بررسی میزان گرایش به مصرف انواع موسیقی در بین جوانان شهر زنجان

Subject Areas : Sociological Studies of Youth

افسون خلیفه ¹ ( Zanjan )
ماجده قلی پور ² ( Babol Branch )
سیده زهرا میرمحمدرضایی ³ ( Tehran )
سکینه ندرلو ⁴ ( Zanjan Branch )

Received: 2017-05-02 Accepted : 2017-05-02 Published : 2017-05-02

Keywords: سبک زندگی, عوامل فردی, موسیقی, جوانان, ارضای نیازها, عوامل جامعه‌پذیری,

Abstract :

بررسی میزان گرایش به مصرف انواع موسیقی در بین جوانان شهر زنجان * افسون خلیفه [1] ماجده قلی­پور2 سیده زهرا میر محمد رضایی 3                                سکینه ندرلو4 چکیده دلایل متعددی برای مطالعه مصرف موسیقی و فعالیت موسیقیایی وجود دارد، موسیقی بخشی از فعالیت هنری انسان است. شاید بیش از هر محصول هنری دیگری آدمیان در زندگی روزمره خود در معرض شنیدن موسیقی هستند. بنابر لزوم پرداختن به موسیقی به عنوان بخشی از هویت انسانی در صدد برآمدیم به بررسی میزان مصرف انواع موسیقی در بین جوانان شهر زنجان با تکیه بر چهار فرضیه سبک زندگی فرهنگی، ارضای نیازها، عوامل جامعه­پذیری و عوامل فردی به عنوان عوامل تأثیرگذار بر مصرف انواع موسیقی بپردازیم. جامعه آماری تحقیق عبارت است از جوانان شهر زنجان که بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه ای با تعداد 268 نفر بدست آمد و پرسشنامه­ها  به صورت تصادفی ساده در مناطق سه­گانه شهر(بالای شهر، مرکز شهر  و پایین شهر) توزیع گردید. بر اساس یافته­های تحقیق می­توان نتیجه گرفت که از بین عوامل فردی از نظر وضعیت تأهل، افراد متأهل؛ از نظر وضعیت  اشتغال افراد شاغل در بخش خصوصی، از نظر مسکن افراد دارای مسکن شخصی و از نظر منطقه سکونت افراد ساکن در مناطق بالای شهر  با متغیر وابسته (گرایش به موسیقی) ارتباط بیشتری داشته و از بین متغیرهای مستقل (سبک زندگی، ارضای نیازها و عوامل جامعه­پذیری) بیشترین هبستگی مربوط به متغیر ارضای نیازها و سپس عوامل جامعه­پذیری و سبک زندگی می­باشد و آنچنانکه از نتایج توصیفی تحقیق بر می‌آید بیشترین میزان گرایش مربوط به موسیقی سنتی و کمترین میزان گرایش مربوط به موسیقی راک زیر زمینی می­باشد.          کلید واژه: موسیقی، سبک زندگی، ارضای نیازها، عوامل جامعه­پذیری، عوامل فردی، جوانان. 1-مقدمه و بیان مسأله موسیقی برخلاف آنچه معمولاً تصور می‌شود منحصر به سرگرمی و شادی افراد نیست، بلکه مجموعه وسیعی از معانی را در بر می‌گیرد که می‌تواند انعکاس‌دهنده وضعیت زندگی یک جامعه یا یک گروه باشد. در واقع لایه‏های گسترده‌ای از معانی و مفاهیم پنهان، در موسیقی وجود دارند که می‌توانند نشان‌دهنده سبک‌های مختلف زندگی باشند. به‌ قول آلن لمکس سبک ترانه‌های محبوب هر فرهنگ بازتاب‌دهنده و تقویت‌کننده آن نوع رفتاری است که در تلاش­های عمده آن فرهنگ برای بقا و در نهاد اجتماعی مرکزی و کنترل‌کننده آن نقش اساسی دارد (لمکس، 1968 :133). موسیقی در سطح کنش‌های اجتماعی در کنش‏هایی چون قدرت اجتماعی، مبارزه طبقاتی و مانند آن منعکس می­شود.  موسیقی‏ای که طبقه فرادست گوش می‌دهند، موسیقی‏ای که طبقه فرودست بیشتر مصرف می‌کنند و معانی صریح و ضمنی موسیقی‌ها و مصرف آنها، خود در جدایی طبقات، تمایز آنها، مبارزه طبقاتی یا روابط آنها مؤثر است. مبارزه طبقاتی و نسلی نیز می‌تواند خودش را در موسیقی نشان دهد (کوثری،1386: 14). همین‏طور، موسیقی دارای کارکردهای گسترده‏ای است. در موقعیت‏های مختلف و متفاوت موسیقی استفاده  می‌شود، می‌توان گفت که تجربه روزمره زندگی انسان با موسیقی در حال شکل‏گیری است. هیچ هنر دیگری به این اندازه در تمام حالات و موقعیت‌های مختلف مصرف ندارد (نتل، 1382: 39؛ فاطمی، 1385: 65). در حالی‌که موسیقی مشخصه مشترک تمام جوامع است، ولی کارکردهای آن لزوماً در تمام جوامع یکسان نیست، بعلاوه در جوامع مختلف، در دوره‏های مختلف و بر حسب گروه‌های مختلف نیز توجه و مصرف موسیقایی لزوماً از قاعده یکسان و مشابهی تبعیت نمی‏کند. با وجود برخی مشخصه‏هایی که درباره موسیقی و مصرف آن گفته شد، مسأله در خصوص ایرانیان به گونه متفاوتی مطرح است! چراکه افراد در این کشور چنانچه نتل نیز بدان اشاره می‌کند: «به موسیقی‏های متفاوتی در لوح‌های فشرده موسیقی گوش می‌دهند که آهنگ‏های متفاوت از سبک‌های گوناگون در آن وجود دارند، به طوری‌ که به هیچ‌وجه نمی­توان تشخیص داد که این افراد به چه نوع موسیقی علاقمندند و به تعبیری علت مصرف آنان چیست؟» (نتل، 1382: 19). به همین دلیل  می­توان گفت وضعیت موسیقی در ایران بسیار پیچیده و ارزیابی آن نیز دشوار است (کوثری، 1386: 105). انواع موسیقی که در سال‌های اخیر در میان جوانان مورد استقبال قرار گرفته‏اند، وضعیت حساس‏تری را به خود اختصاص داده است. برای نمونه جنجالی شدن برخی سبک‏های موسیقی، ترانه‌های مختلف، خواننده‌ها، گسترش شبکه‌های قاچاق موسیقی و تکثیر لوح‌های فشرده موسیقی جنجالی در سال‌های اخیر در جامعه، نمونه‌ای از این نوع حساسیت‌هاست. رواج گروه‌های موسیقی چون رپ خوان‌ها در بازار موسیقی که بیشتر مورد مصرف جوانان هستند، نمونه دیگری از حساسیت و اهمیت موضوع است. این در حالی است که می‌توان گفت ایران یکی از خاستگاه‌های موسیقی در جهان بوده است (مشحون، 1380: 33). در بیشتر پژوهش‌های اجتماعی که درباره مصرف‏کنندگان هنر و فعالان کارهای هنری انجام شده، به ویژگی‌های اقتصادی- اجتماعی، طبقه‌ای یا مشخصات جمعیت شناختی افراد توجه شده است.  