A Survey of social, economic and psychological consequences among earthquake victims in the western part of Kermanshah

Sima Parshoo ¹ ( PhD student in Economic Sociology and Development, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran )
Seyed naser Hejazi ² ( Assistant Professor, Department of Sociology, Dehaghan Branch, Islamic Azad University, Dehaghan, Iran. (corresponding author) [e-mail] )
Asghar Mohamadi ³ ( Assistant Professor, Department of Political Science, Isfahan Branch Khorasgan, Islamic Azad University, Isfahan, Iran. )

Submited date : 2023-05-09 Accepted date : 2023-06-27

Keywords: Earthquake Consequences, Earthquake Victims, West of Kermanshah, Sar-e Pol-e Zahab, Thalas Babajani,

Abstract :

This Earthquake is one of the phenomena that, when it occurs, the society faces many dangers and disturbances. Iran is one of the countries that faces numerous and large faults in its wide area. This research was carried out with a sociological approach, with the aim of investigating the social, economic and psychological consequences of the survivors of the West Kermanshah earthquake and with the survey method. The statistical population includes all people over the age of 18 in the cities of Sarpol Zahab and Salas Babajani. Cochran's formula was used to determine the statistical sample (600 people), and a researcher-made questionnaire was used to collect information. Data analysis was also done using PLS and SPSS statistical software in two parts, descriptive statistics and inferential statistics. The findings showed that the occurrence of an earthquake on all research variables with (sig=0.001) at the alpha level of 0.05 on the sense of social security, social responsibility, adaptability of citizens, social solidarity with others, determinism, sense of economic security, Job changes, mental health, resilience and duty-oriented towards God have an effect.

References:

1. Abbasi Borundargh, Sakineh; Nasreen Garami and Hassan Shahrokhi. (2012). The effectiveness of psychological support interventions in increasing the mental health of earthquake victims in Warzaghan city, National Conference on Pathology and Planning of the Effects of the August 21 Earthquake in East Azar Baijan Province, Harris, Payam Noor University of East Azerbaijan Provinc

2.Abdullahi, Majid. (2012). Crisis management in urban areas, publications of the Organization of Municipalities and Rural Districts of the country.

3.Andersson, T., Caker, M., Tengblad, S., Wickelgren, M. (2019). Building traits for organizational resilience through balancing organizational structures. Scandinavian Journal of Management, 35(1), 36-45.

4.Askari Bagharabadi, Mahbobeh; Noshirvan Khazri Moghadam; Tayyaba Damiri and Zahra Rezaei. (2015). Investigating the relationship between the level of depression and mental health in families affected by the Bam earthquake, the 3rd National Scientific Research Congress on the Development and Promotion of Educational Sciences and Psychology, Sociology and Social Cultural Sciences of Iran, Tehran, Scientific Association for the Development and Promotion of Basic Sciences and Techniques.

5.Burke S .(2014). a response by the Australian psychological society to the draft report of the productivity commission inquiry into natural disaster funding. Australian Psychological Society.

6.Dehghani, Masoume; Ali Mohajer Watan; Asadullah Vareh Karnema and Mehdi Kazemi. (2012). Investigating the effects and long-term consequences of the earthquake crisis on the mental health of surviving children (a study of children present in the 2013 Bam earthquake), the 5th International Conference on Comprehensive Management of Natural Disasters, Tehran, Permanent Secretariat of the Comprehensive Crisis Management Conference.

7.Ford, J.(2002).Vulnerability: Concepts and issues, A literature Review of the concept of Vulnerability, its Definition and Application in Studies Dealing With Human- Environmental Interactions, part of PHD Scholarly Field Paper For course Geog, University of Guelph.

8.Godarzi, Mohammad Ali. (2010). The relationship between religious attitude and symptoms of post-traumatic stress disorder in earthquake victims of Bam city. Volume 13, Number 50, June and July 2019, pages 182-93.

9.Gruebner Oliver, R Lowe Sarah, Sampson Laura, Galea Sandro.(2015). The geography of post-disaster mental health: spatial patterning of psychological vulnerability and resilience factors in New York City after Hurricane Sandy, International Journal of Health Geographics (2015) 14:16, DOI 10.1186/s12942.

10.Hakato, Motohiko. (1382). Earthquake in the experience album, translated by a group of translators. Tehran: Center for Natural Crisis Studies in Industry.

11.Houshmandzadeh, Mohammad. (2004). Planning to achieve a comprehensive crisis management system with the aim of reducing the destructive effects of unforeseen events with a view on the dimensions of crisis management in the January 1382 earthquake in Bam city, the first international conference on comprehensive crisis management in unexpected events, Bam.

12.Khanade Kunal, Sasangohar Farzan.(2018).Heart RateMental Health, A Public Health Paradigm, Behavioral Health Response to Disasters, Edited By Julie Framingham, Martell L. Teasley, Tailor and Francis Group. https://books.google.

13.Makwana, N.(2019). Disaster and its impact on mental health: A narrative review, Published online 2019 Oct 31. doi: 10.4103/jfmpc.jfmpc_893_19.

14.Mohammadi Nia, Leila, Nazari Kamal, Mina. (2018). The participation of semens in the prevention of social and psychological harm to families, children and adolescents: a case study of the Kermanshah earthquake, the 9th International Health Congress in Accidents and Disasters.

15.Najarian, Bahman and Barati Sadeh, Farid. (1379). Psychological Consequences of Disasters, Tehran: Masir Publishing House.

16.Nelson, Joel .(1995). Post-Industrial Capitalism. New Delhi: SAGE.

17.aflatonian, Mohammadreza; Reza Abbasi and Behnaz Platonian. (2012). Efforts for the health of Bam earthquake victims based on the knowledge and experiences of the authorities at the time, the 5th International Conference on Comprehensive Management of Natural Disasters, Tehran, Permanent Secretariat of the Conference on Comprehensive Disaster Management.

18.Pourmohammadi, Mohammad Reza. (2012). Urban land use planning, Tehran: Samit Publications.

19.Pourmohammadi, Mohammadreza, Hadi, Elham, Hadi, Alnaz. (2018). Explaining the socio-economic dimensions of urban resilience against earthquakes, a case study: District 4 of Tabriz city, Danesh Journal of Crisis Prevention and Management Spring 2018 Number 1.

20.Tekra . (2016). The biggest earthquakes in the world and Iran; 20 of the most severe earthquakes in the world, Tekra site, natural events, 5359485.

21.shadi talab, Jhaleh. (1374). Sociology of disaster, analysis of Rudbar Manjil earthquake, Journal of Iranian Sociological Association, first volume, number 3.

22.Saleki Maliki, M. Hamad Ali, Valibigi, Mojtabi, Ghasemi, Masoumeh. (2012). Spatial efficiency of the communication network in order to provide relief after an earthquake (case study: Tabriz Baghmisheh settlement). Relief and Rescue Quarterly, No. 3. Pages 8-75.

