه اول (متغیر وابسته ریسک درماندگی مالی) | |||||||
نماد متغير | ضريب | انحراف استاندارد | آماره z | احتمال آماره | |||
نظام راهبری شرکتی | CG | 053/0- | 018/0 | 91۰/2- | 004/0 | ||
اهرم مالی | LEV | 159/1 | 974/1 | 59۰/0 | 557/0 | ||
اندازه شرکت | SIZE | 026/0 | 006/0 | 76۰/3 | 000/0 | ||
سن شرکت | AGE | 011/0 | 012/0 | 88۰/0 | 378/0 | ||
ضریب ثابت | Cons | 321/0- | 162/0 | 98۰/1- | 048/0 | ||
آماره کای دو والد | 37۰/25 |
| احتمال آماره کای دو | 000/0 | |||
منبع: یافتههای پژوهش
آزمون فرضیه دوم پژوهش
|
جدول ۹. نتایج تجزیه و تحلیل دادهها جهت آزمون فرضیه دوم (متغیر وابسته کیفیت سود) | |||||||
متغیر | نماد متغير | ضريب | انحراف استاندارد | آماره z | احتمال آماره | ||
نظام راهبری شرکتی | CG | 054/0 | 017/0 | 10۰/3 | 002/0 | ||
اهرم مالی | LEV | 010/0 | 007/0 | 36۰/1 | 172/0 | ||
اندازه شرکت | SIZE | 024/0 | 007/0 | 40۰/3 | 001/0 | ||
سن شرکت | AGE | 015/0 | 012/0 | 22۰/1 | 222/0 | ||
ضریب ثابت | Cons | 289/0- | 163/0 | 78۰/1- | 075/0 | ||
آماره کای دو والد | 51۰/26 |
| احتمال آماره کای دو | 000/0 | |||
منبع: یافتههای پژوهش
آزمون فرضیه سوم پژوهش
|
جدول ۱۰. نتایج تجزیه و تحلیل دادهها جهت آزمون فرضیه سوم (متغیر وابسته ریسک درماندگی مالی) | |||||||
متغیر | نماد متغير | ضريب | انحراف استاندارد | آماره t | احتمال آماره | ||
کیفیت سود | ADAC | 239/0- | 039/0 | 12۰/6- | 000/0 | ||
اهرم مالی | LEV | 936/0 | 994/1 | 47۰/0 | 638/0 | ||
اندازه شرکت | SIZE | 022/0 | 007/0 | 91۰/2 | 004/0 | ||
سن شرکت | AGE | 019/0 | 012/0 | 58۰/1 | 115/0 | ||
ضریب ثابت | cons | 021/0 | 006/0 | 53/3 | 000/0 | ||
آماره کای دو والد | 35۰/11 | احتمال آماره | 022/0 | ||||
منبع: یافتههای پژوهش
آزمون فرضیه چهارم پژوهش
|
با توجه به اینکه مرحله اول تا سوم از فرآیند بالا در فرضیههای اول تا سوم تحقیق حاضر بررسی و تأیید گردیده است، مرحله چهارم که نتایج حاصل از آن در جدول ۱۱ آمده است میتواند نتیجه را مشخص سازد. مرحله چهارم این است که وقتی متغیر میانجی وارد معادلات رگرسیونی میشود، رابطه‌ی بین متغیر مستقل و وابسته غیرمعنادار شود که در این حالت متغیر مورد نظر، میانجیگر کامل است و یا اینکه این رابطه در حضور متغیر میانجی کاهش یابد ولی همچنان معنادار باقی بماند، که در این حالت نقش متغیر میانجیگر، جزئی خواهد بود.
جدول ۱۱. نتایج تجزیه و تحلیل دادهها جهت آزمون فرضیه چهارم (متغیر وابسته ریسک درماندگی مالی) | ||||||
نام متغیر | نماد متغير | ضريب | انحراف استاندارد | آماره z | احتمال آماره | |
نظام راهبری شرکتی | CG | 334/0- | 164/0 | 03۰/2- | 042/0 | |
کیفیت سود | ADAC | 932/0- | 212/0 | 40۰/4- | 000/0 | |
اهرم مالی | LEV | 920/0 | 022/2 | 45۰/0 | 649/0 | |
اندازه شرکت | SIZE | 026/0 | 007/0 | 73۰/3 | 000/0 | |
سن شرکت | AGE | 013/0 | 012/0 | 06۰/1 | 290/0 | |
ضریب ثابت | cons | 052/0 | 018/0 | 83۰/2 | 005/0 | |
آماره کای دو والد | 29۰/26 | احتمال آماره | 000/0 | |||
منبع: یافتههای پژوهش
بر اساس جدول ۱۱ ضریب متغیرهای نظام راهبری شرکتی و کیفیت سود به ترتیب برابر 334/0- و 932/0- بوده و هر دو ضریب در سطح 5 درصد معنیدار میباشند. بنابراین متغیر کیفیت سود نمی‌تواند میانجیگر کامل باشد. برای اینکه متغیر کیفیت سود نقش میانجیگری جزئی داشته باشد، باید ضریب متغیر نظام راهبری شرکتی در مدل 2 بیشتر از ضریب متغیر نظام راهبری شرکتی در مدل 5 باشد. بر اساس نتایج بدست آمده، این ضریب در مدل 2 برابر 53/0- و در مدل 5 برابر 33/0- میباشد. یعنی تأثیر متغیر نظام راهبری شرکتی بر ریسک درماندگی مالی در حضور متغیر میانجی از 53/0 به 33/0 کاهش یافته است. در نتیجه، متغیر کیفیت سود نقش میانجیگری جزئی در رابطه بین نظام راهبری شرکتی و ریسک درماندگی مالی دارد و فرضیه چهام تحقیق (میانجی گری کیفیت سود) تأیید میشود.
