Creative accounting determination and financial reporting quality: the integration of transparency in disclosure
Subject Areas : Accounting & Accountability
Nasim Shahmoradi
1
*
,
Sajad Mazidi Sharf Abadi
2
1 - Assistant Professor, Department of accounting, Ya.C., Islamic Azad University, Yazd, Iran.
2 - Master's degree, Department of accounting, Yazd Branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran
Keywords: Creative accounting, disclosure quality, disclosure transparency, financial reporting quality, internal controls,
Abstract :
Purpose: High-quality financial reporting can be instrumental in making appropriate decisions. Therefore, the present study aims to examine the relationship between the application of creative accounting and financial reporting quality, addressing the influence of disclosure transparency on this relationship.
Methodology: This study follows an inductive approach and employs a quantitative methodology. Data collection methods include fieldwork and library research. Strategically, the study is survey-based, and its purpose is descriptive. The statistical population consists of accountants and auditors working in the private sector. Using Cohen's formula, a sample of 200 accountants and auditors was selected for the study. Data was gathered through questionnaires and analyzed using structural equation modeling (SEM) with the SmartPLS software.
Findings: The results indicate that the application of creative accounting, encompassing the concepts of ethical statements, disclosure quality, internal controls, and ownership structure, has a direct impact on financial reporting quality. Furthermore, disclosure transparency does not moderate the relationship between the application of creative accounting (including the concepts) and financial reporting quality.
Originality: This study analyzed creative accounting through the dimensions of ethical issues, ownership structure, internal controls, and disclosure quality, examining their effects on reporting quality in the form of separate hypotheses. The findings demonstrate the positive impact of these variables. Additionally, disclosure transparency does not affect this relationship. Hence, the application of creative accounting dimensions improves financial reporting quality.
اسکندر، هدی، و بلوری، امین (1400). اثر تعدیلگر تأمین مالی از محل افزایـش سرمایه و نوع مالکیت بر رابطه بین سیاست تقسیم سود و کیفیت گزارشگری مالی. بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 28(2)، 206-225. doi: 10.22059/acctgrev.2021.317660.1008505
صفرزاده، محمدحسین، آسیایی، محمدرضا، و رضایی فر، زهرا (1403). رابطه بین ویژگیهای مدیر مالی و کیفیت گزارشگری مالی. پژوهشهای تجربی حسابداری، 14(1)، 89-114. doi: 10.22051/jera.2024.45331.3173
برزیده، فرخ، بولو، قاسم، و نخبه فلاح، زهرا (1402). الگوی بهبود افشا در گزارشگری مالی. فصلنامه پژوهشهای تجربی حسابداری، 13(1)، 1-20. doi: 10.22051/jera.2023.41291.3044
بولو، قاسم، و رحمانی مهر، مسعود (1392). هزینه حقوق صاحبان سهام و شفافیت سود. پژوهشهای تجربی حسابداری، 3(2)، 59-80. 10.22051/jera.2013.579 doi:
حبیبی، آرش (1400). روش پژوهش پیشرفته. تهران: نارون دانش.
خلیلیان، بردیا (1402). عدم شفافیت گزارشگری مالی، کیفیت حسابرسی، ریسک سقوط سهام. نشریه مطالعات راهبردی مالی و بانکی، 1(2)، 105-93. doi: 10.22105/fbs.2023.178953
دانایی فرد، حسن، الوانی، سیدمهدی و آذر، عادل (1383). روش شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: انتشارات صفار.
رحمانی، علی، و بشیری منش، نازنین (1393). مروری بر ادبیات افشاء اطلاعات در ایران. پژوهش حسابداری، 4(4)، 35-68.10.22051/ijar.2015.2009 doi:
رضایی، مرتضی (1399). بررسی رابطهی بین ویژگیهای هیئت مدیره و ضعف کنترلهای داخلی. پنجمین کنفرانس بینالمللی مطالعات نوین مدیریت و حسابداری در ایران، تهران، 1-29. https://civilica.com/doc/1169545
ستایش، محمدحسین، کاظمنژاد، مصطفی، و ذوالفقاری، مهدی (1390). بررسی تأثیر کیفیت افشا بر نقدشوندگی سهام و هزینه سرمایه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. نشریه پژوهشهای حسابداری مالی، 3(9)، 55-74. dor: 20.1001.1.23223405.1390.3.3.4.7
سعدی، جهانگیر، جعفری، علی، و نسل موسوی، سید حسین (1401). تأثیرپذیرش استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی بر محافظهکاری حسابداری، مدیریت سود و شفافیت اطلاعاتی. نشریه تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 14(54)، 165-186. doi: 10.22034/iaar.2022.156651
شجاع، حسین، مهربان پور، محمد رضا، جهانگیرنیا، حسین، و غلامی جمکرانی، رضا (1400). ارائه مدل تاثیر سرمایههای فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری. فصلنامه اقتصاد مالی، 15(56)، 171-196. doi: 10.30495/fed.2021.687874
صادقیان، مسعود، بنی مهد، بهمن، جهانگیرنیا، حسین، و غلامی جمکرانی، رضا. (1398). ماکیاولیسم، جهتگیری اخلاقی و گزارشگری مالی متقلبانه. بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 26(3)، 434-413. doi: 10.22059/acctgrev.2019.274381.1008100
طاهری عابد، رضا، علی نژاد ساروکلائی، مهدی، و فغانی ماکرانی، خسرو (1397). توانایی، دانش مالی مدیران عامل و شفافیت گزارشگری مالی. دانش حسابداری مالی، 5(2)، 110-85. doi: 10.30479/jfak.2018.1440
قشقایی، علی، و بیگلر، کیومرث (1398). جایگاه حسابداری خلاقانه در بین حسابرسان ایران با تاکید بر آیین اخلاق و رفتار حرفهای. فصلنامه چشمانداز حسابداری و مدیریت، 2(20)، 113-100. https://www.jamv.ir/article_103877.html?lang=fa
کردستانی، غلامرضا، و علوی، سید مصطفی (1389). بررسی شفافیت سود حسابداری بر هزینه سرمایه سهام عادی. فصلنامه بورس اوراق بهادار، 12(3)، 43 -61. https://journal.seo.ir/article_10904.html
ماه آورپور، راضیه، مشایخ، شهناز، و رحمانی، علی (1400). شناسایی چالشهای پیادهسازی استانداردهای بینالمللی حسابداری ابزارهای مشتقه: با تأکید بر الزامات افشا. نشریه بورس اوراق بهادار، 14(55)، 160-186. doi: 10.22034/jse.2020.11348.1531
مهرآذین، علیرضا، مسیح آبادی، ابوالقاسم، و دهنوی، محمدعلی (1391). شفافیت اطلاعات مالی و محتوای اطلاعاتی سود. نشریه دانش حسابداری، 3(8)، 113-130. doi: 10.22103/jak.2012.6
محمدی، فرزانه، صفری گرایلی، مهدی، عرب زاده، میثم، و فرزین فر، علی اکبر (1402). طراحی مدل علل زمینهای ایجاد کننده حسابداری خلاقانه. بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 30(3)،532-559. doi: 10.22059/acctgrev.2023.351110.1008751
مهرانی، ساسان، مرادی، محمد، و قنبرزاده، مجتبی (1399). شناسایی مؤلفههای گزارشگری مالی با رویکرد الگوی کسب و کار (BM). بورس اوراق بهادار، 55(14)، 110-79. doi: 10.22034/jse.2020.11302.1503
Abed, I. A., Hussin, N., Haddad, H., Almubaydeen, T. H., & Ali, M. A. (2022). Creative accounting determination and financial reporting quality: the integration of transparency and disclosure. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 8(1), 38. doi: 10.3390/joitmc8010038
Abed, I. A., Hussin, N., Haddad, H., AlRamahi, N. M., & Ali, M. A. (2022). The moderating effects of corporate social responsibility on the relationship between creative accounting determinants and financial reporting quality. Sustainability, 14(3), 1195. doi: 10.3390/su14031195
Al-Shaer, Habiba & Zaman, Mahbub. (2018). Credibility of sustainability reports: The contribution of audit committees. Business Strategy and the Environment, 27. 10.1002/bse.2046. doi: 10.1002/bse.2046
Barzideh, F., Bolou, G., & Nokhbeh Fallah, Z. (2023). Pattern of improving disclosure in financial reporting. Empirical Research in Accounting, 13(1), 1-20. doi: 10.22051/jera.2023.41291.3044 [In Persian]
Blue, G., & Rahmani Mehr, M. (2013). Cost of equity and earnings transparency. Empirical Research in Accounting, 3(2), 59-80. doi: 10.22051/jera.2013.579 [In Persian]
Brandt, M., Brav, A., Graham, J., and Kumar, A. (2010). The idiosyncratic volatility puzzle: time trend or speculative episodes? Review of Financial Studies, 23(2), 863-899. doi: 10.1093/rfs/hhp087
Danai Fard, H., Alvani S.M., Azar A. (2004). Qualitative Research Methodology in Management: A Comprehensive Approach, Tehran, Eshragh Publication.
Eskandar, H. & Bolori, A. (2021). The moderating effect of equity financing and ownership type on the relationship between dividend policy and financial reporting quality. Accounting and Auditing Review, 28(2), 206-225. doi: 10.22059/acctgrev.2021.317660.1008505 [In Persian]
Habibi, A. (2021). Advanced Research Methodology. Tehran: Narvan Danesh.
Hasin, D. S., Saha, T. D., Kerridge, B. T., Goldstein, R. B., Chou, S. P., Zhang, H., Jung, J., Pickering, R. P., Ruan, W. J., Smith, S. M., Huang, B., & Grant, B. F. (2015). Prevalence of marijuana use disorders in the United States between 2001-2002 and 2012-2013. JAMA Psychiatry, 72(12), 1235-1242. doi:10.1001/jamapsychiatry.2015.1858
Hayder Badr Ezghayer. (2022). The relationship between creative accounting determinants and financial reporting quality of listed companies in Iraq. World Economics and Finance Bulletin, 10, 117-125. https://www.scholarexpress.net/index.php/wefb/article/view/1908
Hendriksen, E. S., & Van Breda, M. F. (1992). Accounting Theory. Richard D. Irwin IMC, Chicago.