برای نمونه، دیدگاه‌های بوردیو و پیترسون نماد چنین رویکردی هستند که این ویژگی‏ها را به منش افراد مرتبط می‏کنند. این منش‏ها شکل‌دهنده سبک زندگی با ارایه برنامه پژوهشی جدید، روایت تازه‌ای از مفاهیم زندگی روزمره و اوقات فراغت و مصرف هستند و یا به عبارت دیگر، ‌جنبه‌های عملی زندگی را بیان می‌کنند. در حقیقت با چرخش تحلیل اجتماعی از فعالیت تولیدی به سمت فعالیت مصرفی، شالوده‌ تفاوت‌های اجتماعی توسط مفهوم سبک زندگی، تغییر کرده است. این تغییر از چند جهت نظیر رشد مصرف و فرهنگ مصرف‌گرایی و دگرگون­شدن اوقات فراغت و فعالیت‌های غیرتولیدی می‌تواند مورد بحث قرار گیرد. از این‌رو، با عنایت به نظریه بوردیو در خصوص مصرف موسیقایی جوانان می‌توان گفت که گسترش سبک‏های متفاوت موسیقی، به‌دلیل وجود منش‌های متفاوتی است که در بین این گروه شکل گرفته و به نوعی آنان را به سمت موسیقی‌های مختلف سوق داده است. این پژوهش در پی بررسی علل گرایش جوانان به موسیقی و نوع خاصی از آن و به گونه‌ای اخص‏تر به دنبال جواب به این پرسش است که آیا بین پایگاه اقتصادی و اجتماعی، جنسیت، ارضاء نیازهای فرهنگی و عوامل جامعه­پذیری  در بین جوانان و مصرف موسیقی آنان رابطه وجود دارد؟ آیا سبک‏های مصرفی تابع قاعده‌ای خاص نیستند؟ 2-پیشینه تجربی پژوهش فاضلی(1384) در مطالعه‌ای تحت عنوان «جامعه‌شناسی مصرف موسیقی» در تهران، درصدد دستیابی به این است که چه عواملی نوع و میزان مصرف فرهنگی مردم را تعیین می‌کنند، چرا که امروزه نقش مصرف در خلق هویت‌ها و همچنین اقتصاد فرهنگ بسیار مهم است. او برای بررسی این مسأله از نظریه‌ی تحلیل طبقاتی بوردیو استفاده کرده و دو متغیر کلیدی طبقه‌ی اجتماعی و سرمایه‌ی فرهنگی را برای تبیین مصرف موسیقی در نظر گرفته است. نتایج تحلیل نشان داده که علی‌رغم تأییدشدن تمایز طبقاتی در مصرف موسیقی، تبیین‌کنندگی کم و همچنین ضرایب همبستگی اندک مشاهده­شده در اغلب آزمون‌ها، لزوم بازنگری در نظریه‌ی طبقاتی مصرف فرهنگی را خاطر نشان می‌سازد. او نتیجه می‌گیرد که برای بررسی مصرف موسیقی علاوه بر اتکا به نظریه‌های طبقاتی باید به دیگر متغیرها و شرایط خاص هر جامعه نیز توجه کرد. ام­لیلا کریمی(1383) در تحقیقی تحت عنوان نشانه­شناسی ترانه‌های موسیقی پاپ با نظر بر تحول فرهنگی ایران در دهه 70 از روش نشانه‌شناسی سوسور استفاده نموده، ضمن این که برای نشان دادن تحولات فرهنگی در ایران در دهه 70 نیز از نظریه تحول ارزشی و فرهنگی اینگلهارت استفاده نموده است. این کار تحقیقی تنها در مورد ترانه‌های سروده شده توسط نیلوفر لاری­پور با صدای شادمهر عقیلی به اجرا در آمده است. مژگان مقتدر سنگسری(1378) در پایان نامه کارشناسی ارشد خو تحت عنوان «جامعه­شناسی موسیقی بررسی مقولات اجتماعی در موسیقی ایران» بحث از ریشه‌یابی مقولات اجتماعی در موسیقی ایران را در دستور کار خود قرار داد.موضوعاتی چون پویایی شؤون اجتماعی(مناسبات موسیقی هنر و دیگر تجلیلات نظری جامعه) پویایی طبقاتی هنرمند (آمیختگی طبقات جامعه تأثیر هنر دوران و مخاطبین هنرها پویایی شخصیت هنرمند (پایگاه اجتماعی بینش اجتماعی) هنرمند را از طریق روش کمی و یا نظرسنجی از صد نفر نمونه بررسی نموده است. حولوری(؟) در تحقیق خود تحت عنوان «موسیقی تلویزیون و انواع فرهنگ جوانان در هند» به موسیقی که جوانان هندی تا قبل از دهه 90 میلادی به آن گوش می‌دادند اشاره کرده و اعتقاد دارد قبلاً موسیقی‌ها به نوعی در دست کمپانی‌های مخصوص بوده و آنها دروازه‌بان موسیقی بودند. از دهه 90 به این سو به دلیل بوجود آمدن فضاهای جهانی این دروازه‌بانی حذف گردید. برونو نتل(1382) محقق انسان شناسی موسیقی و استاد دانشگاه ایلینوی است وی متخصص سرخ‌پوستان آمریکا و ایران و صاحب کتب و مقالات مختلفی در این زمینه‌ می‌باشد. کار تحقیقی وی با عنوان نقش فرهنگ در موسیقی، ایران ملتی تازه توسعه، منتشر شده است. 3-مبانی نظری 3-1- تئوری­های مرتبط با جامعه شناسی هنر وموسیقی بنیان‌گذاران جامعه‌شناسی که به عنوان پدران این علم محسوب می‌شوند مسأله هنر را بیشتر در حاشیه کار خود در نظر می‌گرفتند. امیل دورکیم مادامی به هنر کار داشت که آن را در پیوند با دین بتواند مطالعه کند. نظریه هگل در مورد هنر دو جنبه دارد. اول اینکه وی در مورد هنر گذشته صحبت می‌کند، ثانیاً فلسفه هنر را ابزار علمی فهم طبیعت هنر می‌داند. هگل (1979) معتقد است که هدف هنر، غایتی در خود هنر است. در این ارتباط هگل این توصیه را که هنر یک «رابطه بین عقل و احساس، بین تمایل و وظیفه» است که این عناصر متناقض را با هم آشتی می‌دهد، مورد انتقاد قرار می‌دهد. وی ادامه می‌دهد که این حوزه‌ها قابل جمع نیستند زیرا آنها مفاهیمی ناب و کاملاً جدا از هم هستند، همچنین هنر نیز با به عهده گرفتن چنین وظیفه‌ای ارزشمند‌تر نمی‌شود. بررسی تاریخچه تکاملی علم موسیقی ـ که جامعه­شناسی موسیقی نیز در این میان تکامل یافته ـ حاکی از آن است که جامعه شناسان در ابتدا کمتر به موسیقی پرداخته­اند.