Serological study of leptospirosis in slaughtered cows of Guilan province during 2023

Subject Areas : Veterinary Clinical Pathology

Navid  Ranjbar niaki ¹ (Postgraduate Student of Large Animal Internal Medicine, Faculty of Veterinary Medicine, University of Tehran, Tehran, Iran.)
Gholamreza  Abdollahpour ² (Professor, Department of Internal Medicine, Faculty of Veterinary Medicine, University of Tehran, Tehran, Iran.)
Taghi  zahraei salehi ³ (Professor, Department of Microbiology and Immunology, Faculty of Veterinary Medicine, University of Tehran, Tehran, Iran.)
alireza  bahonar ⁴ (Professor, Department of Food Hygiene and Control, Faculty of Veterinary Medicine, University of Tehran, Tehran, Iran.)
Pejvak  khaki ⁵ (Professor, Microbiology Department, Razi Vaccine and Serum Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran.)

Received: 2023-10-31 Accepted : 2024-02-21 Published : 2024-02-08

Keywords: Cattle, Guilan, Leptospirosis, Microagglutination, Serology.,

Abstract :

Leptospirosis is a multi-faceted global disease, which causes great economic and health losses to the livestock and human population of our country each year. The northern provinces of Iran are among the rainy and humid regions of Iran, and the prevalence of waterborne diseases such as leptospirosis is high in these regions. In ruminants, cattle are more susceptible to leptospirosis than small ruminants. The purpose of this study was to determine the serological prevalence of leptospirosis in slaughtered cows in Guilan province using the standard microscopic agglutination test (MAT). For this purpose, 300 blood samples were collected from slaughtered cows in Guilan province during the spring and summer of 2023. After separating the serum and sending them to the leptospirosis research laboratory, all the samples were tested by MAT method using five serotypes of Leptospira Grippotyphosa, Pomona, Icterohaemorrhagiae, Canicola and Hardjo. The results of this study showed that 62 samples (20.66 percent) had anti-leptospiral antibodies against one of the above-mentioned 5 serotypes. The highest titer was related to Hardjo serotype with 37 samples (59.6 percent) and the lowest was related to Icterohaemorrhagiae serotype with 5 cases (8.06 percent). Titration of positive samples showed that 59 samples (86.8 percent) had a titer of 1:100 to 1:200 and 9 samples (13.2 percent) had a titer of 1:400. In conclusion, this study revealed that infection with L. interrogans is highly prevalent in slaughterhouse cows of Guilan province and the active presence of the cause of this disease in the province.

References:

• Abdollahpour, G. (2016). Leptospirosis, a disease transmitted from animals to humans. University of Tehran Press. [In Persian]
• Alonso-Andicoberry, C., Garcia-Pena, F.J., Pereira-Bueno, J., Costas E. and Ortega-Mora, L.M. (2001). Herd-level risk factors associated with Leptospira spp. Seroprevalence in dairy and beef cattle in Spain. Preventive Veterinary Medicine, 52(2): 109-117.
• Constable, P.D., Hinchcliff, K.W., Done, S.H. and Grünberg, W. (2017). Veterinary Medicine – A Textbook of the Diseases of Cattle, Horses, Sheep, Pigs, and Goats. 11th ed., Elsevier, St. Louis, Missouri, USA, pp: 1115-1129.
• Costa, F., Hagan, J.E., Calcagno, J., Kane, M., Torgerson, P. and Martinez-Silveira, M.S. (2015). Global morbidity and mortality of leptospirosis: A systematic review. PLoS Neglected Tropical Diseases, 9(9): 1-19.
• De Sainte Marie, B., Delord, M., Dubourg, G., Gautret, P., Parola, P., Brouqui, P., et al. (2015). Leptospirosis presenting as honeymoon fever. International Journal of Infectious Diseases, 34(5): 102-104
• Hassani, M. and Nayeri Fasaei, B. (2020). A meta-analysis of the prevalence of Leptospirosis and its serovars in livestock population of Iran. Journal of Veterinary Research, 75(3): 262-270. [In Persian]
• Hassanpour, A., Fartashvand, M., Abdollahpour, G., Moghadam, G.H., Nadalian, M.G. and Satari, S. (2008). Determination of the serological infection to Leptospiral infection in Tabriz dairy cattle herds. Journal Pajouhesh Va Sazandegi, 74(1): 67-77. [In Persian]
• Haji Hajikolaei, M.R., Ghorbanpour, M. and Abdollapour, G. (2005). Serological study of leptospirosis in cattle in Ahvaz. Journal Veterinary Research (University of Tehran), 60(1): 7-14. [In Persian]
• Haji Hajikolaei, M.R., Nafisi Mozaffar, A., Lotfollahzadeh, S., Ghorbanpour, M. and Abdollahpour, G. (2016). Seroprevalence of Leptospira interrogans infection in horses from some horse clubs in Tehran by Microscopic Agglutination Test (MAT). Veterinary Clinical Pathology, 9(36): 347-364. [In Persian]
• Imandar, M., Hassanpour, A., Abdollahpour, G. and Haghpanah, H. (2012). Evaluation of risk factors of prevalence of Leptospirosis in sheep flocks. Veterinary Clinical Pathology, 5,4(20): 1397-1403. [In Persian]
• Khaki, P., Bidehendi, M.S. and Vande yousefi, J. (2005). Prevalence of Leptospirosis in Iran. Proceedings of the 4th Scientific Meeting of the International Leptospirosis Society. November 14-16. Chiang Mai, Thailand.
• Khalili, M., Sakhaee, E., Bagheri Amiri, F., Asadabadi Safat, A., Afshar, D. and Esmaeili, S. (2020). Serological evidence of Leptospirosis in Iran; A systemic review and meta-analysis. Microbial Pathology, 138(1): 1-11.
• Maleki, Sh., Abdollahpour, G. and Bahonar, A.R. (2013). Serological and bacteriological study of Leptospirosis in dairy herds and feedlot in Tehran suburbs. Iranian Journal of Veterinary Medicine, 7(3): 177-183.
• Maleki, S., Zakian, A. and Abdollahpour, G. (2020). Seroepidemiology of Leptospira interrogans Infection in Ruminants of Lorestan Province: A Cross-Sectional Study. Journal of Veterinary Research, 75(4): 486-497. [In Persian]
• Mansour-Ghanaei, F., Fallah, MS., Jafarshad, R., Jokar, F., Heydarzadeh, A. and Honarmand, H. (2009). Leptospirosis in Guilan, a northern province of Iran: assessment of the clinical presentation of 74 cases. Tropical and Infectious Diseases Journal, 13(42): 53-56. [In Persian]
• Moradikia, M.¬H., Abdollahpour, G., Akbarein, H. and Ghalyanchilangeroudi, A. (2022). Serological prevalence of Leptospirosis in sheep in Khuzestan province using MAT method. Veterinary Clinical Pathology, 16(62): 173-186. [In Persian]
• Ramin, A.Gh., Abdollahpour, G., Azizzadeh, F., Ghahremani, P., Masoudi, A. and Ramin, S. (2013). Seroepidemiological detection of antibodies against Leptospira using microscopical agglutination test in Urmia cow and sheep. Iranian Veterinary Journal, 9(3): 54-61. [In Persian]
• Ramin, A.Gh., Abdollahpour, G., Hosseinzadeh. A., Azizzadeh, F., Ramin, P., Kalili, Y., et al. (2023). Comparison of anti-Leptospira antibodies by microscopic agglutination test in ruminants and equines of Urmia, Iran. Veterinary Research Forum, 14(4): 229-235.

