• Home
  • The impact of audit quality on the relationship between earnings management and financial performance of companies during the COVID-19 pandemic

Share To

Article Url


Manuscript ID : 140307041185077 Visit : 22 Page: 26 - 53

10.71965/aft.2024.1185077

Article Type: Original Research

The impact of audit quality on the relationship between earnings management and financial performance of companies during the COVID-19 pandemic

Subject Areas :

Maryam Davarzani 1 , Malektaj Maleki Oskouei 2 * , Mohammad Hassani 3

1 - Master in Accounting, Department of Accounting, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 - Department of Accounting, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 - Department of Accounting & Auditing, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

Received: 2024-10-05 Accepted : 2024-12-10 Published : 2024-12-20

Keywords: Audit quality, COVID-19 pandemic, earnings management, financial performance.,

Abstract :

Purpose: In recent years, the COVID-19 virus has brought significant consequences to various fields, including capital markets and the global economy. The purpose of this paper is to investigate the impact of audit quality on the relationship between earnings management and financial performance of companies listed on the Tehran Stock Exchange during the COVID-19 pandemic.

Methodology: To test the hypotheses of the research, a sample consisting of 106 companies listed on the Tehran Stock Exchange was collected for the period 2011 to 2021, and the results were analyzed based on the multiple regression model and using panel data.

Findings: The findings showed that the COVID-19 pandemic has an impact on the financial performance of companies, accrual earnings management and auditor reputation, but it has not had a significant effect on real earnings management and auditor tenure. Earnings management also has a significant relationship with the financial performance of companies. Auditor reputation does not affect the relationship between accrual earnings management and financial performance of companies, but it has a negative and significant effect on the relationship between accrual earnings management and financial performance of companies. Auditor tenure has a positive and significant effect on the relationship between accrual earnings management and financial performance of companies, but it does not affect the relationship between real earnings management and financial performance of companies.

Originality: This research covers the existing gap regarding the impact of financial crises, the last of which was the COVID-19 pandemic, on the financial performance of companies and the audit quality in this era as much as possible. It also investigates the motivations of earnings management. Managers tend to present a favorable image of themselves to investors therefore this research examines the relationship between earnings management and financial performance during the pandemic.

References:

اسکو، وحید، و جمالی، رضا. (1402). تأثیر توانایی مدیریت بر ارتباط بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود. رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری، دوره 7(۲۴)، 474-465. https://majournal.ir/index.php/ma/article/view/1882
امین عشایری، آسو. (1400). بررسی نقش متغیرهای کیفیت حسابرسی و دوره‌ تصدی حسابرس در تأثیرگذاری مدیریت سود بر عملکرد مالی شرکت در بورس اوراق بهادار تهران. رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 5(72)، 136-119. https://majournal.ir/index.php/ma/article/view/942
بذرافشان، آمنه. (1401). بررسی افشای آثار مالی کرونا و عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. مجله دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه، 10(2)، 74-83. http://jms.thums.ac.ir/article-1-1111-fa.html
صالحی کردآبادی، سجاد، و زاد دوستی، فرزانه. (1399). رابطه حاکمیت شرکتی، مدیریت سود و عملکرد مالی در شرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. چشم¬انداز حسابداری و مدیریت، 3(۲۶)، 109-92. https://www.jamv.ir/article_113362.html?lang=fa
صفری، مهرانگیز، محمدی، احمد، وحدتی، فرخ، و فیضی، حمیده. (1400). انعطاف¬پذیری مالی و عملکرد شرکت¬ها طی شیوع کووید-19. حسابداری و فناوری¬های نوین، 1(شماره 1 و 2). https://accnewtechsj.ut.ac.ir/article_84685.html
طهماسبي کيهاني، ريحانه. (1398). تاثير کيفيت حسابرسي بر مديريت سود واقعي و تعهدي در بورس اوراق بهادار تهران. قانون یار، 3(۹)، 358-337. http://noo.rs/VkHYS
غلامی، رضا، و پرسال، محسن (1399). بررسی تأثیر کیفیت حسابرسی بر رابطه بین عدم تقارن اطلاعاتی و مدیریت سود مبتنی ¬بر اقلام حسابداری تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابرسی، 20(81)، 197-172. dor: 20.1001.1.16819691.1399.20.81.5.1
مرادی، مجید، پورفخاران، محمدرضا، و نادری، معصومه. (1401). رابطه درماندگی مالی و مدیریت سود با توجه به نقش اندازه حسابرس در دوران رکود. قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری و حسابرسی، 1(۴)، 160-135. https://doi.org/10.30495/jdaa.2023.698896
ودیعی نوقابی، محمدحسین، نوروزی، محمد، قدرتی زوارم، عباس، و تیمورپور، سهیلا. (1398). بررسی نقش تعدیلگر کیفیت حسابرسی بر ارتباط بین اثربخشی کمیته حسابرسی و مدیریت سود. دانش حسابرسی، 19(۷۴)، 126-107. http://danesh.dmk.ir/article-1-2161-en.html
Abbas, A., & Ayub, U. (2019). Role of earnings management in determining firm value: An emerging economy perspective. International Journal of Advanced and Applied Sciences, 6(6), 103-116. doi: 10.21833/ijaas.2019.06.015
Afifa, M.M.A., Saleh, I.H., & Haniah, F.F. (2021). Does earnings management mediate the relationship between audit quality and company performance? Evidence from Jordan. Journal of Financial Reporting and Accounting. 21(3), 747-774. doi: 10.1108/JFRA-08-2021-0245
Afza, T., & Nazir, M. S. (2014). Audit quality and firm value: a case of Pakistan. Research Journal of Applied Sciences, Engineering and Technology, 7(9), 1803-1810. https://www.sid.ir/paper/689955/en
Agyei-Mensah, B. K., & Yeboah, M. (2019). Effective audit committee, audit quality and earnings management: evidence from the Ghana Stock Exchange. International Journal of Managerial and Financial Accounting, 11(2), 93-112. doi: 10.1504/IJMFA.2019.099765
Albeksh, H. M. A. (2016). Factors affecting the independence of the external auditor within the auditing profession. Imperial Journal of Interdisciplinary Research, 3(1). https://www.researchgate.net/publication/329876323_Factors_Affecting_the_Independence_of_External_Auditors_A_Study_of_Local_Audit_Firms_in_Saudi_Arabia
Ali, S. A., Baloch, M., Ahmed, N., Ali, A. A., & Iqbal, A. (2020). The outbreak of coronavirus disease 2019 (COVID-19)—An emerging global health threat. Journal of Infection and Public Health, 13(4), 644-646. doi: 10.1016/j.jiph.2020.02.033
Alqam, M. A., Hamshari, Y. M., & Ali, H. Y. (2021). The mediating effects of key audit matters on the relationship between audit quality and earnings management: evidence from Jordan. Humanities and Social Sciences Letters, 9(4), 403-416. doi: 10.18488/journal.73.2021.94.403.416
Alzoubi, E. S. S. (2018). Audit quality, debt financing, and earnings management: Evidence from Jordan. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 30. 69-84. doi: 10.1016/j.intaccaudtax.2017.12.001
Azam, M. (2021). Three essays on Earnings Management Evidence from UK (Doctoral dissertation, Brunel University London). http://bura.brunel.ac.uk/handle/2438/23338
Bai, L., Wei, Y., Wei, G., Li, X., & Zhang, S. (2020). Infectious disease pandemic and permanent volatility of international stock markets: A long-term perspective. Finance Research Letters, 40, 101709. doi: 10.1016/j.frl.2020.101709.
Baker, T. A., Lopez, T. J., Reitenga, A. L., & Ruch, G. W. (2019). The influence of CEO and CFO power on accruals and real earnings management. Review of Quantitative Finance and Accounting, 52, 325-345. doi: 10.1007/s11156-018-0711-z
Baker, S. R., Bloom, N., Davis, S. J., Kost, K., Sammon, M., & Viratyosin, T. (2020). The unprecedented stock market reaction to COVID-19. The Review of Asset Pricing Studies, 10(4), 742-758. doi: 10.1093/rapstu/raaa008.
Bar-Gill, O., & Bebchuk, L. (2003). The costs of permitting managers to sell shares. Unpublished working paper, Harvard University. http://www.law.harvard.edu/programs/corp_gov/papers/03.Bar-Gill.Bebchuk.cost-permitting.pdf
Bazrafshan, A. (2022). Investigating the relationship between the disclosure of financial effects of Corona and the performance of companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Torbat Heydariyeh University of Medical Sciences, 10(2), 74-83. http://jms.thums.ac.ir/article-1-1111-fa.html [In Persian]
Beneish, M. D. (2001). Earnings management: a perspective. Managerial Finance, 27(12), 3-17. doi: 10.1108/03074350110767411
Bharath, S. T., Pasquariello, P., & Wu, G. (2009). Does asymmetric information drive capital structure decisions?. The Review of Financial Studies, 22(8), 3211-3243. doi: 10.1093/rfs/hhn076
Ching, C. P., Teh, B. H., San, O. T., & Hoe, H. Y. (2015). The Relationship among Audit Quality, Earnings Management, and Financial Performance of Malaysian Public Listed Companies. International Journal of Economics & Management, 9(1). https://openurl.ebsco.com/EPDB%3Agcd%3A10%3A26156634/detailv2?sid=ebsco%3Aplink%3Ascholar&id=ebsco%3Agcd%3A111550830&crl=c
Christopher, I. S., & Ojeaburu, F. (2020). Audit quality and financial performance of quoted firms in Nigeria. West African Journal of Business and Management Sciences. 9(4), 14-43. https://www.researchgate.net/publication/351704125_Audit_Quality_and_Financial_Performance_of_Quoted_Firms_in_Nigeria
Cohen, D. A., & Zarowin, P. (2010). Accrual-based and real earnings management activities around seasoned equity offerings. Journal of Accounting and Economics, 50(1), 2-19. doi: 10.1016/j.jacceco.2010.01.002
Demski, J. S. (1998). Performance measure manipulation. Contemporary Accounting Research, 15(3), 261-285. doi: 10.1111/j.1911-3846.1998.tb00560.x
Demski, J. S., Patell, J. M., & Wolfson, M. A. (1984). Decentralized choice of monitoring systems. Accounting Review, 16-34. https://www.jstor.org/stable/247114
Dempster, G. M., & Oliver, N. T. (2018). Financial market pricing of earnings quality: evidence from a multi-factor return model. Open Journal of Business and Management, 7(1), 312-329. https://doi.org/10.4236/ojbm.2019.71021
Ding, Y., Du, X., Li, Q., Zhang, M., Zhang, Q., Tan, X., & Liu, Q. (2020). Risk perception of coronavirus disease 2019 (COVID-19) and its related factors among college students in China during quarantine. PLOS ONE, 15(8), e0237626. doi: 10.1371/journal.pone.0237626
Dechow, P. M., & Dichev, I. D. (2002). The quality of accruals and earnings: The role of accrual estimation errors. The Accounting Review, 77(s-1), 35-59. doi: 10.2308/accr.2002.77.s-1.35
Dechow, P. M., Sloan, R. G., & Sweeney, A. P. (1995). Detecting earnings management. Accounting Review, 193-225. https://www.jstor.org/stable/248303
Ebadi, S., Khazaie, S., & Bashiri, S. (2020). Technology acceptance of navid learning management system in the iranian medical English courses under the COVID-19 pandemic. Two Quarterly Journal of English Language Teaching and Learning University of Tabriz, 12(26), 401-433. doi: 10.22034/elt.2021.42131.2296
Fields, T. D., Lys, T. Z., & Vincent, L. (2001). Empirical research on accounting choice. Journal of Accounting and Economics, 31(1-3), 255-307. doi: 10.1016/S0165-4101(01)00028-3
Gao, P. (2011). A contracting approach to conservatism and earnings management. The University of Chicago Booth School of Business Working Paper. https://www.utah-wac.org/2012/Papers/gao_UWAC.pdf
Gerged, A. M., Mahamat, B. B., & Elmghaamez, I. K. (2020). Did corporate governance compliance have an impact on auditor selection and quality? Evidence from FTSE 350. International Journal of Disclosure and Governance, 17(2), 51-60. doi: 10.1057/s41310-020-00074-1
Gholami, R., & porsal, M. (2021). Investigating the effect of audit quality on the relationship between information asymmetry and accrual-based earnings management in Tehran Stock Exchange. Audit Knowledge, 20(81), 172-197. dor: 20.1001.1.16819691.1399.20.81.5.1 [In Persian]
Hazaea, S. A., Tabash, M. I., Rahman, A. A. A., Khatib, S. F., Zhu, J., & Chong, H.G. (2022). Impact of the COVID-19 pandemic on audit quality: lessons and opportunities. Emerging Science Journal, 6, 7-86. doi: 10.28991/esj-2022-SPER-06
Healy, P. M., & Wahlen, J. M. (1999). A review of the earnings management literature and its implications for standard setting. Accounting Horizons, 13(4), 365-383. doi: 10.2308/acch.1999.13.4.365
Hiller, N. J., & Hambrick, D. C. (2005). Conceptualizing executive hubris: The role of (hyper-)core self-evaluations in strategic decision-making. Strategic Management Journal, 26(4), 297-319. doi: 10.1002/smj.455
Holland, D., & Ramsay, A. (2003). Do Australian companies manage earnings to meet simple earnings benchmarks?. Accounting & Finance, 43(1), 41-62. doi: 10.1111/1467-629X.00082
Hu, N., Hao, Q., Liu, L., & Yao, L. J. (2015). Managerial tenure and earnings management. International Journal of Accounting & Information Management, 23(1), 42-59. doi: 10.1108/IJAIM-04-2014-0025
Hu, S., & Zhang, Y. (2021). COVID-19 pandemic and firm performance: cross-country evidence. International Review of Economics & Finance, 74, 365-372. doi: 10.1016/j.iref.2021.03.016
Jensen, M. C., & Meckling, W. H. (2019). Theory of the firm: managerial behavior, agency costs and ownership structure. Corporate governance, 77-132. Gower. doi: 10.1016/0304-405X(76)90026-X
Jones, J. J. (1991). Earnings management during import relief investigations. Journal of Accounting Research, 29(2), 193-228. doi: 10.2307/2491047
Jusoh, M. A., Ahmad, A., & Omar, B. (2013). Managerial ownership, audit quality and firm performance in Malaysian. International Journal of Arts and Commerce, 2(10), 45-58. https://www.semanticscholar.org/paper/MANAGERIAL-OWNERSHIP%2C-AUDIT-QUALITY-AND-FIRM-IN-Jusoh-Idris/bb8efc341d7f355b827bff62ad08798cb5a195f3
Khatib, S. F., & Nour, A. (2021). The impact of corporate governance on firm performance during the COVID-19 pandemic: Evidence from Malaysia. Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8(2), 0943-0952. https://ssrn.com/abstract=3762393
Kjærland, F., Kosberg, F., & Misje, M. (2021). Accrual earnings management in response to an oil price shock. Journal of Commodity Markets, 22, 100138. doi: 10.1016/j.jcomm.2020.100138
Kumar, S., & Zbib, L. (2022). Firm performance during the Covid-19 crisis: does managerial ability matter?. Finance Research Letters, 47, 102720. doi: 10.1016/j.frl.2022.102720
Lenz, R., & Hahn, U. (2015). A synthesis of empirical internal audit effectiveness literature pointing to new research opportunities. Managerial Auditing Journal, 30(1), 5-33. doi: 10.1108/MAJ-08-2014-1072
Levy, H. B. (2020). Financial reporting and auditing implications of the COVID-19 pandemic. The CPA Journal, 90(5), 26-33. https://www.proquest.com/docview/2420173071?pq-origsite=gscholar&fromopenview=true
Li, H. (2014). Top executives' ability and earnings quality: evidence from the Chinese Capital Markets. International Journal of Financial Research, 5(2), 79. doi: 10.5430/ijfr.v5n2p79
Liu G, Sun J. (2022). The impact of COVID-19 pandemic on earnings management and the value relevance of earnings: US evidence. Managerial Auditing Journal, 37(7), 850-868. doi: 10.1108/MAJ-05-2021-3149
Levitt A (1998) The Numbers Game. Remarks by Chairman Arthur Levitt at the NYU Center for Law and Business. Retrieved from https://www.sec.gov/news/speech/speecharchive/1998/spch220.txt.
Marrakchi Chtourou, S., Bedard, J., & Courteau, L. (2001). Corporate governance and earnings management. Available at SSRN 275053. doi: 10.2139/ssrn.275053
McVay, S. E. (2006). Earnings management using classification shifting: an examination of core earnings and special items. The Accounting Review, 81(3), 501-531. doi: 10.2308/accr.2006.81.3.501
McCullers, L., & Schroeder, R. (1982). Source and methodology of accounting principles. Accounting Theory, Text and Readings, 2-27.
Martowidjojo, Y., Valentincic, A., & Warganegara, D. L. (2019). Earnings quality and market values of Indonesian listed firms. Australian Accounting Review, 29(1), 95-111. doi: 10.1111/auar.12234
Machdar, N. M., DRM, A. H. M., & Murwaningsari, E. (2017). The effects of earnings quality, conservatism, and real earnings management on the company’s performance and information asymmetry as a moderating variable. International Journal of Economics and Financial Issues, 7(2). 309-318. https://dergipark.org.tr/en/pub/ijefi/issue/32035/354485
McNichols, M., & Wilson, G. P. (1988). Evidence of earnings management from the provision for bad debts. Journal of Accounting Research, 1-31. doi: 10.2307/2491176
Ronen, J., Fogel, H., & Yaari, V. (2011). The reporting strategy to meet or beat thresholds. Working Paper, New York University, University of Toronto, and Morgan State University. doi: 10.2139/ssrn.1734910
Roychowdhury, S. (2006). Earnings management through real activities manipulation. Sloan School of Management, Massachusetts Institute of Technology, doi: 10.1016/j.jacceco.2006.01.002
Rusmin, R., Scully, G., & Tower, G. (2012). Income smoothing behaviour by Asian transportation firms. Managerial Auditing Journal, 28(1), 23-44. doi: 10.1108/02686901311282489
Salehi, M., Lari DashtBayaz, M., Hassanpour, S., & Tarighi, H. (2020). The effect of managerial overconfidence on the conditional conservatism and real earnings management. Journal of Islamic Accounting and Business Research, 11(3), 708–720. doi: 10.1108/jiabr-03-2017-0030 [In Persian]
Salehi-Kordabadi, S. and Zad-Dousti, F. (2020). The relationship between corporate governance, earnings management and financial performance in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Accounting and Management Vision, 3(26), 92-109. https://www.jamv.ir/article_113362.html?lang=en [In Persian]
Sankar, M. R., & Subramanyam, K. R. (2001). Reporting discretion and private information communication through earnings. Journal of Accounting Research, 39(2), 365-386. doi: 10.1111/1475-679X.00017
Savitri, E., Andreas, A., Syahza, A., Gumanti, T. A., & Abdullah, N. H. N. (2020). Corporate governance mechanism and financial performance: Role of earnigs management. Entrepreneurship and Sustainability Issues, 7(4), 3395. doi: 10.9770/jesi.2020.7.4(54)
Scott, W. R., & O'Brien, P. C. (1997). Financial Accounting Theory.
Shehzad, K., Xiaoxing, L., & Kazouz, H. (2020). COVID-19’s disasters are perilous than Global Financial Crisis: A rumor or fact?. Finance Research Letters, 36, 101669. doi: 10.1016/j.frl.2020.101669
Smith, M., Kestel, J. A., & Robinson, P. (2001, December). Economic recession, corporate distress and income increasing accounting policy choice. Accounting Forum, 25(4), 334-352. doi: 10.1111/1467-6303.00070
Subramanyam, K. R. (1996). The pricing of discretionary accruals. Journal of Accounting and Economics, 22(1-3), 249-281. doi: 10.1016/S0165-4101(96)00434-X
Suh, Y. S. (1990). Communication and income smoothing through accounting method choice. Management Science, 36(6), 704-723. doi: 1287/mnsc.36.6.704
Vadiei Nooghabi, MH., Noroozi, M., Ghodratizoeram, A., & Teymoor poor, S. (2019). Investigating the moderating role of audit quality on the relationship between audit committee effectiveness and profit management. Audit Knowledge, 19(74), 107-126. http://danesh.dmk.ir/article-1-2161-en.html [In Persian]
Wiratno, D. H., Krismiaji, K., Handayani, H., & Sumayyah, S. (2023). Financial distress, audit quality, and earnings management–Indonesia's mining sector evidence. Jurnal Maksipreneur: Manajemen, Koperasi, dan Entrepreneurship, 12(2), 499-510. doi: 10.30588/jmp.v12i2.1502
Zehri, F., & Shabou, R. (2011). Audit quality, corporate governance and earnings management in the context of Tunisian Firms. Journal of Administrative and Economics Science, 1(1), 113.
Zhang, D., Hu, M., & Ji, Q. (2020). Financial markets under the global pandemic of COVID-19. Finance Research Letters, 36, 101528. doi: 10.1016/j.frl.2020.101528.
Full-Text:


Journal of Accounting & Financial Transparency

Volume 2, Issue 3, Autum 2024

pp. 26-53.

 

 

 

 

The impact of audit quality on the relationship between earnings management and financial performance of companies during the COVID-19 pandemic 

 

Maryam Davarzani1, Malektaj Maleki Oskouei2, Mohammad Hassani3

 

 

 

Received: October 5, 2024                              Accepted: December 10, 2024

 

Received: 00/00/0000                              Accepted: 00/00/0000

 

Abstract

Purpose: In recent years, the COVID-19 virus has brought significant consequences to various fields, including capital markets and the global economy. The purpose of this paper is to investigate the impact of audit quality on the relationship between earnings management and financial performance of companies listed on the Tehran Stock Exchange during the COVID-19 pandemic.

Methodology: To test the hypotheses of the research, a sample consisting of 106 companies listed on the Tehran Stock Exchange was collected for the period 2011 to 2021, and the results were analyzed based on the multiple regression model and using panel data.

Findings: The findings showed that the COVID-19 pandemic has an impact on the financial performance of companies, accrual earnings management and auditor reputation, but it has not had a significant effect on real earnings management and auditor tenure. Earnings management also has a significant relationship with the financial performance of companies. Auditor reputation does not affect the relationship between accrual earnings management and financial performance of companies, but it has a negative and significant effect on the relationship between accrual earnings management and financial performance of companies. Auditor tenure has a positive and significant effect on the relationship between accrual earnings management and financial performance of companies, but it does not affect the relationship between real earnings management and financial performance of companies.

Originality: This research covers the existing gap regarding the impact of financial crises, the last of which was the COVID-19 pandemic, on the financial performance of companies and the audit quality in this era as much as possible. It also investigates the motivations of earnings management. Managers tend to present a favorable image of themselves to investors therefore this research examines the relationship between earnings management and financial performance during the pandemic.

Keywords: Audit quality, COVID-19 pandemic, earnings management, financial performance.

 

JEL Classification: M41, M42.

 

 

[1] . Master in Accounting, Department of Accounting, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

[2] . Department of Accounting, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. (Corresponding Author). (m_oskouei@iau-tnb.ac.ir)

[3] . Department of Accounting & Auditing, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

 

Cite this paper: Davarzani, M., Maleki Oskouei, M., & Hassani, M. (2024). The impact of audit quality on the relationship between earnings management and financial performance of companies during the COVID-19 pandemic. Journal of Accounting & Financial Transparency, 2(3), 26–53. [In Persian]

img0  https://doi.org/10.71965/aft.2024.1185077                                                                                                                                                            img0

حسابداری و شفافیت مالی

سال دوم، پاییز 1403، شماره ۳، صفحه 53-26

 

تأثیر کیفیت حسابرسی بر مدیریت سود و عملکرد مالی شرکت‌ها طی دوران همه‌گیری کووید-19

 

مریم داورزنی1، ملک تاج ملکی اسکوئی2، محمد حسنی3

        

تاریخ دریافت: ۱۴/0۷/۱۴۰۳                                        تاریخ پذیرش: ۲0/0۹/۱۴۰۳

 

چکیده

هدف: در سال­های اخیر، ویروس کووید-19 پیامدهای چشمگیر و قابل­توجهی را بر حوزه­های مختلف از جمله بازارهای سرمایه و اقتصاد جهانی وارد کرده است. هدف این پژوهش بررسی تأثیر کیفیت حسابرسی بر رابطه بین مدیریت سود با عملکرد مالی شرکت­ها طی دوران همه‌گیری کووید-19 است.

روش‌شناسی: به­منظور آزمون فرضیه­های پژوهش، تعداد 106 شرکت از جامعه شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1390 تا 1400 غربال شدند و طبق مدل‌های رگرسیون چندگانه و با استفاده از داده­های ترکیبی مبتنی بر مشاهده­های سال-شرکت آزمون شدند.

یافته‌ها: یافته­ها نشان دادند همه‌گیری کووید-19 بر عملکرد مالی شرکت­ها، مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی و اعتبار حسابرس تأثیرگذار است، اما بر مدیریت سود مبتنی بر فعالیت­های واقعی و چرخش حسابرس اثر معنادار نداشته است. همچنین مدیریت سود رابطه معناداری با عملکرد مالی شرکت­ها دارد. اعتبار حسابرس بر رابطه بین مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی و عملکرد مالی شرکت­ها تأثیر ندارد، اما بر رابطه بین مدیریت سود مبتنی بر فعالیت­های واقعی و عملکرد مالی شرکت­ها تأثیر منفی و معناداری دارد. چرخش حسابرس بر رابطه بین مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی و عملکرد مالی شرکت­ها تأثیر مثبت و معناداری دارد، اما بر رابطه بین مدیریت سود مبتنی بر فعالیت­های واقعی و عملکرد مالی شرکت­ها تأثیری دیده نشد.

دانش افزایی: این پژوهش شکاف موجود درخصوص تأثیر بحران‌های مالی که مورد اخیر آن همه‌گیری کووید-19 بود، بر عملکرد مالی شرکت‌ها و کیفیت حسابرسی در این دوران را تا حدامکان پوشش می‌دهد. همچنین انگیزه‌های مدیران جهت دستکاری سود و ارائه تصویری مطلوبی از خود به سرمایه‌گذاران را با بررسی ارتباط انواع مدیریت سود با عملکرد مالی بررسی می‌نماید.

کلیدواژه‌ها: عملکرد مالی، کیفیت حسابرسی، مدیریت سود، همه‌گیری کووید-19.

طبقه‌بندی موضوعی: M41، M42.

 

[1] 1. کارشناس ارشد حسابداری، گروه حسابداری، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

[2] 2. گروه حسابداری، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول). (m_oskouei@iau-tnb.ac.ir)

[3] 3. گروه تحصیلات تکمیلی حسابداری و حسابرسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

 

استناد: داورزنی، مریم، ملکی اسکوئی، ملک تاج، و حسنی، محمد. (1403). تأثیر کیفیت حسابرسی بر مدیریت سود و عملکرد مالی شرکت‌ها طی دوران همه‌گیری کووید-19. حسابداری و شفافیت مالی، 2(۳)، 53-26.

img0  https://doi.org/10.71965/aft.2024.1185077                                                                                                                                                            img0

مقدمه

همه‌گیری جهانی کووید-19 در اوایل2020 میلادی، چالش‌های بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی و به تبع آن اثر نامطلوب بر بازار سرمایه (علی1 و همکاران، 2020؛ بای2 و همکاران، 2020؛ شهزاد3 و همکاران،2020؛ ژانگ4 و همکاران، 2020) ایجاد نمود و اختلالات اقتصادی جهانی حاد (عبادی5 و همکاران، 2020؛ بیکر6 و همکاران،2020) موجب بروز نوسان و عدم‌اطمینان در بازار سرمایه شد (ژانگ و همکاران؛ 2020). این بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بازارها و بروز فشارهای مالی، بر عملکرد مالی شرکت‌ها، نقدینگی، سود، اهرم مالی و عملکرد حسابرسی اثر داشته است (خطیب و نور7، 2021). مطالعات نشان می‌دهد مدیرعامل شرکت، نقش مهمی در مدیریت بحران برای تضمین بقای کسب‌و‌کار ایفا می‌کند؛ و مدیران‌عامل کنترل نهائی و هدایت استراتژی‌های شرکت‌ها را در دست دارند (هیلر و همبریک8، 2005). مدیران از استراتژی‌های مدیریت سود برای تغيير نتایج حسابداری استفاده می‌کنند تا تصویری کامل از وضعیت اقتصادی و مالی یک شرکت ارائه دهند (ابوعفیفا9 و همکاران، 2021؛ الزوبی10، 2019). نظریه نمایندگی جنسن و مکلینگ11 در سال 1976 با بحث تضاد منافع بین مدیر و مالک، دستکاری و مدیریت سود، رفتار فرصت‌طلبانه مدیران (مک‌کالر و شرودر12، 1982) را مطرح نمود. طبق تعریف مدیریت سود، مدیران یک شرکت برای تأثیرگذاری بر سود گزارش شده در صورت‌های مالی به طور آگاهانه (صالحی و همکاران، 2020) اقدام به حداکثر رساندن یا به حداقل رساندن بازده برای دستیابی به اهداف بازار می‌نمایند (آزم13 و همکاران، 2021؛ دمپستر و الیور14، 2019؛ لی15، 2014). از نظر هیلی و والن16 (1999) مدیریت سود یک رفتار آگاهانه است که برای کاهش نوسانات دوره‌ای سود استفاده می‌شود. در واقع، مدیریت سود زمانی اتفاق می‌افتد که مدیران از قضاوت در صورت‌های مالی جهت تحریف و تأثیر بر ادراک و بینش سهامداران نسبت به عملکرد اقتصادی شرکت استفاده می‌نمایند. سایر مطالعات تجربی نشان داده‌اند که مدیریت سود تأثیر مخربی بر عملکرد مالی شرکت دارد، زیرا مدیران از مدیریت سود برای آسیب رساندن به عملکرد مالی شرکت و مدیریت هزینه‌ها استفاده می‌کنند (مچدر17 و همکاران، 2017، مارتوویجوجو18 و همکاران، 2019). حال این پرسش مطرح مي‌شود که در زمان وقوع بحران‌هايي از جمله همه‌گیری کووید-19 آیا تغيير رويه‌هاي مديريت سود بر عملكرد شركت اثرگذار است؟