فوکس معتقد است نمی­توان کتمان کرد که موسیقی محصول و زاییده نوع انسان است یعنی هرجا که او پا گذاشته موسیقی پدید آمده است. در شرایط اجتماعی نوین معدود نقاطی وجود دارد که موسیقی به آن راه نیافته باشد و کمتر زمان­هایی است که هیچ اثر موسیقایی در آن پدید نیامده باشد (فوکس، ۱۹۹۲: ۶۷). بنابراین با ارائه این تعریف و تعاریف مشابه ای از این دست می توان ادعا کرد که موسیقی بی تردید عملکردی اجتماعی دارد. به اعتقاد والتر زرواکی هدف اصلی جامعه شناسی موسیقی این است که موسیقی در چه شرایط اجتماعی و فرهنگی پدید می آید(زرواکی، ۱۹۸۳: ۳۷). این تعریف بسیار کلی است زیرا در اکثر موارد نمی توان شرایط فرهنگی را با قطعیت روشن ساخت و تنها در صورتی می توان گفت که موسیقی در چه شرایط فرهنگی پدید آمده (البته اگر ممکن باشد) که جامعه شناسی موسیقی در ارتباطی تنگاتنگ با سایر شاخه های فرهنگ شناسانه قرار بگیرد. در هر حال زرواکی جامعه شناسی موسیقی را تنها به عنوان علم کمکی مهم موسیقی می شمارد و نه به عنوان یک مقوله مستقل (زرواکی، ۱۹۸۳: ۳۸). کورت بلوکوپف بر خلاف زرواکی دامنه وظایف جامعه شناسی را محدودتر ساخته و اظهار می دارد که جامعه شناسی موسیقی اعمال موسیقایی را به مثابه رفتاری اجتماعی در نظر می گیرد تا در پرتو آن بتواند روند شکل یابی اعمال موسیقایی را تشریح کند. کنت اولین شخصی بود که نظری جامعه شناسانه به موسیقی افکند.یکی از نظریات اساسی کنت این بود که جامعه سه مرحله تئولوژیک (خداشناسی)، متافیزیک و اثبات گرایی را طی کرده است که با ظهور مرحله اثبات گرایی تاریخ تکامل بشر پایان یافته تلقی شده است. کنت به موازات آن به هنرهای دیگر همچنین موسیقی نیز نظر افکند. او نموداری برای هنر رسم کرد که شعر در رأس آن، سپس موسیقی و پس از آن سایر هنرها در پلکان بعدی قرار گرفتند. او به هنر تنها به منظور پی­ریزی افکارش نظر افکند. با فرض صحیح بودن تئوری تکامل کنت پس روشن می شود که بشریت و هنر (موسیقی) بعد از ظهور رئالیسم ـ قرن نوزدهم ـ دیگر تکامل نیافتند. البته تئوری وی به سرعت مورد نقد قرار گرفت: «کنت بدون شک مرحله سوم ـ اثبات گرایی ـ را مرحله نهایی تکامل بشر برشمرد» (دورکهایم، ۱۹۷۰ : ۱۹۹). اسپنسر قانون پیشرفت همگن به ناهمگن را مطرح می کند و در حقیقت اذعان می دارد که همگنی همیشه از ناهمگنی حاصل می شود. اسپنسر این قانون خود را به تمام اجتماعات غیر ارگانیک، ارگانیک و فرا ارگانیک تعمیم می دهد. او که مدعی سرسخت قانون خویش است تلاش می کند آن را با ارائه مثال­هایی مدلل سازد، او با استفاده از هنر و همچنین موسیقی نظریه خود را متصور می سازد. «رقص، شعر و موسیقی که احتمالاً در ابتدا حوزه ای واحد بوده اند با گذشت زمان به حوزه های مجزایی بدل شده اند» (بلوکوپف،1996: 25). اسپنسر همواره تفاوتهایی را میان این حوزه ها (به طور مثال هنر) قائل می‌شود و البته این تئوری وی دست کم در مورد موسیقی صدق می کند، با تکامل یافتن سبک­های مجزای موسیقی این تفاوتها آشکارتر می گردد. قانون معتبر و جهان شمول اسپنسر به راحتی مورد ظن قرار می‌گیرد اما در هر حال دیدگاه های مهمی را برای مبحث جامعه شناسی موسیقی ارائه می‌کند (بلوکوپف، 1996: 29). کمباریو اولین کسی بود که آثار موسیقایی را به کمک روش­های جامعه­شناسانه مورد تحلیل قرار داد. البته نظریات وی نقص­هایی داشت که بعدها توسط تئودور آدورنو تکامل یافت(مولر، ۱۹۹۰: ۹۹). او سه راه کلی برای تجزیه و تحلیل یک اثر موسیقایی پیشنهاد کرد: ۱) گنجاندن ویژگی­های اجتماعی در اثر موسیقایی بنا بر موقعیت تاریخی آن. این شیوه بر پایه تفکرات تین استوار است و کمباریو در تحقیقاتش از آن بهره جست. ۲) همسو کردن ویژگی­های ساختاری کمپوزیسیون با ویژگی­های الگویی جامعه ـ زمان خلق اثر. ۳) بررسی تأثیرات متفاوت یک اثر در مراحل متفاوت تاریخ موسیقی و تحلیل مشکلات آن و سپس بررسی نظریه های متفاوت در یک اثر. این روش بر پایه این تئوری استوار است که بیان می دارد یک اثر همواره بر سلیقه همگانی نیز تأثیر گذار است و آن را توسعه می بخشد.(بلوکوپف، ۱۹۹۶: ۱۰۷). 3-2- تئوری­های مرتبط با سبک زندگی تئوری سبک زندگی گیدنز: به تدریج مفهوم سبک زندگی در تنازع میان شواهدی از کم رنگ شدن الگوهای تبیین طبقاتی و تقویت دایره اختیار افراد در گزینش شیوه های زندگی نضج گرفت این تنازع در برداشت آنتونی گیدنز از مفهوم سبک زندگی به خوبی آشکار می‌شود. به اعتقاد وی فرد در زندگی روزمره با تنوع گسترده‌ای از انتخاب‌ها روبه‌روست. این تنوع زیاد امنیت هستی شناختی را با مشکل مواجه می‌سازد. از همین‌رو افراد برای آنکه مجبور نباشند در هر لحظه تصمیمی اتخاذ کنند، مجموعه‌ای از انتخاب‌ها را به صورت الگومند پذیرا می‌شوند. البته نباید تصور کرد که پذیراشدن این الگو یک سره فرآیندی آگاهانه یا صرفاً ناخودآگاه است. این مجموعه الگومند، راهنمایی برای کنش می‌شود و فرد را از این معضل که در هر لحظه مجبور به تصمیم‌گیری آگاهانه باشد می‌رهاند. هر سبک زندگی «... مستلزم مجموعه‌ای از عادت‌ها و جهت‌گیری­ها و بنابراین برخوردار از نوعی وحدت است که علاوه بر اهمیت خاص خود از نظر تداوم امنیت وجودی پیوند بین گزینش‌های فرعی موجود در یک الگوی کم و بینش منظم را نیز تأمین می‌کند» (گیدنز، 1378: 121). تئوری سبک زندگی بوردیو: درک سهم بوردیو در بحث سبک زندگی نیازمند شناخت شبکه مفاهیمی است که به کار می‌گیرد. در کنار مفاهیم عمده‌ای که وی از آنها استفاده می‌کند، باید فرضیه مشهور سرمایه فرهنگی و بازتولید فرهنگی را هم که وی به طور جدی ساخته و پرداخته کرده، بررسی کرد. فرضیه سرمایه فرهنگی و بازتولید فرهنگی و طبقاتی در دل شبکه مفاهیم وی، نظریه‌ای