• Shafighi, T., Abdollahpour, G., Zahraei Salehi, T. and Tadjbakhsh, H. (2010). Serological and bacteriological study of Leptospirosis in slaughtered cattle in north of Iran (Rasht). African Journal of Microbiology Research, 4(20): 118-2121.

Full-Text:



آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی                                                                                                           دوره 17، شماره 4، پیاپی 68، زمستان 1402، صفحات: 334-323

 

 

"مقاله پژوهشی"                                                            

مطالعه‌ سرولوژیک لپتوسپیروز در گاوهای کشتارگاهی استان گیلان در سال 1402

 

نوید رنجبرنیاکی1، غلامرضا عبداله‌پور2*، تقی زهرایی‌صالحی3، علیرضا باهنر4، پژواک خاکی5

 

1- دستیار تخصصی بیماری‌های داخلی دام‌های بزرگ، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2- استاد گروه بیماری‌های داخلی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3- استاد گروه میکروبیولوژی و ایمونولوژی، دانشکده ، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

4- استاد گروه بهداشت و کنترل مواد غذایی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

5- استاد بخش میکروب­شناسی، موسسه تحقیقات واکسن و سرم­سازی رازی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

*نویسنده مسئول مکاتبات:  [e-mail]

(دریافت مقاله: 9/8/1402 پذیرش نهایی: 2/12/1402)

 

 

چكيده

لپتوسپیروزیس یک بیماری چند چهره با گسترش جهانی است که همه ساله خسارات اقتصادی و بهداشتی زیادی به جمعیت دامی و نیز انسانی کشور ما وارد می‌کند. استان‌های شمالی ایران جزو مناطق پرباران و مرطوب ایران هستند و لذا شیوع بیماری‌های مرتبط با آب مانند لپتوسپیروز در این مناطق بالا می‌باشد. در بین نشخواركنندگان، حساسیت گاو نسبت به نشخواركنندگان كوچك در ابتلا به بیماری­ لپتوسپیروزیس بیشتر می‌باشد. هدف از انجام مطالعه حاضر، تعیین میزان شیوع سرولوژیک لپتوسپیروز گاوهای ارجاعی به کشتارگاه در استان گیلان با استفاده از آزمایش استاندارد آگلوتیناسیون میکروسکوپی (microscopic agglutination test; MAT) بود. بدین منظور تعداد 300 نمونه خون از گاوهای کشتارگاهی استان گیلان در طی بهار و تابستان 1402 اخذ گردید. پس از جداسازی سرم و ارسال آن‌ها به آزمایشگاه تحقیقاتی لپتوسپیروز، تمامی نمونه‌ها با روش MAT و با استفاده از آنتی­ژن­های 5 سرووار لپتوسپیرا گریپوتیفوزا، پومونا، ایکترو هموراژیه، کانیکولا و هارجو مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تعداد 62 نمونه (66/20 درصد) واجد پادتن ضد لپتوسپیرایی علیه یکی از 5 سروتیپ فوق‌الذکر بودند که بیشترین آن مربوط به سروتیپ هارجو با 37 مورد (6/59 درصد) و کمترین آن مربوط به سروتیپ ایکترو هموراژیه با 5 مورد (06/8 درصد)  بود. عیارسنجی نمونه‌های مثبت نشان داد که 59 نمونه (8/86 درصد) دارای عیار 1:100 تا 1:200 و 9 نمونه (2/13 درصد) عیار 1:400 داشتند. در مجموع نتایج مطالعه‌ حاضر بیانگر بالا بودن شیوع لپتوسپیروز در گاوهای کشتارگاهی در استان گیلان و حضور فعال عامل این بیماری در سطح استان می‌باشد.

 

کلیدواژه‌ها: لپتوسپیروز، گیلان، میکروآگلوتیناسیون، گاو، سرولوژی.

 

مقدمه

عامل بیماری لپتوسپیروزیس سروواری از باکتری لپتوسپیرا است که جنسی متعلق به خانواده لپتوسپیراسه بوده و در راسته­ اسپیروکتال‌ها قرار دارد (Constable et al., 2017). بیماری فوق یکی از بیماری‌های عفونی قابل انتقال بین حیوان و انسان با گسترش جهانی است که طیف وسیع­ای از پستانداران اهلی، وحشی و نیز انسان را مبتلا می‌سازد (Costa et al., 2015). تماس با مایعات بیولوژیک آلوده به باکتری مذکور در انتقال بیماری نقش دارد، اما در این میان، ادرار آلوده مبتلایان، به عنوان مهم‌ترین منبع عفونت­زائی شناخته شده­است (Constable et al., 2017). همه‌گیری‌های محدود لپتوسپیروزیس معمولاً در اثر مواجهه انسان با خاك یا آب آلوده به ادرار حیوانات دچار عفونت، از طریق پوست آسیب دیده و یا سطوح مخاطی ایجاد می‌شود. البته تماس مستقیم و یا غیرمستقیم حیوانات مبتلا با افراد دارای مشاغل خاص، مانند كاركنان كشتارگاه‌ها، دامپزشکان، دامپروران و كارگران شالیزار، شانس انتقال عامل بیماري مذکور به انسان را افزایش مي‌دهد. براساس آخرین بررسی‌ها، میزان متوسط گزارش سالانه بیماری در سطح جهانی در جمعیت انسانی، 03/1 میلیون نفر و موارد فوتی را 58900 مورد تخمین زده‌اند (Costa et al., 2015). لپتوسپیروز، علاوه بر اهمیت بهداشتی، از جنبه اقتصادی نیز بسیار حائز اهمیت است و سبب سقط، مرده‌زایی، ناباروری، کاهش تولید شیر و مرگ و میر دام‌ها در صنعت دامپروری می‌شود (Abdollahpour, 2016). در منابع علمی به بیماری فوق به نام‌های مختلفی از قبیل سندرم ویل، تب­پاییزی، تب کانیکولا، تب باتلاق و تب مزرعه، تب شالیزار، تب کارگران نیشکر و اخیرا تب ماه عسل اشاره شده که همه آن‌ها در واقع همان لپتوسپیروزیس انسانی هستند (De saint marie et al., 2015, Abdollahpour, 2016). بیماری لپتوسپیروزیس در انسان بسته به نوع سرووار درگیرکننده باکتری لپتوسپیرا، سن افراد و میزان کفایت سیستم ایمنی بیمار، می‌تواند دامنه‌ متغیری از علائم مانند یک بیماری سبک یا بیماری شبه‌آنفولانزا تا یک عفونت شدید همراه با اختلالات کبدی و کلیوی و نارسایی ریوی و حتی مرگ ایجاد کند که به دلیل عدم آگاهی مردم از نشانه‌های این بیماری و نیز تشابه نشانه‌های لپتوسپیروز با برخی از بیماری‌های شایع مانند آنفولانزا، تب دنگ و... و به دنبال آن عدم تشخیص به موقع و درمان مناسب، لپتوسپیروزیس می­تواند منجر به ایجاد تلفات انسانی در کشاورزان و مخصوصا شالیکاران ‌شود. لذا نقش بیماری مذکور در کاهش تولیدات دامی­، خسارات اقتصادی و مخاطره در بهداشت انسان­ها، مورد توجه ویژه قرار دارد (Abdollahpour, 2016). 