Khalilian, B. (2023). Lack of financial reporting transparency, audit quality, risk of stock fall. Financial and Banking Strategic Studies, 1(2), 93-105. doi: 10.22105/fbs.2023.178953 [In Persian]
Kordestani, Gh., & Alavi, S, M. (2010). Investigating the transparency of accounting earnings on the cost of capital of common stocks. Journal of Stock Exchang,12(3), 43-61. https://journal.seo.ir/article_10904.html [In Persian]
Leuz, C., & Wysocki, P. (2006). Capital-market effects of corporate disclosures and disclosure regulation. Research Study, commissioned by the Task Force to Modernize Securities Legislation in Canada, 183-236. https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=8bda4bbe8c8f7f2d22bf03d8038a609c4b6aecec
Li, Q., & Wang, T. (2010). Financial reporting quality and corporate investment efficiency: Chinese experience. Nankai Business Review International, 1(2), 197-213. doi: 10.1108/20408741011052591
Mahaverpour, R., Mashayeh, Sh., & Rahmani, A. (2017). Identifying the challenges of implementing international accounting standards for derivatives: with an emphasis on disclosure requirements. Journal of Securities Exchange, 14(55), 160-186. doi: 10.22034/jse.2020.11348.1531 [In Persian]
Mehrani, S., Moradi, M., & Ghanbarzadeh, M. (2021). Identifying financial reporting components with a business model (BM) approach. Journal of Securities Exchange, 55(14),79-110 doi: 10.22034/jse.2020.11302.1503 [In Persian]
Mehrazin, A., Masihabadi, A., & Dehnavi, M. A. (2012). Transparency of financial information and information content of profit. Accounting Knowledge, 3(8), 113-130. doi: 10.22103/jak.2012.6 [In Persian]
Mohammadi, F., Safari Gerayli, M., Arabzadeh, M., & Farzinfar, A. A. (2023). Designing a domain-specific causal model for creative accounting. Accounting and Auditing Review, 30(3), 532-559. doi: 10.22059/acctgrev.2023.351110.1008751 [In Persian]
Qashqaei, A., & Bigler, K. (2020). The position of creative accounting among Iranian auditors with emphasis on ethics and professional auditing behavior. Accounting and Management Perspectives, 2(20),100-113. https://www.jamv.ir/article_103877.html?lang=fa [In Persian]
Rahman, M. S., Hasan, M. J., Khan, M. S. H., & Jahan, I. (2023). Antecedents and effect of creative accounting practices on organizational outcomes: Evidence from Bangladesh. Heliyon, 9(2). Heliyon, 9(2), e13759. doi: 10.1016/j.heliyon.2023.e13759
Rahmani, A., & Bashirimanesh, N. (2015). A review of the literature on disclosure in IRAN. Accounting and Social Benefits. 4(4), 35-68. doi: 10.22051/ijar.2015.2009 [In Persian]
Rezaei, M. (2019). Studying the relationship between board characteristics and internal control weaknesses. In Fifth International Conference on Modern Management and Accounting Studies in Iran, Tehran. [In Persian] https://civilica.com/doc/1169545
Saadi, J., Jafari, A., & Nasel Mousavi, S.H. (2022). The effect of adopting International Financial Reporting Standards on accounting conservatism, earnings management and information transparency. Accounting and Auditing Research, 14(54), 165-186. doi: 10.22034/iaar.2022.156651[In Persian]
Sadeghian, M., BaniMahd, B., Jahangirnia, H., & Gholami Jamkarani, R. (2019). Machiavellianism, ethical orientation and fraudulent financial reporting. Accounting and Auditing Reviews. 26(3),413-434. doi: 10.22059/acctgrev.2019.274381.1008100 [In Persian]
Safarzadeh, M. H., Asiaie, M. & Rezaiefar, Z. (2024). The relationship between Chief Financial Officer (CFO) characteristics and financial reporting quality. Empirical Research in Accounting, 14(1), 89-114. doi: 10.22051/jera.2024.45331.3173 [In Persian]
Setayesh, M. H., Kazemnejadm, M., & Zolfaghari M. (2011). Investigating the impact of disclosure quality on stock liquidity and cost of capital of companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Financial Accounting Research, 3(9), 55-74. dor: 20.1001.1.23223405.1390.3.3.4.7 [In Persian]
Shoja, H., Mehrabanpour, M., Jahangirnia, H., & Gholami Jamkarai, R. (2021). Presenting a model related to the impact of cultural, social and moral capital on the independence of financial managers and reporting quality. Financial Economics, 15(56), 171-196. doi: 10.30495/fed.2021.687874 [In Persian]
Siriwardane, H. P., Hu, H., Kin, B., & Low, K. Y. (2014). Skills, knowledge, and attitudes important for present-day auditors. International Journal of Auditing, 18(3), 193-205. doi: 10.1111/ijau.12023
Taheri Abed, R., Alinejad Sarokalaei, M., & Faghani Makrani, KH. (2018). Ability, financial knowledge of CEOs and transparency of financial reporting. Financial Accounting Knowledge, 5(2), 85-110. doi: 10.30479/jfak.2018.1440 [In Persian]
Yun, K. (2013). Does accounting quality matter for short-term financing? Evidence from firms’ amount of trade credit. Dissertation, University of British Columbia.
Journal of Accounting & Financial Transparency 2025: 3(1) 52-78
https://doi.org/10.71965/aft.2025.1196918
Research Paper Open Access
Creative accounting determination and financial reporting quality: the integration of transparency in disclosure
Nasim Shahmoradi1,🖂1, Sajad Mazidi Sharf Abadi2
1. Assistant Professor, Department of accounting, Ya.C., Islamic Azad University, Yazd, Iran.
2. Master's Degree, Department of accounting, Ya.C., Islamic Azad University, Yazd, Iran.
ARTICLE INFO | ABSTRACT | |
Received: | 18 January 2024 | Purpose: High-quality financial reporting can be instrumental in making appropriate decisions. Therefore, the present study aims to examine the relationship between the application of creative accounting and financial reporting quality, addressing the influence of disclosure transparency on this relationship. Methodology: This study follows an inductive approach and employs a quantitative methodology. Data collection methods include fieldwork and library research. Strategically, the study is survey-based, and its purpose is descriptive. The statistical population consists of accountants and auditors working in the private sector. Using Cohen's formula, a sample of 200 accountants and auditors was selected for the study. Data was gathered through questionnaires and analyzed using structural equation modeling (SEM) with the SmartPLS software. Findings: The results indicate that the application of creative accounting, encompassing the concepts of ethical statements, disclosure quality, internal controls, and ownership structure, has a direct impact on financial reporting quality. Furthermore, disclosure transparency does not moderate the relationship between the application of creative accounting (including the concepts) and financial reporting quality. Originality: This study analyzed creative accounting through the dimensions of ethical issues, ownership structure, internal controls, and disclosure quality, examining their effects on reporting quality in the form of separate hypotheses. The findings demonstrate the positive impact of these variables. Additionally, disclosure transparency does not affect this relationship. Hence, the application of creative accounting dimensions improves financial reporting quality.
|
Revised: | 19 April 2025 | |
Accepted: | 25 April 2025 | |
| ||
Keywords: Creative accounting, disclosure quality, disclosure transparency, financial reporting quality, internal controls
| ||
JEL Classification: M41
| ||
Cite this paper: Shahmoradi, N., & mazidi sharf Abadi, S. (2025). Creative accounting determination and financial reporting quality: the integration of transparency in disclosure. Journal of Accounting & Financial Transparency, 3(1), 52–78. https://doi.org/10.71965/AFT.2025.1196918 [In Persian] |
[1] 🖂 Corresponding Author.
Email Address: nasim.shahmoradi@iau.ac.ir
© 2025 the author(s). This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/), which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited. The terms on which this article has been published allow the posting of the Accepted Manuscript in a repository by the author(s) or with their consent. |
Introduction
I
n the contemporary business environment, the reliability and transparency of financial reporting have become critical for fostering investor confidence and ensuring effective corporate governance. Creative accounting, while not inherently illegal, entails the manipulation of financial figures within legal boundaries, often compromising the true and fair view of financial statements. This practice is particularly common in emerging economies and has drawn scholarly attention regarding its causes and consequences.
This study examines the determinants of creative accounting and their impact on financial reporting quality in Iran’s private sector. It also investigates whether disclosure transparency moderates these relationships. While many studies have explored creative accounting globally, few have done so within the specific regulatory and cultural context of Iran. By including variables such as ethical standards, internal controls, ownership structure, and disclosure quality, this research addresses a significant gap in the literature.
Methodology
The study uses a quantitative approach, utilizing survey-based data collection and structural equation modeling (SEM) via SmartPLS software. Data were gathered from 200 accountants, auditors, and financial managers across private-sector organizations in Iran, selected through stratified sampling to ensure diversity in firm size and industry. The research instrument was a structured questionnaire adapted from validated sources to fit the Iranian context. Independent variables include ethical standards (moral responsibility and adherence to accounting principles), internal control effectiveness (financial oversight mechanisms), ownership structure (share distribution and concentration), and disclosure quality (clarity and completeness of reports). Financial reporting quality was measured based on relevance, faithful representation, understandability, and comparability. Disclosure transparency was considered a moderate variable and assessed through participants’ perceptions of openness and clarity in financial disclosures.
Results
Findings reveal that ethical standards, internal controls, ownership structure, and disclosure quality all have statistically significant effects on financial reporting quality. Among them, disclosure quality exerted the strongest positive influence, followed by ethical standards. However, the moderating role of disclosure transparency was not statistically significant, suggesting that while transparency is essential, it does not meaningfully change the relationships between determinants and reporting quality. Reliability and validity were confirmed through composite reliability and AVE measures.
The coefficient of determination for the financial reporting quality variable is estimated to be 0.414, indicating that the variables of ethical standards compliance, disclosure quality, internal control adherence, and ownership structure collectively explain 41% of the variance in financial reporting quality. Based on the standard coefficients and t-statistics, it can be stated that disclosure quality (0.336), ethical standards compliance (0.208), internal control adherence (0.182), and ownership structure (0.167) have the most significant impact, in descending order, on financial reporting quality. However, transparency in disclosure and interactive relationships to measure the effect of the moderating variable did not show a significant effect. Analysis showed that firms with dispersed ownership and robust internal controls tend to have higher financial reporting quality, while concentrated ownership is linked to higher levels of creative accounting. These results are consistent with agency theory, which suggests that wider ownership dispersion reduces agency conflicts.
Conclusions
This study's first hypothesis explores the impact of ethical compliance on the quality of financial reporting, while the fifth hypothesis examines whether disclosure transparency moderates this relationship. The findings indicate that adherence to ethical codes and guidelines significantly enhances financial reporting quality. As ethical compliance improves, so does the reliability and transparency of financial reports. However, the moderating effect of disclosure transparency on this relationship is not statistically significant. These results align with previous studies by Sadeghian et al. (2019) and Shoja et al. (2021).
The second hypothesis assesses the direct influence of disclosure quality on financial reporting quality. The sixth hypothesis investigates whether disclosure transparency moderates this relationship. Results show that higher disclosure quality positively and directly contributes to improved financial reporting. Nonetheless, disclosure transparency does not have a moderating or significant influence in this context. These findings are consistent with Rahmani & Bashiri Manesh (2014).
The third hypothesis examines the role of structured internal controls in enhancing financial reporting quality, with the seventh hypothesis focusing on the potential moderating role of disclosure transparency. The evidence suggests that effective internal control systems lead to better financial reporting quality. As internal control practices become more robust, reporting quality improves. Again, disclosure transparency does not exhibit a moderating effect. These results are in line with the findings of Rezaei (2020).
The fourth hypothesis explores the impact of ownership structure on the quality of financial reporting, while the eighth hypothesis evaluates whether disclosure transparency moderates this effect. The findings reveal a strong positive relationship between ownership structure and improved financial reporting quality. However, disclosure transparency does not significantly influence or moderate this relationship. These results are consistent with Eskandar et al. (2021), although they differ from Abed et al. (2022), who found a significant moderating effect of disclosure transparency.
In summary, this study finds that creative accounting, when implemented ethically and in conjunction with robust internal controls and ownership structures, can enhance the quality of financial reporting. The absence of a moderating role for disclosure transparency suggests that transparency alone may not be sufficient to influence this relationship. These findings highlight the importance of ethical standards, governance practices, and a holistic view of financial behavior in understanding and improving the practice of financial reporting. The study offers valuable implications for regulators, standard setters, and corporate managers seeking to strike a balance between innovation in accounting and the preservation of financial integrity.
The originality of this study lies in its multifaceted approach to understanding creative accounting. Rather than treating it as a monolithic or unethical practice, the study breaks down creative accounting into distinct dimensions, allowing for a more nuanced assessment of its implications. By considering variables such as ethical awareness, control mechanisms, ownership arrangements, and disclosure practices, the research provides a comprehensive framework for evaluating how creative accounting affects reporting quality in different organizational contexts. Additionally, the inclusion of disclosure transparency as a potential moderator contributes to the limited body of research examining how contextual factors influence the effects of creative accounting. The lack of a significant moderate effect also raises new questions about the relative importance of transparency versus structural and ethical variables in shaping financial reporting outcomes.
Author Contributions
All authors contributed equally to the conceptualization of the article and writing of the original and subsequent drafts.
Data Availability Statement
The data that support the findings of this study are available from the corresponding author, upon reasonable request.
Acknowledgements
The authors would like to thank all participants in the present study.
Ethical Considerations
The authors avoided data fabrication, falsification, plagiarism, and misconduct.
Funding
This research did not receive any specific grant from funding agencies in the public, commercial, or not-for-profit sectors.
Conflict of Interest
The authors declare no conflict of interest.