رقابت در یک محیط دائماً در حال تغییر برای درک و نظارت بر عملکرد مالی شرکت‌ها ضروری است. از طرفی وجود یک معیار کنترلی خارجی، از جمله کیفیت حسابرسی که تابعی از توانایی حسابرس در کشف تحریف‌های بااهمیت (صلاحیت حرفه‌ای) و گزارش خطاها (مراقبت حرفه‌ای و استقلال حسابرس) است، جهت ارزیابی گزارش‌های شرکت می‌تواند اطمینان ویژه‌ای به استفاده‌کنندگان گزارش‌های مالی ارائه دهد. مادامی که کیفیت حسابرسی بالا باشد، کیفیت افشا افزایش و اطلاعات پنهانی کمتر می‌شود. وارد نمودن اطلاعات پنهانی به محدوده اطلاعات عمومی از طریق حسابرسی باکیفیت، عدم تقارن اطلاعاتی را کاهش می‌دهد. از طرفی مدیریت را در دستکاری سود محدود (غلامی و پرسال، 1399) و خطر تحریفات عمده در گزارش‌های مالی را برجسته می‌کند تا وضعیت واقعی شرکت گزارش شود (چینگ19 و همکاران،2015). این امر منجر به بهبود عملکرد مالی شرکت‌ها می‌شود (افزا و نصیر20، 2014). باتوجه ‌به تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، اکثر شرکت‌های ایرانی دچار مشکلات مالی هستند. در چنین فضای اقتصادی، انتظار می‌رود مدیران، احتمال و تأثیر رویدادهای مالی مطلوب و نامطلوب بر شرکت را دست‌کم بگیرند که می‌تواند بر مدیریت سود تأثیرگذار باشد. درنتیجه‌ی اقدامات پیشگیرانه مدیران، حسابرسان ممکن است نتوانند کار خود را آن‌طور که لازم است انجام دهند، که این موضوع ممکن است کیفیت عملکرد حسابرسی را کاهش دهد (لوی21، 2020). عملکرد نادرست حسابرسی ممکن است دلیلی برای شناسایی نشدن خطاهای مبهم باشد (لنز و هان22، 2015). همچنین عدم انجام حسابرسی با کیفیت بالا ممکن است مؤسسات را در معرض عدم ‌اعتماد سرمایه‌گذاران قرار دهد (گرگد23 و همکاران، 2020). اکنون پرسشی که مطرح می‌شود این است که در همه‌گیری کووید-19 نقش تعدیلی کیفیت حسابرسی بر ارتباط بین مدیریت سود و عملکرد شرکت تأييد می‌شود؟ به عبارت دیگر با رعايت پروتکل‌های بهداشتی که مانع از حضور تمام‌وقت حسابرسان در شرکت‌هاي تحت حسابرسي آنان شد، تفاوت معني‌داري در كيفيت حسابرسي بين زمان قبل و طی كوويد-19 در رابطه مذكور مشاهده مي‌شود؟

با مطالعه پژوهش‌های انجام شده، تاثیر کیفیت حسابرسی بر رابطه بین شیوه‌های مدیریت سود و عملکرد مالی شرکت در دوران بحران همه‌گیری کووید-19 بررسي نشده است، همچنين پژوهش‌های اندکی درباره تاثیر کووید-19 بر روی متغیرهای این پژوهش انجام شده است. همانطور که در بندهای پیشین ذکر شد همه گیری کووید-19 یک بحران مالی جهانی قلمداد می‌شود؛ لذا انجام این تحقیق جهت بررسی اثر این بحران مالی بر حوزه مدیریت سود و کیفیت حسابرسی ضروری میباشد. از این‌رو، مدل این پژهش، با استفاده از نظریه نمایندگی و نظریه عدم تقارن اطلاعاتی توسعه و پایه‌ریزی شده است و به افزايش دانش در اين زمينه كمك خواهد نمود.

ساختار مقاله حاضر بدین صورت است که ابتدا مبانی نظری و ادبیات پژوهش مورد بررسی قرار گرفته و فرضیه‌ها تدوین شده است. سپس، روش‌شناسی و مدل‌های پژوهش مورد بحث قرار گرفته و یافته‌های پژوهش در قالب نتایج توصیفی و استنباطی ارائه شده است؛ در نهایت درخصوص نتیجه‌گیری و پیشنهادهای پژوهش بحث شده است.

 

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

عملکرد مالی به مثابه مقوله‌ای اقتصادی و معیار کلی سلامت مالی یک شرکت، نشان‌دهنده توانایی شرکت‌ها در استفاده از منابع انسانی و منابع مادی برای دستیابی به اهداف شرکت و پایه بسیاری از تصمیم‌گیری‌های مربوط به سرمایه‌گذاری‌ها، افزایش سرمایه و رابطه نمایندگی است (صالحی‌کردآبادی و زاددوستی، 1399). مدیران به دلیل احتمال وجود تضاد منافع با مالکان سود را مدیریت می‌کنند که می‌تواند باعث تفاوت در عملکرد واقعی شرکت با عملکرد ظاهری و عملکرد گزارش شده شود که این موضوع عدم تقارن اطلاعاتی را در بین مدیران و سرمایه‌گذاران افزایش می‌دهد (بهارات24 و همکاران، 2009). به اعتقاد هو25 و همکاران (2015) آن دسته از واحدهای تجاری که با عملکرد مالی ضعیف و کاهش وجه نقد حاصل از عملیات مواجه بوده‌اند، احتمالاً مورد ارزیابی ضعیفی توسط سرمایه‌گذاران قرار خواهند گرفت؛ در نتیجه مدیران انگیزه قوی‌تری برای افزایش سود گزارش شده خواهند داشت. در واحدهای تجاری با عملکرد مالی خوب، احتمال اتخاذ شیوه‌های افزایش مصنوعی سود و اصطلاحاً مدیریت سود توسط مدیریت کمتر است. از نظر ساویتری26 و همکاران (2020) مدیریت سود، برنامه‌ریزی سود و زیان با هدف متعادل کردن نوسانات سود است، به‌طوری‌که اطلاعات مالی ارائه شده به سهامداران قادر به انعکاس وضعیت واقعی نباشد.

فرایند مدیریت سود براساس دیدگاه‌های مختلف شامل هدف اعمال، ابزار اعمال و نحوه اعمال است. مديريت سود فرصت‌طلبانه و مديريت سود كارا از ديدگاه هدف اعمال ناشي مي‌شود (سوبرامانیام27، 1996؛ عباس و ایوب28، 2019). مديريت سود اقلام حسابداری تعهدي، مدیریت سود مبتنی بر فعاليت‌هاي واقعي و تغيير طبقه‌بندي اقلام به ديدگاه ابزار اعمال اشاره دارد (مک وی29، 2006). از ديدگاه نحوه اعمال، مديريت سود به صورت كم‌نمايي، بیش‌نمایی و هموارسازی سود اتفاق می‌افتد.

از نظر رونن30 و همکاران (2011) و سایر نویسندگان، تعاریف مختلف مدیریت سود می‌تواند در سه گروه سفید و شفاف (سودمند)، خاکستری و فرصت‌طلبانه (خنثی) و سیاه و زیان‌آور (مخرب) تقسیم شود. مدیریت سود سفید از انعطاف‌پذیری در انتخاب روش‌های حسابداری استفاده می‌کند تا اطلاعات خصوصی مدیر را در مورد جریان‌های نقدی آینده نشان دهد (دمسکی31 و همکاران، 1984؛ سوه32، 1990؛ دمسکی33، 1998؛ بنیش34، 2001؛ سانکار و سوبرامانیام35، 2001). مدیریت سود خاکستری روش حسابداری را انتخاب می‌کند که فرصت‌طلبانه یا از نظر اقتصادی کارآمد باشد (فیلدز و همکاران36، 2001، اسکات37، 2006). مدیریت سود سیاه، عمل استفاده از ترفندهایی برای ارائه نادرست یا کاهش شفافیت گزارش‌های مالی است (لویت38، 1998؛ هیلی و والن39، 1999؛ ماراکچی و همکاران40، 2001). به‌طور کلی هرچه قوانین انعطاف‌پذیرتر باشند، امکان اعمال مدیریت سود بیشتر است. بنابراین کاهش دامنه انتخاب‌های جایگزین روش‌های حسابداری، می‌تواند امکان مدیریت سود را تا حدود بسیاری کاهش دهد. علاوه‌ بر این، وجود شکاف در استانداردهای حسابداری امکان مدیریت سود را فراهم می‌کند؛ که در صورت وجود این شکاف‌ها، انگیزه‌های فرصت‌طلبانه مدیران، امکان دستکاری سود را ایجاد می‌کند (گائو41، 2011). دو شکل متداول مدیریت سود شامل مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی و مدیریت سود اقلام حسابداری تعهدی می‌باشد. کوهن و زاروین42 (2010) و بیکر43 و همکاران (2019) شواهدی ارائه کرده‌اند که مدیران از هر دو روش برای دستیابی به سودآوری مطلوب استفاده می‌کنند. روش اول با هدف اصلی دستیابی به سطوح خاصی از درآمد انجام می‌شود (رویچادهوری44، 2006). رویچادهوری (2006) معتقد است، اگرچه مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی به مدیر در دستیابی به اهداف گزارشگری مالی کمک می‌کند، اما ارزش شرکت را افزایش نمی‌دهد. مدیران با انجام چنین فعالیت‌هایی می‌توانند به دستاوردهای کوتاه‌مدت خود برسند اما در بلندمدت نمی‌توانند ارزش شرکت را افزایش دهند. نتایج پژوهش بارگیل و ببچوک45 (2003) نشان می‌دهد که دستکاری فعالیت‌های واقعی منجر به هزینه‌های اقتصادی واقعی می‌شود. مدیریت سود  اقلام حسابداری تعهدی از طریق انتخاب استراتژی‌های حسابداری و ارزیابی ارقام حسابداری تعهدی انجام می‌گیرد (هولند و رامسی46، 2003؛ جونز47،1991؛ مک نیکولز و ویلسون48، 1988). به‌طورکلی، مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی (REM) - استفاده از زمان‌بندی و یا میزان تصمیمات عملیاتی برای دستیابی به سود مطلوب و مورد انتظار - و مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی (AEM) - انتخاب روش‌ها، رویه‌ها و برآوردهای حسابداری مناسب برای دستیابی به سطوح مطلوب و مورد انتظار سود دو معیار متداول اندازه‌گیری مدیریت سود است. برای سنجش مدیریت سود تعهدی مدل‌هایی نظیر مدل جونز (1991)، مدل دیچاو49 و همکاران (1995، تعدیل شده مدل جونز)، مدل کازنیک50 (1999، تعدیل شده مدل جونز)، مدل کوتاری51 و همکاران (2005، تعدیل شده مدل جونز)، مدل دیچاو و دیچو52 (2002)، مدل مک نیکولز53 (2002، تعدیل شده مدل جونز و دیچاو دیچو) و مدل رویچادهوری (2006) وجود دارد. 

وجود اطلاعات مالی شفاف یکی از الزامات اساسی کارایی بازار سرمایه می‌باشد. اثرات آشفته بحران مالی جهانی اهمیت حیاتی حسابرسی با کیفیت بالا را برجسته کرده‌است. کیفیت حسابرسی یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات در حوزه مالی است که دلیل آن می‌تواند عدم تعریف واضح و پذیرفته‌شده از عوامل تشکیل‌دهنده آن باشد. معیارهای مختلفی برای کیفیت حسابرسی وجود دارد، که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به کیفیت حسابرسی کمک می‌کند؛ چرا که فقدان کیفیت حسابرسی عامل اصلی بسیاری از رسوایی‌های مالی و شرکتی است (آلبکش54، 2016). در ادبیات حرفه‌ای، کیفیت حسابرسی در رابطه با میزان استفاده از استانداردهای حسابرسی مربوطه تعریف می‌شود (آگی‌منسا55 و همکاران، 2019). معیارهای مختلفی توسط محققین در این زمینه به‌کار گرفته شده است که برخی از آن‌ها شامل اندازه و شهرت (اعتبار) حسابرس، استقلال حسابرس، چرخش حسابرس، اظهارنظر حسابرس، تخصص حسابرس، دوره تصدی حسابرس و حق‌الزحمه حسابرس می‌باشد. در ادبیات پژوهشی مرتبط با کیفیت حسابرسی، این موضوع مطرح است که افزایش کیفیت حسابرسی، کنترل مدیریت سود را آسان‌تر و عملکرد مالی را بهبود می‌بخشد. افزا و نصیر (2014) بیان کردند که کیفیت حسابرسی به‌دلیل درک سرمایه‌گذاران، عملکرد مالی شرکت را بهبود می‌بخشد. شرکت‌هایی که توسط مؤسسات بزرگ حسابرسی، حسابرسی می‌شوند، گزارش‌های مالی قابل اعتماد، مناسب و معتبرتری را افشا می‌کنند و این باعث تقویت اعتماد سرمایه‌گذاران نسبت به این شرکت‌ها می‌شود و در نهایت منجر به بهبود عملکرد شرکت می‌شود. همچنین، جوسو56 و همکاران (2013) ادعا کردند کیفیت حسابرسی بالا ممکن است هزینه‌های نمایندگی را در جایی که حسابرسان، شاخصی را در مورد اعتبار و یکپارچگی گزارش‌های مالی ارائه می‌دهند، کاهش دهد؛ که به نوبه خود می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های نظارت و عملکرد مالی بهتر شرکت شود. برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند حسابرسان، مدیریت سود توسط مدیران را محدود می‌کنند. ابوعفیفا و همکاران (2021) و الذوبی (2018) رابطه منفی بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود را مستند کرده‌اند. زهری و شابو57 (2011) بیان کردند شرکت‌های حسابرسی با کیفیت بالا در مقایسه با شرکت‌های حسابرسی با کیفیت پایین، احتمال بیشتری برای کشف شیوه‌های حسابداری مشکوک توسط مشتریان و گزارش بی‌نظمی‌ها و تحریف‌های با اهمیت دارند. به همین دلیل، کیفیت حسابرسی بالاتر می‌تواند مدیریت سود را محدودتر کند و به نوبه خود کیفیت گزارش‌های مالی را افزایش دهد.