در بین نشخواركنندگان حساسیت گاو نسبت به نشخواركنندگان كوچك در ابتلا به لپتوسپیروز بیشتر است و سرووارهاي لپتوسپیرا هارجو و پومونا عامل مهمی در ایجاد سقط جنین در گاو محسوب می‌شوند. منبع عفونت، معمولاً دام آلوده‌اي است كه آب و مواد غذایی را از طریق ادرار، شیر، جنین سقط شده و ترشحات رحمی آلوده می‌سازد. تاکنون در بسیاری از مناطق کشور مطالعات سرولوژیک مختلفی بر روی گاو و سایر نشخوارکنندگان انجام شده است و بنا بر اطلاعات موجود، نخستین مطالعه انجام شده در مورد بیماری لپتوسپیروز در ایران، مربوط به سال 1336 است که توسط مقامی و همکاران انجام گرفته­است و در طی آن، نمونه‌های سرم خون 3 هزار رأس گاو، گوسفند و 5 نفر شتر از مناطق مختلف استان‌های تهران، گیلان، مازندران و خراسان جمع‌آوری شده و با استفاده از آزمایش سرولوژیک MAT، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق مذکور نشان داد که 31 درصد گاوها، 27 درصد گوسفندان و تعداد 1 نفر شتر، تیتر سرمی مثبت داشتند (Abdollahpour, 2016). 

استان گیلان به جهت دارا بودن رطوبت بالا و بارش‌های فراوان در طول سال جایگاه مناسبی برای حیات و بقا لپتوسپیراها محسوب می‌شود لذا بیماری لپتوسپیروزیس در استان گیلان با توجه به شرایط آب و هوایی و شرایط اقلیمی و همچنین وجود شالیزارهای وسیع، میزان بالای آب‌های جاری و راکد، تنوع حیات وحش همزمان با حضور حیوانات اهلی به­ویژه نشخوارکنندگان که در مواردی بخشی از تغذیه آن‌ها از طریق چرای آزاد در مراتع و جنگل تامین می‌گردد دارای اهمیت ویژه می‌باشد. وقوع بیماری مذکور برای نخستین بار در استان گیلان، در سال 1376 به سیستم بهداشت و درمان استان گزارش شده­است (Abdollahpour, 2016). در مطالعه­ای در سال 1387 در شهرستان رشت، از بین 98 نمونه‌ ادرار گاو‌ها که به طور تصادفی جمع‌آوری گردیده­بود و به روش PCR ­(Polymerase Chain Reaction)‌ مورد آزمایش قرار گرفتند، DNA  باکتری لپتوسپیرا در 42 مورد شناسایی شد (Shafighi et al., 2009). البته به جهت اهمیت بیماری لپتوسپیروزیس و جنبه‌های بهداشتی آن، در مورد آن مطالعات متعددی در سطح کشور هم انجام پذیرفته است. در مطالعه‌ای در اهواز از مجموع 645 رأس گاو تحت مطالعه 347 رأس (79/53 درصد) حداقل به یک سروتیپ واکنش مثبت نشان دادند و از نظر فراوانی، سرووارهاي لپتوسپیرا گریپوتیفوزا و پومونا بیشترین سهم را داشتند. همچنین نمونه‌های مثبت عیار‌های 1:100 را به میزان 42/44 درصد، 1:200 را به میزان 44/38 درصد، 1:400 را به میزان 54/14 درصد و 1:800 را به میزان 20/1 درصد دارا بودند. همچنین بررسی‌های آماری نشان داد که از نظر درصد آلودگی سرمی، بین جنس­های نر و ماده اختلاف معنی­داری وجود ندارد (Haji Hajikolaei et al., 2005). از دیدگاه زئونوز بودن هم، اعلام شده که لپتوسپیروزیس در استان گیلان دارای اهمیت بالایی می‌باشد، چنانچه اغلب مبتلایان، از میان جمعیت کشاورزان می‌باشند و قریب به اکثریت موارد هم سابقه تماس با آلودگی را طی مدت یک هفته قبل از بستری شدن ذکر ‌کرده­اند. بر اساس یک مطالعه انجام شده در این خصوص، شایع‌ترین سویه مسئول ایجاد بیماری لپتوسپیروزیس انسان در استان گیلان، سرووار لپتوسپیرا ایکترو هموراژیه بوده و میزان کشندگی بیماری هم 1/1 درصد گزارش شده­است. همچنین به علت اندمیک بودن لپتوسپیروزیس در استان گیلان، انجام تحقیقات وسیع‌تر مبتنی بر جمعیت در این زمینه پیشنهاد شده­است (Mansour-Ghanaei et al., 2009). 

لذا با توجه به مطالب ذکرشده و نظر به اهمیت بروزرسانی اطلاعات موجود در خصوص بیماری لپتوسپیروزیس در استان گیلان، بویژه در جمعیت دامی، مطالعه‌ حاضر با هدف بررسی شیوع سرولوژیک و ارزیابی شرایط بیماری در گاو‌های کشتارگاهی استان گیلان طراحی و اجرا شد.