23.Shaker, Mehdi. (2004). Mental health of accident victims and rescuers with emphasis on providing scientific and practical solutions, the second research scientific conference on rescue and rescue management.

24.WHO,(2014),Social determinants of mental health, https:// www.who.int/mental health/publications/gulbenkian paper social determinants of mental health/en/

25.Zenadia, J. and Sung, D. (2003). Participation in disaster reduction: eastern

 

Full-Text:



Research Paper 

A Survey of social, economic and psychological consequences among earthquake victims in the western part of Kermanshah

 

This Earthquake is one of the phenomena that, when it occurs, the society faces many dangers and disturbances. Iran is one of the countries that faces numerous and large faults in its wide area. This research was carried out with a sociological approach, with the aim of investigating the social, economic and psychological consequences of the survivors of the West Kermanshah earthquake and with the survey method. The statistical population includes all people over the age of 18 in the cities of Sarpol Zahab and Salas Babajani. Cochran's formula was used to determine the statistical sample (600 people), and a researcher-made questionnaire was used to collect information. Data analysis was also done using PLS and SPSS statistical software in two parts, descriptive statistics and inferential statistics. The findings showed that the occurrence of an earthquake on all research variables with (sig=0.001) at the alpha level of 0.05 on the sense of social security, social responsibility, adaptability of citizens, social solidarity with others, determinism, sense of economic security, Job changes, mental health, resilience and duty-oriented towards God have an effect.

Conflict of interest:

According to the authors, the article did not have any conflict of interest.

Key words:  Earthquake Consequences, Earthquake Victims, West of Kermanshah, Sar-e Pol-e Zahab, Thalas Babajani

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

»مقاله پژوهشی«

بررسي پيامدهاي اجتماعي، اقتصادی و روانی افراد در مناطق زلزله زده (مطالعه موردي: زلزله­زدگان غرب کرمانشاه)

 

چکیده:

زلزله از جمله پدیده‌هایی است که به هنگام وقوع، جامعه را با مخاطرات و نابسامانی‌های متعدد مواجه می سازد. کشور ایران از جمله کشورهایی است که در پهنه گسترده خود با گسل‌های پرشمار و بزرگی مواجه است. این پژوهش با رویکرد جامعه شناختی، با هدف بررسي پيامدهاي اجتماعي، اقتصادی و روانی بازماندگان زلزله غرب کرمانشاه و با روش پیمایش انجام شده است. جمعیت آماری شامل تمامی افراد 18 سال به بالای شهرستان­های سرپل ذهاب و ثلاث باباجانی می شود. برای تعیین نمونۀ آماری  (600 نفر) از فرمول کوکران، و برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامۀ محقق­ساخته استفاده گردید. تجزیه و تحلیل داده­ها نیز با بهره­گیری از نرم آماریpls و SPSS در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی انجام گردید. یافته­ها نشان داد که وقوع زلزله بر تمامی متغیرهای تحقیق با (001/0 sig=) در سطح آلفاي 0.05 بر احساس امنیت اجتماعی، مسئولیت­پذیری اجتماعی، انطباق­پذیری شهروندان ، همبستگی اجتماعی با دیگران ، تقدیرگرایی، احساس امنیت اقتصادی ، تغييرات شغلي، سلامت روانی ، تاب آوری و تکلیف­مداری برابر خدا تأثیردارد.

 

واژگان کلیدی: پيامدهاي زلزله، زلزله زدگان، غرب کرمانشاه، سر پل ذهاب، ثلاث باباجانی

 

مقدمه و بیان مسئله

وقوع زلزله که یکی از دردناک‌ترین بلایای طبیعی در دنیاست، خسارت‌های جانی و مالی بسیاری را می‌تواند به همراه داشته باشد(20). سانحه اختلال شديد روانى و اجتماعى كه تا حد زيادى فراتر از توانايى جامعه آسيب ديده براى مقابله می باشد(24).  بحران‌ها از لحاظ ماهیت بزرگی و شدت تفاوت‌های اساسی دارند که می‌توانند پتانسیل‌های اجرایی سازمان‌های درگیر را دچار اختلال نمایند. مدیریت بحران زلزله یک موضوع مدیریت صرف نمی‌باشد بلکه تابع ویژگی‌های ژئوفیزیکی ساختگاه و ویژگی‌های مهندسی مستحدثات است (11).خسارات وارد بر ساختمان‌ها به علت تعدد آنها و ساکنین، باعث تلفات جانی بسیار و خسارات مالی سنگین خواهد شد. آسیب‌های وارد بر شبکه گاز و برق منجر به آتش‌سوزی نیز خواهد شد و قطعی این شریان‌ها و ترمیم آنها مدت‌ها به طول خواهد انجامید.در پژوهش ارزیابی فضایی کارایی شبکه ارتباطی دورن شهری برای امداد رسانی بعد از وقوع زلزله نیز به این نتیجه رسیده اند که باید تراکم ساختمانی و جمعیتی در معابر کم عرض کاهش یابد و از افزایش درجة محصوریت و ساختن ساختمان های مرتفع در مسیرهای آسیب پذیر جلوگیری به عمل آید(22). همچنین يكى از اولويت هاى بازسازى و بازتوانى جوامع سانحه ديده، بهبود عملكردهاى اجتماعى و رفتارى آنها پس از رخداد چنين وقايع و بازتوانى روانى است(5).