برای تبیین ذائقه‌های مصرف فرهنگی ایجاد می‌کند. هفت مفهوم محوری اندیشه بوردیو میدان، سرمایه، منش عمل، نماد، طبقه و ذائقه هستند. (بوردیو، 1384) در نظر بوردیو، شیوه‌های مختلف تملک سرمایه در درون هر طبقه، موجد ذوق و ذائقه متفاوتی است. اگرچه ظاهراً ذائقه‌ها به صورت مستقل و در فضای اجتماعی سنجش می‌شوند، اما محصول منش‌هایی هستند که ماهیت طبقاتی دارند. ذائقه‌ها صرفاً مقولاتی زیباشناختی نیستند، بلکه درک کردن محصولاتی که سنجش ذائقه‌ها بر مبنای آنها صورت می‌گیرد، مستلزم مسلط شدن بر مجموعه‌ای از رمزهای نمادین و پرورش فرهنگی است که به ترکیب سرمایه‌ها در جایگاه‌های طبقاتی بستگی دارد. از همین جاست که بحث درباره سرمایه فرهنگی را می‌توان به کانون نظریه بوردیو درباره سبک زندگی منتقل کرد. به عبارتی، ذائقه به پی آمد ترکیب سرمایه‌ها در جایگاه‌های طبقاتی تبدیل می‌شود و در بحث سبک زندگی و به ویژه زندگی فرهنگی، سرمایه فرهنگی به عنوان تبیین‌کننده ذائقه مصرف فرهنگی افراد مطرح می‌شود. سرمایه فرهنگی طبقاتی، ذائقه‌هایی را در افراد شکل می‌دهد و افراد از همین ذائقه‌ها برای ایجاد تمایز و همچنین منازعه بر سر مشروعیت و قدرت فرهنگی و همچنین تبدیل کردن سرمایه فرهنگی خود به سرمایه اجتماعی و سرمایه اقتصادی استفاده می‌کنند (فاضلی،1382: 46). 4-چارچوب نظری در این پژوهش به منظور ارائه چهارچوب تئوریکی پس از ذکر مطالبی پیرامون تاریخچه موسیقی در ایران و اروپا و تعاریف مفهومی این متغیر به دیدگاه­های  نظریه پردازانی در این زمینه پرداخته  شد  در سنت نظریه جامعه­شناختی هفت نسل پژوهش درباره جامعه­شناسی موسیقی وجود دارد که هر نسل از زاویه و با روش متفاوتی به بررسی تولید یا مصرف موسیقی پرداخته است. از ابتدای دهه 1970 میلادی سنت پژوهش­های کمی نسل پنجم- درباره موسیقی آغاز می­شود. پیر بوردیو تاثیرگذارترین متفکر این جریانست وی با طرح مفاهیمی نظیر سبک زندگی، سرمایه فرهنگی، بازتولید طبقاتی و مهمتر از همه تمایز موج جدیدی از پژوهش در حوزه مصرف فرهنگی را آغاز کرد(فاضلی،1382: 46).  دی نورا معتقد است این شکل از پژوهش­های اجتماعی در باره موسیقی که بررسی ارتباطات میان مصرف موسیقی، ذائقه­های فرهنگی و پایگاه­های اجتماعی افراد را مدنظر دارد شکل غالب جامعه­شناسی موسیقی بوده است این موج از پژوهش جامعه­شناختی درباره مصرف فرهنگی و بالأخص مصرف موسیقی تمایزات طبقاتی در مصرف فرهنگی تبیین شکل­گیری ذائقه­های فرهنگی و مصرف به قصد ایجاد تمایز و نشان دادن مرزهای طبقاتی اصلی ترین مقولات پژوهشی هستند. بعدها این سنت در کارهای کسانی چون پاول دی مگیو و ریچارد پیترسون ادامه می­یابد. مطابق فرضیه پیترسون افراد دارای پایگاه اقتصادی و اجتماعی بالاتر از ژانرهای موسیقیای متنوع تری استفاده می کنند بنابراین در این صورت باید همبستگی مثبتی میان پایگاه اقتصادی–اجتماعی افراد و نوع موسیقی مورد مصرف آنها وجود داشته باشد(Peterson & Ker, 1996). تیمی رایس 3 عامل را در شکل­گیری و تغییر و تحول فرهنگ موسیقیایی مؤثر می­داند: 1- پشتوانه تاریخی 2- نیروهای مؤثر در تثبیت تعدیل یا تغییر عوامل فرهنگی 3- قدرت خلاقه و تجربیات شخصی موسیقیدان رایس مطالعه ریشه­های تاریخی اشکال مختلف موسیقیایی فعلی و روند تغییرات آن را بسیار مهم می داند. از نظر او نیروهای اجتماعی نهادها سیستم باورها در تثبیت یا تغییر فرهنگ موسیقیایی نقش مهمی بازی می کند.وی شرایط زیست محیطی اقتصادی سیاسی و اجتماعی را از عوامل عمده تأثیرگذار در نحوه شکل­گیری فرهنگ موسیقی می­داند(فاطمی، 1378: 145). اما از آنجایی که این پژوهش بررسی گرایش جوانان شهر زنجان به مصرف انواع موسیقی بود در نهایت از تئوری گرایش فیش باین و آیزن استفاده شد. به نظر این دو نظریه­پرداز، رفتار در پی زنجیره­ای از عوامل به وجود می­آید. حلقه ما قبل بروز رفتار(قصد ونیت) برای انجام یک رفتار بارفتار بالقوه است. بوجودآمدن قصد و نیت به  نوبه خود، تابع دو متغیر دیگر است: 1- گرایش به سوی آن رفتار        2- هنجارذهنی متغیر گرایش به رفتاری خاص یک متغیر فردی و شخصی است که طی آن، فرد انجام یک رفتار (یا یک پدیده) را از نظر خودش ارزیابی می‌کند که آیا خوب است یابد. عنصر دوم نظریه مزبور یعنی هنجارهای ذهنی- حاوی عنصر اجتماعی است، یعنی: اعتقادات شخص درباره طرز تفکر دیگران درمورد اعمالی که انجام می‌دهند. به عبارت دیگر متغیر هنجار ذهنی منعکس‌کننده نفوذ و فشار اجتماعی است که شخص آن را برای انجام کاری (رفتاری) احساس و ادراک می کند. در این نظریه گرایش به نوبه خود، تابع دو عامل «انتظار فایده»  و«ارزیابی فایده»  درنظرگرفته شده است. «انتظارفایده» به معنای آن است که یک شخص تاچه حد از یک پدیده انتظارفایده دارد. "ارزیابی فایده " یعنی: شخص ارزیابی می‌کند که آیا آن پدیده به نظر او فایده داشته است (یا دارد) یاخیر. اما در این پژوهش، گرایش هسته اصلی مطالعه و متغیر است و سایر متغیرها می توانند در صورت لزوم و فقط تا آن جا که برای اهداف تحقیق و تبیین گرایش نسبت به موسیقی مفید می باشند، مورد استفاده قرارگیرند. لذا دراین تحقیق از نظریه مزبور تنها هنجار ذهنی به عنوان متغیر مستقل و مؤثر بر گرایش استخراج گردید(رفیع­پور، 1372: 11 به نقل از قمریان، 1382: 11-12). نظریه میدانی کورت لوین رفتار انسانی را تابع عوامل مختلف و به هم وابسته می­داند. لوین این