مقاله پژوهشی
بررسی تأثیر حسابداری خلاقانه بر کیفیت گزارشگری مالی با در نظر گرفتن نقش شفافیت در افشا
نسیم شاه مرادی1،1🖂، سجاد مزیدی شرف آبادی۲
۱. استادیار، گروه حسابداری، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
۲. کارشناسی ارشد، گروه حسابداری، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
چکیده | اطلاعات مقاله | |
هدف: گزارشگری مالی با کیفیت میتواند در جهت اخذ تصمیمات مناسب مفید باشد، لذا هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه مابین بکارگیری حسابداری خلاقانه و کیفیت گزارشگری مالی میباشد و به این موضوع میپردازد که آیا شفافیت در افشا بر این رابطه اثرگذار است. روششناسی: این پژوهش از لحاظ رویکرد، استقرایی و از لحاظ روششناسی کمی است. شیوه گردآوری دادهها میدانی و کتابخانهای است و از نظر راهبرد، پیمایشی و از لحاظ هدف، توصیفی میباشد. جامعه آماری این پژوهش، شامل حسابداران و حسابرسان شاغل در بخش خصوصی میباشد که با استفاده از فرمول کوهن نمونه انتخاب میگردد؛ لذا تعداد 200 نفر از حسابداران و حسابرسان در این مطالعه شرکت نمودند. دادههای پژوهش از طریق پرسشنامه جمعآوری گردیده و با استفاده از روش معادلات ساختاری و نرمافزار اسمارت پی ال اس مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفته است. یافتهها: نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بهکارگیری حسابداری خلاقانه مشتمل بر مفاهیم موازین اخلاقی، کیفیت افشا، کنترلهای داخلی و ساختار مالکیت، بر کیفیت گزارشگری مالی تأثير مستقیم دارد و شفافیت در افشا تأثیر بهکارگیری حسابداری خلاقانه مشتمل بر مفاهیم مذکور، بر کیفیت گزارشگری مالی را تعدیل نمیکند. دانش افزایی: در این پژوهش حسابداری خلاقانه در ابعاد مسائل اخلاقی، ساختار مالکیت، کنترل داخلی و کیفیت افشا مورد تحلیل قرار گرفته و تاثیر آنها بر کیفیت گزارشگری در قالب فرضیات مجزا مورد بررسی قرار گرفته که نتایج نشان دهنده تاثیر مثبت این متغیرها میباشد همچنین شفافیت در افشا بر این رابطه اثرگذار نیست. لذا بکارگیری ابعاد حسابداری خلاقانه منجر به بهبود کیفیت گزارشگری مالی میگردد.
| 29/۱۰/۱۴۰3 | تاریخ دریافت: |
30/01/۱۴۰4 | تاریخ بازنگری: | |
۰۵/۰۲/۱۴۰۵ | تاریخ پذیرش: | |
| ||
کلیدواژهها: حسابداری خلاقانه، شفافیت در افشا، کنترلهای داخلی، کیفیت افشاء، کیفیت گزارشگری مالی.
| ||
طبقهبندی موضوعی: M41
| ||
استناد: شاه مرادی، نسیم، و مزیدی شرف آبادی، سجاد (1404). بررسی تأثیر حسابداری خلاقانه بر کیفیت گزارشگری مالی با در نظر گرفتن نقش شفافیت در افشا. حسابداری و شفافیت مالی، 3(1)، ۷۸-۵۲. https://doi.org/10.71965/aft.2025.1196918 |
تاریخ پذیرش: 00/
[1] 🖂 نویسنده مسئول.
پست الکترونیکی: nasim.shahmoradi@iau.ac.ir
This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/), which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited. The terms on which this article has been published allow the posting of the Accepted Manuscript in a repository by the author(s) or with their consent. |
مقدمه
یکی از مهمترین اهداف گزارشگري مالی ارائه اطلاعات براي تصمیمگیری است. تصمیمگیری بهینه براي سرمایهگذاری و به بیان بهتر، تخصیص صحیح منابع کمیاب در جامعه مستلزم وجود اطلاعات مالی باکیفیت است. افشا اطلاعات و گزارشگری مالی توسط شرکتها یکی از منابع مهم و ارزشمند اطلاعاتی برای سرمایهگذاران، اعتباردهندگان و سایر ذینفعان در جهت تصمیمگیری اقتصادی آگاهانه است (مهرانی و همکاران، 1400). هنگامی که اطلاعات حسابداری موضوعی را با برخی از شیوههای حسابداری خلاقانه اعلام میکند، آن اطلاعات توانایی کاربران را در تصمیمگیری خوب و مفید کاهش خواهد داد؛ زیرا متخصصان حسابداری با دانش خود تصویر زیبایی از عملکرد مالی شرکت ارائه میدهند که در واقعیت چنین نیست (قشقایی و بیگ لر، 1398). برای محدودکردن این شیوهها و پیداکردن راهحل مناسب برای این مشکل، نیاز به ارزیابی احساس میشود. حسابرسان برای تشخیص شیوههای حسابداری خلاقانه واجد شرایط هستند زیرا فرض بر این است که آنها دارای دانش مناسبی در مورد حرفه حسابداری و حسابرسی هستند (سیریواردن و همکاران، 2014). یکی از اهداف گزارشگری مالی، ارائه اطلاعاتی است که برای سرمایهگذاران، اعتباردهندگان و کاربران فعلی و بالقوه در تصمیمگیریهای مربوط به سرمایهگذاری و اعتباردهی و سایر تصمیمها، سودمند باشد. از معیارهای مهمی که گروههای مزبور برای برآورد قدرت سودآوری شرکت، پیشبینی سودهای آینده و ریسکهای مربوط به آن و همچنین ارزیابی عملکرد مدیریت استفاده میکنند می توان به معیارهای سودهای جاری و گذشته شرکت اشاره کرد. از سوی دیگر، باتوجهبه تئوری نمایندگی مدیران میتوانند از انگیزه الزام برای دستکاری سود بهمنظور حداکثرکردن منافع خود برخوردار باشند (لی و وانگ، 2010). سوالی که در این مورد مطرح می شود این است که تأثیر شفافیت در افشا بر رابطه بین حسابداری خلاقانه و کیفیت گزارشگری مالی چگونه است؟
شفافیت اطلاعات در فرایند گزارشگري مالی مورد توجه عمیق مجامع حرفهای قرار گرفته و به منظور سنجش شفافیت گزارشگري مالی ممکن است از معیارهاي تکبعدی و یا چندبعدی استفاده شود (طاهري عابد و همکاران، 1397). کیفیت افشاي اطلاعات یکی از مهمترین معیارها جهت ارزیابی اطلاعات گزارش شده است. چنانچه کیفیت افشا افزایش یابد اطلاعات ارائه شده اعتبار بیشتري داشته و اطلاعات محرمانه و عدم تقارن اطلاعاتی را کاهش میدهد. بنابراین کیفیت افشا با تأثیر بر نرخ بازدهي مورد انتظار سهامداران، ارزش شرکت را تغییر میدهد (کردستانی و همکاران، 1392).
گزارشگری مالی با درنظرگرفتن نقش شفافیت در افشا در گذشته کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. بهویژه در بازارهای نوظهور، پژوهشهایی که به بررسی این موضوع بپردازند، بسیار کمیاب هستند. این کمبود پژوهشها نشاندهنده یک خلاء علمی مهم است که نیاز به بررسی و تحلیل دارد. برای مثال، در ایران، شفافیت اطلاعات مالی و تاثیر آن بر محتوای اطلاعاتی سود مورد بررسی قرار گرفته (مهرآذین و همکاران، 1391) و در سایر پژوهش ها، شفافیت سود و متغیرهای اثرگذار بر آن مورد بررسی قرار گرفته است (بولو و رحمانی 1392؛ کردستانی و همکاران، 1389). ولی پژوهشی که به بررسی همزمان حسابداری خلاقانه و کیفیت گزارشگری مالی و شفافیت در افشا در داخل کشور بپردازد یافت نشده که این تحقیق نه تنها به پر کردن این خلاء کمک میکند، بلکه این موضوع به عنوان نوآوری علمی بهحساب میآید؛ زیرا با درنظرگرفتن شفافیت در افشا به بررسی دقیقتر و جامعتری از تأثیر حسابداری خلاقانه بر کیفیت گزارشگری مالی میپردازد. این رویکرد بهبود کیفیت گزارشگری مالی، افزایش اعتماد به اطلاعات مالی و بهبود تصمیمگیری سرمایهگذاران را به دنبال خواهد داشت. با تکمیل این تحقیق، نه تنها دانش موجود در این حوزه گسترش مییابد، بلکه همچنین راهکارهایی برای بهبود شفافیت و کیفیت گزارشگری مالی ارائه میشود که میتواند به عنوان مبنایی برای سیاستگذاریهای مالی و حسابداری مورد استفاده قرار گیرد.
در ادامه پژوهش ابتدا به مبانی نظری پرداخته شده و سپس پیشینه پژوهش ارائه میشود. سپس فرضیهها ارائه شده و روش تحقیق ذکر میگردد. در پایان یافتهها و بحث و نتیجهگیری ارائه میشود.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
حسابداری خلاقانه
حسابداری خلاقانه بهعنوان مجموعهای از شیوههای حسابداری تعریف میشود که در حد قوانین توسط برخی نهادهای اقتصادی بهمنظور مطلوب نشاندادن موقعیت مالی و عملکرد اقتصادی تجربه میشود. در تعریف دیگر حسابداری خلاقانه استفاده از انعطافپذیری روشهای حسابداری داخل چارچوب قانونی برای کنترل و مدیریت شیوههای اندازهگیری و گزارش حسابها بهگونهای که منافع تهیهکنندگان حسابها را بر منافع استفادهکنندگان آن مقدم بداند، تعریف شده است (هاسین، 2015).
حسابداران و مدیران مالی از میزان بالای انعطافپذیری موجود در استانداردهای حسابداری بهرهبرداری میکنند. از جمله دلایل ترغیب مدیریت به استفاده از حسابداری خلاقانه را میتوان موارد زیر عنوان نمود: ارائه یکروند ثابت رشد در سود یا همان هموار سازی سود، کمک به تحلیلگران مالی در جهت پیش بینی وضعیت رضایتبخش برای شرکت، پنهانکردن اخبار بد و حفظ ثبات قیمت سهام. در کل میتوان گفت که حسابداری خلاقانه فرایندی تابع انتظارات مديريت است تا با تبديل اطلاعات مالي واقعي به اطلاعات نادرست، نسبت به برآوردن اهداف و رضايت صاحبان منافع اقدام لازم را انجام دهند. لذا مديران با فشار بر واحد حسابداري تلاش ميكنند تا صورتهاي مالي را آنگونه انعكاس دهند كه نقض استانداردها و قوانين صورت نگيرد و از اين طريق منافع آنان تأمين شود (محمدی و همکاران، 1402). لذا هوشمندي در استفاده از انعطاف پذيري قوانين يا استانداردها، كاهش هزينهها به واسطة انتخاب از ميان روشهاي موجود استهلاك؛ اجتناب مالياتي به واسطه انتقال هزینههای اختیاری از دورهای به دوره دیگر و يا انتخاب روشهاي ارزيابي موجودي و یا سایر روشهایی که کیفیت گزارشگری مالی و سود شرکت اثرگذار است بسیار با اهمیت بوده و تاثیر آن بر کیفیت گزارشگری مالی باید مد نظر قرار گیرد. در این پژوهش و بر اساس پژوهش عابد و همکاران (2022) ابعادی از حسابداری خلاقانه مورد بررسی قرار گرفته که بر کیفیت گزارشگری مالی اثرگذاری بیشتری دارد و شامل ابعاد رعایت موازین اخلاقی، ساختار مالکیت، رعایت کنترل داخلی و کیفیت افشا میباشد (عابد و همکاران، 2022). موازین اخلاقی به کار گرفته شده در شرکتها برای کنارگذاری و یا تعدیل فعالیتهای حسابداری خلاقانه بسیار اثرگذار است. علاوه بر آن، تمایل بعضی از مدیران برای دستیابی به عایدی های کوتاه مدت نتیجه محیط غیر اخلاقی واحد تجاری میباشد که با ارائه موازین و منشورهای اخلاقی و کنترل رعایت آنها میتوان تا حد بسیاری شرایط را بهبود بخشید. از سویی دیگر، وجود ساختار کنترل داخلی مناسب منجر به کاهش هزینه های حسابرسی گردیده و یکنواختی و قابلیت اعتماد گزارشگری مالی شرکت را بهبود میبخشد. نتایج پژوهشهای پیشین حاکی از آن است که فقدان کنترل های داخلی منجر به کاهش بیطرفی و کیفیت گزارشگری مالی توسط مدیران شرکتها میگردد (عابد و همکاران، 2022). علاوه بر آن، ساختار مالکیت نیز بر عملکرد شرکت و کیفیت گزارشگری مالی اثرگذار است. سهامداران شرکتها انگیزه کمتری برای دستکاری صورت های مالی دارند و حضور آنان فعالیت های حسابداری خلاقانه را محدودتر مینماید و هرچه نظارت ضعیفتری بر کارکنان انجام شود، منجر به کاهش کیفیت گزارشگری مالی میگردد. عدم تقارن اطلاعاتی نیز دارای رابطه مستقیمی با روش های حسابداری خلاقانه دارد و در صورت وجود کیفیت بالای افشا در یک شرکت، عدم تقارن اطلاعاتی کاهش مییابد و منجر به کاهش دستکاری های مدیریت مخصوصا مواردی که به طور مستقیم با سودآوری پایین مرتبط است، میگردد و موارد ذکر شده لزوم بررسی کیفیت افشا و کیفیت گزارشگری مالی را نشان میدهد.