 کشور ایران از جمله کشورهایی است که در پهنه گسترده خود با گسل‌های پرشمار و بزرگی مواجه است. ایران در همین سده اخیر زلزله‌های ویرانگر و بزرگی چون لار، طبس، بویین‌زهرا، رودبار و منجیل، بم، اهر و ورزقان را از سر گذرانده است. در زلزله رودبار و منجیل در سال 1369، ۳۵٬۰۰۰ نفر جان خود را از دست دادند. بیش از ۲۰۰ هزار واحد مسکونی تخریب و حدود ۵۰۰٬۰۰۰ تن بی‌خانمان شدند. در دی ماه سال 1382 بار دیگر در بم زمین لرزید، 50 هزار نفر قربانی، و 100 هزار نفر بی خانمان شدند.  از یک طرف پيامدهاي اجتماعي و انساني زلزله محدود به مناطق آسيب ديده نيست بلکه ممکن است برخي پيامدها و تاثيرات پايدار و واسطه اي آن حتي ده ها سال بعد نمودار شود؛ برای مثال، وجود بيش از ۲۰۰۰ کودک بي سرپرست و نگهداري آنها در مراکزی همچون بهزيستي بر تعاملات اجتماعي آيندة آنها تأثيرات پايداري خواهد داشت. از طرف ديگر، شرايط محيطي و انساني ای که زلزله در آن واقع و تبديل به بحران شده، بر دامنه، عمق، و از وضعيت پايداري و جهت اين پيامدها مؤثر است (25). همچنین آثار تخریبی زلزله که جان انسان ها را به خطر می اندازد، منحصر به ریزش آوار نیست. رانش زمین، وقوع بهمن، آتش سوزی، روانگرایی خاک، سونامی و حتی سیل می تواند جان انسان هایی که در معرض زلزله هستند به خطر بیاندازد. از آثار و پیامد های بعد از زلزله می توان به بروز بیماری ها و آسیب های روانی شدید اشاره کرد که لازم است به آن توجه ویژه ای گردد. زلزله و سایر بلایا بر افراد اثر یکسانی ندارند، بعضی ها نسبت به دیگران آسیب پذیری بیشتری دارند؛ کودکان، زنان، سالمندان و معلولین و کسانی که تنها زندگی می کنند یا از نظر مالی ضعیف هستند و افراد بی سواد دچار عوارض روانی بیشتری می شوند. تحلیل ادبیات موضوع نشان می دهد که روند رو به رشد و فزاینده شهرنشینی و جمعیت شهری به عنوان عاملی برای خسارات زیاد به هنگام بروز بلایای طبیعی می‌باشد(2). زمین‌لرزه ۱۳۹۶ کرمانشاه به بزرگی 3/7 ریشتر در نزدیکی ازگله در ۳۲ کیلومتری جنوب غربی شهر حلبچه عراق ایران رخ داد. این زلزله یکی از بزرگترین زلزله های تاریخ کشور بود که بر اثر این زلزله در حدود 600 نفر از افراد کشته شدند و در حدود 10 هزار نفر زخمی گشتند همچنین منازل بسیاری دچار خسارت‌های مالی شدند. در  زلزله کرمانشاه افراد بسیاری به خاطر از دست دادن ناگهانی خانواده و اطرافیان خود دچار حالت شوک شدند، چرا که در این حالت حادثه غیر قابل پیش بینی او را غافلگیرمی کند. و خسارت های به وجود آمده بدون شک تا سال ها اثرات روانی بر مردم منطقه خواهد گذاشت. بنابراین مسئله ی اصلی در این پژوهش بررسي پيامدهاي اجتماعي، اقتصادی و روانی افراد در مناطق زلزله زده غرب کرمانشاه می باشد.

 

چارچوب نظری

به اعتقاد سوروكين بعد از زلزله، آسيب ديدگان مرحلة جديدي از زندگي خود را بر اساس اعتقادات، ارزش ها و عواطف سروسامان مي دهند و روحيه تقديرگرايي از جمله اين احساسات و عواطف است. وی فاجعه را يك فشارزاي رواني واجتماعي مي داند كه پي آمد آن عدم تعادل بين نيازهاي محيط و پاسخ دهي به ارگانيسم است. وي مهمترين آسيب فاجعه را فروپاشي تقسيم كار اجتماعي و يا برهم خوردن تعادل و هماهنگي اجتماع و از بین رفتن انطباق پذیری مي داند كه اين فروپاشي و عدم تعادل به مثابه عامل تهديدكننده اجتماع به شمار مي رود. وي معتقد بود، فاجعه به فرآيندهاي رواني و ذهني سازمان هاي اجتماعي و فرهنگي جمعيت در معرض حادثه، اثري پايدار دارد. به عقیده وی همچنين زلزله، اتفاق غيرقابل كنترلي است كه در زمان و مكان خاصي روي مي دهد و خطر يا تهديد را در جامعه يا بخش هاي نسبتاً وسيعي از آن به وجود مي آورد؛ مخاطرات شديد بر اجتماع تحميل مي كند و از تمام يا حداقل بخشي از كنش هاي جامعه جلوگيري و ممانعت به عمل می آورد (15).

لذا از نظریه سوروکین این فرضیه ها استخراج می گردد که:

- وقوع زلزله بر تقدیرگرایی زلزله زدگان تاثیر دارد.

- وقوع زلزله بر انطباق پذیری زلزله زدگان تاثیر دارد.

نلسون معتقد است که هنگامی که زلزله به فاجعه بينجامد، با سه پيامد اجتماعي مهم همراه می شود:

الف) افزايش حس تعلق به مکان؛ب) نابودي عرصة خصوصي؛ ج) از هم گسيختگي اجتماعي و صدمة شديد به شبکه هاي اجتماعي (21).

نلسون معتقد است که البته پيامدهاي رواني و اجتماعي ناشي از مرگ خويشان و نزديکان، احساس ناامني اقتصادی و اجتماعي، و از دست دادن اموال و دارايي ها نيز بسيار مهم به شمار می روند. يکي ديگر از پيامدهاي زلزلة فاجعه افزايش سريع جمعيت شهري است كه از علل آن، نياز شهرهاي آسيب ديده به نيروي کار در مرحلة بازسازي است. نياز به نيروي کار در اين شهرها و بالا بودن دستمزدها موجب جذب جمعيت مناطق روستايي اطراف در آنها مي شود و حتی نوعی احساس ناامنی را در سطح شهر به دنبال دارد. بنابراین از نظریه نلسون این فرضیه ها استخراج می گردد:

- وقوع زلزله بر احساس امنیت اجتماعی زلزله زدگان تاثیر دارد.

- وقوع زلزله بر احساس امنیت اقتصادی زلزله زدگان تاثیر دارد.

- وقوع زلزله بر سلامت روانی زلزله زدگان تاثیر دارد.

هاکاتو پيامدهاي اجتماعي و انساني زلزله را به شرح زیر می داند:تأمين نيازهاي ثانويه به ويژه نيازهاي بهداشتي و پزشکي، آموزشي، شغلي، و تفريحي به خصوص در روزهاي اول بروز فاجعه دچار وقفه مي شود؛دسترسي به امکانات و حمایت های رفاهي، آسايشي، آرايشي، ارتباطي، تفريحي و سرگرمي، به علت اسکان در مکان هاي حاشيه اي.کاهش ميزان اشتغال، تغييرات شغلي، آسيب پذيري شديد مشاغل حاشيه اي و اختياري، و تحول در نقش هاي اقتصادي و تجاري و مسئولیت هاب اجتماعی پديدار می شود. بنابراین از نظریه هاکاتو این فرضیه ها استخراج می گردد:

- وقوع زلزله بر تغييرات شغلي زلزله زدگان تاثیر دارد.

- وقوع زلزله بر بهره مندی بر حمایت های اجتماعی زلزله زدگان تاثیر دارد.

- وقوع زلزله بر مسئولیت پذیری اجتماعی زلزله زدگان تاثیر دارد.