عوامل را به دو گونه تقسیم می­کند: خصوصیات شخصی و خصوصیات محیطی که هر یک از این عوامل در گرایش افراد به مصرف انواع موسیقی موثر باشد(رفیع­پور،1374 :59). از نظر مازلو نیز انسان دارای نیازهای است که این نیازها را به صورت نیازهای 5 گانه تقسیم می‌کند. از جمله نیازهای جسمی و نیاز به ایمنی و اطمینان و محبت و تعلق و نیاز به احترام و نیاز به خویشتن­یابی می­توان گفت اکثر نیازهای جسمی دارای محتوای اجتماعی و فرهنگی نیز می­باشند بدین معنی که با ارضای یک نیاز ظااهراً جسمانی، همواره ارضای نیازهای والاتر اجتماعی(ایمنی، تأیید و منزلت) دنبال می­شود که آنها دیگر قابل اشباع نیستند به نظر می‌رسد نیازهای هنری نیز یک مرحله از نیازهای انسانی است که با ارضا شدن آن سطوح دیگر نیازها تحقق می‌یابد. (رفیع پور،1374: 63-65).  نیز با توجه به نظریه رویکرد استفاده و خشنودی افراد با استفاده از مصرف موسیقی به جبران قسمتی از نیازهای خود می­پردازند (کورزینسکی، 2007: 256). با توجه به استفاده از تئوری اجتماعی‌شدن می‌توان گفت خانواده، دوستان و رسانه‌ها از عوامل جامعه‌پذیری فرهنگی تأثیرگذار بر ذائقه فرهنگی افراد می‌باشد. 5- فرضیه‌های تحقیق -به نظر می­رسد عوامل فردی در گرایش جوانان به موسیقی مؤثر می­باشد. - به نظر می­رسد جامعه پذیری در گرایش جوانان به موسیقی مؤثر می­باشد. - به نظر می­رسد سبک زندگی در گرایش جوانان به موسیقی مؤثر می­باشد.  - به نظر می­رسد ارضای نیازها در گرایش جوانان به موسیقی مؤثر می­باشد. 6- روش­شناسی در این پژوهش از دو روش اسنادی و پیمایشی جهت گردآوری اطلاعات استفاده شده است. با استفاده از روش اسنادی ابعاد مفهومی و نظری موضوع، مورد بررسی قرار گرفته و با بکارگیری روش پیمایشی چگونگی توزیع و روابط بین متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق در جامعه مورد مطالعه بررسی شده است. از نظر معیار اجرایی این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی به شمار می­آید که با بازبینی و شناسایی عوامل عوامل مرتبط با میزان گرایش به موسیقی چشم­اندازهای آینده را مورد توجه قرارداده، در صددیم عوامل موثر بر آن را شناسایی کنیم. از آنجایی که این تحقیق در برهه زمانی خاصی انجام شده در زمره تحقیقات مقطعی یا عرضی قرار می‌گیرد. جامعه آماری این پژوهش را جوانان شهر زنجان تشکیل می­دهند که طبق آمار ارائه شده توسط  سازمان ثبت احوال استان شامل 222574 نفر می‌باشد. در فرمول کوکران 268 نفر به عنوان حجم نمونه به دست آمد. بعد از برآورد حجم نمونه در مرحله اول از روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای استفاده شده است که بر مبنای تعدادجوانان (جمعیت آماری ) شهر زنجان جهت توزیع پرسشنامه در سطوح مختلف شهر به روش نمونه­گیری تصادفی در نظر گرفته شد. که جهت توزیع مناطق سه­گانه شهر به صورت مناطق بالای شهر و مناطق مرکز شهر و مناطق پایین شهر انتخاب گردید.در پژوهش حاضر برای سنجش پایایی ابزار پژوهش از روش آلفای کرونباخ استفاده شده که در جریان مطالعه مقدماتی مورد ارزیابی قرار گرفت. جدول شماره 1: ضرایب آلفای کرونباخ متغیرهای تحقیق گویه­ها گرایش به موسیقی سبک زندگی ارضای نیازها جامعه­پذیری آلفای کرونباخ 78/0 69/0 74/0 71/0 همچنین برای تعیین اعتبار ابزار تحقیق (پرسشنامه) از روش اعتبار صوری استفاده شده است. 7- یافته­های تحقیق 7-1- آمار توصیفی جدول2: توزیع فراوانی عوامل فردی متغیر فراوانی درصد سن 21-13 سال 68 4/25 26-22 سال 77 7/28 33-27 سال 123 9/45 جنس زن 157 2/58 مرد 111 8/41 وضعیت تاهل مجرد 154 5/57 متاهل 114 5/42 سطح تحصیلات زیر دیپلم 28 4/10 دیپلم 47 5/17 کاردانی 35 1/13 کارشناسی 133 6/49 کارشناسی ارشد 21 8/7 دکتری 4 5/1 - همان­گونه که از جدول فوق بر می­آید: 4/25% پاسخگویان در گروه سنی21-13 ساله، 7/28% در گروه سنی 26-22 ساله و 9/45%  در گروه سنی 33-27 ساله قرار دارند. - همچنان که از جدول فوق بر می­آید 21/58% پاسخگویان را زنان و 79/41% آنان را مردان تشکیل می­دهند. - همان گونه که از جدول فوق بر می­آید 46/57% پاسخگویان مجرد و 54/42% پاسخگویان متأهل  می­باشند. - همچنان که از جدول فوق بر می­آید 4/10% پاسخگویان دارای تحصیلات زیردیپلم، 56/17% دیپلم، 1/13% فوق­دیپلم، 6/46% لیسانس, 8/7% نیز دارای تحصیلات فوق لیسانس و تنها 5/1% دارای تحصیلات دکترا  می­باشند. جدول3: توزیع نمونه بر حسب میزان گرایش به موسیقی متغیر فراوانی درصد گرایش به موسیقی بالا 27 1/10 متوسط 195 8/72 پایین 46 2/17 همچنان که از جدول فوق برمی آید 1/10 درصد پاسخگویان گرایش پایینی به موسیقی 8/72 درصد به میزان متوسط و 2/17 پاسخگویان به میزان بالایی به موسیقی گرایش دارند. جدول4: توزیع  نمونه بر حسب میزان گرایش پاسخگویان به نوع خاصی از موسیقی متغیرها گرایش بالا گرایش متوسط گرایش پایین عدم گرایش گرایش به موسیقی خارجی 2/14% 1/20% 22% 7/43% گرایش به موسیقی خوانندگان لوس آنجلسی 9/23% 4/13% 6/21% 41% گرایش به موسیقی صدا و سیما 99/27% 64/21% 04/16% 33/34% گرایش به موسیقی سنتی 5/57% 2/14% 6% 4/22% گرایش به موسیقی ایرانی بدون کلام 6/21% 7/25% 4/10% 2/42% گرایش به موسیقی پاپ, جاز و راک خارجی 1/20% 8/13% 9/23% 2/42% گرایش به موسیقی پاپ ایرانی 5/54% 3/15% 6/5% 6/24% گرایش به موسیقی زیرزمینی 3/40% 4/19% 7/6% 6/33% گرایش به