با شیوع کووید- 19 در چین و گسترش آن در دیگر کشورها، بازارهای مالی در سراسر جهان به شدت تحت تأثیر این بحران قرار گرفتند. بحران همه‌گیری کرونا و آثار اقتصادی آن موجب شد که سرمایه‌گذاران و سایر ذینفعان بیش از هر زمان دیگری به اطلاعات مالی با کیفیت نیاز داشته باشند (بذرافشان، 1401). اگرچه هیئت مدیره شرکت‌ها نمی‌توانند دامنه شیوع بیماری کرونا و عواقب آن را بر اقتصاد، عملکرد و تداوم فعالیت شرکت به‌طور دقیق پیش‌بینی کنند، اما سرمایه‌گذاران انتظار دارند که مدیران شرکت‌ها تاثیر احتمالی بیماری کرونا بر عملکرد مالی، توان مدیریت نقدینگی، توانایی شرکت‌ها در انجام تعهدات و رویکرد شرکت در تقسیم سود را ارزیابی و پیش‌بینی کنند (لیو و سون58، 2022). دینگ59 و همکاران (2020) نشان دادند که شرکت‌هایی که قبل از همه‌گیری کووید-19 منابع مالی قوی‌تر و در طول همه‌گیری افشای کمتری داشتند، دارای عملکرد مالی بهتری بودند.تحقیقات پیشین حسابداری درخصوص بحران‌های اقتصادی پیشنهاد می‌کنند که شرکت‌ها به‌طور عامدانه سود طی دوره رکود را کاهش می‌دهند تا سود دوران پس از بحران را بیشتر نشان دهند (راسمین60 و همکاران،2013؛کجارلند وو61 همکاران، 2021). اسمیت62 و همکاران (2001) اشاره دارند که بحران اقتصادی فشارهایی بر عملکرد مالی تحمیل می‌کند و مدیران را تحریک به استفاده تهاجمی از سیاست‌های اختیاری می‌نماید. لیو و سون (2022) بیان کردند که طی دوران همه‌گیری کووید-19 شرکت‌ها به احتمال زیادی کاهش در سود یا افزایش در زیان را تجربه می‌کنند؛ بنابراین مدیریت ممکن است از سیاست‌ها یا برآوردهای حسابداری جهت اجتناب از چنین نوساناتی استفاده کنند که منجر به افزایش مدیریت سود در دوران همه‌گیری نسبت به دوران قبل از همه‌گیری می‌شود. از آنجاییکه همه‌گیری کووید-19 یک بحران مالی قلمداد می‌شود، بررسی ارتباط مدیریت سود و عملکرد مالی شرکت‌ها در دوران همه‌گیری کووید-19 در محیط ایران می‌تواند به دانش افزایی ادبیات موجود کمک نماید.

از طرفی طبق ادبیات موجود، انجام حسابرسی با هدف اطمینان‌بخشی به صورت‌های مالی شرکت‌ها است تا به افزایش کیفیت گزارشگری مالی و بهبود تصمیم‌گیری استفاده‌کنندگان منجر شود. در دوران همه‌گیری کووید-19 به دلیل رعایت الزامات بهداشتی برخی حسابرسی‌ها به صورت دورکاری انجام می‌شد. این نگرانی وجود داشت که آیا کیفیت حسابرسی از چنین شرایطی متأثر می‌گردد؟ بنابراین در فاز بعدی، اثر کیفیت حسابرسی بر ارتباط بین مدیریت سود و عملکرد مالی شرکت‌ها در دوران همه‌گیری کووید-19 بررسی می‌شود.

در تحقیقات داخلی اسکو و جمالی (1402) با بررسی رابطه بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود و تعیین اثر توانایی مدیریت بر این رابطه، در بین 120 شرکت بورسی طی سال‌های 1395 الی1400 نشان دادند بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد. در تحقیق دیگری که توسط مرادی و همکاران (1401) انجام شد به بررسی رابطه درماندگی مالی و مدیریت سود با توجه ‌به نقش اندازه حسابرس طی سال‌های 1395 الی 1399 برای 120 شرکت بورس تهران پرداختند و نتایج نشان داد که اندازه حسابرس بر رابطه‌ی بین درماندگی مالی و مدیریت سود تاثیر معناداری دارد.

صفری و همکاران (1400) در بررسی انعطاف‌پذیری مالی و عملکرد شرکت‌ها طی شیوع کووید-19 در بازه زمانی سال‌های 1396 الی 1399 با 143 شرکت نشان دادند انعطاف‌پذیری مالی بر عملکرد شرکت‌ها طی شیوع بیماری کووید-19 تاثیر معناداری دارد. در تحقیق که امین عشایری (1400) انجام داد به بررسی نقش‌ کیفیت حسابرسی بر ارتباط بین مدیریت سود با عملکرد مالی 324 شرکت بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی سال‌های 1390 تا 1398 پرداخت و نتایج نشان داد که کیفیت حسابرسی بر ارتباط بین مدیریت سود و عملکرد مالی شرکت تأثیر دارد.

غلامی و پرسال (1399) به بررسی تأثیر کیفیت حسابرسی بر رابطه بین عدم تقارن اطلاعاتی و مدیریت سود پرداختند. جامعه آماری آنان متشکل از 127 شرکت بورس اوراق بهادار تهران طی دوره 1390 تا 1396 بود. نتایج نشان داد اندازه مؤسسه حسابرسی به طور معناداری رابطه بین عدم تقارن اطلاعاتی و مدیریت سود را تضعیف می‌کند. در تحقیق دیگری طهماسبی کیهانی (1398) تأثیر کیفیت حسابرسی بر مدیریت سود را در100 شرکت پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در قلمرو زمانی 1389 تا 1396 مورد بررسی قرار داد. وی نتیجه گرفت بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد. ودیعی نوقابی و همکاران (1397) در پژوهش خود به بررسی کیفیت حسابرسی بر مدیریت سود متشکل از 96 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1391 تا 1395 پرداختند؛ نتایج نشان داد که افزایش کیفیت حسابرسی منجر به کاهش مدیریت سود می‌شود.

در بین تحقیقات خارجی، ویراتنو63 و همکاران (2023) به بررسی رابطه بین بحران مالی و مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی و نقش کیفیت حسابرسی در بخش معدن کشور اندونزی در بازه سال‌های 2016 الی 2020 پرداختند. نتایج به‌دست آمده بیانگر رابطه مستقیم و معنادار بین بحران مالی و مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی بود. همچنین کیفیت حسابرسی تاثیر منفی و معناداری بر رابطه بین بحران مالی و مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی داشت.

در تحقیقاتی که برای بررسی همه‌گیری کووید-19 انجام شد، هزاعیه64 و همکاران (2022) با بررسی تاثیر همه‌گیری کووید-19 بر کیفیت حسابرسی در کشور عربستان و یمن با 55 پرسشنامه بین حسابرسان داخلی و مستقل، مدیران دفاتر حسابرسی و مدیران مالی نشان دادند که کیفیت حسابرسی به‌‌دلیل تأثیر مخرب کووید-19 به‌‍‌طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار گرفته‌ است. در همین سال کومار و زبیب65 (2022) به بررسی توانایی مدیریتی مدیرعامل بر عملکرد مالی شرکت‌ها در طول بحران کووید-19 در کشور آمریکا با استفاده از داده­های مالی 738 شرکت در بازه زمانی 255 روز تا 3 روز قبل از شروع بحران کرونا و 48 روز پس از آغاز بحران کرونا در سال 2021 پرداختند. نتایج نشان داد شرکت‌هایی که توسط مدیران­عامل با توانایی مدیریتی بالا هدایت می‌شوند، در طول همه‌گیری کووید-19 در مقایسه با مدیران ­عامل با توانایی مدیریتی پایین، عملکرد بالاتری داشتند. هو و ژانگ66 (2021) تاثیر همه‌گیری کووید-19 بر عملکرد مالی 107 کشور در بازه زمانی 9 ماه اول سال 2020 (موج اول انتشار کووید-19)، را بررسی کردند. نتایج بیانگر تاثیر منفی همه‌گیری کووید-19 بر عملکرد مالی بود.

ابوعفیفا و همکاران (2021) با بررسی رابطه کیفیت حسابرسی، مدیریت سود و عملکرد مالی 344 شرکت بورس اوراق بهادار عمان در بازه زمانی سال‌های 2012 الی 2019 دریافتند که اندازه و دوره تصدی حسابرس به ترتیب تأثیر مثبت و منفی بر مدیریت سود دارند، اما تخصص حسابرس در صنعت تأثیر منفی بر مدیریت سود دارد. همچنین مدیریت سود تأثیر منفی و معناداری بر عملکرد مالی شرکت (بازده دارایی‌ها و بازده حقوق صاحبان سهام) دارد، اما تأثیری بر سود هر سهم ندارد و اندازه حسابرس تأثیر مثبت و معناداری بر شاخص‌های عملکرد مالی شرکت دارد. القام67 و همکاران (2021) رابطه بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود را در بین 105 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار عمان در بازه زمانی سال­های 2017 الی 2019 مورد مطالعه قرار دادند. نتایج بیانگر رابطه منفی بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود بود. کریستوفر و اوجیبورو68 (2020) به بررسی تأثیر کیفیت حسابرسی بر عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار نیجریه در بازه زمانی سال‌های 2000 الی 2017 پرداختند. نتایج نشان داد که کیفیت حسابرسی تأثیر قابل‌توجهی بر بازده دارایی‌های شرکت‌های بورسی در نیجریه ندارد.

 

فرضیه‌های پژوهش

براساس مبانی فوق، فرضیه‌های پژوهش را می‌توان به‌شرح زیر مطرح نمود:

فرضیه اصلی اول: بین مدیریت سود و عملکرد مالی شرکت‌ها باتوجه‌به رخداد همه‌گیری کووید-19 ارتباط معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی اول: بین مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی و عملکرد مالی شرکت‌ها باتوجه‌به رخداد همه‌گیری کووید-19 ارتباط معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی دوم: بین مدیریت سود مبتنی بر فعالیت­های واقعی و عملکرد مالی شرکت‌ها باتوجه‌به رخداد همه‌گیری کووید-19 ارتباط معناداری وجود دارد.

فرضیه اصلی دوم: کیفیت حسابرسی رابطه بین مدیریت سود و عملکرد مالی شرکت‌ها را در همه‌گیری کووید-19 تعدیل می‌نماید.

فرضیه فرعی سوم: اعتبار حسابرس رابطه بین مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی و عملکرد مالی شرکت‌ها را در همه‌گیری کووید-19 تعدیل می‌نماید.

فرضیه فرعی چهارم: اعتبار حسابرس رابطه بین مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی و عملکرد مالی شرکت‌ها را در همه‌گیری کووید-19 تعدیل می‌نماید.

فرضیه فرعی پنجم: چرخش حسابرس رابطه بین مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی و عملکرد مالی شرکت‌ها را در همه‌گیری کووید-19 تعدیل می‌نماید.

فرضیه فرعی ششم: چرخش حسابرس رابطه بین مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی و عملکرد مالی شرکت‌ها را در همه‌گیری کووید-19 تعدیل می‌نماید.

بر اساس فرضیه‌های پژوهش، مدل مفهومی پژوهش در شکل 1 ارائه شده است.

 

 

           همه گیری کووید-19

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1. مدل مفهومی پژوهش

روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر، از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی و همبستگی است. به‌منظور تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار EViews (نسخه 13) استفاده شده است. جامعه آماری، شرکت‌هایی هستند که طی سال‌های 1390 تا 1400 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده‌اند. با اقدامات درمانی در طول دوران بحران، همه‌گیری کووید-19 در سال 1401 کنترل شد و بازه زمانی این پژوهش سالهای قبل و طی همه‌گیری کووید-19 را شامل می‌شود و سال‌های بعد از 1400 در این پژوهش بررسی نگردیده است. لذا داده‌های همه‌گیری کووید-19 شامل سال‌های 1399 و 1400 می‌باشد و سال‌های 1390 تا 1398 دوران قبل از همه‌گیری کووید-19 درنظر گرفته شده است. به منظور استخراج یک پنل متوازن که اطلاعات آن کامل باشد، شرکت‌های عضو جامعه آماری که ویژگی­های زیر را دارا باشند، غربال شدند: اطلاعات مالی شرکت برای دوره زمانی پژوهش طی سال‌های 1390 تا 1400 موجود باشد، برای دست‌یابی به ویژگی قابلیت مقایسه، در بازه زمانی پژوهش تغییر سال مالی نداشته باشند، قبل از سال 1390 در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده باشند و تا پایان پژوهش از بورس حذف نشده باشند، جزو شرکت­های سرمایه گذاری، بانک­ها، بیمه، واسطه‌گری مالی و شرکت‌های هلدینگ -به دلیل ماهیت خاص آن‌ها- نباشد. در نهایت 106 شرکت به­عنوان جامعه آماری پژوهش غربال و انتخاب گردید.

 

جدول 1. جامعه آماری غربال شده

شرح

تعداد شرکت

تعداد شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا پایان سال 1400

542

کسر می شود: شرکت­هایی که پایان سال مالی آن ها منتهی به 29 اسفند نیست.

(128)

کسر می شود: شرکت­هایی که در بازه زمانی پژوهش، به بورس اوراق بهادار تهران وارد و لغو پذیرش شده­اند.

(80)

کسر می شود: شرکت­هایی که عضو بانک­ها، شرکت­های سرمایه­گذاری، هلدینگ­ها و بیمه­ها هستند.

(139)

کسر می شود: شرکت­هایی که در بازه زمانی پژوهش، اطلاعات مالی آن­ها دردسترس نبود.