اندرسون (2019)معتقد است که تحليل آسيب پذيري ها با کاربرد ارزيابي احتمال و دامنة آسيب پذيري ناشي از وقوع خطرات طبيعي مانند سيل، زلزله، طوفان، در تدوين و اجراي اقدامات مناسب و متناسب و فعاليت هاي مؤثر و مرجح در مراحل پس از وقوع فاجعه نقشی اساسي دارد و دست کم در جلوگيري از بروز دو خطر اساسي در طول اين فرآيندها و مراحل نجات، اسکان موقت، بازسازي، و . . . مؤثر است که عبارتند از:

۱- افزايش شناخت از عوامل بروز فاجعه بر انجام تلاش هاي درست و متناسب برای بازگشت به شرايط بهنجار تأثير بنيادين دارد؛ و افزون بر آن، هم مانع از هدررفت منابع و اقدامات مي شود و هم با آشکار ساختن عوامل آسيب آفرين، به جلوگيري از بروز چنين فاجعه اي در آينده می انجامد؛ 

۲- تحليل و شناسايی عوامل و شرايط پنهان، برنامه ريزان و مجريان در راستاي کاهش و حتي پيشگيري از آسيب ها (از طريق اقدامات مؤثر آنها در ارتباط با عوامل ناشناختة آسيب زا) که به به افزایش تحمل و تاب آوری افرد و همچنین شکل گیری پیوندهای اجتماعی بین آنها کمک مي کند(3). بنابراین از نظریه اندرسون ین فرضیه ها استحراج می شود که:

- وقوع زلزله بر همبستگی اجتماعی زلزله زدگان  با دیگران تاثیر دارد.

- وقوع زلزله بر تاب آوری زلزله زدگان  تاثیر دارد.

فورد طبقه‌بندي مختلفي از ديدگاه‌هاي آسيب‌پذيري ارائه داده است که در مجموع سه ديدگاه متمايز از پژوهش و تبيين مفهوم آسيب‌پذيري را مي‌توان به شرح زير مشخص کرد:

1- ديدگاه زيستي فيزيکي: آسيب‌پذيري به عنوان ريسک در معرض بودن (خطر محور و فن‌گرا)

2- ديدگاه ساخت اجتماعي: آسيب‌پذيري به عنوان ساخته‌اي اجتماعي (اجتماعي و انسان محور)

3- ديدگاه ترکيبي: (آسيب‌پذيري به عنوان تأثيرپذيري بالقوه و ظرفيت رسيدگي و انطباق (يکپارچگي و پايداري و سرسپردگی به خداوند) (7).

بنابراین از نظریه فورد این فرضیه ها استحراج می شود که:

- وقوع زلزله بر تکلیف مداری در میان  زلزله زدگان تاثیر دارد.

پیشینه ی تجربی

جدول(1): پیشنه ی داخلی و خارجی تحقیق

پژوهش	سال	نتایج
شاکر	1384 بهداشت روانی آسیب دیدگان و امدادگران در جریان وقوع سوانح و ارائه راهکارهای مناسب جهت تامین سلامت روانی	نتایج گویای آنست که در شرایط عادی تمام افراد جامعه نیازمند برخورداری از سلامت روانی هستند که لزوم تامین این نیاز آشنایی مسئولین ذیربط با بهداشت روانی احساس می شود(22).
گودرزی	1390 رابطه ی نگرش مذهبی و علایم اختلال استرس پس از سانحه در زلزله زدگان شهرستان بم	نگرش مذهبی تنها قادر بود مولفه‌های ناتوانی در مهار عاطفی و افسردگی مقیاس اشل را به صورت معکوس پیش‌بینی کند(8).
عباسی بوروندرق و دیگران	1391 اثربخشی مداخلات حمایت روانی در افزایش سلامت روان زلزله زدگان شهرستان ورزقان	نتایج تحقیق نشان می دهد که مداخلات حمایت روانشناختی به آسیب دیدگان زلزله می تواند تا حد زیادی علائم آسیب زا را بکاهد وافزایش سلامت روانی در آنها را افزایش داده و از بروز و شیوع مشکلات اجتماعی و اضطراب در آنها جلوگیری نماید(1).
دهقانی و دیگران	1392 بررسی آثار و پیامدهای طولانی مدت بحران زلزله بر سلامت روان کودکان بازمانده(مطالعه کودکان حاضر در زلزله بم	حوادث غیرمترقبه ای همچون زلزله می تواند آثار مخرب طولانی مدت بر سلامت روانی و تحول افراد بخصوص کودکان داشته باشد(6).
افلاطونیان و دیگران	1392 تلاش برای سلامت زلزله زدگان بم مبتنی به دانش و تجربیات مسئولین وقت	ثبت اطلاعات مربوط به فراوانی بیماری ها، برقراری نظام مراقبت، تنظیم فعالیتها، اقدامات بهداشتی و درمانی بر حسب اولویت بندی بیماریها و تنظیم جداول و نمودارها، گزارش روزانه، هفتگی، ماهانه و تجارب ارزشمندی برای کنترل بیماری ها می باشد(17).
عسکری باقرآبادی و دیگران	1395 بررسی رابطه ی میزان افسردگی و سلامت روان در خانواده های آسیب دیده از زلزله بم	ین افسردگی و مولفه های سلامت روان (علایم جسمانی، اضطراب، اختلالات خواب و گرایش به خود کشی) رابطه ی معنا داری وجود دارد اما بین افسردگی و اختلال در کارکردهای اجتماعی رابطه معنا داری یافت نشد(4).
پورمحمدی و دیگران	1398«تبیین ابعاد اجتماعی- اقتصادی تاب آوری شهری در برابر زلزله مطالعه موردی: منطقه 4 شهر تبریز» به انجام رساندند.	نتایج تحقیق بیانگر آن است که 3904هکتار از محدوده مورد مطالعه از وضعیت تاب آوری نامناسبی برخوردار می باشد و در مقابل 1167 هکتار از محدوده مورد مطالعه از منظر تاب آوری، در وضعیت کاملا مناسبی قرار دارد. تاب آوری اجتماعی - اقتصادی نسبتانامناسب، متوسط و تاب آوری نسبتا مناسب، به ترتیب با 174، 259.7 و 434 هکتار از محدوده مورد مطالعه را به خود اختصاص داده اند(19).
خاناداه و ساسانگهر1	2018سلامت روانی، ضربان قلب، پارادایم سلامت عمومی، سلامت رفتاری	توجه کمی به ویژگی های فضاهای فردی و جمعى بازماندگان مبتلا به پيامدهاى سانحه شده است(12).
گروبنر و همكاران 2	2015 فضایی الگوبرداری از آسیب پذیری روانی و عوامل تاب آوری در شهر نیویورک پس از طوفان سندی	مشکلات روانی اجتماعی پس از وقوع سانحه عمدتا در سطح محله و واحد همسایگی بروز می کنند(9).
ماکوانا3	2019  بررسی ارتباط بين زلزله و تأثير آن سلامت روان	آمادگي بهتر و توانمندسازي جامعه مي تواند وضعيت جمعيت آسيب پذیر آسيب دیده از زلزله را بهبود بخشد(13).