 

مواد و روش‌ها

تحقیق حاضر یک مطالعه‌ مقطعی از نوع مشاهده‌ای توصیفی می‌باشد. حجم نمونه بر اساس پیش‌بینی شیوع 20 درصد، سطح اطمینان 95 درصد و حداکثر خطای 5 درصد، طبق فرمول محاسبه گردید. در این فرمول P برابر است با مقدار شیوع آلودگی بر اساس مطالعات قبلی، Z برابر است با 96/1 و D برابر است با میزان خطای مطلق، که براساس فرمول فوق، نهایتاً تعداد 246 نمونه، به عنوان حداقل نمونه لازم برای تحقیق به­دست آمد. البته با توجه به امکان از بین رفتن تعدادی از نمونه‌ها در مراحل مختلف کار، در طی بهار و تابستان 1402 با هماهنگی قبلی، روزهای شنبه و دوشنبه هر هفته به کشتارگاه لنگرود مراجعه می­شد و از بین گاوهای کشتاری آن روز، تعداد 10 رأس گاو به­صورت تصادفی انتخاب شده و از آن­ها نمونه‌ خون اخذ می­گردید تا مجموع دام‌های نمونه‌برداری شده به تعداد 300 رسید. در مرحله خون­گیری با استفاده از ونوجکت بدون ماده ضد انعقاد (دانش­کار، ایران)، مقدار 5 میلی‌لیتر خون کامل از ورید وداج گاوهای مورد نظر اخذ می­شد و پس از سانتریفیوژ کردن (3000 دور در دقیقه به مدت 10 دقیقه) و جداسازی سرم، مقدار یک میلی‌لیتر از سرم حاصله از هر نمونه خون، جداگانه به لوله اپندروف (Co. QCLAB) کد‌گذاری شده منتقل می­گردید و تا زمان انجام آزمایش MAT (microscopic agglutination test) در فریزر (LG) 20- درجه سلسیوس نگه­داری ­شد. در ادامه و برای انجام آزمایش آگلوتیناسیون میکروسکوپی (MAT)، سرم­های جمع‌آوری شده به آزمایشگاه تحقیقاتی لپتوسپیروز دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران واقع در بیمارستان آموزشی محمدشهر کرج منتقل گردید. 

- آزمایش آگلوتیناسیون میکروسکوپی (Microscopic agglutination test; MAT)

در آزمایشگاه تحقیقاتی لپتوسپیروز، یک روز قبل از شروع آزمایشMAT، نمونه‌های سرمی از فریزر به یخچال 4 درجه سلسیوس منتقل شدند تا به مرور از حالت فریز خارج شوند. روز بعد، ابتدا از نمونه‌های سرمی رقت 1:50 در محلول PBS تهیه شد که بدین منظور، مقدار 20 میکرولیتر از هر نمونه سرم، جداگانه با 980 میکرولیتر محلول PBS (phosphate-buffered saline) در یک لوله اپندروف مخلوط شده و محلول یکنواختی تهیه ­گردید. در ادامه برای انجام آزمایش  MATاز 5 آنتی‌ژن زنده‌ مربوط به سرووارهای لپتوسپیرا گریپوتیفوزا، پومونا، ایکترو هموراژیه، کانیکولا و هارجو با تراکم استاندارد 108 ×2   باکتری در هر میلی‌لیتر استفاده شد (Abdollahpour, 2016). همچنین پس از استاندارد نمودن آنتی‌ژن­های زنده هم، مقدار 10 میکرولیتر از هر آنتی‌ژن آماده شده، جداگانه بر روی لام میکروسکوپ ریخته­شده و 10 میکرولیتر از هر نمونه‌ سرمی با رقت 1:50 هم به آن افزوده شده و با سرسمپلر به خوبی مخلوط می­گردید. در ادامه لام مذکور که حاوی مخلوط آنتی‌ژن و نمونه‌ سرمی بود به داخل پتری‌دیش انتقال یافته و به مدت 90 دقیقه در گرم­خانه 29 درجه سلسیوس و با رطوبت مناسب، قرار داده شد. در نهایت هم محتویات لام با کمک میکروسکوپ زمینه تاریک (Olympus BX50) با بزرگنمایی100 برابر مطالعه و از نظر میزان آگلوتیناسیون تحت بررسی و ارزیابی قرار گرفت. میزان آگلوتیناسیون هر نمونه هم بدین صورت درجه‌بندی گردید: چنانچه 25 درصد اجرام لپتوسپیرایی در هر میدان میکروسکوپی آگلوتینه می‌شدند 1+ (منفی)، اگر 50 درصد آگلوتینه می‌شدند 2+ (مشکوک)، اگر 75 درصد آگلوتینه می‌شدند 3+ (مثبت) و اگر نزدیک به 100 درصد آگلوتیناسیون مشاهده می‌شد 4+ (مثبت) گزارش می‌گردید (Abdollahpour, 2016).

لازم به ذکر است که این عمل برای هر نمونه با استفاده از هر یک از آنتی­ژن­های 5 سرووار ذکر شده، جداگانه انجام شد. همچنین به منظور ارزیابی صحت آزمایش در هر سری از آزمایشات، یک نمونه کنترل منفی و یک نمونه کنترل مثبت از سرووار‌های لپتوسپیرا (با استفاده از نمونه‌های استاندارد شده آنتی‌سرم و آنتی‌ژن موجود) نیز آماده می­گردید و پیش از قرائت نتایج نمونه‌های اصلی، ابتدا نمونه‌های کنترل مثبت و منفی مورد مشاهده و ارزیابی قرار می­گرفتند و در صورت صحت نتایج نمونه‌های هر دو کنترل­، اقدام به قرائت نتایج سایر نمونه‌ها می‌شد. 

ضمناً، طبق استاندارد سازمان جهانی بهداشت (Abdollahpour, 2016)، نمونه‌های با درجه آگلوتیناسیون 3+ و 4+، مثبت تلقی شده و جهت عیارسنجی نهایی تحت آزمایش مجدد قرار گرفتند و در مرحله‌ بعد با استفاده از روش عیارسنجی، عیار نهایی پادتن ضد لپتوسپیرا در نمونه‌های مثبت مذکور، تعیین گردید. 

- تعیین عیار پادتن ضد لپتوسپیرا در نمونه‌های مثبت 

به این منظور ابتدا از سرم‌هایی که در مرحله‌ اول آزمایشMAT، مثبت تلقی ‌شدند، رقت‌های 1:100، 1:200، 1:400 و 1:800 تهیه شده و عملیات عیارسنجی انجام گرفت و بالاترین رقتی که در آن میزان آگلوتیناسیون 3+ و 4+ مشاهده ‌شد، به عنوان عیار نهایی پادتن ضد لپتوسپیرا در نمونه‌ سرمی مورد نظر ثبت گردید.

- تحلیل آماری داده‌ها 

برای تعیین ارتباط بین جنسیت و آلودگی به لپتوسپیرا از آزمون مربع کای و نسخه 25 نرم‌افزار SPSS استفاده گردید. همچنین مقدار 05/0p< معنی‌دار در نظر گرفته شد.