(89)

شرکت­های مورد بررسی در این پژوهش

106

 

به‌منظور بررسی فرضیه‌های پژوهش با اقتباس از ابوعفیفا و همکاران (2021) و لیو و سان(2022)، مدل‌های رگرسیونی چندگانه خطی (1) تا (6) به شرح زیر است:

1)       ROAi,t = α + β1AEMi,t + β2Covidi,t + β3AEMi,t*Covidi,t + β4Sizei,t + β5Levi,t + β6CHi,t  + β7Divi,t + εi,t

 

2)       ROAi,t = α + β1REMi,t + β2Covid i,t+ β3REMi,t *Covidi,t + β4Sizei,t + β5Levi,t + β6CHi,t  + β7Divi,t + εi,t

 

3)       ROAi,t = α + β1AEMi,t + β2AQranki,t + β3Covidi,t + β4AEMi,t*AQranki,t*Covidi,t + β5Sizei,t + β6Levi,t + β7CHi,t  + β8Divi + εi,t

 

4)       ROAi,t = α + β1REMi,t + β2AQranki,t + β3Covidi,t + β4REMi,t*AQranki,t*Covidi,t + β5Sizei,t + β6Levi,t + β7CH i,t + β8Divi,t + εi,t

 

5)       ROAi,t = α + β1AEMi,t + β2AQrotationi,t + β3Covidi,t + β4AEMi,t*AQrotationi,t*Covidi,t + β5Sizei,t + β6Levi,t + β7CHi,t  + β8Divi + εi,t

 

6)       ROAi,t = α + β1REMi,t + β2AQrotationi,t + β3Covidi,t + β4REMi,t*AQrotationi,t*Covidi,t + β5Sizei,t + β6Levi,t + β7CH i,t + β8Divi,t + εi,t

متغیرهای پژوهش

متغیر وابسته

عملکرد مالی(ROA): در این پژوهش جهت ارزیابی عملکرد مالی شرکت از نرخ بازده دارایی­ها استفاده می­گردد. نرخ بازده دارایی­ها از حاصل تقسیم سود عملیاتی به میانگین دارایی­ها محاسبه می­شود.

متغیرهای مستقل

 مدیریت سود(EM): مدیران از دو طریق مدیریت سود مبتنی بر فعالیت­های واقعی و مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی، سود را مورد دستکاری قرار می­دهند:

1) مدیریت سود مبتنی‌بر فعالیت‌های واقعی(REM)، که به سه گروه 1) مخارج اختیاری 2) فرآیند تولید 3) ایجاد جریان­های نقدی حاصل از فروش در روال عملیات تقسیم می‌شود. مدل روی‌چادهوری (2006) یکی از مدل‌های مرجع در محاسه مدیریت سود مبتنی بر فعالی‌های واقعی است و در این پژوهش از آن بهره گرفته می‌شود که به‌صورت زیر محاسبه می‌گردد:

DISEXPi,t / Ai,t-1 = α + β1SALESi,t-1 / Ai,t-1 + θi, t                                                (۷-۱)

 

DISEXPi,t : مخارج اختیاری (هزینه‌های تحقیق و توسعه، تبلیغات، آموزش، عمومی، اداری و فروش) دوره جاری شرکت i در سال t.

Ai,t-1 : جمع دارایی­های ابتدای دوره شرکت i در سال t.

SALESi,t-1 : درآمد فروش دوره قبل شرکت i در سال t.

θi, t: باقیمانده­ مدل رگرسیون 

PRODi,t / Ai,t-1 = α + β1SALESi,t / Ai,t-1  + β2ΔSALESi,t / Ai,t-1 + β3ΔSALESi,t-1 / Ai,t-1 + λi,t        (۷-۲)

PRODi,t : بهای تولید (بهای تمام شده کالای ساخته شده و تغییر در موجودی­ها) دوره جاری شرکت i در سال t.

SALESi,t: درآمد فروش دوره جاری شرکت i در سال t.

ΔSALESi,t : تغییرات درآمد فروش دوره جاری شرکت i در سال t.

ΔSALESi,t-1 : تغییرات درآمد فروش دوره قبل شرکت i در سال t.

λi,t : باقیمانده­ مدل رگرسیون.

OCFi,t / Ai,t-1 = α + β1SALESi,t / Ai,t-1 + β2ΔSALESi,t / Ai,t-1 + εi,t                                (۷-۳)

OCFi,t : جریان‌های نقد عملیاتی دوره جاری شرکت i در سال t.

εi,t: باقیمانده مدل رگرسیون.

طبق رابطه‌ی زیر با استفاده از باقیمانده‌های مدل‌های رگرسیون، مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی به صورت زیر محاسبه می‌شود:

REMi,t = [(-1)*θi,t] + [λi,t] + [(-1)*εi,t]                                                        (۷-۴)

 

2) مدیریت سود مبتنی ‌بر اقلام حسابداری تعهدی(AEM)، یکی از مورد استفاده‌ترین روش‌ها در مدیریت سود مبتنی‌بر اقلام حسابداری تعهدی، مدل جونز تعدیل شده (دیچو69 و همکاران، 1995) است که در این پژوهش نیز از آن بهره گرفته می‌شود:

TAi,t / Ai,t-1 = α + β1 (Δ REVi,t - Δ RECi,t) / Ai,t-1 + β2 PPEi,t-1 / Ai,t-1  + εi,t                        (۸)

NDAi,t = α + β1 (Δ REVi,t - Δ RECi,t) / Ai,t-1 + β2 PPEi,t-1 / Ai,t-1                                (۱-۸)

DAi,t = TAi,t - NDAi,t = εi,t                                                                (۲-۸)

AEM i,t ≈ εi,t

TAi,t :کل اقلام حسابداری تعهدی شرکت i در سال t

ΔREVi,t : تغییرات درآمد فروش شرکت i در سال t

ΔRECi,t : تغییرت حساب­ها و اسناد دریافتنی شرکت i در سال t

PPEi,t-1 : دارایی ثابت مشهود دوره قبل شرکت i در سال t

NDAi,t : بخش غیراختیاری (عادی) اقلام حسابداری تعهدی شرکت i در سال t

DAi,t : بخش اختیاری (غیرعادی) اقلام حسابداری تعهدی شرکت i در سال t.

متغیر تعدیلگر

کیفیت حسابرسی(AQ): در این پژوهش از دو معیار اعتبار حسابرس(AQRank) و چرخش حسابرس(AQRotation) استفاده شده است. درخصوص سنجش معیار اعتبار حسابرس، اگر صورت­های مالی شرکت طی دوره مورد بررسی توسط یکی از موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی که دارای رتبه الف و یا معتمدین طبقه اول سازمان بورس و اوراق بهادار حسابرسی شده باشند، کد یک و در غیر اینصورت کد صفر درنظر گرفته می­شود. در ارتباط با چرخش حسابرس طبق تبصره 2 ماده 10 دستورالعمل موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار مصوب مرداد ماه 1386 شورای عالی بورس عمل می­شود. این تبصره بیان می­دارد موسسات حسابرسی و شرکای مسئول­کار حسابرسی هریک از اشخاص حقوقی ماده 10 مجاز نیستند بعد از گذشت 4 سال، مجددا سمت حسابرس مستقل و بازرس قانونی شرکت مذکور را بپذیرند. بنابراین به شرکت­هایی که طبق تبصره مذکور هر 4 سال یکبار اقدام به تغییر حسابرس کرده­اند عدد یک و در غیراینصورت عدد صفر اختصاص داده شده است. برخی شرکت‌های بورسی که توسط سازمان حسابرسی و موسسه مفید راهبر حسابرسی می‌شوند الزام تبصره مذکور را نداشته‌اند و چرخش اجباری حسابرس در آن‌ها اتفاق نمی‌افتد.

دوران همه‌گیری کووید-19(Covid): کووید در ایران از اواخر بهمن ماه سال 1398 همه‌گیر شد. لذا، به سال‌های رخداد بیماری کووید-19 عدد یک و در غیر اینصورت عدد صفر اختصاص داده می­شود.

متغیرهای کنترلی

اندازه شرکت(Size): لگاریتم طبیعی ارزش بازار سهام (ابوعفیفا و همکاران، 2021).

اهرم مالی(Lev): حاصل تقسیم مجموع بدهی­ها بر مجموع دارایی­ها (کومار و زبیب70، 2022).

نگهداشت وجه­نقد(CH): حاصل تقسیم مجموع وجه­نقد و معادل­های نقدی-سرمایه‌گذاری کوتاه مدت با نقدشوندگی بالا- بر کل دارایی­ها (ابوعفیفا و همکاران، 2021)

نسبت پرداخت سود نقدی(Div): حاصل تقسیم سود نقدی هر سهم بر سود هر سهم (ابوعفیفا و همکاران، 2021).

 

یافته‌های پژوهش

آمار توصیفی متغیرهای پیوسته پژوهش براساس آماره­های مرکزی و پراکندگی در جدول 2 و نتایج فراوانی متغیرهای مجازی (گسسته) پژوهش در جدول 3 ارائه شده‌اند.

 

جدول 2. آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

متغیرها

میانگین

میانه

انحراف معیار

چولگی

کشیدگی

بیشینه

کمینه

بازده دارایی­ها

130/0

110/0

146/0

265/0

294/4

680/0

570/0-

مدیریت سود مبتنی ­بر اقلام حسابداری تعهدی

368/9

021/0-

202/0

146/2

945/13

718/1

893/0-

مدیریت سود مبتنی­بر فعالیت­های واقعی

169/1-

004/0

242/0

405/0-

117/4

445/1

246/1-

نگهداشت وجوه نقد

069/0

040/0

087/0

964/2

963/14

820/0

000/0

پرداخت سود سهام

554/0

600/0

658/0

884/11

264/243

230/15

230/1-

اهرم مالی

571/0

570/0

226/0

539/0

550/5

940/1

030/0

اندازه شرکت

913/14

570/14

985/1

450/0

934/2

890/21

620/10

 

نتایج آمار توصیفی بیانگر این است که میانگین بازده دارایی‌ها 130/0 و میانه آن 110/0 است. به­طور متوسط 57 درصد از دارایی­های شرکت از طریق بدهی­ها تامین مالی شده و متوسط پرداخت سود سهام شرکت­های مربوطه 55 درصد است. همچنین 83 درصد از موسسات حسابرسی­ که حسابرسی صورت‌های مالی شرکت‌های مورد بررسی را بر عهده داشته­اند، دارای اعتبار بالا بوده‌اند؛ و چرخش اجباری حسابرسی نیز در 28 درصد شرکت‌ها هر چهار سال یکبار اتفاق افتاده است.

جدول ۳. آمار توصیفی متغیرهای مجازی

متغیرهای مجازی

صفر

یک

تعداد

درصد

تعداد

درصد

کووید-19

954

82

212

18

اعتبار حسابرس

199

17

967

83

چرخش حسابرس

845

72

321

28

 

از آزمون تحليل واريانس برای تحلیل تفاوت میانگین گروه‌های مختلف از داده‌ها استفاده شده است. در این پژوهش هدف تعیین وجود یا عدم وجود اختلاف در متغیرها طی دوران همه‌گیری کووید-19 و پیش از آن است. سطح معناداری کمتر از 5% بیانگر وجود اختلاف معنادار آن متغیر در طی دوران قبل و بعد از همه‌گیری کووید-19 می­باشد. نتایج آزمون تحلیل واریانس در جدول 3 ارائه شده است.

جدول ۴. نتایج آزمون تحلیل واریانس

متغیر

آماره تحليل واريانس

سطح معناداری

میانگین قبل از همه‌گیری کووید-19

میانگین طی همه‌گیری کووید-19

نتیجه

عملکرد مالی

259/104

000/0

110/0

219/0

بین عملکرد مالی شرکت‌ها طی دوران قبل و بعد از همه‌گیری کووید-19 اختلاف معناداری وجود دارد.

مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی

027/71

000/0

385/0

693/0

بین مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی طی دوران قبل و بعد از همه‌گیری کووید-19 اختلاف معناداری وجود دارد.

مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی

757/1

185/0

522/0

472/0

بین مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی طی دوران قبل و بعد از همه‌گیری کووید-19 اختلاف معناداری وجود ندارد.

اعتبار حسابرس

273/24

000/0

804/0

943/0

بین اعتبار حسابرسی طی دوران قبل و بعد از همه‌گیری کووید-19 اختلاف معناداری وجود دارد.

چرخش حسابرس

830/0

362/0

281/0

250/0

بین چرخش حسابرسی طی دوران قبل و بعد از همه‌گیری کووید-19 اختلاف معناداری وجود ندارد.

 

با توجه به نتایج حاصل شده اختلاف معناداري بين عملکرد مالی شرکت، مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی و اعتبار حسابرس طي دوران قبل و بعد از كوويد-19وجود دارد. همچنین در مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی و چرخش حسابرس طی دوران قبل و طی همه‌گیری کووید-19 اختلاف معناداری دیده نشده است.

در ادامه الگوهای رگرسیونی مناسب داده‌های ترکیبی با آزمون‌های چاو و هاسمن تعیین شد. آزمون چاو برای تعیین مدل رگرسیون تابلویی در مقابل تلفیقی و آزمون هاسمن نیز برای تعیین استفاده از مدل اثرات ثابت در مقابل اثرات تصادفی استفاده شده است. نتایج آن در جدول 5 قابل مشاهده است.

 

جدول 5. نتایج آزمون چاو و هاسمن

شرح

آزمون چاو

آزمون هاسمن

آماره اف-لیمر

سطح معنادری

نتیجه

آماره کای­دو

سطح معنادری

نتیجه

فرضیه اول

فرضیه 1-1

600/7

000/0

تابلویی

630/259

000/0

اثرات ثابت

فرضیه 2-1

821/6

000/0

تابلویی

233/73

000/0

اثرات ثابت

فرضیه دوم

فرضیه 1-2

601/7

000/0

تابلویی

885/257

000/0

اثرات ثابت

فرضیه 2-2

6.854

000/0

تابلویی

501/63

000/0

اثرات ثابت

فرضیه 3-2

7.674

000/0

تابلویی

272/71

000/0

اثرات ثابت

فرضیه 4-2

940/6

000/0

تابلویی

861/59

000/0

اثرات ثابت

همان­طورکه در جدول 5 قابل مشاهده است، سطح معناداری آزمون چاو و هاسمن در تمام نتایج کمتر از 5% شده است که بیانگر استفاده از رویکرد داده‌های تابلویی و اثرات ثابت می­باشد. بعنوان مثال در فرضیه اول نتایج آزمون چاو (با آماره فیشر 600/7 و معنی‌داری 000/0) و آزمون هاسمن (با آماره کای‌دو 630/259 و معنی‌داری 000/0) بیانگر استفاده از مدل اثرات تصادفی در فرضیه فرعی اول است. در ادامه مدل رگرسیونی فرضیه فرعی اول آزمون شده است که نتایح برازش آن در جدول ۶ ارائه شده است.