شفافیت در افشا
یکی از مهمترین اهداف گزارشگري مالی ارائه اطلاعات براي تصمیمگیری است. این امر نیازمند افشاي مناسب دادههای مالی و سایر اطلاعات مربوط است. افشا در محدودترین حالت خود شامل مواردي مانند بحث و تحلیل مدیریت، یادداشتهای همراه و گزارشهای مکمل است (هندریکسن و ون بردا، 1992). در واقع هدف افشای اطلاعات، کاهش فاصله انتظارات میان سرمایهگذاران است یعنی کاهش مزایای ناشی از مزیت اطلاعاتی سرمایهگذاران که در نتیجه باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی در بازار میشود (لیوز و ویسوکی، 2006). افـزايش كيفيـت گزارشگري مالي و كيفيت افشا میتواند موجب كاهش عدم تقارن اطلاعاتي بين شرکت و اعتباردهنده شود و به اين طريق، اعتبار تجاري بيشتري از فروشنده دريافت كند (یان، 2013). کیفیت افشای عمومی اطلاعات بهصورت معکوسی به عدم تقارن اطلاعاتی مرتبط میشود، زیرا: اولاً، اگر چه کیفیت افشا با میزان مطلق مبادلات آگاهانه و غیرآگاهانه بهصورت مثبت مرتبط است، ولی با میزان نسبی مبادلات آگاهانه بهصورت معکوس هم مرتبط میباشد. ثانیاً، کیفیت افشا با فراوانی معاملات انجام شده بر اساس اطلاعات خصوصی توسط سرمایهگذاران آگاه، به صورت معکوس مرتبط میشود (ستایش و همکاران، 1390).
از جمله عوامل موثر بر ایجاد اعتماد دربین سرمایهگذاران، شفافیت در گزارشگری مالی است که بر خلاف عدم شفافیت که میتواند موجب بدبینی سرمایهگذاران شده و در نهایت منجر به ارزشگذاری ضعیف شرکت و عدماطمینان در سرمایهگذاران شود و در نهایت منجر به حفظ اعتماد سرمایه گذاران و استفاده کنندگان بیرونی به شرکت میگردد. با توجه به مباحث ذکر شده و مبانی نظری (عابد و همکاران، 2022)، انتظار میرود شفافیت در افشا تاثیرات و احتمال استفاده از روشهای حسابداری خلاقانه که بر کیفیت گزارشگری مالی نیز اثرگذار هستند را تحت تاثیر قرار داده و در نهایت منجر به بهبود کیفیت گزارشگری گردد که در فرضیهها مورد آزمون قرار میگیرد.
کیفیت گزارشگری مالی
کیفیت گزارشگری مالی میزان دقت و صداقت مدیران را در ارائه اطلاعات منصفانه و حقیقی برای تصمیمگیرندگان تعریف شده است. به عبارتی، هرگاه مدیران در ارائه اقلام مندرج در صورتهای مالی دو واژه بیطرفی و عینیت را رعایت کرده باشند، میتوان ادعا کرد که کیفیت گزارشگری مالی وجود دارد (برانت و همکاران، 2010).
در این پژوهش و بر اساس روش عابد و همکاران (2022)، کیفیت گزارشگری در 4 بعد مربوط بودن، صداقت در ارائه، قابل فهم بودن و قابل مقایسه بودن مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس مفاهیم نظری گزارشگری مالی در بخش خصوصی، اطلاعاتي مربوط تلقي ميشود كه بر تصميمات اقتصادي استفادهكنندگان در ارزيابي رويدادهاي گذشته، حال يا آينده يا تایيد يا تصحيح ارزيابيهاي گذشته آنها مؤثر واقع شود و دارای اثر پیشبینی کنندگی و تاییدکنندگی باشند. صداقت در ارائه نیز بدان معناست که اطلاعات بايد اثر معاملات و ساير رويدادهايي را كه ادعا ميكند بيانگر آن است يا به گونهاي معقول انتظار ميرود بيانگر آن باشد بهطور صادقانه بيان كند. بدين ترتيب صورت وضعیت مالی بايد بيانگر صادقانه اثرات معاملات و ساير رويدادهايي باشد كه منجر به ایجاد عناصري در تاريخ ترازنامه میگردد که معیار شناخت را داشته باشند. از سویی دیگر، استفادهكنندگان بايد بتوانند صورتهاي مالي را طي زمان جهت تشخيص روند تغييرات در وضعيت مالي، عملكرد مالي و انعطافپذيري مالي واحد تجاري مقايسه نمايند. استفادهكنندگان همچنين بايد بتوانند صورتهاي مالي واحدهاي تجاري مختلف را مقايسه كنند تا وضعيت مالي، عملكرد مالي و انعطافپذيري مالي آنها را نسبت به يكديگر بسنجند. بدين ترتيب ضرورت دارد اثرات معاملات و ساير رويدادهاي مشابه در داخل واحد تجاري و در طول زمان براي آن واحد تجاري با ثبات رويه اندازهگيري و ارائه شود و بين واحدهاي تجاري مختلف نيز هماهنگي رويه در مورد اندازهگيري رعايت گردد. قابل فهم بودن نیز يك خصوصيت كيفي مهم در مورد اطلاعات ارائه شده در صورتهاي مالي است كه به آساني براي استفادهكنندگان قابل درك باشد و به ادغام و طبقهبندی و توان استفادهکنندگان مربوط میشود.
پیشینه تحقیق
صفرزاده و همکاران (1403) در پژوهشی به بررسی ارتباط بین ویژگیهای مدیران ارشد مالی (شامل جنسیت، دوره تصدی و سابقه حسابرسی) با کیفیت گزارشگری مالی پرداختند. جهت سنجش گزارشگری مالی با کیفیت از معیار اقلام تعهدی اختیاری (مدل کازنیک) استفاده شد و از رگرسیون جهت تحلیل دادهها برای 135 شرکت پذیرفته شده در بورس تهران استفاده گردید. شواهد مبین نقش قابل ملاحظه مدیران مالی در ساختار حاکمیت شرکتی و گزارشگری مالی میباشد.
خلیلیان (1402) پژوهشی را با عنوان «عدم شفافیت گزارشگری مالی، کیفیت حسابرسی، ریسک سقوط سهام» به انجام رساند. بهمنظور آزمون 113 شرکت با روش رگرسیون چندمتغیره مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن است که عدم شفافیت گزارشگری مالی بر ریسک سقوط سهام تأثیر مثبت و معنادار دارد و کیفیت حسابرسی بر ریسک سقوط سهام تأثیر منفی دارد.
برزیده و همکاران (1402) پژوهشی را با عنوان «الگوي بهبود افشا در گزارشگري مالی» با استفاده از تحلیل دادههای حاصل از مصاحبههای انجام شده با صاحبنظران با استفاده از روش تحلیل تم انجام دادند. جامعه آماری پژوهش، شامل اعضای هیئت علمی، شاغلین نهادهای حرفهای، مدیران، تحلیلگران و شرکای موسسات حسابرسی است که با روش گلوله برفی، ۲۲ نمونه انتخاب شدند. یافتههای پژوهش در قالب سه بخش بسترهاي افشا در ایران، مشکلات فعلی افشا در گزارشگري مالی و راهکارهاي بهبود افشا ارائه شده است.
سعدی و همکاران (1401) پژوهشی را با استفاده از روش تحلیل عاملی انجام دادند. جامعه آماری این تحقیق شامل 234 نفر از افراد شاغل در حرفه حسابداری، مشاوران و فعلان بازار سرمایه و استفاده کنندگان از صورتهای مالی شرکتها بوده است. يافتههای تحقیق نشان میدهدكه بکارگیری استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی، موجب افزايش سطح محافظه كاری، كاهش مديريت سود، كاهش عدم تقارن اطلاعاتی و افزايش شفافیت اطلاعات ارائه شده گردیده و كیفیت كلی اطلاعات حسابداری را بهبود میبخشد.
ماه آورپور و همکاران (1400) پژوهشی را با عنوان «شناسایی چالشهای پیادهسازی استانداردهای بینالمللی حسابداری ابزارهای مشتقه: با تأکید بر الزامات افشا» با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی انجام دادند. یافتهها نشان میدهد پیچیدگی و دشواری پیادهسازی الزامات افشا در عمل به کمبود انگیزه برای رعایت الزامات افشا و عدم شفافیت در گزارشگری مالی در کنار ضعف الزامات و ضمانتهای اجرایی در محیط گزارشگری ایران میتواند بر اثربخشی استاندارد یاد شده و گزارشگری ابزارهای مشتقه اثر منفی داشته باشد و منجر به ضعف در ارائه اطلاعات کافی، قابلمقایسه، سودمند و قابلاتکا در این حوزه گردد.
مهرانی و همکاران (1399) پژوهشی را با عنوان «شناسایی مؤلفه های گزارشگری مالی با رویکرد الگوی کسب و کار و با استفاده از روش تحلیل تم انجام دادند. در این پژوهش مؤلفههای گزارشگری مالی مبتنی بر مفهوم الگوی کسب و کار (ابعاد شامل شفافیت و روایی، پاسخ گویی اجتماعی، مدیریت ذینفعان، محرکهای کلیدی، عدالت و انصاف در توزیع گزارش، ارائه و نحوه افشا) تعیین گردیده و به این نتیجه رسیدند که میتوان با مهندسی مجدد صورت های مالی برای بهبود محتوی اطلاعاتی آنها گام های اساسی برداشت.
رحمان و همکاران (2023) پژوهشی را با عنوان «سوابق و تأثیر شیوههای حسابداری خلاق بر نتایج سازمانی: شواهد از بنگلادش» به انجام رساندند. جمعآوری داده ها از 354 شرکت سهامی در بورس داکا بنگلادش انجام و با مدلسازی معادلات ساختاری و با استفاده از نرمافزار پی ال اس تحلیل شده است. نتایج حاکی از تاثیر حسابداری خلاق بر عملکرد شرکت بوده است.
حیدر بدر ازغایر (2022) پژوهشی را با هدف بررسی روابط علّی کیفیت گزارشگری و ابعاد عوامل حسابداری خلاقانه در بین 384 کارکنان در شرکتهای بورسی در عراق انجام دادند. نتایج نشان داد که همه عوامل تعیین کننده حسابداری خلاق تأثیر مثبت و معناداری بر ابعاد کیفیت گزارشگری مالی داشته و درنهایت بر لزوم اتخاذ عوامل به عنوان اولین خط دفاعی تأکید کردند.
عابد و همکاران (2022) پژوهشی با عنوان «تعیین حسابداری خلاقانه و کیفیت گزارشگری مالی: ادغام شفافیت و افشا» به انجام رساندند. دادههای 146 شركت پذيرفته شده در بورس مورد بررسی قرار گرفته و یافتههای تحقیق نشان داد که ابعاد حسابداری خلاقانه با ابعاد شفافیت و افشاگری مرتبط است.
الشاعرو همکاران (2020) پژوهشی را با عنوان «کیفیت گزارشگری پایداری و کیفیت گزارشگری مالی پس از حسابرسی: شواهد تجربی از انگلستان» به انجام رساندند. نتایج حاکی از آن بود که شرکتهایی که گزارشهای پایداری باکیفیت بالا تولید میکنند به طور قابلتوجه و منفی با معیارهای مدیریت سود مرتبط هستند.