 

یافته‌ها

بر اساس نتایج به دست آمده در روش MAT، از مجموع 300 نمونه‌ سرمی اخذ شده از گاوهای کشتارگاهی تحت بررسی در مطالعه حاضر، شامل 185 راس گاو ماده و 115 راس گاو نر، 62 نمونه (66/20 درصد) دارای واکنش مثبت با عیار سرمی 1:100 و بالاتر بودند که در این بین 26 نمونه عیار 1:200 و 9 نمونه عیار 1:400 داشتند. همچنین لپتوسپیرا اینتروگانس سرووار هارجو با 37 مورد مثبت (67/59 درصد نمونه­های سرمی مثبت) بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داد و سرووارهای گریپوتیفوزا با 16 مورد مثبت (80/25 درصد) و پومونا با 10 مورد مثبت (12/16 درصد)، در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. همچنین لپتوسپیرا اینتروگانس سرووار ایکتروهموراژیه با 5 مورد مثبت (06/8 درصد نمونه­های سرمی مثبت) کمترین فراوانی را در روش MAT نشان داد. از طرف دیگر، از مجموع 300 نمونه‌ سرمی، 25 نمونه (33/8 درصد) در روش MAT دارای واکنش سرمی 2+ بوده که طبق استاندارد سازمان جهانی بهداشت به عنوان نمونه‌های مشکوک تلقی شدند و 7 نمونه سرمی هم به طور همزمان با 2 سرووار لپتوسپیرا اینتروگانس واکنش مثبت نشان دادند 

(جدول 1).

 

 

جدول 1- فراوانی سرمی سرووار‌های شناسائی شده از لپتوسپیرا اینتروگانس در نمونه­های مربوط به گاو‌های کشتاری، به روش آگلوتیناسیون میکروسکوپی

تعداد موارد مثبت شناسائی شده در رقت­های مختلف استفاده شده در آزمایش آگلوتیناسیون میکروسکوپی
رقت مورد استفاده در آزمایش سرووار شناسائی­شده		1:100	1:200		1:400	مجموع موارد مثبت
لپتوسپیرا گریپوتیفوزا		7	7		2	16
لپتوسپیرا پومونا		6	3		1	10
لپتوسپیرا ایکترو هموراژیه		3	2		0	5
لپتوسپیرا کنیکولا		0	0		0	0
لپتوسپیرا هارجو		17	14		6	37
مجموع سرووارهای شناسائی­شده		33	26		9	68

(عیار‌های 1:100 و بالا‌تر مثبت در نظر گرفته شده‌اند) 

 

 

از طرف دیگر در تحقیق حاضر مشخص شد که در بین نمونه‌های مثبت، 40 نمونه سرمی(51/64 درصد) به گاوهای جنس ماده و 22 نمونه سرمی (48/35 درصد) به گاوهای جنس نر تعلق داشتند (جدول 2) و نیز ارتباط آماری معنی‌داری بین جنسیت دام و میزان آلودگی به لپتوسپیروز وجود ندارد (60/0p=).

 

 

جدول 2- فراوانی سرمی ابتلا به لپتوسپیروزیس در آزمایش آگلوتیناسیون میکروسکوپی، بر حسب جنسیت گاوها

جنسیت گاو مورد آزمایش	نمونه­های مثبت	نمونه­های منفی	مجموع نمونه­ها
نر	22 مورد (1/19 درصد)	93 مورد (9/80 درصد)	115 مورد (100 درصد)
ماده	40 (6/21 درصد)	145 (4/78 درصد)	185 مورد (100 درصد)
فراوانی کلی	62 (7/20 درصد)	238 (3/79 درصد)	300 مورد (100 درصد)

 

 

 

 

 

 

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

در مطالعه حاضر که با استفاده از نمونه سرمی تعداد 300 رأس گاو انجام گردید، مشاهده گردید که شیوع بیماری لپتوسپیروزیس در گاوهای کشتارگاهی استان گیلان، 66/20 درصد بوده و سرووار غالب هم از لپتوسپیرا پومونا به لپتوسپیرا هارجو تغییر یافته است. لذا نتایج مطالعه حاضر بیانگر کاهش 17 درصدی میزان شیوع و تغییر سرووار غالب طی 15 سال گذشته می‌باشد چرا که یافته­های آخرین مطالعه‌ای که بر روی نمونه‌های سرمی 98 رأس گاو کشتارگاهی شامل 59 رأس گاو ماده و 39 رأس گاو نر با روش MAT در سال 1387 در شهرستان رشت استان گیلان انجام گردیده نشان داده که 37 نمونه (8/37 درصد موارد) واکنش مثبت سرمی بر­علیه یک یا تعداد بیشتری از سرووار­های باکتری لپتوسپیرا اینتروگانس داشتند و شایع‌ترین سرووار هم لپتوسپیرا پومونا گزارش گردیده‌است (Shafighi et al., 2010).