 

جدول 6. نتایج آزمون فرضیه فرعی اول

متغیر

علامت اختصاري متغير

ضرایب

انحراف استاندارد

آماره t

سطح معناداری

عامل تورم واریانس

عرض از مبدا

α

193/0-

06/0

823/2-

005/0

-

مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی

AEM

031/0

004/0

297/8

000/0

291/1

کووید-19

Covid

021/0

007/0

217/3

001/0

331/3

مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی*کووید-19

AEM*Covid

028/0

010/0

704/2

007/0

428/3

نگهداشت وجوه نقد

CH

333/0

368/0

054/9

000/0

074/1

پرداخت سود تقسیمی

Div

006/0-

002/0

083/3-

002/0

030/1

اهرم مالی

Lev

271/0-

002/0

242/12-

000/0

157/1

اندازه شرکت

Size

015/0

002/0

558/6

000/0

455/1

اتورگرسیو مرتبه اول

Ar(1)

332/0

033/0

066/10

000/0

-

مشخصات مدل رگرسیونی برازش شده

ضریب تعیین تعدیل شده

0.824

آماره بروش پاگان

139/17

آماره فیشر

935/44

سطح معناداری بروش پاگان

000/0

سطح معناداری فیشر

000/0

آماره دوربین واتسون

924/1

 

در جدول 6 اثر مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی بر عملکرد مالی شرکت طی دوران کووید-19 آزمون شده است. همانطور که مشاهده می‌شود، آماره فیشر 935/44 و سطح معناداری مدل کمتر از 5% است که نشان می‌دهد مدل مورد بررسی معنادار است. ضریب تعیین تعدیل شده مدل نشان می‌دهد 82% از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیر مستقل توضیح داده شده است. آماره دوربین-واتسون مدل در محدوده نزدیک به مقدار 2 قرار دارد که به این ترتیب بین باقیمانده‌های مدل مشکل خودهمبستگی وجود ندارد و شرط استقلال باقیمانده‌ها برقرار است. البته برای بهبود آماره دوربین-واتسون مدل‌ها برای جلوگیری از خودهمبستگی بین باقیمانده‌ها، از متغیر اتورگرسیو مرتبه اول استفاده شد که در ردیف آخر متغیرهای توضیحی قابل مشاهده است. باتوجه به آماره آزمون بروش پاگان (139/17) و سطح معناداری آن (000/0) ناهمسانی واریانس در مدل وجود دارد که این موضوع از طریق وزن‌دهی به داده‌ها در روش حداقل مربعات تعمیم یافته رفع گردیده است. بعلاوه عامل تورم واریانس در تمام متغیرها کمتر از 5 می‌باشد که نشان می‌دهد هم‌خطی بین متغیرهای مدل وجود ندارد. در نهایت ضریب تعاملی مدل (028/0) و سطح معناداری آن (007/0) نشان می‌دهد فرضیه فرعی اول تائید می‌شود.

 

جدول 7. نتایج آزمون فرضیه فرعی دوم

متغیر

علامت اختصاري متغير

ضرایب

انحراف استاندارد

آماره t

سطح معناداری

عامل تورم واریانس

عرض از مبدا

α

309/0-

069/0

470/4-

000/0

-

مدیریت سود مبتنی بر فعالیت های واقعی

REM

012/0-

004/0

460/3-

000/0

251/1

کووید-19

Covid

042/0

008/0

177/5

000/0

374/2

مدیریت سود مبتنی بر فعالیت های واقعی *کووید-19

REM*Covid

031/0-

009/0

382/3-

000/0

145/2

نگهداشت وجوه نقد

CH

226/0

036/0

335/6

000/0

109/1

پرداخت سود تقسیمی

Div

007/0-

001/0

372/4-

000/0

029/1

اهرم مالی

Lev

275/0-

025/0

208/11-

000/0

161/1

اندازه شرکت

Size

020/0

002/0

742/8

000/0

440/1

اتورگرسیو مرتبه اول

Ar(1)

397/0

031/0

913/12

000/0

-

مشخصات مدل رگرسیونی برازش شده

ضریب تعیین تعدیل شده

824/0

آماره بروش پاگان

264/13

آماره فیشر

947/44

سطح معناداری بروش پاگان

000/0

سطح معناداری فیشر

000/0

آماره دوربین واتسون

928/1

 

همانطور که در جدول 7 مشاهده می‌شود، این فرضیه اثر مدیریت سود مبتنی بر فعالیت های واقعی را بر عملکرد مالی شرکت طی دوران کووید-19 آزمون می‌کند. همانطور که مشاهده می‌شود، آماره فیشر 947/44 و سطح معناداری مدل کمتر از 5% است که نشان می‌دهد مدل مورد بررسی معنادار است. ضریب تعیین تعدیل شده مدل نشان می‌دهد 82% از تغییرات متغیر وابسته از توسط متغیر مستقل توضیح داده شده است. آماره دوربین-واتسون مدل در محدوده نزدیک به مقدار 2 قرار دارد که به این ترتیب بین باقیمانده‌های مدل مشکل خودهمبستگی وجود ندارد و شرط استقلال باقیمانده‌ها برقرار است. البته برای بهبود آماره دوربین-واتسون مدل‌ها برای جلوگیری از خودهمبستگی بین باقیمانده‌ها، از متغیر اتورگرسیو مرتبه اول استفاده شد که در ردیف آخر متغیرهای توضیحی قابل مشاهده است. باتوجه به آماره آزمون بروش پاگان (264/13) و سطح معناداری آن (000/0) ناهمسانی واریانس در مدل وجود دارد که این موضوع از طریق وزن‌دهی به داده‌ها در روش حداقل مربعات تعمیم یافته رفع گردیده است. بعلاوه عامل تورم واریانس در تمام متغیرها کمتر از 5 میباشد که نشان می‌دهد هم‌خطی بین متغیرهای مدل وجود ندارد. در نهایت ضریب تعاملی مدل (031/0-) و سطح معناداری آن (000/0) نشان می‌دهد فرضیه فرعی دوم تائید می‌شود.

با توجه به نتایج حاصل از فرضیه‌های فرعی اول و دوم، می­توان گفت بین مدیریت سود و عملکرد مالی شرکت‌ها با توجه‌به رخداد همه‌گیری کووید-19 ارتباط معناداری وجود دارد.

 

جدول 8. نتایج آزمون فرضیه فرعی سوم

متغیر

علامت اختصاري متغير

ضرایب

انحراف استاندارد

آماره t

سطح معناداری

عامل تورم واریانس

عرض از مبدا

Α

295/0-

104/0

830/2-

005/0

-

مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی

AEM

043/0

005/0

816/7

000/0

255/1

کووید-19

Covid

0.038

013/0

043/3

002/0

916/2

اعتبار حسابرس

ARank

018/0-

007/0

441/2-

015/0

139/1

مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی*کووید-19* اعتبار حسابرس

AEM*Covid* ARank

030/0

017/0

729/1

084/0

921/2

نگهداشت وجوه نقد

CH

344/0

053/0

436/6

000/0

074/1

پرداخت سود تقسیمی

Div

004/0-

003/0

338/1-

169/0

031/1

اهرم مالی

Lev

253/0-

040/0

349/6-

000/0

156/1

اندازه شرکت

Size

019/0

003/0

671/5

000/0

601/1

اتورگرسیو مرتبه اول

Ar(1)

204/0

050/0

047/4

000/0

-

مشخصات مدل رگرسیونی برازش شده

ضریب تعیین تعدیل شده

719/0

آماره بروش پاگان

826/14

آماره فیشر

731/24

سطح معناداری بروش پاگان

000/0

سطح معناداری فیشر

000/0

آماره دوربین واتسون

014/2

 

باتوجه به جدول 8 مشاهده می‌شود، این فرضیه نقش تعدیلگر اعتبار حسابرس بر ارتباط بین مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی را بر عملکرد مالی شرکت طی دوران کووید-19 آزمون می‌کند. همانطور که مشاهده می‌شود، آماره فیشر 731/24 و سطح معناداری مدل کمتر از 5% است که نشان میدهد مدل مورد بررسی معنادار است. ضریب تعیین تعدیل شده مدل نشان می‌دهد 72% از تغییرات متغیر وابسته از توسط متغیر مستقل توضیح داده شده است. آماره دوربین-واتسون نشان می‌دهد بین باقیمانده‌های مدل خودهمبستگی وجود دارد که برای رفع آن از خودهمبستگی بین باقیمانده‌ها، از متغیر اتورگرسیو مرتبه اول استفاده شد که در ردیف آخر متغیرهای توضیحی قابل مشاهده است. باتوجه به آماره آزمون بروش پاگان (826/14) و سطح معناداری آن (000/0) ناهمسانی واریانس در مدل وجود دارد که این موضوع از طریق وزن‌دهی به داده‌ها در روش حداقل مربعات تعمیم یافته رفع گردیده است. بعلاوه عامل تورم واریانس در تمام متغیرها کمتر از 5 میباشد که نشان می‌دهد هم‌خطی بین متغیرهای مدل وجود ندارد. در نهایت ضریب تعاملی مدل (030/0) و سطح معناداری آن (084/0) نشان می‌دهد فرضیه فرعی سوم تائید نمی‌شود.

جدول 9. نتایج آزمون فرضیه فرعی چهارم

متغیر

علامت اختصاري متغير

ضرایب

انحراف استاندارد

آماره t

سطح معناداری

عامل تورم واریانس

عرض از مبدا

Α

309/0-

132/0

342/2-

019/0

-

مدیریت سود مبتنی بر فعالیت های واقعی

REM

014/0-

003/0

531/4-

000/0

230/1

کووید-19

Covid

038/0

011/0

450/3

001/0

241/2

اعتبار حسابرس

ARank

010/0

005/0

174/2-

030/0

136/1

مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی *کووید-19* چرخش حسابرس

REM*Covid* ARank

025/0-

012/0

105/2-

036/0

994/1

نگهداشت وجوه نقد

CH

226/0

033/0

804/6

000/0

109/1

پرداخت سود تقسیمی

Div

007/0-

002/0

09/3-

002/0

029/1

اهرم مالی

Lev

275/0-

023/0

825/11-

000/0

163/1

اندازه شرکت

Size

020/0

005/0

487/4

000/0

582/1

اتورگرسیو مرتبه اول

Ar(1)

388/0

041/0

492/9

000/0

-

مشخصات مدل رگرسیونی برازش شده

ضریب تعیین تعدیل شده

824/0

آماره بروش پاگان

289/12

آماره فیشر

661/44

سطح معناداری بروش پاگان

000/0

سطح معناداری فیشر

000/0

آماره دوربین واتسون

922/1

 

همانطور که در جدول 9 مشاهده می‌شود، این فرضیه نقش تعدیلگر اعتبار حسابرس بر ارتباط بین مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی را بر عملکرد مالی شرکت طی دوران کووید-19 آزمون می‌کند. آماره فیشر 661/44 و سطح معناداری مدل کمتر از 5% است که نشان می‎دهد مدل مورد بررسی معنا‌دار است. ضریب تعیین تعدیل شده مدل نشان می‌دهد 82% از تغییرات متغیر وابسته از توسط متغیر مستقل توضیح داده شده است. بین باقیمانده‌های مدل مشکل خودهمبستگی وجود ندارد و شرط استقلال باقیمانده‌ها برقرار است. برای بهبود آماره دوربین-واتسون مدل‌ها برای جلوگیری از خودهمبستگی بین باقیمانده‌ها، از متغیر اتورگرسیو مرتبه اول استفاده شد. با توجه به آماره آزمون بروش پاگان (289/12) و سطح معناداری آن (000/0) ناهمسانی واریانس در مدل وجود دارد که این موضوع از طریق وزن‌دهی به داده‌ها در روش حداقل مربعات تعمیم‌یافته رفع گردیده است. به علاوه عامل تورم واریانس در تمام متغیرها کمتر از 5 می‌باشد که نشان می‌دهد هم‌خطی بین متغیرهای مدل وجود ندارد. در نهایت ضریب تعاملی مدل (025/0-) و سطح معناداری آن (036/0) نشان می‌دهد نقش تعدیلگر اعتبار حسابرس در دوران کووید-19 بر ارتباط بین مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی با عملکرد مالی شرکت در فرضیه فرعی چهارم تأیید می‌شود.

 

جدول 10. نتایج آزمون فرضیه فرعی پنجم

متغیر

علامت اختصاري متغير

ضرایب

انحراف استاندارد

آماره  t

سطح معناداری

عامل تورم واریانس

عرض از مبدا

α

185/0-

130/0

427/1-

154/0

-

مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی

AEM

035/0

003/0

730/10

000/0

101/1

کووید-19

Covid

020/0

009/0

297/2

022/0

601/1

چرخش حسابرس

ARot

070/0-

004/0

846/1-

065/0

152/1

مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی*کووید-19* چرخش حسابرس

AEM*Covid* ARot

009/0

004/0

134/2

033/0

373/1

نگهداشت وجوه نقد

CH

336/0

520/0

515/6

000/0

078/1

پرداخت سود تقسیمی

Div

006/0-

002/0

501/2-

013/0

031/1

اهرم مالی

Lev

271/0-

022/0

504/12-

000/0

159/1

اندازه شرکت

Size

015/0

004/0

324/3

000/0

477/1

اتورگرسیو مرتبه اول

Ar(1)

339/0

049/0

872/6

000/0

-

مشخصات مدل رگرسیونی برازش شده

ضریب تعیین تعدیل شده

821/0

آماره بروش پاگان

313/12

آماره فیشر

482/43

سطح معناداری بروش پاگان

000/0

سطح معناداری فیشر

000/0

آماره دوربین واتسون

918/1

 

باتوجه به نتایج جدول 10 مشاهده می‌شود، این فرضیه نقش تعدیلگر چرخش حسابرس بر ارتباط بین مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی را بر عملکرد مالی شرکت طی دوران کووید-19 آزمون می‌کند. آماره فیشر 482/44 و سطح معناداری مدل کمتر از 5% است که نشان می‌دهد مدل مورد بررسی معنادار است. ضریب تعیین تعدیل شده مدل نشان می‌دهد 82% از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیر مستقل توضیح داده شده است. آماره دوربین-واتسون مدل در محدوده نزدیک به مقدار 2 قرار دارد که به این ترتیب بین باقیمانده‌های مدل مشکل خودهمبستگی وجود ندارد و شرط استقلال باقیمانده‌ها برقرار است. البته برای بهبود آماره دوربین-واتسون مدل‌ها برای جلوگیری از خودهمبستگی بین باقیمانده‌ها، از متغیر اتورگرسیو مرتبه اول استفاده شد که در ردیف آخر متغیرهای توضیحی قابل مشاهده است. باتوجه به آماره آزمون بروش پاگان (313/12) و سطح معناداری آن (000/0) ناهمسانی واریانس در مدل وجود دارد که این موضوع از طریق وزن‌دهی به داده‌ها در روش حداقل مربعات تعمیم یافته رفع گردیده است. بعلاوه عامل تورم واریانس در تمام متغیرها کمتر از 5 میباشد که نشان می‌دهد هم‌خطی بین متغیرهای مدل وجود ندارد. در نهایت ضریب تعاملی مدل (009/0) و سطح معناداری آن (033/0) نشان می‌دهد نقش تعدیلگر چرخش حسابرس در دوران کووید-19 بر ارتباط بین مدیریت سود مبتنی براقلام حسابداری تعهدی با عملکرد شرکت در فرضیه فرعی پنجم تأیید می‌شود.