آزمون سوبل، آروین و گودمن
برای بررسی بیشتر تأثیر یک متغیر میانجی، در آزمون سوبل، آروین و گودمن، یک مقدار آماره z از طریق فرمول های زیر بدست می آید که در صورت معنادار بودن آماره z آزمون مورد نظر، می‌توان نقش میانجیگری یک متغیر را تأیید نمود.
جدول ۱۲. آزمون سوبل، آروین و گودمن | |||||
احتمال آماره z | خطای استاندارد | آماره z | نحوه محاسبه | آزمون | |
004/0 | 004/0 | 820/2- |
| آزمون سوبل | |
005/0 | 004/0 | 790/2- |
| آزمون آروین | |
004/0 | 004/0 | 850/2- |
| آزمون گودمن | |
نام شرکت | ردیف | صنعت | نام شرکت | ردیف | |
الصناعه | طريق الخازر لانتاج وتجارة المواد الانشائ | ۲۲ | الخدمات | الامين للاستثمارات العقارية | ۱ |
الصناعه | الكندي لانتاج اللقاحات البيطرية | ۲۳ | الخدمات | البادية للنقل العام | ۲ |
الصناعه | المنصور للصناعات الدوائية | ۲۴ | الخدمات | بغداد لخدمات السيارات | ۳ |
الصناعه | الصنائع الكيماوية العصرية | ۲۵ | الخدمات | بغداد العراق للنقل العام | ۴ |
الصناعه | صناعة المواد الانشائية الحديثة | ۲۶ | الخدمات | ابداع الشرق الاوسط للمقاولات العامة | ۵ |
الصناعه | الصناعات المعدنية والدراجات | ۲۷ | الخدمات | العراقية لنقل المنتجات النفطية والبضائع | ۶ |
الصناعه | صناعات الاصباغ الحديثة | ۲۸ | الخدمات | العراقية للنقل البري | ۷ |
الصناعه | الوطنية للصناعات الكيمياوية والبلاستيكية | ۲۹ | الخدمات | المعمورة للاستثمارات العقارية | ۸ |
الفنادق و السیاحه | فندق اشور | ۳۰ | الخدمات | النخبة للمقاولات العامة والاستثمارات الع | ۹ |
الفنادق و السیاحه | فندق بغداد | ۳۱ | الصناعه | بغداد لصناعة مواد التغليف | ۱۰ |
الفنادق و السیاحه | فندق بابل | ۳۲ | الصناعه | بغداد للمشروبات الغازية | ۱۱ |
الفنادق و السیاحه | فنادق عشتار | ۳۳ | الصناعه | البيرة الشرقية | ۱۲ |
الفنادق و السیاحه | رحاب كربلاء | ۳۴ | الصناعه | الصناعات الالكترونية | ۱۳ |
الفنادق و السیاحه | فنادق المنصور | ۳۵ | الصناعه | الفلوجة لانتاج المواد الانشائية | ۱۴ |
الفنادق و السیاحه | الوطنية للاستثمارات السياحية والمشاريع | ۳۶ | الصناعه | الوطنية لصناعات الاثاث المنزلي | ۱۵ |
الزراعه | الاهلية للانتاج الزراعي | ۳۷ | الصناعه | الهلال الصناعية | ۱۶ |
الزراعه | العراقية لانتاج وتسويق اللحوم | ۳۸ | الصناعه | العراقية لصناعات الكارتون | ۱۷ |
الزراعه | العراقية لانتاج البذور | ۳۹ | الصناعه | العراقية لتصنيع وتسويق التمور | ۱۸ |
الزراعه | الريباس للدواجن والاعلاف | ۴۰ | الصناعه | العراقية للاعمال الهندسية | ۱۹ |
الاتصالات | اسيا سيل للاتصالات | ۴۱ | الصناعه | العراقية للسجاد والمفروشات | ۲۰ |
|
|
| الصناعه | كركوك لانتاج المواد الانشائية | ۲۱ |
[1] . Distance to Distress
[2] . Financial Distress Risk
[3] 1. Modified Wald test for groupwise heteroskedasticity
[4] . Generalized Least Squares (GLS)
Related articles
The rights to this website are owned by the Raimag Press Management System.
Copyright © 2021-2025