بررسی مبادله آب مجازی و تأثیر آن بر بهره وری آب در اراضی تحت پوشش شبکه آبیاری و زهکشی میاناب شوشتر
Subject Areas : Irrigation and Drainageافشان فارغ زاده 1 , اصلان اگدرنژاد 2
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران.
2 - استادیار، گروه علوم و مهندسی آب، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
Keywords:
Abstract :
آب اولین و اساسی ترین عامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی است و بدون شک، بحران آب به عنوان یکی از چالش های بین المللی مورد توجه دولت ها و جوامع بشری می باشد. با توجه به اینکه آب مجازی برای اولین بار به عنوان راهی برای مقابله با کمبود آب در کشورهای دارای منابع آب محدود مورد استفاده قرار گرفت، لذا کشورهای با آب کم باید به واردات مواد غذایی از کشورهای دارای آب فراوان به منظور صرفه جویی در منابع محدود آب بپردازند. بنابراین آب مجازی می تواند در کشورهای کم آب مانند ایران به عنوان راهکاری برای کاهش فشار بر منابع آب در نظر گرفت. لذا توجه به مقوله آب مجازی به عنوان راهکاری جهت مدیریت مصرف آب در شرایط بحرانی کم آبی می تواند ضروری به نظر برسد. هدف از این پژوهش، محاسبه آب مجازی محصولات کشاورزی بوده و پس از شناسایی جریان آب مجازی و برآورد میزان آن، شاخص های میزان صادرات، واردات و خالص مبادله آب مجازی، بهره وری، شدت مصرف آب در منطقه و وابستگی یا خودکفایی منطقه به آب مورد نیاز بررسی شده است. محصولات مورد مطالعه در این پژوهش، صیفی جات شامل خیار و گوجه فرنگی بوده که اطلاعات مورد نیاز از سال 1390 الی 1396 جمع آوری شد. نتایج نشان داد، صیفی جات جزء محصولات کم مصرف با بهره وری آب بالا قرار دارند و صادرات آب مجازی در مقایسه با واردات آب مجازی بیشتر بوده و خالص آب مبادله آب مجازی 32/7838- مترمکعب در هکتار است. همچنین شدت وابستگی به آب در منطقه پژوهش در طول دوره افزایشی بوده و در کل از نظر تأمین آب مورد نیاز برای تولید محصولات کشاورزی (خیار و گوجه فرنگی) خودکفا می باشد.
احسانی، م.، خالدی، ه.، برقی، ی. (1387). مقدمه ای بر آب مجازی. چاپ اول، کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، 25-11.
تهامی پور زرندی، م.، قربانی، محمد. (1395). اندازه گیری و تحلیل جایگاه تجارت آب مجازی در بخش صنعت و معدن ایران. نشریه آب و توسعه پایدار، سال سوم، شماره 1، ص 72-59.
حسینی، م.، لطفی، ی و مارامایی، ا. (1390). بررسی اجمالی تجارت آب مجازی در استان گلستان. دومین کنفرانس ملی پژوهش های کاربردی منابع آب ایران. زنجان، ایران، 10-1.
رنجبر، ا.، فتوکیان، محمدرضا. (1394). بررسی روند صادرات و واردات آب مجازی در ایران. کنفرانس بین المللی علوم محیط زیست، مهندسی و تکنولوژی. دانشگاه تهران. تهران، ایران، 9-1.
روحانی، ن.، یانگ، ه. امین سیچانی، س. افیونی، م. موسوی، س.ف و کامگار حقیقی، ع.ا. (1387). ارزیابی مبادله محصولات غذایی و آب مجازی با توجه به منابع آب موجود در ایران. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، سال 12، شماره 46، ص432-417.
زارعی، ق.، جعفری، ع.م. (1394). نقش واردات و صادرات محصولات مهم زراعی و باغی در تجارت مجازی آب و رد پای آب در کشاورزی ایران. نشریه آبیاری و زهکشی ایران، شماره 5، ص 797-784.
سالاری، س. (1393). تعیین میزان آب مجازی محصولات زراعی و باغی مهم استان سیستان و بلوچستان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه زابل، گروه مهندسی علوم آب.
Hoekstra, A.Y. (2003). Virtual water trade: a quantification of virtual water flows between nations in relation to international crop trade. Value of Water Research Report Series, 11, UNESCO. IEIE. Delft, the Netherlands, pp:23-30.
Sadaf, M., Zaman, A. (2013). Potential of water management through Pakistani provincial trade of agriculture. International water technology journal, 3(3), pp:1-7.
Yoo, S.H., Choi, J.Y., Lee, S.H., and Kim, T. (2014). Estimating water footprint of paddy rice in corea. Paddy and water environment, 12(1), pp:43-54.
Zhao, X., Yang, H., Yang, Z., Chen, B., and Qin, Y. (2010). Applying the input-output method to account for water footprint and virtual water trade in the Haihe river basin in China. Environmental science and technology, 44, pp:9150-91-56.