 

جدول 11. نتایج آزمون فرضیه فرعی ششم

متغیر

علامت اختصاري متغير

ضرایب

انحراف استاندارد

آماره t

سطح معناداری

عامل تورم واریانس

عرض از مبدا

α

309/0-

069/0

460/4-

000/0

-

مدیریت سود مبتنی بر فعالیت های واقعی

REM

018/0-

003/0

187/5-

000/0

064/1

کووید-19

Covid

025/0

007/0

810/3

000/0

503/1

چرخش حسابرس

ARot

003/0-

003/0

937/0-

349/0

078/1

مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی *کووید-19* چرخش حسابرس

REM*Covid* ARot

006/0-

014/0

417/0-

677/0

182/1

نگهداشت وجوه نقد

CH

232/0

370/0

321/6

000/0

108/1

پرداخت سود تقسیمی

Div

007/0-

002/0

357/4-

000/0

030/1

اهرم مالی

Lev

283/0-

025/0

513/11-

000/0

156/1

اندازه شرکت

Size

020/0

002/0

872/8

000/0

464/1

اتورگرسیو مرتبه اول

Ar(1)

397/0

030/0

062/13

000/0

-

مشخصات مدل رگرسیونی برازش شده

ضریب تعیین تعدیل شده

819/0

آماره بروش پاگان

071/12

آماره فیشر

175/43

سطح معناداری بروش پاگان

000/0

سطح معناداری فیشر

000/0

آماره دوربین واتسون

947/1

 

باتوجه به نتایج جدول 11 مشاهده می‌شود، این فرضیه نقش تعدیلگر چرخش حسابرس بر ارتباط بین مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی را بر عملکرد مالی شرکت طی دوران کووید-19 آزمون می‌کند. آماره فیشر 175/43 و سطح معناداری مدل کمتر از 5% است که نشان میدهد مدل مورد بررسی معنادار است. ضریب تعیین تعدیل شده مدل نشان می‌دهد 82% از تغییرات متغیر وابسته از توسط متغیر مستقل توضیح داده شده است. آماره دوربین-واتسون مدل در محدوده نزدیک به مقدار 2 قرار دارد که به این ترتیب بین باقیمانده‌های مدل مشکل خودهمبستگی وجود ندارد و شرط استقلال باقیمانده‌ها برقرار است. البته برای بهبود آماره دوربین-واتسون مدل‌ها برای جلوگیری از خودهمبستگی بین باقیمانده‌ها، از متغیر اتورگرسیو مرتبه اول استفاده شد که در ردیف آخر متغیرهای توضیحی قابل مشاهده است. باتوجه به آماره آزمون بروش پاگان (071/12) و سطح معناداری آن(000/0) ناهمسانی واریانس در مدل وجود دارد که این موضوع از طریق وزن‌دهی به داده‌ها در روش حداقل مربعات تعمیم یافته رفع گردیده است. بعلاوه عامل تورم واریانس در تمام متغیرها کمتر از 5 میباشد که نشان می‌دهد هم‌خطی بین متغیرهای مدل وجود ندارد. در نهایت ضریب تعاملی مدل (006/0-) و سطح معناداری آن(677/0) نشان می‌دهد نقش تعدیلگر چرخش حسابرس در دوران کووید-19 بر ارتیاط بین مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی با عملکرد شرکت در فرضیه فرعی ششم رد می‌شود.

 

بحث و نتیجه‌گیری

همه‌گیری کووید-19 در جهان تاثیر چشمگیر و قابل توجهی را بر بازارهای مالی و اقتصادی جهان به همراه داشته است که تاثیر آن بر عملکرد مالی شرکت‌ها نیز غیرقابل انکار است. از آن‌جایی‌که اطلاعات مالی می‌تواند سرمایه‌گذاران و ذینفعان را به سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی علاقه‌مند کند، گاهی اوقات مدیران شرکت اقدامات متعددی را انجام می‌دهند تا صورت­های مالی شرکت مطلوب‌تر به نظر برسد. مدیریت سود انتخابی است که اغلب توسط مدیران در تعیین سیاست‌های حسابداری به منظور تأثیرگذاری بر صورت‌های مالی و دستیابی به اهداف معین انجام می‌شود. از آنجا که نگرش مدیران در تصمیم­گیری آنان موثر است، هدف این پژوهش ارائه شواهد تجربی در رابطه با تاثیر کیفیت حسابرسی بر رابطه بین مدیریت سود و عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوران همه‌گیری کووید-19 است. به‌منظور آزمون فرضیه­های پژوهش نمونه­ای مشتمل بر 106 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1390 تا 1400 -پایان همه‌گیری کووید19- جمع‌آوری شد و براساس مدل رگرسیون چندگانه و با استفاده از داده‌های پنل، به بررسی نتایج پرداخته شد.

یافته‌ها نشان داد همه‌گیری کووید-19 بر عملکرد مالی شرکت‌ها، مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی و مدیریت سود واقعی تاثیرگذار است. اعتبار حسابرسی نتوانست ارتباط بین مدیریت سود تعهدی و عملکرد مالی شرکت در این دوران را طوری که انتظار می‌رفت تعدیل نماید؛ در حالیکه چرخش حسابرسی این مورد را تعدیل نمود. یافته‌های اثر تعدیلگر اعتبار حسابرسی بر رابطه‌ی بین مدیریت سود مبتنی بر فعالیت‌های واقعی و عملکرد شرکت در دوران همه‌گیری درحالی تایید شد که اثر تعدیلگر چرخش حسابرسی بر این ارتباط در این دوره تایید نشد نتیجه حاصل شده با نتایج پژوهش ابوعفیفا و همکاران (2021) سازگار است. همچنین این نتایج با نتیجه پژوهش امین عشایری (1400) که نشان داد کیفیت حسابرسی در تاثیرگذاری مدیریت سود بر عملکرد مالی شرکت تأثیر دارد، سازگار و با نتیجه پژوهش ودیعی نوقابی و همکاران (1398) ناسازگار است. آن‌ها بیان کردند که بهبود کیفیت حسابرسی منجر به کاهش مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی می‌شود.

دانش‌افزایی مقاله حاضر از این جهت است که تأثیر همه‌گیری کووید-19 را بر موضوعات حسابداری و حسابرسی بررسی نمود که باعث می‌شود درک ما از چگونگی تاثیر بحران‌ها بر مفید بودن اطلاعات حسابداری و کیفیت حسابرسی افزایش یابد. نتایج این تحقیق نشان داد که مدیران شرکت‌ها در دوران بحران‌های مالی اقدام به مدیریت سود مبتنی بر اقلام حسابداری تعهدی می‌نمایند؛ همچنین اعتبار حسابرس می‌تواند تحت تاثیر قرار گیرد؛ درحالیکه چرخش حسابرس بر دستکاری سود موثر نخواهد بود.

با توجه به نتایج به­دست آمده، به­منظور توجه به نیازهای آتی ذینفعان، پیشنهاد می‌شود نهادهای استانداردگذار و قانون­گذار مانند سازمان حسابرسی و سازمان بورس اوراق بهادار تهران بر بهبود کیفیت حسابرسی و تشویق توزیع کارای اطلاعات مرتبط با شرکت در بازار، تمرکز نمایند و از این طریق به کاهش مدیریت سود و بهبود عملکرد مالی کمک کنند. به مدیران شرکت‌ها پیشنهاد می‌شود جهت مقابله با آثار نامطلوب بحران‌های مالی اقدام به مدیریت ریسک و اقدام به اجرای روش‌های مدیریت نوین ریسک در شرکت‌ها نمایند. به پژوهشگران آتی پیشنهاد می‌شود پژوهش حاضر را با سایر معیارهای کیفیت حسابرسی و نیز برای شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس ایران نیز آزمون نمایند. همچنین توصیه می­شود از معیارهایی نظیر کمیته حسابرسی (تجربه، استقلال، تخصص مالی، تعداد جلسات کمیته حسابرسی و ....)، سازوکارهای حاکمیت شرکتی (استقلال هیئت‌مدیره، دوگانگی وظایف مدیرعامل، مالکیت نهادی، اندازه هیئت­مدیره، و....) و تحریم ‌های سیاسی و اقتصادی به‌عنوان متغیر تعدیلگر در پژوهش‌های آتی استفاده شود.

 

فهرست منابع

اسکو، وحید، و جمالی، رضا. (1402). تأثیر توانایی مدیریت بر ارتباط بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود. رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری، دوره 7(۲۴)، 474-465. https://majournal.ir/index.php/ma/article/view/1882

امین عشایری، آسو. (1400). بررسی نقش متغیرهای کیفیت حسابرسی و دوره‌ تصدی حسابرس در تأثیرگذاری مدیریت سود بر عملکرد مالی شرکت در بورس اوراق بهادار تهران. رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 5(72)، 136-119. https://majournal.ir/index.php/ma/article/view/942

بذرافشان، آمنه. (1401). بررسی افشای آثار مالی کرونا و عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. مجله دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه، 10(2)، 74-83. http://jms.thums.ac.ir/article-1-1111-fa.html

صالحی کردآبادی، سجاد، و زاد دوستی، فرزانه. (1399). رابطه حاکمیت شرکتی، مدیریت سود و عملکرد مالی در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. چشم­انداز حسابداری و مدیریت، 3(۲۶)، 109-92. https://www.jamv.ir/article_113362.html?lang=fa

صفری، مهرانگیز، محمدی، احمد، وحدتی، فرخ، و فیضی، حمیده. (1400). انعطاف­پذیری مالی و عملکرد شرکت­ها طی شیوع کووید-19. حسابداری و فناوری­های نوین، 1(شماره 1 و 2). https://accnewtechsj.ut.ac.ir/article_84685.html

طهماسبي کيهاني، ريحانه. (1398). تاثير کيفيت حسابرسي بر مديريت سود واقعي و تعهدي در بورس اوراق بهادار تهران. قانون یار، 3(۹)، 358-337. http://noo.rs/VkHYS

غلامی، رضا، و پرسال، محسن (1399). بررسی تأثیر کیفیت حسابرسی بر رابطه بین عدم تقارن اطلاعاتی و مدیریت سود مبتنی ­بر اقلام حسابداری تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابرسی، 20(81)، 197-172. dor: 20.1001.1.16819691.1399.20.81.5.1

مرادی، مجید، پورفخاران، محمدرضا، و نادری، معصومه. (1401). رابطه درماندگی مالی و مدیریت سود با توجه به نقش اندازه حسابرس در دوران رکود. قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری و حسابرسی، 1(۴)، 160-135. https://doi.org/10.30495/jdaa.2023.698896

ودیعی نوقابی، محمدحسین، نوروزی، محمد، قدرتی زوارم، عباس، و تیمورپور، سهیلا. (1398). بررسی نقش تعدیلگر کیفیت حسابرسی بر ارتباط بین اثربخشی کمیته حسابرسی و مدیریت سود. دانش حسابرسی، 19(۷۴)، 126-107. http://danesh.dmk.ir/article-1-2161-en.html

Abbas, A., & Ayub, U. (2019). Role of earnings management in determining firm value: An emerging economy perspective. International Journal of Advanced and Applied Sciences, 6(6), 103-116. doi: 10.21833/ijaas.2019.06.015

Afifa, M.M.A., Saleh, I.H., & Haniah, F.F. (2021). Does earnings management mediate the relationship between audit quality and company performance? Evidence from Jordan. Journal of Financial Reporting and Accounting. 21(3), 747-774. doi: 10.1108/JFRA-08-2021-0245

Afza, T., & Nazir, M. S. (2014). Audit quality and firm value: a case of Pakistan. Research Journal of Applied Sciences, Engineering and Technology, 7(9), 1803-1810. https://www.sid.ir/paper/689955/en

Agyei-Mensah, B. K., & Yeboah, M. (2019). Effective audit committee, audit quality and earnings management: evidence from the Ghana Stock Exchange. International Journal of Managerial and Financial Accounting, 11(2), 93-112. doi: 10.1504/IJMFA.2019.099765

Albeksh, H. M. A. (2016). Factors affecting the independence of the external auditor within the auditing profession. Imperial Journal of Interdisciplinary Research, 3(1). https://www.researchgate.net/publication/329876323_Factors_Affecting_the_Independence_of_External_Auditors_A_Study_of_Local_Audit_Firms_in_Saudi_Arabia

Ali, S. A., Baloch, M., Ahmed, N., Ali, A. A., & Iqbal, A. (2020). The outbreak of coronavirus disease 2019 (COVID-19)—An emerging global health threat. Journal of Infection and Public Health, 13(4), 644-646. doi: 10.1016/j.jiph.2020.02.033

Alqam, M. A., Hamshari, Y. M., & Ali, H. Y. (2021). The mediating effects of key audit matters on the relationship between audit quality and earnings management: evidence from Jordan. Humanities and Social Sciences Letters, 9(4), 403-416. doi: 10.18488/journal.73.2021.94.403.416

Alzoubi, E. S. S. (2018). Audit quality, debt financing, and earnings management: Evidence from Jordan. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 30. 69-84. doi: 10.1016/j.intaccaudtax.2017.12.001

Azam, M. (2021). Three essays on Earnings Management Evidence from UK (Doctoral dissertation, Brunel University London). http://bura.brunel.ac.uk/handle/2438/23338

Bai, L., Wei, Y., Wei, G., Li, X., & Zhang, S. (2020). Infectious disease pandemic and permanent volatility of international stock markets: A long-term perspective. Finance Research Letters, 40, 101709. doi: 10.1016/j.frl.2020.101709.

Baker, T. A., Lopez, T. J., Reitenga, A. L., & Ruch, G. W. (2019). The influence of CEO and CFO power on accruals and real earnings management. Review of Quantitative Finance and Accounting, 52, 325-345. doi: 10.1007/s11156-018-0711-z

Baker, S. R., Bloom, N., Davis, S. J., Kost, K., Sammon, M., & Viratyosin, T. (2020). The unprecedented stock market reaction to COVID-19. The Review of Asset Pricing Studies, 10(4), 742-758. doi: 10.1093/rapstu/raaa008.