 

جمع بندی پیشینه پژوهش

بررسی و مشاهده پیشینه پژوهش نشان می دهد که در این پژوهش ها به مواردی مانند بررسی ابعاد تاب آوری در برابر زلزله، اقداماتی برای مقابله با آسیب های روانی زلزله ، مدل سازی و تخمین و ارزیابی خسارات زلزله و ارزیابی آسیب پذیری ناشی از خطر زلزله و مدیریت بحران زلزله (مدیریت بحران زلزله صرفا در پژوهش های خارجی مورد بررسی و مداقه قرار گرفته است که با استفاده از مدل و سیستم هوش مصنوعی و نرم افزار جی آی اِس) پرداخته اند. به استثنای پژوهش های خارجی، در داخل کشور به مدیریت جامع بحران در حوزه های چندگانه اجتماعی،اقتصادی و روانی که مهم ترین اقدام برای مقابله با بلایای طبیعی و از جمله زلزله بعنوان مخاطره آمیزترین بحران طبیعی می باشد، پرداخته نشده است. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1: مدل مفهومی تحقیق

روش پژوهش

روش مورد استفاده در این تحقیق پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش حاضر، تمامی افراد 18 سال به بالای شهرستان های سرپل ذهاب و ثلاث باباجانی  با جمعیتی بالغ بر 95 هزار نفر می باشد که بیشترین آسیب را از زلزله داشتند. همچنین برای برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده و تعداد 600 نفر به عنوان نمونه ی آماری انتخاب شدند. روش نمونه گیری در این پژوهش از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ایی استفاده شده است. ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ آوري داده ها از ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ی 88 سوالی محقق ساخته استفاده گردید. این پرسشنامه شامل ابعاد:

 مسئولیت پذیری اجتماعی، انطباق پذیری، همبستگی اجتماعی، احساس امنيت اجتماعی، احساس امنیت اقتصادی،تقدیرگرایی،تغييرات شغلي، سلامت روانی، تاب آوری، تکلیف مداری برابر خدا می باشد.

یافته های پژوهش

سن: بر اساس یافته های تحقیق بیش­ترین تعداد پاسخگویان را گروه سنی36-45 سال با 83/25 درصد تشکیل می دهند و کمترین تعداد پاسخگویان را گروه سنی 26-35 سال با 33/19 درصد تشکیل می دهند.

 جنسیت: نتایج تحقیق نشان داد که مردان با 33/64 درصد بیشترین درصد را به خود اختصاص داده و پس از آن زنان با 66/36 درصد در جای بعدی قرار دارند.

تحصیلات: بیش­ترین تعداد پاسخگویان را گروه تحصیلی لیسانس با 16/28 درصد تشکیل می هند و پس از آن گروه تحصیلی زیر دیپلم با 66/25 درصد قرار دارد. همچنین کمترین پاسخگویان مربوط به گروه تحصیلی دکتری با 33/1 درصد قرار دارد.

وضعیت تاهل: نتایج توصیفی پژوهش نشان داد که بیشترین تعداد پاسخگویان با 83/51 متاهل و همچنین 16/48 درصد از پاسخگویان مجرد هستند.

یافته های استنباطی

جهت  محاسبه روایی و پایایی پرسشنامه از نرم افزار اسمارت پی ال اس⁴  استفاده شده و نتایج زیر حاصل گردید: بررسی مدل ساختاری: برای بررسی مدل ساختاری ازضرایب مسیر و t_value   استفاده شده است که نتایج زیر حاصل شده است:

 

 

شکل(2): مدل ساختاری در حالت ضرایب مسیر(منبع: یافته های کمی تحقیق)

در شکل (2) ضریب مسیر بین متغیر های مدل بر روی هر مسیر قابل مشاهده است. این ضریب مسیر استاندارد عددی است بین 1 و 1- که در مدل فوق علامت مثبت آنها نشان از وجود رابطه مثبت بین متغیر های تحقیق دارد. به عنوان مثال بین تقدیرگرایی و اثرات و پیاندهای زلزله ضریب مسیر 840/0 بدست آمده است. اما آیا این ضریب به لحاظ آماری معنادار است؟ برای پاسخ به این سوال از مقدار آماره تی-استیودنت متناظر با هر ضریب استفاده می کنیم که این مقادیر در شکل2 قابل مشاهده است.

 

 

 

 

 

 

مدل در حالت مقادیر t_value  :

 

شکل(3): مدل ساختاری در حالت t value(منبع: یافته های کمی تحقیق)

بررسی مدل اندازه گیری: جهت سنجش برازش مدل های اندازه گیری سه مورد استفاده می شود:1-پایایی شاخص2-روایی همگرا3-روایی واگرا.. پایایی شاخص توسط سه معیار ضرایب بارهای عاملی، آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی مورد سنجش قرار می گیرد.

الف) ضرایب بارهای عاملی: بارهای عاملی از طریق محاسبه مقدار همبستگی شاخص های یک سازه با آن سازه محاسبه می شوند. اگر محقق پس از محاسبه بارهای عاملی بین سازه و شاخص های آن با مقادیر کمتر از 4/0 مواجه شود، باید آن شاخص ها (سوالات پرسشنامه) را اصلاح نموده و یا از مدل پژوهش خود حذف نماید. ضرایب بارهای عاملی مرتبه اول و مرتبه دوم کلیه گویه ها بالاتر از 4/0 است که نشان از مناسب بودن این معیار دارد.

با توجه به مندرجات جدول زیر می توان گفت تمامی مقادیر آلفای کرونباخ بالاتر از حد قابل قبول بیش از (70/0) هم چنین مقادیر پایایی ترکیبی بالاتر از حد قابل قبول(70/0) می باشند. هم چنین تمامی مقادیر میانگین واریانس استخراج شده( AVE ) نیز همگی بیش از(50/0) می باشد.با توجه به چهار مورد بارهای عاملی، آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و مقادیراشتراکی می توان گفت پایایی مدل اندازه گیری تایید می شود.

جدول 2: پایایی و پایایی ترکیبی و AVE

متغیر	آلفای کرونباخ	پایایی ترکیبی	میانگین واریانس (AVE)
پیامدهای زلزله	958/0	962/0	537/0
امنیت اجتماعی	806/0	886/0	723/0
امنیت اقتصادی	694/0	867/0	765/0
انطباق پذیری	577/0	818/0	694/0
تاب آوری	786/0	903/0	824/0
تغییرات شغلی	846/0	928/0	867/0
تقدیرگرایی	773/0	898/0	815/0
تکلیف مداری	808/0	912/0	839/0
سلامت روانی	762/0	859/0	670/0
مسئولیت پذیری اجتماعی	789/0	908/0	832/0
همبستگی اجتماعی	826/0	920/0	852/0

 

 

 

نمودار 1: میانگین واریانس استخراج شده

 

 

نمودار 2: میزان ضریب تعیین

روایی همگرا: روایی همگرا معیار دیگری است که برای برازش مدل های اندازه گیری در  پی ال اس به کار برده می شود. برای بررسی روایی همگرا از شاخص میانگین واریانس استخراج شده (AVE) استفاده شده است. میانگین واریانس استخراج شده، میزان همبستگی یک سازه با شاخص های آن را نشان می دهد. مقدار بحرانی این مقدار 5/0 می باشد. بدان معنی که مفدار AVE بالای 5/0 روایی همگرای قابل قبول را نشان می دهد.