فرضیههای پژوهش
فرضیه 1: رعایت موازین اخلاقی منجر به بهبود کیفیت گزارشگری مالی میگردد.
فرضیه 2: کیفیت افشا منجر به بهبود کیفیت گزارشگری مالی میگردد.
فرضیه 3: رعایت کنترل های داخلی منجر به بهبود کیفیت گزارشگری مالی میگردد.
فرضیه 4: نوع ساختار مالکیت منجر به بهبود کیفیت گزارشگری مالی میگردد.
فرضیه 5: شفافیت در افشا رابطه بین رعایت موازین اخلاقی و کیفیت گزارشگری مالی را بهبود میبخشد.
فرضیه 6: شفافیت در افشا رابطه بین کیفیت افشا و کیفیت گزارشگری مالی را بهبود میبخشد.
فرضیه 7: شفافیت در افشا رابطه بین رعایت کنترل های داخلی و کیفیت گزارشگری مالی را بهبود میبخشد.
فرضیه 8: شفافیت در افشا رابطه بین نوع ساختار مالکیت و کیفیت گزارشگری مالی را بهبود میبخشد.
روششناسی پژوهش
بنا بر پیاز پژوهش داناییفرد و همکاران (1383)، این تحقیق از لحاظ فلسفه پژوهش اثباتگرایی، از لحاظ رویکرد، استقرایی و ازلحاظ روششناسی کمی است. شیوه گردآوری دادهها میدانی و کتابخانهای است و از نظر راهبرد، پیمایشی و از لحاظ اهداف، توصیفی تلقی میگردد (حبیبی، 1400).
ابزار مورد استفاده پرسشنامه شامل 43 سؤال میباشد که بر اساس طیف لیکرت 5 درجهای تنظیم شده است. حسابداری خلاقانه شامل ابعاد رعایت موازین اخلاقی (5 سؤال)، ساختار مالکیت (7 سؤال)، رعایت کنترل داخلی (6 سؤال) و کیفیت افشا (9 سؤال) میباشد و کیفیت گزارشگری مالی (12) نیز شامل مربوط بودن، صداقت در ارائه، قابل فهم بودن و قابل مقایسه بودن میباشد. همچنین شفافیت در افشا (4 سؤال) به عنوان متغیر تعدیلی ارائه شده است. شکل 1 مدل مفهومی پژوهش را نشان میدهد (عابد و همکاران، 2022). دادهها با استفاده از نرمافزار پی ال اس و روش معادلات ساختاری مورد تحلیل قرار گرفتهاند.
|
شکل 1. مدل مفهومی پژوهش (عابد و همکاران، 2022) |
جامعه آماری این پژوهش حسابداران و حسابرسان شاغل در بخش خصوصی به تعداد نامعلوم میباشد که با استفاده از فرمول کوهن نمونه به تعدا 180 نفر انتخاب گردیده است. برای این منظور تعداد 400 پرسشنامه توزیع گردیده که در نهایت 200 پرسشنامه برای تحلیل آماری مناسب بوده و مورد بررسی قرار گرفته است. فرمول نمونهگیری کوهن به شرح زیر ارائه میگردد:
در این محاسبات α در سطح خطای 5% محاسبه شده و برابر 96/1 است. مقدار خطای d را پژوهشگر تعیین میکند و به صورت پیش فرض 05/0 در نظر گرفته میشود و اگر واریانس جامعه در دسترس نباشد مقدار σ بر اساس واریانس دادههای نمونه اولیه تعیین میشود.
یافتههای پژوهش
آمار توصیفی
ویژگیهای پاسخدهندگان پژوهش در جدول 1 ارائه گردیده است. با توجه به این جدول 57 درصد از پاسخدهندگان مرد و 43 درصد زن هستند. 30 درصد بين 20 تا 25 سال، 5/40 درصد بين 26 تا 30 سال، 5/18 درصد بين 31 تا 35 سال، 5/8 درصد بين 36 تا 40 سال و 5/2 درصد بالاتر از 46 سال سن دارند. 5/11 درصد کمکحسابدار، 5/56 درصد حسابدار، 5/18 درصد حسابرس، 5/6 درصد کارشناس حسابداري، 5/3 درصد رئيس حسابداري و 5/3 درصد مدير مالي هستند. تحصیلات 2 درصد ديپلم و کارداني، 59 درصد کارشناسي، 38 درصد کارشناسیارشد و 1 درصد دارای مدرک دکتری هستند.
متغیر | گروه | فراوانی | درصد |
جنسیت | مرد | 114 | 57 |
زن | 86 | 43 | |
سن | بين 20 تا 25 سال | 60 | 30 |
بين 26 تا 30 سال | 81 | 5/40 | |
بين 31 تا 35 سال | 37 | 5/18 | |
بين 36 تا 40 سال | 17 | 5/8 | |
بالاتر از 46 سال | 5 | 5/2 | |
وضعیت شغلی | کمکحسابدار | 23 | 5/11 |
حسابدار | 113 | 5/56 | |
حسابرس | 37 | 5/18 | |
کارشناس حسابداري | 13 | 5/6 | |
رئيس حسابداري | 7 | 5/3 | |
مدير مالي | 7 | 5/3 | |
تحصیلات | ديپلم و کارداني | 4 | 2 |
کارشناسي | 118 | 59 | |
کارشناسیارشد | 76 | 38 | |
دکتري | 2 | 1 | |
جمع | 200 | 100 |
ویژگی متغیرهای پژوهش در جدول 2 ارائه گردیده است. در آزمون کلموگروف اسمیرنف1، باتوجه به اینکه سطح معناداری کوچکتر از05/0 میباشد در سطح اطمینان 95% فرض نرمال بودن متغیرها رد شده است، بنابراین متغیرها غیرنرمال میباشند.
جدول 2. شاخصهای توصیفی متغیرهای پژوهش | ||||
متغیر | تعداد | میانگین | انحراف معیار | واریانس |
رعایت موازین اخلاقی | 200 | 711/3 | 977/0 | 955/0 |
کیفیت افشا | 200 | 756/3 | 972/0 | 946/0 |
رعایت کنترلهای داخلی | 200 | 858/3 | 916/0 | 839/0 |
ساختار مالکیت | 200 | 738/3 | 913/0 | 835/0 |
کیفیت گزارشگری مالی | 200 | 631/3 | 962/0 | 926/0 |
شفافیت در افشا | 200 | 661/3 | 999/0 | 999/0 |
آزمون مدل بیرونی (مدل اندازهگیری)
در جدول 3 مقادیر بار عاملی برای گویههای هر متغیر آورده شده است. تمامی گویهها داراي آماره t بزرگتر از مقدار 96/1 و سطح معناداری کمتر از 05/0 هستند، بنابراین هيچ كدام از گویهها از مدل حذف نميشوند. شاخصی که بیشترین بار عاملی را داشته باشد، در اندازهگیری متغیر مربوطه سهم بیشتری دارد.
جدول 3. نتایج بررسی مقادیر بار عاملی سوالات برای متغیرهای پژوهش
گویه | بار عاملی | آماره t | مقادیر P | |
---|---|---|---|---|
رعایت موازین اخلاقی | Q6 | 848/0 | 769/29 | 000/0 |
Q8 | 826/0 | 118/26 | 000/0 | |
Q7 | 768/0 | 415/17 | 000/0 | |
Q9 | 752/0 | 549/19 | 000/0 | |
Q10 | 712/0 | 454/15 | 000/0 | |
رعایت کنترلهای داخلی | Q19 | 832/0 | 111/30 | 000/0 |
Q14 | 811/0 | 178/20 | 000/0 | |
Q27 | 798/0 | 344/21 | 000/0 | |
Q16 | 774/0 | 969/16 | 000/0 | |
Q31 | 758/0 | 511/15 | 000/0 | |
Q20 | 694/0 | 548/11 | 000/0 | |
ساختار مالکیت | Q25 | 856/0 | 993/32 | 000/0 |
Q32 | 769/0 | 037/20 | 000/0 | |
Q1 | 764/0 | 482/19 | 000/0 | |
Q3 | 745/0 | 388/17 | 000/0 | |
Q22 | 736/0 | 277/15 | 000/0 | |
Q24 | 658/0 | 249/11 | 000/0 | |
Q23 | 591/0 | 897/8 | 000/0 | |
شفافیت در افشا | Q28 | 923/0 | 245/3 | 001/0 |
Q39 | 8614/0 | 128/3 | 002/0 | |
Q33 | 684/0 | 530/2 | 012/0 | |
Q36 | 612/0 | 110/2 | 035/0 | |
کیفیت افشا | Q11 | 848/0 | 991/32 | 000/0 |
Q29 | 794/0 | 459/28 | 000/0 | |
Q5 | 780/0 | 768/25 | 000/0 | |
Q15 | 775/0 | 512/23 | 000/0 | |
Q12 | 773/0 | 890/21 | 000/0 | |
Q13 | 771/0 | 807/20 | 000/0 | |
Q17 | 760/0 | 301/21 | 000/0 | |
Q18 | 733/0 | 443/17 | 000/0 | |
Q21 | 721/0 | 974/18 | 000/0 | |
کیفیت گزارشگری مالی | Q4 | 900/0 | 363/57 | 000/0 |
Q34 | 762/0 | 114/24 | 000/0 | |
Q38 | 747/0 | 303/21 | 000/0 | |
Q30 | 744/0 | 762/23 | 000/0 | |
Q35 | 737/0 | 545/21 | 000/0 | |
Q41 | 734/0 | 508/22 | 000/0 | |
Q26 | 722/0 | 198/17 | 000/0 | |
Q42 | 722/0 | 705/18 | 000/0 | |
Q2 | 720/0 | 948/18 | 000/0 | |
Q37 | 695/0 | 379/18 | 000/0 | |
Q40 | 689/0 | 099/16 | 000/0 | |
Q43 | 656/0 | 612/14 | 000/0 |
آزمون سنجش پایایی
نتایج آزمون پایایی در سه روش در جدول 4 ارائه شده است. در مدل اندازهگیری، پایایی مدل اندازهگیری مورد تأیید قرار گرفته است.
متغیر | آلفای کرونباخ | ضریبRho | پایایی مرکب |
رعایت موازین اخلاقی | 841/0 | 851/0 | 887/0 |
رعایت کنترل های داخلی | 872/0 | 888/0 | 902/0 |
ساختار مالکیت | 856/0 | 865/0 | 891/0 |
شفافیت در افشا | 834/0 | 868/0 | 859/0 |
کیفیت افشا | 916/0 | 920/0 | 930/0 |
کیفیت گزارشگری مالی | 923/0 | 928/0 | 934/0 |
آزمون سنجش روایی
به منظور بررسی مدل های اندازه گیری از دو جنبه روایی همگرا و روایی واگرا در ادامه پرداخته میشود. در ادامه نتایج آزمونهای ميانگين واريانس استخراج شده، بار عاملی، بارهای عاملی متقاطع، روش فورنل و لارکر و شاخص HTMT تحلیل شده است.
روایی همگرا
نتایج بررسی روایی همگرا به شرح جدول 5 میباشد. از آنجاکه مقادیر ميانگين واريانس استخراج شده برای همه متغیرها بالاتر از 5/0 میباشد؛ بنابراین روایی همگرا مدل اندازهگیری در این آزمون مورد تأیید قرار گرفته است.
متغیر | ميانگين واريانس استخراج شده (AVE) |
رعایت موازین اخلاقی | 613/0 |
رعایت کنترلهای داخلی | 607/0 |
ساختار مالکیت | 541/0 |
شفافیت در افشا | 609/0 |
کیفیت افشا | 598/0 |
کیفیت گزارشگری مالی | 544/0 |
بار عاملی و بار عاملی متقاطع
نتایج بررسی بار عاملی سؤالات در متغیر مربوط به آن در جدول 6 ارائه شده است که مقدار حداقل 7/0 برای بارهای عاملی مورد تایید است. چنانچه مشاهده میشود اکثریت مقادیر در جدول قابل قبول است. برای مقادیر کمتر از 7/0 با توجه به اینکه مقدار آماره ی t برای همه سوالات بالاتر از 96/1 بدست آمده است، بنابراین تمامی مقادیر بارهای عاملی در حوزه معنادار قرار دارد. علاوه برآن مقدار بار عاملی هرسوال در متغیر خودش بیشتر از سایر متغیرها میباشد، بنابراین آزمون بارتقاطعی نیز مورد تأیید است.