موسیقی راک زیرزمینی 3/18% 1/20% 9/14% 6/46% بالایی به موسیقی محلی 46/32% 88/23% 18/14% 48/29% گرایش به موسیقی پاپ بدون کلام خارجی 66/18% 51/23% 78/19% 06/38% گرایش به موسیقی پاپ بدون کلام ایرانی 21% 5/23% 3/15% 6/39% بنابراین نتایج توصیفی مربوط به متغیر گرایش به نوع موسیقی در بین جوانان نشان می­دهد که بیشترین گرایش به استفاده از انواع 12 گانه موسیقی مربوط به گرایش به نوع سنتی  با 5/57 درصد و پاپ ایرانی با 5/54  می­باشد و کمترین میزان گرایش مربوط به موسیقی راک زیرزمینی با 6/46 درصد می­باشد. جدول5: توزیع نمونه بر حسب فعالیت های اوقات فراغت شاخص ها بالا متوسط پایین مطالعه درسی 75/42% 68/42% 57/25% مطالعه غیر درسی 28/29% 59/42% 14/28% رفتن به سینما 1/9% 7/29% 2/61% ورزش کردن 42/30% 98/34% 6/34% گوش دادن به موسیقی 6/63% 1/26% 2/10% تماشای تلویزیون 5/52% 1/32% 5/15% رفتن به مسافرت 8/30% 44/41% 76/27% دیدار دوستان 8/46% 5/38% 7/14% بر اساس نتایج بدست­آمده می­توان گفت افراد مورد بررسی به لحاظ فعالیت­های اوقات فراغت  بالاترین فعالیت اوقات فراغت آنها با 6/63 درصد مربوط به گوش دادن به موسیقی بوده و پس از آن با 5/52 درصد تماشای تلویزیون را از جمله فعالیت های مهم اوقات فراغت خود برشمرده­اند. همچنین رفتن به سینما با 2/61 درصد کمترین فعالیت صورت گرفته در اوقات فراغت جوانان را به خود اختصاص داده است. 7-2- آمار استنباطی در این بخش از تحقیق سعی شده است تا فرضیه­های تحقیق مورد آزمون قرار گیرند. در آمار استنباطی هدف این است که بتوانیم پارامترهای جمعیتی را از روی آماره­های نمونه­ای برآورد نمائیم. به عبارت دیگر هدف آمار استنباطی برآورد ارزش­های جمعیتی از روی ارزش­های نمونه ای است. جدول6: نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین متغیر های مستقل و گرایش جوانان به موسیقی مستقل وابسته متغیر ضریب پیرسون سطح معنی داری تعداد گرایش جوانان به موسیقی سن پاسخگویان 057/0- 352/0 268 سبک زندگی **258/0 000/0 268 میزان ارضای نیازها **458/0 000/0 268 میزان جامعه­پذیری **369/0 000/0 268 - خروجی آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشانگر این است که بین متغیر سن پاسخگویان و میزان گرایش به موسیقی آنان 05/0 همبستگی وجود دارد. این مقدار همبستگی با تعداد نمونه 268 نفر با مقدار352/0 sig=  معنی­دار نمی باشد. بنابراین بین دو متغیر مورد بررسی همبستگی وجود ندارد و فرض H0 تأیید و فرض  H1 رد  می­شود.         - خروجی آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشانگر این است که بین متغیر سبک زندگی و میزان گرایش به موسیقی 28/0 همبستگی وجود دارد. این مقدار همبستگی با تعداد نمونه 268 نفر با مقدار 000/0 sig= معنی­دار می­باشد. بنابراین بین دو متغیر مورد بررسی همبستگی ضعیفی وجود دارد. به عبارت دیگر با افزایش شاخص متغیر مستقل ، میزان متغیر وابسته نیز افزایش خواهد یافت. لذا فرض H1 تأیید و  فرض  H0 رد می شود. - خروجی آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشانگر این است که بین متغیر میزان ارضای نیازها و میزان گرایش به موسیقی 48/0 همبستگی وجود دارد. این مقدار همبستگی با تعداد نمونه 268 نفر با مقدار 000/0 sig= معنی دار می باشد. بنابراین بین دو متغیر مورد بررسی همبستگی متوسطی وجود دارد. به عبارت دیگر با افزایش شاخص متغیر مستقل ، میزان متغیر وابسته نیز افزایش خواهد یافت. لذا فرض H1 تأیید و  فرض  H0 رد می شود. - خروجی آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشانگر این است که بین متغیر میزان جامعه پذیری و میزان گرایش به موسیقی 36/0 همبستگی وجود دارد. این مقدار همبستگی با تعداد نمونه 268 نفر با مقدار 000/0 sig= معنی دار می باشد. بنابراین بین دو متغیر مورد بررسی همبستگی ضعیف رو به متوسطی وجود دارد. به عبارت دیگر با افزایش شاخص متغیر مستقل، میزان متغیر وابسته نیز افزایش خواهد یافت. لذا فرض H1 تأیید و فرض  H0 رد می­شود. جدول7: آزمون T گرو ه های مستقل  بر حسب متغیر جنسیت پاسخگویان و گرایش به موسیقی میزان گرایش به موسیقی فراوانی میانگین انحراف معیار خطای معیار میانگین زن 156 6288/2 49306/0 03948/0 مرد 112 5235/2 56700/0 05358/0 آزمون لون (برابری واریانس) آزمون برابری میانگین F معنی داری T (مقدار آماره) درجه آزادی سطح معنی­داری تفاوت میانگین انحراف معیار فاصله اطمینان حد پایین حد بالا واریانس بینگروهی 361/1 244/0 618/1 266 107/0 10525/0 06504/0 0228/0- 23332/0 واریانس درون گروهی 582/1 18/218 115/0 10525/0 06655/0 0259/0- 23641/0 خروجی آزمونT  برای مقایسه جنسیت پاسخگویان از نظر میانگین گرایش به موسیقی آنان، بیانگر این است که بر مبنای آزمون برابری واریانس­ها، با توجه به اینکه واریانس دو گروه مورد بررسی دارای تفاوت معنی­دار نمی­باشد بنابراین در بررسی این فرضیه از آزمون T با فرض برابری واریانس­ها استفاده می­کنیم. خروجی آزمون نشان می­دهد که مقدار T بدست­آمده معادل 618/1 با درجه آزادی 266 و 107/0 sig= معنی­دار نمی­باشد و بین میانگین گرایش به موسیقی گروه­های مورد بررسی تفاوت معنی­دار وجود ندارد. شاخص­های توصیفی این آزمون نشان می­دهد که زنان دارای میانگین گرایش به موسیقی معادل 62/2 و مردان دارای میانگین گرایش به موسیقی 52/2 می­باشند که بین دو گروه مورد مقایسه تفاوت میانگین 10/0 مشاهده می­شود. لذا فرض H0 تأیید و فرض  H1 رد می­شود.         