روایی واگرا: روایی واگرا سومین معیار سنجش برازش مدل های اندازه گیری در روش پی ال اس است. برای سنجش روایی واگرا از بارهای عاملی متقاطع استفاده می شود.نتایج نشان می دهد که تمامی سوالات مربوط به هر سازه همبستگی بیشتری با همان سازه دارد نسبت به سایر سازه ها. بدینوسیله روایی واگرای در سطح معرف تایید می شود.

در توضیح و تفسیر یافته های بدست آمده میتوان گفت:مقدار سلول تقاطع هر سازه باید بزرگتر از مقدار مندرج در سلولهای زیر آن باشد.بعنوان مثال:امنیت اجتماعی با مقدار جذر واریانس مشترک استخراج شده برابر 0.850 می باشد که از مقادیر زیرش 0.749 و 0.700 و ...... بزرگتر است. با این توضیحات روایی واگرا در سطح سازه نیز تایید می شود.و سایر سازه ها نیز به همین ترتیب می باشند.

بررسی فرضیات پژوهش

جدول3: نتایج فرضیات تحقیق

 

متغیر	میانگین	انحراف معیار	مقدار t	درجه آزادی	Α	p- value
امنیت اجتماعی	405/58	342/14	399/2	599	05%	001/0
مسئولیت پذیری اجتماعی	906/30	547/7	943/2	599	05%	001/0
انطباق پذیری	115/22	389/5	067/5	599	05%	001/0
همبستگی اجتماعی	605/21	394/5	747/2	599	05%	001/0
تقدیرگرایی	966/20	534/5	688/6	599	05%	001/0
امنیت اقتصادی	906/30	547/7	943/2	599	05%	001/0
تغييرات شغلي	020/22	339/5	679/4	599	05%	001/0
سلامت روانی	143/46	840/6	953/4	599	05%	001/0
تاب آوری	230/13	542/4	600/2	599	05%	001/0
تکلیف مداری	073/15	064/4	530/2	599	05%	001/0

 همان‌طوري كه يافته‌هاي جدول شماره 3 نشان مي‌دهد میانگین بدست آمده برای متغیرهای امنیت اجتماعی(405/58)، مسئولیت پذیری اجتماعی(906/3)، انطباق پذیری(115/22)، همبستگی اجتماعی(605/21)، تقدیرگرایی(966/20)، امنیت اقتصادی(906/30)، تغييرات شغلي(020/22)، سلامت روانی(143/46)، تاب آوری(230/13)، تکلیف مداری(073/15) می‌باشد. همچنین سطح معني‌داري بدست آمده برای تمامی متغیرهای تحقیق (001/0 sig=) از سطح آلفاي 0.05 کوچک‌تر است لذا فرض صفر با 95 درصد اطمينان رد مي‌شود. پس با عنايت به نتايج مذكور مي‌توان چنين نتيجه گرفت وقوع زلزله بر امنیت اجتماعی، مسئولیت پذیری اجتماعی، انطباق پذیری، همبستگی اجتماعی، تقدیرگرایی، امنیت اقتصادی، تغييرات شغلي، سلامت روانی، تاب آوری، تکلیف مداری تاثیر دارد.

بحث و نتیجه گیری

پدیده ی زلزله و آسیب های ناشی از آن که در اجتماعات گوناگون بر اساس سطح توسعه و پیشرفت جامعه تغییرپذیر می‌باشد خسارات جانی و مالی زلزله این حادثه را در مقابل دیگر حوادث طبیعی به بحران تبدیل نموده است و در برنامه‌ریزی اجتماعات انسانی لزوم مدیریت ریسک جهت مواجهه با بحران زلزله را می‌طلبد.  نتایج این پژوهش نشان داد که وقوع زلزله بر احساس امنیت اجتماعی شهروندان تاثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیقات پورمحمدی و دیگران (1398)وافلاطونیان و دیگران (1392) همسو و هماهنگ است. جهت تببین این یافته می توان گفت که نلسون معتقد است يکي از پيامدهاي زلزلة فاجعه افزايش سريع جمعيت شهري است كه از علل آن، نياز شهرهاي آسيب ديده به نيروي کار در مرحلة بازسازي است. نياز به نيروي کار در اين شهرها و بالا بودن دستمزدها موجب جذب جمعيت مناطق روستايي اطراف در آنها مي شود و حتی نوعی احساس ناامنی را در سطح شهر به دنبال دارد(نلسون، 1995: 56).

همچنین نتایج دیگر نشان داد که وقوع زلزله بر مسئولیت پذیری اجتماعی شهروندان تاثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیقات محمدی نیا و نظری کمال (1398)، عسکری باقرآبادی و دیگران (1395) و عباسی بوروندرق و دیگران (1391) هماهنگ است. جهت تببین این یافته می توان گفت که تأمين نيازهاي ثانويه به ويژه نيازهاي بهداشتي و پزشکي، آموزشي، شغلي، و تفريحي به خصوص در روزهاي اول بروز فاجعه دچار وقفه مي شود؛ دسترسي به امکانات و حمایت های رفاهي، آسايشي، آرايشي، ارتباطي، تفريحي و سرگرمي، به علت اسکان در مکان هاي حاشيه اي. کاهش ميزان اشتغال، تغييرات شغلي، آسيب پذيري شديد مشاغل حاشيه اي و اختياري، و تحول در نقش هاي اقتصادي و تجاري و مسئولیت هاب اجتماعی پديدار می شود(10).

از دیگر یافته های تحقیق اینکه وقوع زلزله بر انطباق پذیری شهروندان تاثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیق افلاطونیان و دیگران (1392) همسو و هماهنگ است. جهت تببین این یافته می توان گفت که سوروكين معتقد است که زلزله اتفاق غيرقابل كنترلي است كه در زمان و مكان خاصي روي مي دهد و خطر يا تهديد را در جامعه يا بخش هاي نسبتاً وسيعي از آن به وجود مي آورد؛ مهمترين آسيب فاجعه را فروپاشي تقسيم كار اجتماعي و يا برهم خوردن تعادل و هماهنگي اجتماع و از بین رفتن انطباق پذیری مي داند كه اين فروپاشي و عدم تعادل به مثابه عامل تهديدكننده اجتماع به شمار مي رود.