خلیلی و همکاران هم در سال 2019 و بر اساس جمع‌آوری و متاآنالیز اطلاعات منتشر شده‌ پیشین در زمینه‌ لپتوسپیروز در بازه‌ زمانی 19 ساله، شیوع سرولوژیک بیماری مذکور را در گاوهای کشور، 62/26 درصد گزارش کردند (Khalili et al., 2020) که در مقایسه با نتایج مطالعه حاضر که شیوع سرمی لپتوسپیروزیس گاوی در استان گیلان را 66/20 درصد ارائه داده (جدول 1)، نشان می‌دهد که نسبت به میانگین کشور پایین‌تر می‌باشد. البته در خصوص اختلاف مشاهده­شده باید به این نکته توجه نمود که مطالعه حاضر محدود به گاوهای ارجاعی به کشتارگاه بوده­است. همچنین در مطالعه‌ متاآنالیزی دیگری در بازه‌ زمانی 20 ساله، شیوع سرولوژیک بیماری لپتوسپیروزیس در جمعیت گاو‌های کشور، 6/25 درصد و سرووار لپتوسپیرا گریپوتیفوزا با فراوانی26 درصد، با اختلاف کمی نسبت به فراوانی سرووار لپتوسپیرا پومونا (1/25 درصد)، شایع‌ترین سرووار گزارش گردیده­ و همچنین از نظر آماری نیز مشخص شده که شیوع لپتوسپیروز با گذشت زمان روند کاهشی داشته است (Hassani and Nayeri Fasaei, 2020)، که براین اساس هم­خوانی بالائی با یافته­های تحقیق ما ملاحظه می­گردد چرا که براساس نتایج مطالعه حاضر هم مشخص گردیده که سرووار غالب در بین گاوهای کشتارگاهی استان گیلان به لپتوسپیرا اینتروگانس سرووار هارجو تغییر یافته و شیوع بیماری لپتوسپیروزیس در گاوهای کشتارگاهی، نسبت به مطالعه قبلی در استان گیلان (Shafighi et al., 2010)، روندی کاهشی داشته است. البته در این ارتباط همچنین گزارش شده، علی­رغم این­که سرووارهای مختلفی از باکتری لپتوسپیرا ­اینتروگانس در سراسر جهان شناخته شده‌اند، اما عفونت لپتوسپیرائی معمولا توسط سروواری ایجاد می‌شود که بومی همان منطقه باشد (Alonso-Andicoberry et al., 2001). براین اساس، مطالعات انجام گرفته در نقاط مختلف ایران هم حاکی از آن است که سرووار غالب در مناطق مختلف متفاوت است. به­طوری­که در مطالعه­ای در سال 2005، بررسی نمونه‌های سرمی ارجاع شده به موسسه‌ تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی به­روشMAT، که مربوط به بیش از 13840 رأس گاو بود، مشخص کرد که سرووار لپتوسپیرا کانیکولا بیشترین شیوع سرمی را به خود اختصاص داده­است، درحالی که میزبان نگهدارنده (Maintenance host) سرووار مذکور، سگ می­باشد (Khaki et al., 2005). همچنین در طی مطالعه‌ دیگری در منطقه شهرستان اهواز که در جنوب غربی کشور ایران قرار دارد، از مجموع 645 رأس گاو تحت مطالعه، تعداد 347 راس (79/53 درصد) در روش سرولوژیک MAT، حداقل به یک سروتیپ واکنش مثبت نشان دادند و نیز لپتوسپیرا اینتروگانس سرووار گریپوتیفوزا با شیوع سرمی 30 درصد، دارای بیشترین فراوانی بود و بعد از آن به ترتیب سرووار­های پومونا با فراوانی33/18 درصد­، کانیکولا با فراوانی 53/15 درصد، هارجو با فراوانی35/14، ایکتروهموراژیه با فراوانی 55/11 درصد و بالوم با فراوانی 16/10 درصد قرار داشتند و نیز در 16/35 درصد از نمونه‌های سرم، جواب مثبت ­علیه بیش از یک سرووار مشاهده شد. همچنین فراوانی نمونه‌های مثبت با عیارهای 1:100 به میزان 42/44 درصد، 1:200 به میزان 44/38 درصد، 1:400 به میزان 54/14 درصد و 1:800 به میزان 20/1 درصد ثبت شده­است. بررسی‌های آماری هم نشان داده که از نظر میزان آلودگی سرمی به سرووارهای­ تحت مطالعه از باکتری  لپتوسپیرا اینتروگانس، بین دو جنس نر و ماده اختلاف آماری معنی‌داری وجود نداشته­است (Haji Hajikolaei et al., 2005). در مطالعه حاضر نیز مشخص گردید که 62 نمونه سرم (66/20 درصد موارد) دارای واکنش مثبت با عیار سرمی 1:100 و بالاتر بودند که در این بین 26 نمونه عیار 1:200 و 9 نمونه عیار 1:400 داشتند (جدول 1). همچنین در بین نمونه‌های مثبت، 40 نمونه سرم (51/64 درصد موارد) مربوط به گاوهای ماده و 22 نمونه سرم هم (48/35 درصد موارد) به گاوهای نر تعلق داشتند و نیز ارتباط آماری معنی‌داری بین جنسیت دام­ها و میزان آلودگی به لپتوسپیروزیس مشاهده نشد (جدول 2). همچنین سرووار هارجو با 37 نمونه مثبت (67/59 درصد) بیشترین شیوع را به خود اختصاص داد، سرووارهای گریپوتیفوزا با 16 مورد (80/25 درصد) و پومونا 10 مورد (12/16 درصد) در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. سرووار ایکتروهموراژیه با 5 مورد (06/8 درصد) کمترین میزان شیوع را در آزمایش MAT نشان داد (جدول 1). در مطالعه­ای در سال 2013 که در گاوداری‌های اطراف تهران انجام شد 408 نمونه خون گاوهای شیری و 154 نمونه خون گاوهای پرواری به روش MAT مورد آزمایش قرار گرفتند. در این بررسی نشان داده شد 228 مورد (6/40 درصد) دارای واکنش مثبت سرمی با روش MAT بودند که سروتیپ پومونا فراوان‌ترین (3/40 درصد) و سروتیپ کانیکولا کمترین فراوانی (4/1 درصد) را در بین نمونه‌ها داشتند. شایع‌ترین عیار سرمی 1:100 و بالاترین عیار 1:1600 بود (Maleki et al., 2013). در مقام مقایسه در این مطالعه که 10 سال قبل و در استان تهران و البرز صورت گرفت نسبت به مطالعه‌ حاضر شیوع سرولوژیک بیماری بالاتر گزارش گردید و سروتیپ غالب پومونا بود. همچنین در هر دو مطالعه شایع‌ترین عیار سرمی 1:100 گزارش شد که در واقع پایین‌ترین عیار سرمی است که مثبت در نظر گرفته می‌شود. همچنین در مطالعه دیگری که بر روی نشخوارکنندگان در استان لرستان انجام پذیرفته، از بین 238 نمونه خون اخذ شده از گاوان، 62 رأس (05/26 درصد) از نظر واکنش سرمی مثبت شدند و غالب‌ترین سرووار آلوده‌کننده در گاو گریپوتیفوزا (93/41 درصد) بود (Maleki et al., 2020). در مطالعه‌ای در تبریز که بر روی 229 نمونه سرمی گاوهای شیری با روش MAT انجام گرفته، 24 درصد دام‌ها از لحاظ سرولوژیکی مثبت بودند و سرووارهای پومونا و گریپوتیفوزا به ترتیب با فراوانی 2/34 و 9/32 درصد، شایع‌ترین سرووارهای­ باکتری لپتوسپیرا اینتروگانس،  گزارش گردیده­اند، ضمن این­که در بررسی مذکور، هیچ یک از نمونه‌های سرمی با سرووار هارجو واکنش مثبت نشان ندادند (Hassanpour et al., 2008). این در حالیست که در مطالعه حاضر سرووار هارجو با 37 نمونه مثبت، به عنوان شایع‌ترین سرووار باکتری لپتوسپیرا اینتروگانس، در بین گاوهای کشتاری استان گیلان ثبت شده­است (جدول 1). 