جدول8: آزمون T گرو ه های مستقل  بر حسب متغیر وضعیت تاهل پاسخگویان و گرایش به موسیقی میزان گرایش به موسیقی فراوانی میانگین انحراف معیار خطای معیار میانگین مجرد 156 7308/2 53514/0 04312/0 متاهل 114 5227/2 51102/0 4786/0 آزمون لون (برابری واریانس) آزمون برابری میانگین F معنی داری T (مقدار آماره) درجه آزادی سطح معنی داری تفاوت میانگین انحراف معیار فاصله اطمینان حد پایین حد بالا واریانس بین گروهی 065/ 799/0 655/1 266 057/0 20803/0 06487/0 0196/0- 2357/0 واریانس درون گروهی 677/1 49/249 055/0 20803/0 06442/0 0188/0- 2349/0 خروجی آزمونT  برای مقایسه وضعیت تأهل پاسخگویان از نظر میانگین گرایش به موسیقی آنان، بیانگر این است که بر مبنای آزمون برابری واریانس­ها، با توجه به اینکه واریانس دو گروه مورد بررسی دارای تفاوت معنی­دار نمی­باشد, بنابراین در بررسی این فرضیه از آزمون T با فرض برابری واریانس‌ها استفاده می کنیم. خروجی آزمون نشان می­دهد که مقدار T بدست آمده معادل 665/1 با درجه آزادی 266 و 097/0 sig=معنی­دار می­باشد و بین میانگین گرایش به موسیقی گروه­های مورد بررسی تفاوت معنی­دار وجود دارد. شاخص­های توصیفی این آزمون نشان می­دهد که افراد مجرد دارای میانگین گرایش به موسیقی معادل 73/2 و مردان دارای میانگین گرایش به موسیقی 52/2 می­باشند که بین دو گروه مورد مقایسه تفاوت میانگین 20/0 مشاهده می­شود. لذا فرض H1 تأیید و فرض  H0 رد  می­شود.         جدول9: آزمون تحلیل واریانس یک طرفه برحسب سطح تحصیلات و متغیر وابسته میزان گرایش به موسیقی مجموع مربعات درجه آزادی میانگین مربعات مقدار آماره F سطح معنی­داری بین گروهی 237/1 5 247/0 890/0 488/0 درون گروهی 852/72 262 278/0 جمع 089/74 267  با توجه به این کـه متغیر مستقل مـورد بررسی یک متغیر تـرتیبی بیش از دو طبقه­ای (سطح تحصیلات پاسخگویان) و متغیر وابسته یک متغیر فاصله­ای (میزان گرایش به موسیقی)است، بنابراین برای بررسی رابطه بین این دو متغیر از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شده است که خروجی آزمون در زیر گزارش می­گردد: خروجی آزمون تحلیل واریانس با مقدار F  معادل 890/0 و درجات آزادی 5 و 262 با مقدار 488/0 sig=معنی­دار نمی­باشد. بنابراین این آزمون نشان می­دهد که سطح تحصیلات پاسخگویان بر میزان گرایش به موسیقی آنان اثر معنی داری ندارد. لذا فرض H0 تأیید و  فرض  H1 رد می شود.         در پژوهش حاضر بر اساس چارچوب نظری تحقیق، متغیرهای مستقل را بصورت منطقی و  بر حسب همگرایی و خطوط مشترک آنها ترکیب تا میزان تبیین تغییرات متغیر وابسته میزان گرایش به موسیقی را توسط متغیرهای مستقل تحقیق برآورد نماییم. جدول 10: اثرات مستقیم متغیرهای مستقل برمتغیر وابسته میزان گرایش به موسیقی ضرایب استاندار نشده ضرایب استانداردشده ضریب B انحراف استاندارد ضریب بتا مقدار آماره  T سطح معنی داری ثابت 425/1 126/0 276/11 000/0 میزان ارضای نیازها 257/0 047/0 337/0 496/5 000/0 میزان جامعه­پذیری 124/0 038/0 195/0 272/3 00/0 سبک زندگی 058/ 032/0 103 825/1 069/0 جدول11: اثرات مستقیم متغیرهای مستقل برمتغیر وابسته میزان ارضای نیازها ضرایب استانداردنشده ضرایب استانداردشده ضریب B انحراف استاندارد ضریب بتا مقدار آماره  T سطح معنی داری ثابت 355/1 143/0 450/9 000/0 میزان جامعه­پذیری 325/0 046/0 390/0 124/7 000/0 سبک زندگی 175/0 041/ 236/0 315/4 000/0 جدول12: اثرات مستقیم متغیرهای مستقل برمتغیر وابسته میزان جامعه پذیری ضرایب استاندارد نشده ضرایب استاندارد شده ضریب B انحراف استاندارد ضریب بتا مقدار آماره  T سطح معنی داری ثابت 518/2 115/0 867/21 000/0 سبک زندگی 205/0 053/0 231/0 879/3 000/0 برای محاسبه کل اثرات غیرمستقیم یک متغیر بر متغیر دیگر اثرات مسیرهای غیرمستقیم آن دو متغیر را با همدیگر جمع می کنیم،برای محاسبه اثرات علی کل ،باید اثرات مستقیم و غیرمستقیم با همدیگر جمع شوند. مجموع متغیرهای مستقل پژوهش 65 درصد واریانس متغیر وابسته گرایش به موسیقی را تبیین می­­کنند و 35 درصد بقیه که تحت عنوان واریانس تبیین نشده شناخته می­شود توسط متغیرهای دیگری تبیین  می­گردند . 8- نتیجه­گیری و پیشنهادات نتایج این پژوهش نشان می­­دهد  که زنان نسبت به مردان، افراد مجرد نسبت به افراد متأهل گرایش بیشتری به موسیقی دارند و نیز از بین عوامل مستقل اثرگذار بر متغیر وابسته گرایش به موسیقی بیشترین تاثیر به ترتیب اولویت از متغیر ارضای نیاز (48%) عوامل جامعه­پذیری (36%) و سبک زندگی (28%) ناشی می­شود. بنابراین می­توان گفت رابطه موسیقی با جامعه رابطه­ای دو سویه است چرا که از یکسو مخاطبان با مصرف آن  موجب رواج موسیقی خاص در جامعه شده و از سوی دیگر این آثار موسیقی به  نوعی بیانگر مفاهیم اجتماعی روز جامعه هستند موسیقی را مردم بوجود می­آورند و آهنگسازان آن رآ تنظیم می­کند بنابراین هر گاه در جامعه برای ابراز عقاید، احساسات، ارزش­ها و ... محدودیت­هایی وجود داشته باشد موسیقی به عنوان یک زبان میان جامعه و مردم شروع به فعالیت می­نماید چنانچه اینگلهارت معتقد است اولویت­های فرد بازتاب محیط اجتماعی– اقتصادی اوست و افراد برای چیزهای کمیاب ارزش بیشتری قائل می­شوند و در نتیجه موسیقی هایی که این ارزش­ها را برجسته می­کنند از سوی افراد مصرف می­شوند. هنگامی که موسیقی­های جدید وارد بازار می­شوند این دلیلی بر این مدعاست که موسیقی­های کنونی نمی­توانند پاسخگوی نیاز افراد باشد در پژوهش حاضر نشان دادیم که سبک زندگی فرهنگی و پایگاه اقتصادی و اجتماعی عامل مهم تاثیرگذار در مصرف موسیقی می­باشد (طبق نظر بوردیو) اما شدت آن به حدی نبود که بتوان روی آن حساب باز کرد این ناهمسازی بین نظریه و و واقعیت را می­توان به طریق زیر توضیح داد: این وضعیت می­تواند ناشی از شرایط تولید و مصرف موسیقی در جامعه جدید باشد. زمانی موسیقی فقط در قالب اجراهای زنده قابل شنیدن بود و وسیله­ای برای ضبط و شنیدن آن در هر زمان و مکان نداشت .