همچنین نتایج نشان داد که وقوع زلزله بر همبستگی اجتماعی با دیگران تاثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیقات پورمحمدی و دیگران (1398)، دهقانی و دیگران (1392)، عباسی بوروندرق و دیگران (1391) همسو و هماهنگ است. جهت تببین این یافته می توان گفت که اندرسون معتقد است که تحليل آسيب پذيري ها با کاربرد ارزيابي احتمال و دامنة آسيب پذيري ناشي از وقوع خطرات طبيعي مانند سيل، زلزله، طوفان، در تدوين و اجراي اقدامات و فعاليت هاي مؤثر و مرجح در مراحل پس از وقوع فاجعه نقشی اساسي دارد و دست کم در جلوگيري از بروز دو خطر اساسي در طول اين فرآيندها و مراحل نجات، اسکان موقت، بازسازي مؤثر است که عبارتند از:1- افزايش شناخت از عوامل بروز فاجعه ۲- تحليل و شناسايی عوامل و شرايط پنهان، برنامه ريزان و مجريان در راستاي کاهش و حتي پيشگيري از آسيب ها (از طريق اقدامات مؤثر آنها در ارتباط با عوامل ناشناختة آسيب زا) که  به افزایش تحمل و تاب آوری افرد و همچنین شکل گیری پیوندهای اجتماعی بین آنها کمک مي کند (3).

یافته ایی دیگر نشان داد که وقوع زلزله بر تقدیرگرایی شهروندان تاثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیق افلاطونیان و دیگران (1392) همسو و هماهنگ است. جهت تببین این یافته می توان گفت که به اعتقاد سوروكين بعد از زلزله، آسيب ديدگان مرحلة جديدي از زندگي خود را بر اساس اعتقادات، ارزش ها و عواطف سروسامان مي دهند و روحيه تقديرگرايي از جمله اين احساسات و عواطف است.

همچنین نتایج تحقیق نشان داد که وقوع زلزله بر احساس امنیت اقتصادی شهروندان تاثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیقات پورمحمدی و دیگران (1398) و افلاطونیان و دیگران (1392) هماهنگ است. جهت تببین این یافته می توان گفت که نلسون معتقد است يکي ديگر از پيامدهاي زلزلة فاجعه افزايش سريع جمعيت شهري است كه از علل آن، نياز شهرهاي آسيب ديده به نيروي کار در مرحلة بازسازي است. نياز به نيروي کار در اين شهرها و بالا بودن دستمزدها موجب جذب جمعيت مناطق روستايي اطراف در آنها مي شود و حتی نوعی احساس ناامنی را در سطح شهر به دنبال دارد (16).

از دیگر نتایج تحقیق اینکه وقوع زلزله بر تغييرات شغلي شهروندان تاثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیقات محمدی نیا و نظری کمال (1398)، عسکری باقرآبادی و دیگران (1395) و عباسی بوروندرق و دیگران (1391) همسو و هماهنگ است. جهت تببین این یافته می توان گفت که تأمين نيازهاي ثانويه به ويژه نيازهاي بهداشتي و پزشکي، آموزشي، شغلي، و تفريحي به خصوص در روزهاي اول بروز فاجعه دچار وقفه مي شود؛ دسترسي به امکانات و حمایت های رفاهي، آسايشي، آرايشي، ارتباطي، تفريحي و سرگرمي، به علت اسکان در مکان هاي حاشيه اي. کاهش ميزان اشتغال، تغييرات شغلي، آسيب پذيري شديد مشاغل حاشيه اي و اختياري، و تحول در نقش هاي اقتصادي و تجاري و مسئولیت هاب اجتماعی پديدار می شود (10).

و نیز نتایج نشان داد که وقوع زلزله بر سلامت روانی شهروندان تاثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیقات محمدی نیا و نظری کمال (1398)، عسکری باقرآبادی و دیگران (1395)، افلاطونیان و دیگران (1392) و دهقانی و دیگران (1392) همسو و هماهنگ است.جهت تببین این یافته می توان گفت که نلسون معتقد است که هنگامی که زلزله به فاجعه بينجامد، با سه پيامد اجتماعي مهم همراه می شود: الف) افزايش حس تعلق به مکان؛ ب) نابودي عرصة خصوصي؛ ج) از هم گسيختگي اجتماعي و صدمة شديد به شبکه هاي اجتماعي (21). نلسون معتقد است پيامدهاي رواني و اجتماعي ناشي از مرگ خويشان و نزديکان، احساس ناامني اقتصادی و اجتماعي، و از دست دادن اموال و دارايي ها نيز بسيار مهم به شمار می روند (16).

همچنین نتایج نشان داد که وقوع زلزله بر تاب آوری شهروندان تاثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیقات پورمحمدی و دیگران (1398)، دهقانی و دیگران (1392) و عباسی بوروندرق و دیگران (1391) هماهنگ است. جهت تببین این یافته می توان گفت که اندرسون معتقد است که تحليل آسيب پذيري ها با کاربرد ارزيابي احتمال و دامنة آسيب پذيري ناشي از وقوع خطرات طبيعي مانند سيل، زلزله، طوفان، در تدوين و اجراي اقدامات مناسب و متناسب و فعاليت هاي مؤثر و مرجح در مراحل پس از وقوع فاجعه نقشی اساسي دارد و دست کم در جلوگيري از بروز دو خطر اساسي در طول اين فرآيندها و مراحل نجات، اسکان موقت، بازسازي، و . . . مؤثر است. و در نهایت نتایج نشان داد که وقوع زلزله بر تکلیف مداری برابر خدا شهروندان تاثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیق شاکر (1384) همسو و هماهنگ است. جهت تببین این یافته می توان گفت که فورد طبقه‌بندي مختلفي از ديدگاه‌هاي آسيب‌پذيري ارائه داده است که در مجموع سه ديدگاه متمايز از پژوهش و تبيين مفهوم آسيب‌پذيري را مي‌توان به شرح زير مشخص کرد:1- ديدگاه زيستي فيزيکي: 2- ديدگاه ساخت اجتماعي: 3- ديدگاه ترکيبي: (آسيب‌پذيري به عنوان تأثيرپذيري بالقوه و ظرفيت رسيدگي و انطباق (يکپارچگي و پايداري و سرسپردگی به خداوند) (7).

 در یک نتیجه گیری می توان بیان نمود که زلزله فاجعه ناگهانی غیرمترقبه ای است که اتفاق می افتد و هیچ کس نمی تواند ابعاد چنین حادث های را به طوردقیق و قطعی پیشبینی نماید. بدون شک این فاجعه اثرات مخرب و تکان دهنده ای برجای خواهد گذاشت که وحشت کامل آن برای افرادی که در محل حادثه یا اطراف آن زندگی می کنند کاملاً محسوس و مشهود است، بنابراین یکی از پیامدهای نامطلوب این حوادث و بلایا، شیوع نسبتاً بالای اختلالات روانی دربازماندگان است. در صد سال گذشته بیش از 1500 بار زلزله در ایران آمده و در بسیاری مواقع مردم را داغدار کرده است. اما تکرار این حادثه شهروندان را به نوعی سازگاری و سازش با زلزله سوق داده است. یکی از راهبردهای جمعی برای این سازگاری، «به فراموشی سپردن زلزله» است. اما به سرعت تنها چند روز بعد از هر زلزله، حتی ویرانگرترین آنها از خاطر، ذهن و ضمیر مردم دور و محو می گردد. آسيب هاي به بار آمده در اثر وقوع حوادث و بلايايي طبيعي به خصوص زلزله مي تواند اثرات سوء زيادي در ابعاد مختلف زندگي جوامع داشته باشد. اين اثرات گاهي ممكن است طي ساليان متمادي زندگي اين جوامع را دستخوش تغييرات اساسي نمايد. اما از آنجايي كه نوع بشر جبراً محكوم به فنا در مقابل اين حوادث نيست لذا، در صورت برنامه ريزي هاي صحيح و انجام اقدامات بنيادين و استفاده از قدرت دانش خود مي تواند تا حد زيادي از ميزان آسيب ها بكاهد.