جدول 6. روش بارهای عاملی متقاطع
گویه | رعایت موازین اخلاقی | رعایت کنترلهای داخلی | ساختار مالکیت | شفافیت در افشا | کیفیت افشا | کیفیت گزارشگری مالی |
---|---|---|---|---|---|---|
Q6 | 848/0 | 170/0 | 217/0 | 074/0 | 317/0 | 351/0 |
Q8 | 826/0 | 157/0 | 237/0 | 012/0 | 300/0 | 401/0 |
Q7 | 768/0 | 118/0 | 249/0 | 091/0 | 281/0 | 261/0 |
Q9 | 752/0 | 193/0 | 262/0 | 011/0 | 842/0 | 341/0 |
Q10 | 712/0 | 194/0 | 304/0 | 065/0 | 248/0 | 318/0 |
Q19 | 166/0 | 832/0 | 324/0 | 163/0 | 299/0 | 336/0 |
Q14 | 128/0 | 811/0 | 298/0 | 129/0 | 191/0 | 203/0 |
Q27 | 202/0 | 798/0 | 377/0 | 138/0 | 170/0 | 283/0 |
Q16 | 172/0 | 774/0 | 392/0 | 115/0 | 254/0 | 279/0 |
Q31 | 228/0 | 758/0 | 292/0 | 080/0 | 255/0 | 277/0 |
Q20 | 058/0 | 694/0 | 228/0 | 160/0 | 190/0 | 169/0 |
Q25 | 263/0 | 311/0 | 856/0 | 118/0 | 276/0 | 284/0 |
Q32 | 239/0 | 359/0 | 769/0 | 060/0 | 252/0 | 306/0 |
Q1 | 247/0 | 327/0 | 764/0 | 055/0 | 179/0 | 319/0 |
Q3 | 327/0 | 345/0 | 745/0 | 039/0 | 230/0 | 309/0 |
Q22 | 171/0 | 341/0 | 736/0 | 079/0 | 296/0 | 349/0 |
Q24 | 171/0 | 219/0 | 658/0 | 081/0 | 209/0 | 220/0 |
Q23 | 235/0 | 198/0 | 591/0 | 034/0- | 238/0 | 245/0 |
Q28 | 048/0 | 166/0 | 095/0 | 923/0 | 103/0 | 052/0 |
Q39 | 043/0 | 152/0 | 079/0 | 861/0 | 207/0 | 038/0 |
Q33 | 090/0 | 059/0 | 046/0- | 684/0 | 067/0 | 015/0 |
Q36 | 038/0 | 159/0 | 082/0 | 612/0 | 113/0 | 004/-0 |
Q11 | 281/0 | 192/0 | 321/0 | 087/0 | 848/0 | 357/0 |
Q29 | 297/0 | 320/0 | 263/0 | 140/0 | 794/0 | 471/0 |
Q5 | 281/0 | 300/0 | 254/0 | 137/0 | 780/0 | 420/0 |
Q15 | 328/0 | 185/0 | 242/0 | 040/0 | 775/0 | 476/0 |
Q12 | 215/0 | 257/0 | 191/0 | 173/0 | 773/0 | 389/0 |
Q13 | 298/0 | 194/0 | 273/0 | 099/0 | 771/0 | 336/0 |
Q17 | 292/0 | 240/0 | 246/0 | 104/0 | 760/0 | 396/0 |
Q18 | 311/0 | 147/0 | 239/0 | 216/0 | 733/0 | 349/0 |
Q21 | 234/0 | 207/0 | 262/0 | 110/0 | 721/0 | 384/0 |
Q4 | 369/0 | 247/0 | 301/0 | 057/0 | 520/0 | 900/0 |
Q34 | 327/0 | 274/0 | 394/0 | 011/0 | 420/0 | 762/0 |
Q38 | 282/0 | 210/0 | 376/0 | 056/0 | 396/0 | 747/0 |
Q30 | 333/0 | 230/0 | 308/0 | 000/0 | 306/0 | 744/0 |
Q35 | 344/0 | 417/0 | 289/0 | 094/0 | 348/0 | 737/0 |
Q41 | 374/0 | 220/0 | 340/0 | 017/0 | 432/0 | 734/0 |
Q26 | 288/0 | 181/0 | 145/0 | 033/0 | 333/0 | 722/0 |
Q42 | 310/0 | 315/0 | 318/0 | 024/0- | 404/0 | 722/0 |
Q2 | 398/0 | 274/0 | 310/0 | 075/0 | 376/0 | 720/0 |
Q37 | 246/0 | 296/0 | 242/0 | 030/0 | 346/0 | 695/0 |
Q40 | 288/0 | 216/0 | 257/0 | 019/0 | 354/0 | 689/0 |
Q43 | 242/0 | 122/0 | 200/0 | 074/0 | 324/0 | 656/0 |
روش فورنل و لاركر (روايي واگرا)
نتایج روش فورنل و لاركر در جدول 7 ارائه شده است و از آنجا که در همه موارد مجذور واریانس استخراجی دادهها از اعداد پایین خود بیشتر است روایی واگرای مدل تأیید میشود.
جدول7. روایی واگرا بر اساس معیار فورنل و لارکر | ||||||
کیفیت گزارشگری | کیفیت افشا | شفافیت در افشا | ساختار مالکیت | کنترلهای داخلی | بیانیههای اخلاقی | متغیر |
|
|
|
|
| 783/0 | رعایت موازین اخلاقی |
|
|
|
| 779/0 | 214/0 | رعایت کنترلهای داخلی |
|
|
| 735/0 | 417/0 | 322/0 | ساختار مالکیت |
|
| 780/0 | 079/0 | 166/0 | 066/0 | شفافیت در افشا |
| 774/0 | 156/0 | 328/0 | 298/0 | 366/0 | کیفیت افشا |
738/0 | 521/0 | 049/0 | 401/0 | 344/0 | 434/0 | کیفیت گزارشگری مالی |
شاخص HTMT (روايي واگرا)
در جدول 8 مقادیر شاخص HTMT مشخص شده است که همه مقادیر کمتر از 9/0 میباشد، بنابراین روایی واگرای مدل تأیید میشود.
جدول 8. روایی واگرا بر اساس شاخص HTMT | ||||||
کیفیت گزارشگری | کیفیت افشا | شفافیت در افشا | ساختار مالکیت | کنترلهای داخلی | بیانیههای اخلاقی | متغیر |
|
|
|
|
|
| رعایت موازین اخلاقی |
|
|
|
|
| 236/0 | رعایت کنترلهای داخلی |
|
|
|
| 464/0 | 382/0 | ساختار مالکیت |
|
|
| 117/0 | 200/0 | 094/0 | شفافیت درافشا |
|
| 178/0 | 372/0 | 320/0 | 414/0 | کیفیت افشا |
| 553/0 | 079/0 | 437/0 | 364/0 | 481/0 | کیفیت گزارشگری مالی |
آزمون مدل درونی (مدل ساختاری)
با توجه به نتایج ارائه شده در جدول 9، برای کلیه مسیرها بهجز مسیر شفافیت در افشا به کیفیت گزارشگری مالی و مسیرهای روابط متقابل برای سنجش نقش تعدیلگر شفافیت در افشا، آماره t بزرگتر از 96/1 و مقادیر P کوچکتر از 05/0 میباشد که نشان میدهد در سطح اطمینان 95% همه مسیرها بجز مسیر شفافیت در افشا به کیفیت گزارشگری مالی و مسیرهای روابط متقابل برای سنجش نقش تعدیلگر شفافیت در افشا تاثیر معنادار داشته است.
جدول 9. نتایج فرضیههای پژوهش | |||||
ضریب مسیر | آماره t | سطح معناداری | نتیجه | ||
رعایت موازین اخلاقی ← کیفیت گزارشگری مالی | 208/0 | 204/3 | 001/0 | تأیید | |
کیفیت افشا ← کیفیت گزارشگری مالی | 336/0 | 484/4 | 001/0 | تأیید | |
رعایت کنترلهای داخلی ← کیفیت گزارشگری مالی | 182/0 | 327/2 | 020/0 | تأیید | |
ساختار مالکیت ← کیفیت گزارشگری مالی | 167/0 | 270/2 | 024/0 | تأیید | |
رعایت موازین اخلاقی × شفافیت در افشا←کیفیت گزارشگری | 007/0 | 074/0 | 941/0 | رد | |
کیفیت افشا × شفافیت در افشا ← کیفیت گزارشگری مالی | 075/0 | 853/0 | 394/0 | رد | |
رعایت کنترلهای داخلی × شفافیت در افشا ← کیفیت گزارشگری | 089/0 | 147/1 | 252/0 | رد | |
ساختار مالکیت × شفافیت در افشا ← کیفیت گزارشگری مالی | 161/0- | 400/1 | 162/0 | رد |
خروجیهای مدل اصلی (ضرایب مسیر و آماره t)
نتایج آزمون مدل مفهومی تحقیق در حالت معناداری ضرایب در شکل 2 نشان داده شده است.
شکل 2. مدل اصلی در حالت اعداد معناداری t-value
در این تحلیل مقدار آماره t برای کلیه مسیرها به جز مسیر شفافیت در افشا به کیفیت گزارشگری مالی و مسیرهای روابط متقابل برای سنجش نقش تعدیلگر شفافیت در افشا، بالاتر از 96/1 بوده و در نتیجه در سطح اطمینان 95% معنادار میباشند.
شکل 3. مدل اصلی در حالت ضرایب مسیر
اعداد نوشته شده بر روی خطوط، ضریب مسیر است. اعداد داخل هر دایره نشان دهنده مقدار ضریب تعیین (۲R) مدل است که متغیرهای پیشبین آن از طریق فلش به آن دایره وارد شدهاند. ضریب تعیین برای متغیر کیفیت گزارشگری مالی مقدار 414/0 براورد شده و نشان میدهد که متغیرهای رعایت موازین اخلاقی، کیفیت افشا، رعایت کنترلهای داخلی و ساختار مالکیت روی هم رفته توانستهاند 41% از تغییرات کیفیت گزارشگری مالی را توضیح دهند. با توجه به مقدار ضریب استاندارد و آماره t میتوان گفت متغیرهای کیفیت افشا (336/0)، رعایت موازین اخلاقی (208/0) رعایت کنترلهای داخلی (182/0) و ساختار مالکیت (167/0) به ترتیب بیشترین تاثیر را بر روی متغیر کیفیت گزارشگری مالی داشته و شفافیت در افشا و روابط متقابل برای سنجش اثر متغیر تعدیلگر تاثیر معناداری نداشته است.
ضریب تعیین (۲R) برای متغیر کیفیت گزارشگری مالی به مقدار 414/0 به دست آمده که دارای قدرت تبیینپذیری متوسط میباشد و همچنین کیفیت پیشبینی کنندگی (۲Q) نیز برای این متغیر به مقدار 214/0 میباشد و حاکی از قدرت پیشبینی متغیر مکنون درونزا کیفیت گزارشگری مالی در سطح متوسط است، علاوه بر آن، شاخص اندازه تاثیر (2f) به شرح جدول 10 ارائه شده که سهم کیفیت افشا در پیش بینی متغیر کیفیت گزارشگری مالی قابل قبول و بقیه مسیرها ضعیف میباشد.
جدول 10. اندازه اثر 2f | |
کیفیت گزارشگری مالی |
|
060/0 | رعایت موازین اخلاقی |
000/0 | رعایت موازین اخلاقی × شفافیت در افشا |
037/0 | رعایت کنترلهای داخلی |
014/0 | رعایت کنترلهای داخلی × شفافیت در افشا |
033/0 | ساختار مالکیت |
029/0 | ساختار مالکیت × شفافیت در افشا |
003/0 | شفافیت در افشا |
142/0 | کیفیت افشا |
006/0 | کیفیت افشا × شفافیت در افشا |
شاخصهای 2SRMR، 3NFI، 4RMS Theta و GOF برای سنجش برازش کلی مدل استفاده گردیده که مقدار به دست آمده برای SRMR به میزان 059/0 و برای RMS Theta به میزان 103/0 و برای GOF به میزان 492/0 میباشد که همگی مورد تایید است. همچنین مقدار NFI به میزان 753/0 و بالاتر از 9/0 به دست آمده که مورد تایید قرار نگرفته است.