بنا براین گستره مکان­هایی که که می­شد در معرض موسیقی قرار گرفت محدود بود در ضمن گستره تولید و تنوع موسیقی نیز اندک بود.  اما امروزه پیشرفت تکنولوژی تمام مرزهای موجود را از میان برده است و در دور افتاده­ترین نقاط افراد به موسیقی دسترسی دارند که این موضوع تصورات رایج موجود در خصوص توزیع سرمایه های فرهنگی را تا حدی از بین برده است. صرف­نظر از اهمیت پرداختن به موسیقی که در همه دنیا صدق می­کند مسائلی در ایران وجود دارد که لزوم مطالعه موسیقیایی و مصرف موسیقی را جدی تر می­کند. در ایران امروز به رغم وجود سابقه تاریخی تولید موسیقی وجود یک نظام موسیقیایی شناخته شده و غنی ،مشکلات متعددی درباره تولید و مصرف موسیقی وجود دارد و همین مشکلات که در قالب تعارضات دین و موسیقی بیشترین جلوه را داشته­اند سبب شده تا پژوهش درباره ابعاد مختلف تولید و مصرف موسیقی فاقد مشروعیت لازم باشد اگر چه جامعه ایرانی موسیقی و مصرف آن از سوی مردم را به مثابه واقعیتی گریزناپذیر احساس می­کند اما کماکان، حداقل در عرصه رسمی و نظام سیاسی با موسیقی به مثابه عرصه­ای تابویی رفتار می­شود. همین امر سبب شده است تا در دو دهه گذشته از غنای پژوهش­های اجتماعی درباره موسیقی بسیار کاسته شود. علاوه بر مسأله تابویی­بودن بحث درباره موسیقی که البته در سال­های اخیر تا اندازه­ای از آن کاسته شده است، دولت در ایران موجودیتی بزرگ و همه­جاگستر دارد و داعیه دخالت آن در عرصه فرهنگ بیش از هر جای دیگری است. با این حال همین دولت فاقد شناخت­های کافی از عرصه تولید و مصرف موسیقی در کشوراست این چنین دولتی حتی فاقد توان لازم برای سیاست­گذاری عاقلانه است. مسائل فوق به رابطه موسیقی و نظام سیاسی در ایران مربوط می­شوند اما مسأله فقط به همین جا ختم نمی­شود. در عرصه دانشگاه­ها نیزدایره بحث درباره تولید و مصرف فرهنگی گسترده نیست. با توجه به مرور ادبیات مربوط به مباحث همین پژوهش جامعه­شناسی هنر به معنای تلاش برای تبیین جامعه­شناختی تولید هنر و  جامعه­شناسی فرهنگ از فراموش­شده­ترین عرصه­های پژوهش اجتماعی در ایران هستند. بنابراین لازم است تا پژوهش­های جدی درباره هنر و بالاخص موسیقی را آغاز کرد. فهرست منابع اینگلهارت، ر، (1373)، تحول فرهنگی در جوامع پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، انتشارات کویر، تهران. ببی، ا، (1386)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه رضا فاضل، نشر سمت، تهران.  دواس، دی. ای، (1387)، پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، نشر نی، تهران.   رفیع پور، ف، (1384)، تکنیک‌های خاص تحقیق در علوم اجتماعی، شرکت سهامی انتشار، تهران. فاضلی، م.(1386)، جامعه­شناسی مصرف موسیقی، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات، تهران. فاطمی، س، (1385)، سازمان اداری موسیقی و قشرهای فرهنگی در جامعه، نشریه یازمان اداری هنر، شماره 2، مرکز تحقیقات و مطالعات هنری، تهران. کریمی، ا،  (1383)، نشانه­شناسی ترانه­های موسیقی پاپ. کوثری، م، (1386)، گفتمان­های موسیقی در ایران، پژوهشنامه فرهنگستان هنر، ویژه نقد جامعه شناسی هنر، فرهنگستان هنر، شماره 2، تهران. کوثری، م، (1385)، هنر و مدرنیته در ایران. مجله حرفه هنرمند، شماره 8، زمستان ص 150-.155 کوثری، م، (1386)، درک آثار هنری در جامعه، هم­­اندیشی جامعه­شناسی هنر، فرهنگستان هنر، تهران. کوثری، م، (1387)، در آمدی بر موسیقی مردم­پسند، انتشارات طرح آینده، تهران. گیدنز، آ، (1378)، جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، نشر نی، تهران. مشحون، ح، (1380)، تاریخ موسیقی ایران، انتشارات فرهنگ، نشر نو، تهران. مقتدر سنگسری، م، (1378)، نیاز جامعه به موسیقی. فصلنامه ماهور، سال سوم، شماره هفتم. نتل، ب، (1382)، نقش موسیقی در فرهنگ ایران ملتی تازه توسعه یافته، ترجمه ناتالی چوبینه، فصلنامه موسیقی ماهور، سال ششم، شماره 21. Lomax, A.  (1968). Folk sony style and culture, American for the Advancement of Science. Washington D.c Bourdieu, P. (1984). Distinction: A social critique of the jundgemen of taste. Routledge.   * تاریخ وصول: 17/12/1393          تاریخ پذیرش: 5/8/1394 1- گروه پژوهش علوم اجتماعی ، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران [e-mail]  2- گروه جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران [e-mail] 3- گروه جامعه شناسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران  [e-mail] 4- گروه پژوهش علوم اجتماعی ، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران  [e-mail]