بررسی روند تغییرات زمانی و خصوصیات مکانی بارش و خشک سالی هواشناسی، در غرب کشور طی چند دهه اخیر
Subject Areas : Irrigation and Drainageصفر معروفی 1 , حسین طبری 2 , علی آئینی 3 , حسین معروفی 4
1 - گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ابوعلی سینا، همدان، ایران.
2 - گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
3 - گروه آبیاری و زهکشی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
4 - گروه آبیاری و زهکشی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
Keywords:
Abstract :
خشک سالی یکی از جدیترین مشکلات جوامع بشری و اکوسیستمها، در نتیجه تغییرپذیری اقلیمی است. این پدیده، سالانه موجب میلیاردها دلار خسارت در سطح جهان میگردد و نسبت به دیگر بلایای طبیعی، مردم بیشتری را تحت تأثیر قرار میدهد. در این تحقیق، روند تغییرات سریهای زمانی بارندگی و خشک سالی هواشناسی در ده ایستگاه واقع در غرب کشور، در دوره آماری 1384-1355 مورد بررسی قرار گرفته است. مقادیر شدت خشک سالی با استفاده از شاخص بارش استاندارد (SPI)، در مقیاس زمانی 12 ماهه محاسبه گردید. همچنین تحلیل روند دادهها با استفاده از آزمون من-کندال و تخمین گر سِن انجام شده است. نتایج این تحقیق نشان داد که دادههای بارندگی و شدت خشک سالی، دارای تغییرات زیادی نسبت به میانگین در دوره مورد مطالعه بودهاند. این تغییرات با افزایش خشکی به سمت شرق منطقه مورد مطالعه، فزونی یافته است. نتایج آزمونها نشان داد که سریهای زمانی بارندگی، دارای روند معنیدار کاهشیمعنیدار در ایستگاههای سرپل ذهاب، بیجار، سنندج و سقز به ترتیب به میزان 99/7، 68/6، 51/5 و 03/5 میلیمتر در هر سال بوده است. همچنین شدت خشک سالی در ایستگاههای کرمانشاه، سقز، سنندج و خرمآباد در چهار دهه گذشته روند معنیدار افزایشی داشته است. نتایج بدست آمده نشان داد که تمامی ایستگاههای مطالعاتی، حداقل یک خشک سالی بسیار شدید را در دوره مورد مطالعه تجربه نمودهاند.
- بابایی فینی، ا. س. و فرج ز.اده، م 1381. الگوهای تغییرات مکانی و زمانی بارش در ایران. مدرس علوم انسانی، جلد 6، شماره 4، صفحههای 70-51.
- بداق جمالی، ج.، جوانمرد، س.، شیرمحمدی، ر. 1381. پایش و پهنهبندی وضعیت خشکسالی استان خراسان با استفاده از نمایه استاندارد شده بارش. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، جلد 17، شماره 4، صفحههای 21-4.
- بری ابرقویی، ح.، بداق جمالی، ج.، توکلی، م. 1382. کاربرد برخی از شاخصهای آماری جهت ارزیابی شدت خشکسالی در مقیاس کشوری. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، جلد، 18، شماره 2، صفحههای 106-86.
- رضیئی، ط. و ثقفیان، ف، 1383. بررسی روند خشکسالی در دشت سیستان، اولین کنفرانس سالانه مدیریت منابع آب، تهران.
- خلیلی، ع. و بذر افشان، ج، 1383. تحلیل روند تغییرات بارندگیهای سالانه، فصلی و ماهانه پنج ایستگاه قدیمی ایران در یکصد و شانزده سال گذشته، بیابان، جلد 9، شماره 1، صفحههای 33-25.
- حجام، س. خوشخو، ی. و شمسالدین وندی، ر. 1387. تحلیل روند تغییرات بارندگیهای فصلی و سالانه چند ایستگاه منتخب در حوزه مرکزی ایران با استفاده از روشهای ناپارامتری، پژوهشهای جغرافیایی، جلد 40، شماره 64، صفحههای 168-157.
- طبری، ح.، سبزیپرور، ع.ا.، معروفی، ص. 1387. بررسی روند تغییرات سالانه پارامترهای هواشناسی در دو اقلیم سرد و گرم ایران. پژوهش کشاورزی 8(1): 174-161.
- عساکره، ح. 1386. تغییرات زمانی-مکانی بارش ایران زمین طی دهههای اخیر، جغرافیا و توسعه، جلد 5، شماره 10، صفحههای 164-145.
- عسگری، ا. و رحیمزاده، ف. 1385. مطالعه تغییرپذیری بارش دهههای اخیر ایران، پژوهشهای جغرافیایی، جلد 38، شماره 58، صفحههای 80-67.
- عسگری، ا. رحیمزاده ف، محمدیان ن و فتاحی ا، 1386. تحلیل روند نمایههای بارشهای حدی در ایران، تحقیقات منابع آب ایران، جلد 3، شماره 3، صفحههای 55-42.
- قهرمان ن، جوانمرد س. بداقی جمالی، ج. مهدویان، ع. ر. و جاودانی خلیفه، ن. 1380. نگاهی به نظامهای پیشآگاهی خشکسالی در خاورمیانه و شمال آفریقا مطالعه موردی ایران، کنفرانس بررسی راهکارهای مقابله با بحران آب، زابل.