بحث و نتیجهگیری
رعایت موازین اخلاقی و چگونگی تاثیر آن بر کیفیت گزارشگری مالی شرکتها در فرضیه اول پژوهش و نقش تعدیلی شفافیت در افشا بر رابطه ذکر شده از لحاظ آماری در فرضیه پنجم مورد بررسی قرار گرفته است. بنا بر نتایج به دست آمده، رعایت بیانیهها و منشورهای اخلاقی بر کیفیت گزارشگری مالی تأثير دارد و با افزایش سطح رعایت آن، کیفیت گزارشگری مالی نیز بهبود مییابد و همچنین شفافیت در افشا تأثیر رعایت موازین اخلاقی بر کیفیت گزارشگری مالی را تعدیل ننموده و بر این ارتباط تاثیری ندارد. انجام امور غيراخلاقي در حرفه حسابداری، شامل ارائه اطلاعات مالی گمراه کننده و متقلبانه، میتواند اعتماد عموم را به حسابداران از بين برده و به حيثيت حرفه لطمه وارد كند. بنابراين، اخلاق در مديريت و فرايند گزارشگري مالي، برای سرمایهگذاران و استفادهکنندگان صورتهای مالي اهميت زيادی دارد.
هرچند در ظاهر، تأثیر رفتارهای غیرحرفهای و لغزشهای اخلاقی ممکن است کمرنگ باشد ولی اثرات دراز مدت آن و از بین رفتن اعتماد به شرکتها همیشه منجر به ضررهای بزرگی برای شرکتها گردیده است. نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه اول، با نتایج پژوهشهای صادقیان و همکاران (1398) و شجاع و همکاران (1400) سازگار است در حالی که نقش تعدیلی شفافیت در افشا در پژوهش عابد و همکاران (2022) مورد تایید قرار گرفته وبا نتایج به دست آمده در این پژوهش متفاوت است که می توان دلیل آن را در قوانین و شرایط حاکم بر شرکتها دانست. در این راستا به پژوهشگران آتی توصیه میگردد در پژوهشهای آتی، مطالعه تطبیقی قوانین و عوامل اثرگذار بر کیفیت گزارشگری در کشورهای متفاوت را مد نظر قرار دهند.
بنا بر نتایج به دست آمده به سهامداران و مدیران شرکت توصیه میگردد در جهت بهبود کیفیت گزارشگری و ابعاد آن، از وجود منشورهای اخلاقی استفاده نموده و راههای ارزیابی میزان عمل به منشور و ارزیابی در اولویت قرار گیرد. به سرمایه گذاران نیز توصیه میگردد در جهت ارزیابی میزان کیفیت گزارشگری مالی و اطمینان از صحت آن وجود دستورالعملهای اخلاقی در شرکتها را مد نظر قرار دهند.
در فرضیه دوم پژوهش، تاثیر کیفیت افشا بر بهبود گزارشگری مالی مورد آزمون قرار گرفته و در فرضیه ششم نقش تعدیلی شفافیت در افشا در این رابطه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان دهنده اثر مثبت و مستقیم کیفیت افشا بر کیفیت گزارشگری مالی میباشد. در حالیکه شفافیت در افشا این رابطه را تعدیل نکرده و بر آن اثرگذار نمیباشد. هدف اصلی افشا کمک به استفادهکنندگان در تصمیمگیری مربوط به سرمایهگذاری، تفسیر وضعیت مالی شرکتها، ارزیابی عملکرد مدیریت، پیشبینی جریانهای وجوه نقد آتی است و به این دلیل بایستی تمام واقعیتهای بااهمیت واحد اقتصادي به نحو مناسب افشا شوند، تا امکان اتخاذ تصمیم فراهم گردد. افشا بایستی حاوي تمامی اطلاعات بااهمیت، مربوط و بهموقع باشد و این اطلاعات بهصورت قابلفهم و حتیالامکان کامل ارائه گردد تا امکان اتخاذ تصمیمهای آگاهانه را براي استفادهکنندگان فراهم سازد. نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه دوم، با نتایج پژوهش رحمانی و بشیري منش (1393) سازگار است و در هر دو پژوهش کیفیت افشا منجر به بهبود کیفیت گزارشگری گردیده است. درحالی که در پژوهش عابد و همکاران (2022) نقش تعدیلی شفافیت در افشا نیز تایید شده که متفاوت از پژوهش فعلی میباشد. در این راستا به پژوهشگران آتی توصیه میگردد با استفاده از پژوهش های کیفی به شناسایی ابعاد و مولفه های موثر در شفافیت در افشا بپردازند.
با توجه به نتایج به دست آمده و تاثیر مثبت و مستقیم کیفیت افشا بر کیفیت گزارشگری مالی، به مدیران شرکتها توصیه میگردد در جهت بهبود کیفیت افشا، اقدامات مناسب جهت اطمینان از صلاحیت حرفهای حسابداران برای مثال استفاده از حسابداران رسمی و با تجربه، افزایش مهارت حسابداران با برگزاری دوره های مهارتی و آموزشی و اطمینان از ارائه صورتهای مالی بر طبق آخرین تغییرات استانداردهای حسابداری را مدنظر قرار دهند.
در فرضیه سوم به بررسی اثرات رعایت ساختارمند کنترل های داخلی که منجر به بهبود کیفیت گزارشگری میگردد پرداخته شده و در فرضیه هفتم نقش تعدیلی شفافیت در افشا مورد بررسی قرار گرفته است.نتایج به دست آمده نشان دهنده آن است که وجود کنترلهای داخلی مناسب بر کیفیت گزارشگری مالی تأثير دارد و با افزایش رعایت کنترلهای داخلی، کیفیت گزارشگری مالی افزایش مییابد و همچنین شفافیت در افشا تأثیر رعایت کنترلهای داخلی بر کیفیت گزارشگری مالی را تعدیل نمیکند. از آن جا که وجود مکانیزمی مانند سیستم کنترل داخلی مطلوب، میتواند کارایی واحد اقتصادی را افزایش و ریسک از دست دادن داراییها را کاهش دهد و همچنین، اطمینان معقولی نسبت به قابلیت اعتماد صورتهای مالی و رعایت قوانین و مقررات حاصل نماید لذا، مدیران همواره تلاش میکنند که مناسب ترین کنترلهای داخلی را برای شرکت خود طراحی و مستقر سازند که این موضوع منجر به بهبود کیفیت گزارشگری در شرکتها میگردد. نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه سوم، با نتایج پژوهشهای رضایی (1399) سازگار است و آن را تایید مینماید. نتایج حاصل از بررسی متغیر تعدیلگر نیز نشانگر رابطه قوی بین متغیرهای مستقل و وابسته بوده که متغیر دیگری بر آن اثرگذار نمیباشد. به پژوهشگران آتی توصیه میگردد در پژوهشهای آتی به شناسایی و رتبه بندی کنترل های داخلی موثر بر بهبود کیفیت گزارشگری بپردازند.
با توجه به تاثیر مثبت و مستقیم وجود کنترل های داخلی مناسب بر کیفیت گزارشگری مالی، به مدیران شرکتها و سهامداران توصیه میگردد با اجرا و پیاده سازی هر چه بهتر اصول و رویههای حسابرسی داخلی ، تعیین مسئولیتها و اختیارهای کارکنان، افشاء گزارشهای کنترلهای داخلی وامکان دسترسی عمومی به آنها و تفکیک وظایف را در شرکت لحاظ نموده تا به این ترتیب منجر به افزایش کیفیت گزارشگری مالی و افزایش اعتماد به شرکت گردند.
اثرات نوع ساختار مالکیت بر کیفیت گزارشگری مالی در فرضیه چهارم مورد بررسی قرار گرفته و اثر تعدیلی شفافیت در افشا در فرضیه هشتم پژوهش مورد تحلیل قرار گرفته است. نحوه توزیع مالکیت (سهام شرکتها) بین صاحبان واحد تجاری (سهامداران)، ساختار مالکیت نامیده میشود. با اصلاح ساختار مالکیتی، مشکلات نمایندگی ناشی از جدایی مالکیت و مدیریت در شرکتها کاهش مییابد. در این پژوهش منظور از ساختار مالکیت، وجود حاکمیت شرکتی همدل میباشد که تمامی اطلاعات آنها به نحو مناسب افشا گردیده و در اداره امور شرکت و مدیرعامل نظارت قوی و موثری را اعمال مینماید در نظر گرفته شده است که نتایج به دست آمده نشان داده که وجود چنین ساختاری بر کیفیت گزارشگری مالی تاثیر مثبت و مستقیمی را نشان داده و منجر به بهبود آن میگردد در حالیکه متغیر شفافیت در افشا نیز بر این رابطه تاثیرگذار نمیباشد و نقش تعدیلگر آن اثبات نمیگردد. نتایج به دست آمده از نشان دهنده تاثیر قوی ساختار مالکیت بر بهبود کیفیت گزارشگری مالی و هم جهت با نتایج پژوهش اسکندر و همکاران (1400) میباشد در حالیکه نتایج حاصل از بررسی متغیر تعدیلی متفاوت با پژوهش عابد و همکاران (2022) میباشد. به پژوهشگران آتی توصیه میگردد با بکارگیری روش های کیفی به شناسایی ابعاد موثر در حسابداری خلاقانه و بر اساس مبانی نظری بپردازند.
با توجه به تاثیر مثبت و مستقیم ساختار مالکیت بر کیفیت گزارشگری مالی، به مدیران و سهامداران شرکتها توصیه میگردد از وجود ساختار حاکمیتی مستقل و منسجم که در تمامی امور مدیریتی لازم اثرگذار باشد و امکان اداره امور شرکت را در دست بگیرد اطمینان حاصل نمایند تا از این طریق منجر به بهبود کیفیت گزارش های مالی در شرکت و غلبه بر مفت سواری گردند و برای کنترل راحت تر شرکت، تصمیم هر چه بهتر شرکت برای افشا اطلاعات با کیفیت برای کنترل فعالیت های مدیریت، برنامه ها و اقدامات لازم جهت افزایش تمرکز مالکیت در شرکت را در دستور کار لحاظ نمایند.
محدودیت پژوهش در مواردی که از روش پیمایش و با استفاده از پرسشنامه انجام میشود معمولاً عدم همکاری پاسخگویان و صرف زمان زیاد جهت جمع آوری پرسشنامههای نهایی به تعداد مورد نیاز برای تحلیل آماری میباشد که در این پژوهش نیز وجود داشته است.
فهرست منابع
اسکندر، هدی، و بلوری، امین (1400). اثر تعدیلگر تأمین مالی از محل افزایـش سرمایه و نوع مالکیت بر رابطه بین سیاست تقسیم سود و کیفیت گزارشگری مالی. بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 28(2)، 206-225. doi: 10.22059/acctgrev.2021.317660.1008505
صفرزاده، محمدحسین، آسیایی، محمدرضا، و رضایی فر، زهرا (1403). رابطه بین ویژگیهای مدیر مالی و کیفیت گزارشگری مالی. پژوهشهای تجربی حسابداری، 14(1)، 89-114. doi: 10.22051/jera.2024.45331.3173
برزیده، فرخ، بولو، قاسم، و نخبه فلاح، زهرا (1402). الگوی بهبود افشا در گزارشگری مالی. فصلنامه پژوهشهای تجربی حسابداری، 13(1)، 1-20. doi: 10.22051/jera.2023.41291.3044
بولو، قاسم، و رحمانی مهر، مسعود (1392). هزینه حقوق صاحبان سهام و شفافیت سود. پژوهشهای تجربی حسابداری، 3(2)، 59-80. 10.22051/jera.2013.579 doi:
حبیبی، آرش (1400). روش پژوهش پیشرفته. تهران: نارون دانش.
خلیلیان، بردیا (1402). عدم شفافیت گزارشگری مالی، کیفیت حسابرسی، ریسک سقوط سهام. نشریه مطالعات راهبردی مالی و بانکی، 1(2)، 105-93. doi: 10.22105/fbs.2023.178953
دانایی فرد، حسن، الوانی، سیدمهدی و آذر، عادل (1383). روش شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: انتشارات صفار.