تعارض منافع:

«بنا بر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هر گونه تعارض منافع بوده است.»

 

منابع و ماخذ:

 

 

 

1. Abbasi Borundargh, Sakineh; Nasreen Garami and Hassan Shahrokhi. (2012). The effectiveness of psychological support interventions in increasing the mental health of earthquake victims in Warzaghan city, National Conference on Pathology and Planning of the Effects of the August 21 Earthquake in East Azar Baijan Province, Harris, Payam Noor University of East Azerbaijan Provinc

2.Abdullahi, Majid. (2012). Crisis management in urban areas, publications of the Organization of Municipalities and Rural Districts of the country.

3.Andersson, T., Caker, M., Tengblad, S., Wickelgren, M. (2019). Building traits for organizational resilience through balancing organizational structures. Scandinavian Journal of Management, 35(1), 36-45.

4.Askari Bagharabadi, Mahbobeh; Noshirvan Khazri Moghadam; Tayyaba Damiri and Zahra Rezaei. (2015). Investigating the relationship between the level of depression and mental health in families affected by the Bam earthquake, the 3rd National Scientific Research Congress on the Development and Promotion of Educational Sciences and Psychology, Sociology and Social Cultural Sciences of Iran, Tehran, Scientific Association for the Development and Promotion of Basic Sciences and Techniques.

5.Burke S .(2014). a response by the Australian psychological society to the draft report of the productivity commission inquiry into natural disaster funding. Australian Psychological Society.

 

6.Dehghani, Masoume; Ali Mohajer Watan; Asadullah Vareh Karnema and Mehdi Kazemi. (2012). Investigating the effects and long-term consequences of the earthquake crisis on the mental health of surviving children (a study of children present in the 2013 Bam earthquake), the 5th International Conference on Comprehensive Management of Natural Disasters, Tehran, Permanent Secretariat of the Comprehensive Crisis Management Conference.

7.Ford, J.(2002).Vulnerability: Concepts and issues, A literature Review of the concept of Vulnerability, its Definition and Application in Studies Dealing With Human- Environmental Interactions, part of PHD Scholarly Field Paper For course Geog, University of Guelph.

 

8.Godarzi, Mohammad Ali. (2010). The relationship between religious attitude and symptoms of post-traumatic stress disorder in earthquake victims of Bam city. Volume 13, Number 50, June and July 2019, pages 182-93.

9.Gruebner Oliver, R Lowe Sarah, Sampson Laura, Galea Sandro.(2015). The geography of post-disaster mental health: spatial patterning of psychological vulnerability and resilience factors in New York City after Hurricane Sandy, International Journal of Health Geographics (2015) 14:16, DOI 10.1186/s12942.

 

10.Hakato, Motohiko. (1382). Earthquake in the experience album, translated by a group of translators. Tehran: Center for Natural Crisis Studies in Industry.

11.Houshmandzadeh, Mohammad. (2004). Planning to achieve a comprehensive crisis management system with the aim of reducing the destructive effects of unforeseen events with a view on the dimensions of crisis management in the January 1382 earthquake in Bam city, the first international conference on comprehensive crisis management in unexpected events, Bam.

12.Khanade Kunal, Sasangohar Farzan.(2018).Heart RateMental Health, A Public Health Paradigm, Behavioral Health Response to Disasters, Edited By Julie Framingham, Martell L. Teasley, Tailor and Francis Group. https://books.google.

 

13.Makwana, N.(2019). Disaster and its impact on mental health: A narrative review, Published online 2019 Oct 31. doi: 10.4103/jfmpc.jfmpc_893_19.

 

14.Mohammadi Nia, Leila, Nazari Kamal, Mina. (2018). The participation of semens in the prevention of social and psychological harm to families, children and adolescents: a case study of the Kermanshah earthquake, the 9th International Health Congress in Accidents and Disasters.

15.Najarian, Bahman and Barati Sadeh, Farid. (1379). Psychological Consequences of Disasters, Tehran: Masir Publishing House.

16.Nelson, Joel .(1995). Post-Industrial Capitalism. New Delhi: SAGE.

 

17.aflatonian, Mohammadreza; Reza Abbasi and Behnaz Platonian. (2012). Efforts for the health of Bam earthquake victims based on the knowledge and experiences of the authorities at the time, the 5th International Conference on Comprehensive Management of Natural Disasters, Tehran, Permanent Secretariat of the Conference on Comprehensive Disaster Management.

18.Pourmohammadi, Mohammad Reza. (2012). Urban land use planning, Tehran: Samit Publications.

19.Pourmohammadi, Mohammadreza, Hadi, Elham, Hadi, Alnaz. (2018). Explaining the socio-economic dimensions of urban resilience against earthquakes, a case study: District 4 of Tabriz city, Danesh Journal of Crisis Prevention and Management Spring 2018 Number 1.

20.Tekra . (2016). The biggest earthquakes in the world and Iran; 20 of the most severe earthquakes in the world, Tekra site, natural events, 5359485.

21.shadi talab, Jhaleh. (1374). Sociology of disaster, analysis of Rudbar Manjil earthquake, Journal of Iranian Sociological Association, first volume, number 3.

 

22.Saleki Maliki, M. Hamad Ali, Valibigi, Mojtabi, Ghasemi, Masoumeh. (2012). Spatial efficiency of the communication network in order to provide relief after an earthquake (case study: Tabriz Baghmisheh settlement). Relief and Rescue Quarterly, No. 3. Pages 8-75.

23.Shaker, Mehdi. (2004). Mental health of accident victims and rescuers with emphasis on providing scientific and practical solutions, the second research scientific conference on rescue and rescue management.

24.WHO,(2014),Social determinants of mental health, https:// www.who.int/mental health/publications/gulbenkian paper social determinants of mental health/en/

 

25.Zenadia, J. and Sung, D. (2003). Participation in disaster reduction: eastern

 

 

 

 

---

[1]  Khanade & Sasangohar

[2]  Gruebner et al

[3]  Makwana

[4]  Smart pls

---