- قهرمان، ب. و تقواییان، ص. 1386. بررسی روند بارندگی سالانه در ایران، مجله بین المللی علوم و فناوری کشاورزی، جلد 10، شماره 9، صفحههای 97-93.
- قویدل رحیمی، ی. 1383. کاربرد نمایههای مبتنی بر بارش در مطالعه خشکسالیها و ترسالیها (مطالعه موردی: استان آذربایجان شرقی)، مجله پژوهش و سازندگی، جلد 17، شماره 4، صفحههای 56-47.
- کاویانی، م. ر. و عساکره، ح.، 1384. بررسی آماری روند بلندمدت بارش سالانه اصفهان،.مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، جلد 18، شماره 1، صفحههای 162-143.
- کتیرایی، پ. حجام، س. و ایراننژاد، پ. 1386. سهم تغییرات فراوانی و شدت بارش روزانه در روند بارش در ایران طی دوره 1960 تا 2001، مجله فیزیک زمین و فضا، جلد 33، شماره 1، صفحههای 83-67.
- مرادی، ح. ر. رجبی، م. و فرجزاده، م. 1386. تحلیل روند و خصوصیات مکانی شدت خشکسالیهای استان فارس، فصلنامه علمی-پژوهشی مرتع و بیابان ایران، جلد 14، شماره 1، صفحههای 109-97.
- ناظمالسادات، س. م. ج. سامانی، ن. و مولایی نیکو، م. 1384. تغییر اقلیم در جنوب و جنوب غرب ایران از دیدگاه مشاهدات بارش، برهمکنش با پدیده النینو نوسانات جنوبی، مجله علمی کشاورزی، جلد 28، شماره 2، صفحههای 97-81.
-Bouza-Deano, R., Ternero-Rodrıguez, M. and Ferna´ndez-Espinosa, A. J., (2008). Trend study and assessment of surface water quality in the Ebro River (Spain), Journal of Hydrology, 361, 227-239.
-da Silva, V.P.R. (2004). On climate variability in northeast Brazil. Journal of Arid Environments, 58(4), 575-596.
-Edward, D.C., Mckee, T.B. (1997). Characteristics of 20th century drought in the United States and multiple time scales. Climatology Report 97-2, Department of Atmospheric sciences, Colorado state University, Fort Collins, Co., pp155.
-Jhajharia, D., Dinpashoh, Y., Kahya, E., Singh, V.P., Fakheri-Fard, A. ( 2011). Trends in reference evapotranspiration in the humid region of northeast India. Hydrological Processes, doi: 10.1002/hyp.8140.
-Mckee, T.B., Doesken, N.J., Kleist, J. (1993). The relationship of drought frequency and duration to time scales. Pp. 176-184. 8th conference on Applied Climatology, 17-22 January, Anaheim, CA., USA.
-Modarres, R., da Silva V.P.R. (2007). Rainfall trends in arid and semi-arid regions of Iran. Journal of Arid Environments 70, 344–355.
-Modarres, R., Sarhadi, A. (2009). Rainfall trends analysis of Iran in the last half of the twentieth century. Journal of Geophysical Research, 114, D03101, doi:10.1029/2008JD010707.
-Partal, T., Kahya, E. ( 2006). Trend analysis in Turkish precipitation data. Hydrological Processes, 20, 2011–2026.
-Raziei, T., Saghafian, B. ( Paulo) A.A., Pereira, L.S., Bordi, I., 2009. Spatial patterns and temporal variability of drought in western Iran. Water Resources Management, 23, 439–455.
Rebetez, M., 1999. Twentieth century trends in droughts in southern Switzerland. Geophysical Research Letters 26(6), 755-758.
-Sen, P.K., 1968. Estimates of the regression coefficient based on Kendall´s tau, Journal of the American Statistical Association, 63, 1379-1389.
-Tabari, H., Hosseinzadeh Talaee, P.( 2011) a. Recent trends of mean maximum and minimum air temperatures in the western half of Iran. Meteorology and Atmospheric Physics, 111,121–131.
-Tabari, H., Hosseinzadeh Talaee, P.( 2011). Analysis of trends in temperature data in arid and semi-arid regions of Iran. Global and Planetary Change, doi: 10.1016/j.gloplacha.2011.07.008.
-Tabari, H., Marofi, S. (2011). Changes of pan evaporation in the west of Iran. Water Resources Management, 25, 97–111.
-Tabari, H., Marofi, S., Aeini, A., Hosseinzadeh Talaee, P., Mohammadi, K. (2011). Trend analysis of reference evapotranspiration in the western half of Iran. Agricultural and Forest Meteorology, 151, 128–136.
-Tabari, H., Marofi, S., Ahmadi, M. (2011). Long-term variations of water quality parameters in the Maroon River, Iran". Environmental Monitoring and Assessment, 177, 273–287.
-Tao, H., Gemmer, M., Bai, Y., Su, B., Mao, W. (2011). Trends of streamflow in the Tarim River Basin during the past 50 years: Human impact or climate change?. Journal of Hydrology, 400, 1–9.
-Yurekli, K., Kurunc, A. (2006). Simulating agricultural drought periods based on daily rainfall and crop water consumption. Journal of Arid Environments, 67, 629-640.