رحمانی، علی، و بشیری منش، نازنین (1393). مروری بر ادبیات افشاء اطلاعات در ایران. پژوهش حسابداری، 4(4)، 35-68.10.22051/ijar.2015.2009 doi:
رضایی، مرتضی (1399). بررسی رابطهی بین ویژگیهای هیئت مدیره و ضعف کنترلهای داخلی. پنجمین کنفرانس بینالمللی مطالعات نوین مدیریت و حسابداری در ایران، تهران، 1-29. https://civilica.com/doc/1169545
ستایش، محمدحسین، کاظمنژاد، مصطفی، و ذوالفقاری، مهدی (1390). بررسی تأثیر کیفیت افشا بر نقدشوندگی سهام و هزینه سرمایه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. نشریه پژوهشهای حسابداری مالی، 3(9)، 55-74. dor: 20.1001.1.23223405.1390.3.3.4.7
سعدی، جهانگیر، جعفری، علی، و نسل موسوی، سید حسین (1401). تأثیرپذیرش استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی بر محافظهکاری حسابداری، مدیریت سود و شفافیت اطلاعاتی. نشریه تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 14(54)، 165-186. doi: 10.22034/iaar.2022.156651
شجاع، حسین، مهربان پور، محمد رضا، جهانگیرنیا، حسین، و غلامی جمکرانی، رضا (1400). ارائه مدل تاثیر سرمایههای فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری. فصلنامه اقتصاد مالی، 15(56)، 171-196. doi: 10.30495/fed.2021.687874
صادقیان، مسعود، بنی مهد، بهمن، جهانگیرنیا، حسین، و غلامی جمکرانی، رضا. (1398). ماکیاولیسم، جهتگیری اخلاقی و گزارشگری مالی متقلبانه. بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 26(3)، 434-413. doi: 10.22059/acctgrev.2019.274381.1008100
طاهری عابد، رضا، علی نژاد ساروکلائی، مهدی، و فغانی ماکرانی، خسرو (1397). توانایی، دانش مالی مدیران عامل و شفافیت گزارشگری مالی. دانش حسابداری مالی، 5(2)، 110-85. doi: 10.30479/jfak.2018.1440
قشقایی، علی، و بیگلر، کیومرث (1398). جایگاه حسابداری خلاقانه در بین حسابرسان ایران با تاکید بر آیین اخلاق و رفتار حرفهای. فصلنامه چشمانداز حسابداری و مدیریت، 2(20)، 113-100. https://www.jamv.ir/article_103877.html?lang=fa
کردستانی، غلامرضا، و علوی، سید مصطفی (1389). بررسی شفافیت سود حسابداری بر هزینه سرمایه سهام عادی. فصلنامه بورس اوراق بهادار، 12(3)، 43 -61. https://journal.seo.ir/article_10904.html
ماه آورپور، راضیه، مشایخ، شهناز، و رحمانی، علی (1400). شناسایی چالشهای پیادهسازی استانداردهای بینالمللی حسابداری ابزارهای مشتقه: با تأکید بر الزامات افشا. نشریه بورس اوراق بهادار، 14(55)، 160-186. doi: 10.22034/jse.2020.11348.1531
مهرآذین، علیرضا، مسیح آبادی، ابوالقاسم، و دهنوی، محمدعلی (1391). شفافیت اطلاعات مالی و محتوای اطلاعاتی سود. نشریه دانش حسابداری، 3(8)، 113-130. doi: 10.22103/jak.2012.6
محمدی، فرزانه، صفری گرایلی، مهدی، عرب زاده، میثم، و فرزین فر، علی اکبر (1402). طراحی مدل علل زمینهای ایجاد کننده حسابداری خلاقانه. بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 30(3)،532-559. doi: 10.22059/acctgrev.2023.351110.1008751
مهرانی، ساسان، مرادی، محمد، و قنبرزاده، مجتبی (1399). شناسایی مؤلفههای گزارشگری مالی با رویکرد الگوی کسب و کار (BM). بورس اوراق بهادار، 55(14)، 110-79. doi: 10.22034/jse.2020.11302.1503
Abed, I. A., Hussin, N., Haddad, H., Almubaydeen, T. H., & Ali, M. A. (2022). Creative accounting determination and financial reporting quality: the integration of transparency and disclosure. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 8(1), 38. doi: 10.3390/joitmc8010038
Abed, I. A., Hussin, N., Haddad, H., AlRamahi, N. M., & Ali, M. A. (2022). The moderating effects of corporate social responsibility on the relationship between creative accounting determinants and financial reporting quality. Sustainability, 14(3), 1195. doi: 10.3390/su14031195
Al-Shaer, Habiba & Zaman, Mahbub. (2018). Credibility of sustainability reports: The contribution of audit committees. Business Strategy and the Environment, 27. 10.1002/bse.2046. doi: 10.1002/bse.2046
Barzideh, F., Bolou, G., & Nokhbeh Fallah, Z. (2023). Pattern of improving disclosure in financial reporting. Empirical Research in Accounting, 13(1), 1-20. doi: 10.22051/jera.2023.41291.3044 [In Persian]
Blue, G., & Rahmani Mehr, M. (2013). Cost of equity and earnings transparency. Empirical Research in Accounting, 3(2), 59-80. doi: 10.22051/jera.2013.579 [In Persian]
Brandt, M., Brav, A., Graham, J., and Kumar, A. (2010). The idiosyncratic volatility puzzle: time trend or speculative episodes? Review of Financial Studies, 23(2), 863-899. doi: 10.1093/rfs/hhp087
Danai Fard, H., Alvani S.M., Azar A. (2004). Qualitative Research Methodology in Management: A Comprehensive Approach, Tehran, Eshragh Publication.
Eskandar, H. & Bolori, A. (2021). The moderating effect of equity financing and ownership type on the relationship between dividend policy and financial reporting quality. Accounting and Auditing Review, 28(2), 206-225. doi: 10.22059/acctgrev.2021.317660.1008505 [In Persian]
Habibi, A. (2021). Advanced Research Methodology. Tehran: Narvan Danesh.
Hasin, D. S., Saha, T. D., Kerridge, B. T., Goldstein, R. B., Chou, S. P., Zhang, H., Jung, J., Pickering, R. P., Ruan, W. J., Smith, S. M., Huang, B., & Grant, B. F. (2015). Prevalence of marijuana use disorders in the United States between 2001-2002 and 2012-2013. JAMA Psychiatry, 72(12), 1235-1242. doi:10.1001/jamapsychiatry.2015.1858
Hayder Badr Ezghayer. (2022). The relationship between creative accounting determinants and financial reporting quality of listed companies in Iraq. World Economics and Finance Bulletin, 10, 117-125. https://www.scholarexpress.net/index.php/wefb/article/view/1908
Hendriksen, E. S., & Van Breda, M. F. (1992). Accounting Theory. Richard D. Irwin IMC, Chicago.
Khalilian, B. (2023). Lack of financial reporting transparency, audit quality, risk of stock fall. Financial and Banking Strategic Studies, 1(2), 93-105. doi: 10.22105/fbs.2023.178953 [In Persian]
Kordestani, Gh., & Alavi, S, M. (2010). Investigating the transparency of accounting earnings on the cost of capital of common stocks. Journal of Stock Exchang,12(3), 43-61. https://journal.seo.ir/article_10904.html [In Persian]
Leuz, C., & Wysocki, P. (2006). Capital-market effects of corporate disclosures and disclosure regulation. Research Study, commissioned by the Task Force to Modernize Securities Legislation in Canada, 183-236. https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=8bda4bbe8c8f7f2d22bf03d8038a609c4b6aecec
Li, Q., & Wang, T. (2010). Financial reporting quality and corporate investment efficiency: Chinese experience. Nankai Business Review International, 1(2), 197-213. doi: 10.1108/20408741011052591
Mahaverpour, R., Mashayeh, Sh., & Rahmani, A. (2017). Identifying the challenges of implementing international accounting standards for derivatives: with an emphasis on disclosure requirements. Journal of Securities Exchange, 14(55), 160-186. doi: 10.22034/jse.2020.11348.1531 [In Persian]
Mehrani, S., Moradi, M., & Ghanbarzadeh, M. (2021). Identifying financial reporting components with a business model (BM) approach. Journal of Securities Exchange, 55(14),79-110 doi: 10.22034/jse.2020.11302.1503 [In Persian]
Mehrazin, A., Masihabadi, A., & Dehnavi, M. A. (2012). Transparency of financial information and information content of profit. Accounting Knowledge, 3(8), 113-130. doi: 10.22103/jak.2012.6 [In Persian]
Mohammadi, F., Safari Gerayli, M., Arabzadeh, M., & Farzinfar, A. A. (2023). Designing a domain-specific causal model for creative accounting. Accounting and Auditing Review, 30(3), 532-559. doi: 10.22059/acctgrev.2023.351110.1008751 [In Persian]
Qashqaei, A., & Bigler, K. (2020). The position of creative accounting among Iranian auditors with emphasis on ethics and professional auditing behavior. Accounting and Management Perspectives, 2(20),100-113. https://www.jamv.ir/article_103877.html?lang=fa [In Persian]
Rahman, M. S., Hasan, M. J., Khan, M. S. H., & Jahan, I. (2023). Antecedents and effect of creative accounting practices on organizational outcomes: Evidence from Bangladesh. Heliyon, 9(2). Heliyon, 9(2), e13759. doi: 10.1016/j.heliyon.2023.e13759
Rahmani, A., & Bashirimanesh, N. (2015). A review of the literature on disclosure in IRAN. Accounting and Social Benefits. 4(4), 35-68. doi: 10.22051/ijar.2015.2009 [In Persian]
Rezaei, M. (2019). Studying the relationship between board characteristics and internal control weaknesses. In Fifth International Conference on Modern Management and Accounting Studies in Iran, Tehran. [In Persian] https://civilica.com/doc/1169545
Saadi, J., Jafari, A., & Nasel Mousavi, S.H. (2022). The effect of adopting International Financial Reporting Standards on accounting conservatism, earnings management and information transparency. Accounting and Auditing Research, 14(54), 165-186. doi: 10.22034/iaar.2022.156651[In Persian]
Sadeghian, M., BaniMahd, B., Jahangirnia, H., & Gholami Jamkarani, R. (2019). Machiavellianism, ethical orientation and fraudulent financial reporting. Accounting and Auditing Reviews. 26(3),413-434. doi: 10.22059/acctgrev.2019.274381.1008100 [In Persian]
Safarzadeh, M. H., Asiaie, M. & Rezaiefar, Z. (2024). The relationship between Chief Financial Officer (CFO) characteristics and financial reporting quality. Empirical Research in Accounting, 14(1), 89-114. doi: 10.22051/jera.2024.45331.3173 [In Persian]
Setayesh, M. H., Kazemnejadm, M., & Zolfaghari M. (2011). Investigating the impact of disclosure quality on stock liquidity and cost of capital of companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Financial Accounting Research, 3(9), 55-74. dor: 20.1001.1.23223405.1390.3.3.4.7 [In Persian]
Shoja, H., Mehrabanpour, M., Jahangirnia, H., & Gholami Jamkarai, R. (2021). Presenting a model related to the impact of cultural, social and moral capital on the independence of financial managers and reporting quality. Financial Economics, 15(56), 171-196. doi: 10.30495/fed.2021.687874 [In Persian]
Siriwardane, H. P., Hu, H., Kin, B., & Low, K. Y. (2014). Skills, knowledge, and attitudes important for present-day auditors. International Journal of Auditing, 18(3), 193-205. doi: 10.1111/ijau.12023
Taheri Abed, R., Alinejad Sarokalaei, M., & Faghani Makrani, KH. (2018). Ability, financial knowledge of CEOs and transparency of financial reporting. Financial Accounting Knowledge, 5(2), 85-110. doi: 10.30479/jfak.2018.1440 [In Persian]
Yun, K. (2013). Does accounting quality matter for short-term financing? Evidence from firms’ amount of trade credit. Dissertation, University of British Columbia.
[1] . Kolmogorov Smirnov
[2] . Square Root Mean Residual
[3] . Normed Fit Index
[4] . Root Mean Squared Theta