از طرف دیگر در مطالعه‌ انجام شده در سال 1392 در ارومیه، مجموعا 36 درصد گاوهای مورد مطالعه به آزمون سرولوژیک MAT واکنش سرمی مثبت نشان دادند به­طوری­که 7/22 درصد از موارد مذکور نسبت به سرووار پومونا، 8/13 درصد نسبت به سرووار گریپوتیفوزا و 4/8 درصد هم نسبت به سرووار هارجو بوده­است. همچنین 2/18 درصد از نمونه‌های مثبت، عیار 1:100 و 6/26 درصد هم عیار 1:200 داشتند. همچنین 6/28 درصد از نمونه­های سرمی با یک سرووار، 9/5  درصد با 2 سرووار و 5/1 درصد هم با 3 سرووار واکنش مثبت نشان دادند (Ramin et al., 2013)، ولی در مطالعه حاضر 7 نمونه به طور همزمان با 2 سرووار از باکتری لپتوسپیرا اینتروگانس، واکنش مثبت نشان دادند. در عین حال در مطالعه فوق نیز مانند مطالعه حاضر، اختلاف آماری معنی‌داری در میزان شیوع لپتوسپیروز در بین جنس­های نر و ماده مشاهده نگردید(Ramin et al., 2013). در مطالعه‌ سرولوژیک جدیدی که در سال 1402 و در منطقه ارومیه صورت گرفته و طی آن 862 نمونه سرمی نشخوارکنندگان و تک‌سمی­ها به وسیله‌ روش MAT مورد آزمایش قرار گرفته، شیوع کلی لپتوسپیروز 30/23 درصد گزارش شده­است. همچنین شایع‌ترین موارد مثبت مربوط به سرووار پومونا در نشخوارکنندگان و گریپوتیفوزا در تمامی گونه‌ها و کمترین شیوع هم مربوط به سرووار کانیکولا بود. همچنین اعلام گردیده که فراوانی آلودگی نشخوارکنندگان به سرووار­های باکتری لپتوسپیرا اینتروگانس در مقایسه با تک‌سمی‌ها به مراتب بالاتر می‌باشد (Ramin et al., 2023).

در خصوص آلودگی نشخوارکنندگان کوچک هم به سرووار­های باکتری لپتوسپیرا اینتروگانس، در مطالعه‌ای در سال 1388 در استان آذربایجان شرقی که بر روی 260 نمونه‌ سرمی اخذ شده از 20 گله‌ گوسفند انجام گردید، نتایج آزمایش سرولوژیکی نشان داده که 46/28 درصد نمونه‌های سرمی مثبت بوده و عمده آلودگی مربوط به گوسفندانی بوده­است که در محیط‌های باتلاقی و جنگلی زندگی می‌کردند (Imandar et al., 2012). همچنین در مطالعه­ای که در سال 1401 به روش MATبر روی نمونه خون 261 راس از گوسفندان استان خوزستان انجام گردیده، گزارش شده که جمعاً نمونه سرمی 12 راس از آن­ها (5/4 درصد از موارد آزمایش شده) واجد پادتن ضد لپتوسپیرایی بوده­اند که در این میان، 4 نمونه با سرووار گریپوتیفوزا، 4 نمونه با سرووار ایکتروهموراژیه، 3 نمونه با سرووار هارجو و 1 نمونه نیز با سرووار پومونا واکنش مثبت نشان داده­اند. همچنین عیارسنجی نمونه‌های مثبت هم نشان داده که 10 نمونه عیار 1:100 داشته و 2 نمونه هم واجد عیار 1:400 بودند. نتایج این مطالعه نیز حاکی از کاهش میزان شیوع سرولوژیک لپتوسپیروز در گوسفندان استان خوزستان در مقایسه با مطالعات قبلی بوده­است (Moradikia et al., 2022). مقایسه نتایج مطالعات مربوط به نشخوارکنندگان کوچک و بزرگ و مخصوصاً یافته­های تحقیق حاضر نشان می‌دهد که میزان شیوع بیماری لپتوسپیروزیس در گاو بسیار بیشتر از گوسفند بوده و نیز کاهش نسبی شیوع لپتوسپیروز در بین نشخوارکنندگان 2 استان گیلان و خوزستان در طی 2 سال اخیر در مقایسه با دهه گذشته مشهود می‌باشد. 

از طرف دیگر در طی تحقیقی در سال 1396 که بر روی اسب‌های استان تهران و با استفاده از روش آگلوتیناسیون میکروسکوپیک انجام­شده، از تعداد 152 رأس اسب تحت مطالعه، 23 مورد (13/15 درصد) دارای عیار سرمی مثبت بودند و بیشترین آلودگی هم مربوط به سرووار ایکتروهموراژیه (44/44 درصد) ثبت شده­است (Haji Hajikolaei et al., 2016) و نتایج مطالعه حاضر در استان گیلان نشان‌دهنده بالاتر بودن آلودگی نشخوارکنندگان به لپتوسپیروز در مقایسه با تک‌سمی‌ها هم می‌باشد.

نتیجه نهائی این­که یافته­های مطالعه حاضر نشان داد، میزان شیوع سرولوژیک لپتوسپیروز در گاوهای کشتارگاهی استان گیلان، 66/20 درصد بوده و شایع‌ترین سرووار هم لپتوسپیرا هارجو می‌باشد که در مقایسه با مطالعات قبلی در گاو، هم شیوع بیماری روندی کاهشی داشته و هم سرووار غالب از پومونا به هارجو تغییر یافته است. بررسی نتایج به­دست آمده از مناطق مختلف کشور هم که در بالا به برخی از آن‌ها اشاره شد، نشان می‌دهد که سرووار غالب و میزان شیوع بیماری در مناطق مختلف و نیز در طی زمان و در گونه‌های مختلف حیوانات و در شرایط مختلف جغرافیایی و آب و هوایی مرتب در حال تغییر است و لذا با توجه به این وضعیت متغیر بیماری، اهمیت بروزرسانی اطلاعات موجود در زمینه لپتوسپیروز در کشور و در استان‌های مختلف بیش از پیش نمایان می‌شود. البته کاهش شیوع سرولوژیک لپتوسپیروز در مطالعه حاضر می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله، افزایش آگاهی عمومی و نیز افزایش سطح بهداشت دامداری‌ها، تشدید اقدامات دستگاه‌های نظارتی و رعایت بیشتر موازین بهداشتی به­ویژه در طی پاندمی بیماری کرونا و تاکید مقامات بهداشتی بر رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی جهت پیشگیری از بیماری‌های عفونی. اگرچه که میزان آلودگی همچنان بالا می‌باشد، با این وجود به نظر می‌رسد به دلیل حضور میزبان‌های نگهدارنده اهلی و وحشی و شرایط آب و هوایی متغیر و ناپایدار در استان گیلان، خطر افزایش شیوع بیماری همچنان به قوت خود باقی است. لذا ضرورت دارد نهاد‌های مسئول بهداشت و درمان و سازمان دامپزشکی کشور اقدامات نظارتی و پیشگیرانه لازم را همواره به طور جدی دنبال نمایند و پیش‌بینی‌های لازم برای جلوگیری از شیوع ناگهانی بیماری در دام‌ها و انسان را مد نظر داشته باشند. این امر بویژه در شرایط بحرانی و بلایای طبیعی مانند سیل، طوفان و زلزله که سبب جابجایی حیوانات مخزن لپتوسپیراها و آلودگی بیشتر آب‌های سطحی می‌گردد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