Bar-Gill, O., & Bebchuk, L. (2003). The costs of permitting managers to sell shares. Unpublished working paper, Harvard University. http://www.law.harvard.edu/programs/corp_gov/papers/03.Bar-Gill.Bebchuk.cost-permitting.pdf

Bazrafshan, A. (2022). Investigating the relationship between the disclosure of financial effects of Corona and the performance of companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Torbat Heydariyeh University of Medical Sciences, 10(2), 74-83. http://jms.thums.ac.ir/article-1-1111-fa.html [In Persian]

Beneish, M. D. (2001). Earnings management: a perspective. Managerial Finance, 27(12), 3-17. doi: 10.1108/03074350110767411

Bharath, S. T., Pasquariello, P., & Wu, G. (2009). Does asymmetric information drive capital structure decisions?. The Review of Financial Studies, 22(8), 3211-3243. doi: 10.1093/rfs/hhn076

Ching, C. P., Teh, B. H., San, O. T., & Hoe, H. Y. (2015). The Relationship among Audit Quality, Earnings Management, and Financial Performance of Malaysian Public Listed Companies. International Journal of Economics & Management, 9(1). https://openurl.ebsco.com/EPDB%3Agcd%3A10%3A26156634/detailv2?sid=ebsco%3Aplink%3Ascholar&id=ebsco%3Agcd%3A111550830&crl=c

Christopher, I. S., & Ojeaburu, F. (2020). Audit quality and financial performance of quoted firms in Nigeria. West African Journal of Business and Management Sciences. 9(4), 14-43. https://www.researchgate.net/publication/351704125_Audit_Quality_and_Financial_Performance_of_Quoted_Firms_in_Nigeria

Cohen, D. A., & Zarowin, P. (2010). Accrual-based and real earnings management activities around seasoned equity offerings. Journal of Accounting and Economics, 50(1), 2-19. doi: 10.1016/j.jacceco.2010.01.002

Demski, J. S. (1998). Performance measure manipulation. Contemporary Accounting Research, 15(3), 261-285. doi: 10.1111/j.1911-3846.1998.tb00560.x

Demski, J. S., Patell, J. M., & Wolfson, M. A. (1984). Decentralized choice of monitoring systems. Accounting Review, 16-34. https://www.jstor.org/stable/247114

Dempster, G. M., & Oliver, N. T. (2018). Financial market pricing of earnings quality: evidence from a multi-factor return model. Open Journal of Business and Management, 7(1), 312-329. https://doi.org/10.4236/ojbm.2019.71021

Ding, Y., Du, X., Li, Q., Zhang, M., Zhang, Q., Tan, X., & Liu, Q. (2020). Risk perception of coronavirus disease 2019 (COVID-19) and its related factors among college students in China during quarantine. PLOS ONE, 15(8), e0237626. doi: 10.1371/journal.pone.0237626

Dechow, P. M., & Dichev, I. D. (2002). The quality of accruals and earnings: The role of accrual estimation errors. The Accounting Review, 77(s-1), 35-59. doi: 10.2308/accr.2002.77.s-1.35

Dechow, P. M., Sloan, R. G., & Sweeney, A. P. (1995). Detecting earnings management. Accounting Review, 193-225. https://www.jstor.org/stable/248303

Ebadi, S., Khazaie, S., & Bashiri, S. (2020). Technology acceptance of navid learning management system in the iranian medical English courses under the COVID-19 pandemic. Two Quarterly Journal of English Language Teaching and Learning University of Tabriz, 12(26), 401-433. doi: 10.22034/elt.2021.42131.2296

Fields, T. D., Lys, T. Z., & Vincent, L. (2001). Empirical research on accounting choice. Journal of Accounting and Economics, 31(1-3), 255-307. doi: 10.1016/S0165-4101(01)00028-3

Gao, P. (2011). A contracting approach to conservatism and earnings management. The University of Chicago Booth School of Business Working Paper. https://www.utah-wac.org/2012/Papers/gao_UWAC.pdf

Gerged, A. M., Mahamat, B. B., & Elmghaamez, I. K. (2020). Did corporate governance compliance have an impact on auditor selection and quality? Evidence from FTSE 350. International Journal of Disclosure and Governance, 17(2), 51-60. doi: 10.1057/s41310-020-00074-1

Gholami, R., & porsal, M. (2021). Investigating the effect of audit quality on the relationship between information asymmetry and accrual-based earnings management in Tehran Stock Exchange. Audit Knowledge, 20(81), 172-197. dor: 20.1001.1.16819691.1399.20.81.5.1 [In Persian]

Hazaea, S. A., Tabash, M. I., Rahman, A. A. A., Khatib, S. F., Zhu, J., & Chong, H.G. (2022). Impact of the COVID-19 pandemic on audit quality: lessons and opportunities. Emerging Science Journal, 6, 7-86. doi: 10.28991/esj-2022-SPER-06

Healy, P. M., & Wahlen, J. M. (1999). A review of the earnings management literature and its implications for standard setting. Accounting Horizons, 13(4), 365-383. doi: 10.2308/acch.1999.13.4.365

Hiller, N. J., & Hambrick, D. C. (2005). Conceptualizing executive hubris: The role of (hyper-)core self-evaluations in strategic decision-making. Strategic Management Journal, 26(4), 297-319. doi: 10.1002/smj.455

Holland, D., & Ramsay, A. (2003). Do Australian companies manage earnings to meet simple earnings benchmarks?. Accounting & Finance, 43(1), 41-62. doi: 10.1111/1467-629X.00082

Hu, N., Hao, Q., Liu, L., & Yao, L. J. (2015). Managerial tenure and earnings management. International Journal of Accounting & Information Management, 23(1), 42-59. doi: 10.1108/IJAIM-04-2014-0025

Hu, S., & Zhang, Y. (2021). COVID-19 pandemic and firm performance: cross-country evidence. International Review of Economics & Finance, 74, 365-372. doi: 10.1016/j.iref.2021.03.016

Jensen, M. C., & Meckling, W. H. (2019). Theory of the firm: managerial behavior, agency costs and ownership structure. Corporate governance, 77-132. Gower. doi: 10.1016/0304-405X(76)90026-X

Jones, J. J. (1991). Earnings management during import relief investigations. Journal of Accounting Research, 29(2), 193-228. doi: 10.2307/2491047

Jusoh, M. A., Ahmad, A., & Omar, B. (2013). Managerial ownership, audit quality and firm performance in Malaysian. International Journal of Arts and Commerce, 2(10), 45-58. https://www.semanticscholar.org/paper/MANAGERIAL-OWNERSHIP%2C-AUDIT-QUALITY-AND-FIRM-IN-Jusoh-Idris/bb8efc341d7f355b827bff62ad08798cb5a195f3

Khatib, S. F., & Nour, A. (2021). The impact of corporate governance on firm performance during the COVID-19 pandemic: Evidence from Malaysia. Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8(2), 0943-0952. https://ssrn.com/abstract=3762393

Kjærland, F., Kosberg, F., & Misje, M. (2021). Accrual earnings management in response to an oil price shock. Journal of Commodity Markets, 22, 100138. doi: 10.1016/j.jcomm.2020.100138

Kumar, S., & Zbib, L. (2022). Firm performance during the Covid-19 crisis: does managerial ability matter?. Finance Research Letters, 47, 102720. doi: 10.1016/j.frl.2022.102720

Lenz, R., & Hahn, U. (2015). A synthesis of empirical internal audit effectiveness literature pointing to new research opportunities. Managerial Auditing Journal, 30(1), 5-33. doi: 10.1108/MAJ-08-2014-1072

Levy, H. B. (2020). Financial reporting and auditing implications of the COVID-19 pandemic. The CPA Journal, 90(5), 26-33. https://www.proquest.com/docview/2420173071?pq-origsite=gscholar&fromopenview=true

Li, H. (2014). Top executives' ability and earnings quality: evidence from the Chinese Capital Markets. International Journal of Financial Research, 5(2), 79. doi: 10.5430/ijfr.v5n2p79

Liu G, Sun J. (2022). The impact of COVID-19 pandemic on earnings management and the value relevance of earnings: US evidence. Managerial Auditing Journal, 37(7), 850-868. doi: 10.1108/MAJ-05-2021-3149

Levitt A (1998) The Numbers Game. Remarks by Chairman Arthur Levitt at the NYU Center for Law and Business. Retrieved from https://www.sec.gov/news/speech/speecharchive/1998/spch220.txt.

Marrakchi Chtourou, S., Bedard, J., & Courteau, L. (2001). Corporate governance and earnings management. Available at SSRN 275053. doi: 10.2139/ssrn.275053

McVay, S. E. (2006). Earnings management using classification shifting: an examination of core earnings and special items. The Accounting Review, 81(3), 501-531. doi: 10.2308/accr.2006.81.3.501

McCullers, L., & Schroeder, R. (1982). Source and methodology of accounting principles. Accounting Theory, Text and Readings, 2-27.

Martowidjojo, Y., Valentincic, A., & Warganegara, D. L. (2019). Earnings quality and market values of Indonesian listed firms. Australian Accounting Review, 29(1), 95-111. doi: 10.1111/auar.12234

Machdar, N. M., DRM, A. H. M., & Murwaningsari, E. (2017). The effects of earnings quality, conservatism, and real earnings management on the company’s performance and information asymmetry as a moderating variable. International Journal of Economics and Financial Issues, 7(2). 309-318. https://dergipark.org.tr/en/pub/ijefi/issue/32035/354485

McNichols, M., & Wilson, G. P. (1988). Evidence of earnings management from the provision for bad debts. Journal of Accounting Research, 1-31. doi: 10.2307/2491176

Ronen, J., Fogel, H., & Yaari, V. (2011). The reporting strategy to meet or beat thresholds. Working Paper, New York University, University of Toronto, and Morgan State University. doi: 10.2139/ssrn.1734910

Roychowdhury, S. (2006). Earnings management through real activities manipulation. Sloan School of Management, Massachusetts Institute of Technology, doi: 10.1016/j.jacceco.2006.01.002

Rusmin, R., Scully, G., & Tower, G. (2012). Income smoothing behaviour by Asian transportation firms. Managerial Auditing Journal, 28(1), 23-44. doi: 10.1108/02686901311282489

Salehi, M., Lari DashtBayaz, M., Hassanpour, S., & Tarighi, H. (2020). The effect of managerial overconfidence on the conditional conservatism and real earnings management. Journal of Islamic Accounting and Business Research, 11(3), 708–720. doi: 10.1108/jiabr-03-2017-0030 [In Persian]

Salehi-Kordabadi, S. and Zad-Dousti, F. (2020). The relationship between corporate governance, earnings management and financial performance in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Accounting and Management Vision, 3(26), 92-109. https://www.jamv.ir/article_113362.html?lang=en [In Persian]

Sankar, M. R., & Subramanyam, K. R. (2001). Reporting discretion and private information communication through earnings. Journal of Accounting Research, 39(2), 365-386. doi: 10.1111/1475-679X.00017

Savitri, E., Andreas, A., Syahza, A., Gumanti, T. A., & Abdullah, N. H. N. (2020). Corporate governance mechanism and financial performance: Role of earnigs management. Entrepreneurship and Sustainability Issues, 7(4), 3395. doi: 10.9770/jesi.2020.7.4(54)

Scott, W. R., & O'Brien, P. C. (1997). Financial Accounting Theory.

Shehzad, K., Xiaoxing, L., & Kazouz, H. (2020). COVID-19’s disasters are perilous than Global Financial Crisis: A rumor or fact?. Finance Research Letters, 36, 101669. doi: 10.1016/j.frl.2020.101669

Smith, M., Kestel, J. A., & Robinson, P. (2001, December). Economic recession, corporate distress and income increasing accounting policy choice. Accounting Forum, 25(4), 334-352. doi: 10.1111/1467-6303.00070

Subramanyam, K. R. (1996). The pricing of discretionary accruals. Journal of Accounting and Economics, 22(1-3), 249-281. doi: 10.1016/S0165-4101(96)00434-X

Suh, Y. S. (1990). Communication and income smoothing through accounting method choice. Management Science, 36(6), 704-723. doi: 1287/mnsc.36.6.704

Vadiei Nooghabi, MH., Noroozi, M., Ghodratizoeram, A., & Teymoor poor, S. (2019). Investigating the moderating role of audit quality on the relationship between audit committee effectiveness and profit management. Audit Knowledge, 19(74), 107-126. http://danesh.dmk.ir/article-1-2161-en.html [In Persian]

Wiratno, D. H., Krismiaji, K., Handayani, H., & Sumayyah, S. (2023). Financial distress, audit quality, and earnings management–Indonesia's mining sector evidence. Jurnal Maksipreneur: Manajemen, Koperasi, dan Entrepreneurship, 12(2), 499-510. doi: 10.30588/jmp.v12i2.1502

Zehri, F., & Shabou, R. (2011). Audit quality, corporate governance and earnings management in the context of Tunisian Firms. Journal of Administrative and Economics Science, 1(1), 113. 

Zhang, D., Hu, M., & Ji, Q. (2020). Financial markets under the global pandemic of COVID-19. Finance Research Letters, 36, 101528. doi: 10.1016/j.frl.2020.101528.

[1] . Ali

[2] . Bai

[3] . Shehzad

[4] . Zhang

[5] . Ebadi

[6] . Baker

[7] . Khatib & Noor

[8] . Hiller and Hambrick

[9] . Afifa

[10] . Al-Zoubi

[11] . Jensen & Meckling

[12] . McCuller & Schroeder

[13] . Azam

[14] . Dempster & Oliver

[15] . Li

[16] . Healy & Wahlen

[17] . Machdar

[18] . Martowidjojo

[19] . Ching

[20] . Afza & Nasir

[21] . Levy

[22] . Lenz & Hahn

[23] . Gerged

[24] . Bharath

[25] . Hu

[26] . Savitri

[27] . Subramanyam

[28] . Abbas & Ayub

[29] . McVay

[30] . Ronen

[31] . Demski

[32] . Suh

[33] . Demski

[34] . Beneish

[35] . Sankar & Subramanyam

[36] . Fields

[37] . Scott

[38] . Levitt

[39] . Healy & Wahlen

[40] . Marrakchi

[41] . Gao

[42] . Cohen & Zarowin

[43] . Baker

[44] . Roychowdhury

[45] . Bar-Gill & Bebchuk

[46] . Holland & Ramsay

[47] . Jones

[48] . McNichols & Wilson

[49] . Dechow

[50] . Kasznik

[51] . Kothari

[52] . Dechow & Dichev

[53] . McNichols

[54] . Albeksh

[55] . Agyei-Mensah

[56] . Jusoh

[57] . Zehri & Shabou

[58] . Liu &Sun

[59] . Ding

[60] . Rusmin

[61] . Kjærland

[62] . Smith

[63] . Anto

[64] . Hazaea

[65] . Kumar & Zbib

[66] . Hu & Zhang

[67] . Alqam

[68] . Christopher & Ojeaburu

[69] . Dechow 

[70] . Kumar & Zbib


Related articles

The rights to this website are owned by the Raimag Press Management System.
Copyright © 2021-2025

Home| Login| About Us| Contact Us|
[فارسی] [العربية] [fa] [ar]