 

 

سپاسگزاری

این مقاله مستخرج از رساله مصوب دانشکده‌ دامپزشکی دانشگاه تهران و کد اخلاق IR.UT.VETMED.REC.1402.044 می‌باشد. نویسندگان تشکر ویژه‌ خود را از همکاری اداره‌ کل دامپزشکی استان گیلان، اداره‌ دامپزشکی شهرستان لنگرود، مدیریت و پرسنل زحمتکش کشتارگاه صنعتی دیلم استان گیلان، موسسه‌ تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی و همکاری جناب آقای مهندس جواد صادقی علویجه، کارشناس آزمایشگاه، اعلام می‌دارند. 

 

تعارض منافع

نویسندگان اعلام می‌دارند که هیچ موردی از تضاد منافع ندارند. 

 

 

 

منابع

·       Abdollahpour, G. (2016). Leptospirosis, a disease transmitted from animals to humans. University of Tehran Press. [In Persian]

·       Alonso-Andicoberry, C., Garcia-Pena, F.J., Pereira-Bueno, J., Costas E. and Ortega-Mora, L.M. (2001). Herd-level risk factors associated with Leptospira spp. Seroprevalence in dairy and beef cattle in Spain. Preventive Veterinary Medicine, 52(2): 109-117.

·       Constable, P.D., Hinchcliff, K.W., Done, S.H. and Grünberg, W. (2017). Veterinary Medicine – A Textbook of the Diseases of Cattle, Horses, Sheep, Pigs, and Goats. 11th ed., Elsevier, St. Louis, Missouri, USA, pp: 1115-1129.

·       Costa, F., Hagan, J.E., Calcagno, J., Kane, M., Torgerson, P. and Martinez-Silveira, M.S. (2015). Global morbidity and mortality of leptospirosis: A systematic review. PLoS Neglected Tropical Diseases, 9(9): 1-19.

·       De Sainte Marie, B., Delord, M., Dubourg, G., Gautret, P., Parola, P., Brouqui, P., et al. (2015). Leptospirosis presenting as honeymoon fever. International Journal of Infectious Diseases, 34(5): 102-104

·       Hassani, M. and Nayeri Fasaei, B. (2020). A meta-analysis of the prevalence of Leptospirosis and its serovars in livestock population of Iran. Journal of Veterinary Research, 75(3): 262-270. [In Persian]  

·       Hassanpour, A., Fartashvand, M., Abdollahpour, G., Moghadam, G.H., Nadalian, M.G. and Satari, S. (2008). Determination of the serological infection to Leptospiral infection in Tabriz dairy cattle herds. Journal Pajouhesh Va Sazandegi, 74(1): 67-77. [In Persian]

·       Haji Hajikolaei, M.R., Ghorbanpour, M. and Abdollapour, G. (2005). Serological study of leptospirosis in cattle in Ahvaz. Journal Veterinary Research (University of Tehran), 60(1): 7-14. [In Persian]

·       Haji Hajikolaei, M.R., Nafisi Mozaffar, A., Lotfollahzadeh, S., Ghorbanpour, M. and Abdollahpour, G. (2016). Seroprevalence of Leptospira interrogans infection in horses from some horse clubs in Tehran by Microscopic Agglutination Test (MAT). Veterinary Clinical Pathology, 9(36): 347-364. [In Persian]

·       Imandar, M., Hassanpour, A., Abdollahpour, G. and Haghpanah, H. (2012). Evaluation of risk factors of prevalence of Leptospirosis in sheep flocks. Veterinary Clinical Pathology, 5,4(20): 1397-1403. [In Persian]

·       Khaki, P., Bidehendi, M.S. and Vande yousefi, J. (2005). Prevalence of Leptospirosis in Iran. Proceedings of the 4th Scientific Meeting of the International Leptospirosis Society. November 14-16. Chiang Mai, Thailand.

·       Khalili, M., Sakhaee, E., Bagheri Amiri, F., Asadabadi Safat, A., Afshar, D. and Esmaeili, S. (2020). Serological evidence of Leptospirosis in Iran; A systemic review and meta-analysis. Microbial Pathology, 138(1): 1-11.

·       Maleki, Sh., Abdollahpour, G. and Bahonar, A.R. (2013). Serological and bacteriological study of Leptospirosis in dairy herds and feedlot in Tehran suburbs. Iranian Journal of Veterinary Medicine, 7(3): 177-183.

·       Maleki, S., Zakian, A. and Abdollahpour, G. (2020). Seroepidemiology of Leptospira interrogans Infection in Ruminants of Lorestan Province: A Cross-Sectional Study. Journal of Veterinary Research, 75(4): 486-497. [In Persian]

·       Mansour-Ghanaei, F., Fallah, MS., Jafarshad, R., Jokar, F., Heydarzadeh, A. and Honarmand, H. (2009). Leptospirosis in Guilan, a northern province of Iran: assessment of the clinical presentation of 74 cases. Tropical and Infectious Diseases Journal, 13(42): 53-56. [In Persian]

·       Moradikia, M.­H., Abdollahpour, G., Akbarein, H. and Ghalyanchilangeroudi, A. (2022). Serological prevalence of Leptospirosis in sheep in Khuzestan province using MAT method. Veterinary Clinical Pathology, 16(62): 173-186. [In Persian]

·       Ramin, A.Gh., Abdollahpour, G., Azizzadeh, F., Ghahremani, P., Masoudi, A. and Ramin, S. (2013). Seroepidemiological detection of antibodies against Leptospira using microscopical agglutination test in Urmia cow and sheep. Iranian Veterinary Journal, 9(3): 54-61. [In Persian]

·       Ramin, A.Gh., Abdollahpour, G., Hosseinzadeh. A., Azizzadeh, F., Ramin, P., Kalili, Y., et al. (2023). Comparison of anti-Leptospira antibodies by microscopic agglutination test in ruminants and equines of Urmia, Iran. Veterinary Research Forum, 14(4): 229-235.

 

·       Shafighi, T., Abdollahpour, G., Zahraei Salehi, T. and Tadjbakhsh, H. (2010). Serological and bacteriological study of Leptospirosis in slaughtered cattle in north of Iran (Rasht). African Journal of Microbiology Research, 4(20): 118-2121.

 

323