مکان یابی احداث سدهای خاکی کوچک در مناطق خشک و نیمه خشک با روش تحلیل چند معیاره مکانی (SMCE)

Subject Areas : Irrigation and Drainage

مسلم چابک بلداجی ¹ , هادی زارعی محمودآبادی ² , محمد علی شیرزاده ³ , محمد حسن زاده ⁴

1 - دانشگاه آزاد اسلامی، گروه آبخیزداری، واحد میبد، ایران.
2 - دانشگاه آزاد اسلامی،گروه محیط زیست، واحد میبد، ایران.
3 - گروه GIS و سنجش از دور، واحد میبد.
4 - دانشگاه آزاد اسلامی،گروه آبخیزداری، واحد میبد، ایران.

Received: 2011-09-17 Accepted : 2011-11-26 Published : 2633-02-20

Keywords:

Abstract :

یکی از راه حل‌های کارآمد و مناسب برای بهینه سازی استفاده از رواناب به ویژه درمناطق خشک و نیمه خشک، استفاده ازسدهای خاکی کوچک است. که ضمن کاهش خسارات ناشی از سیل، در تغذیه مصنوعی سفره آب زیرزمینی، احیای مراتع و بیابان زدایی موثر است.در سالهای اخیر، توسعه و بهره برداری از منابع آب و خاک در مناطق خشک و نیمه خشک، ضرورتی انکارناپذیر است که بهر ه برداری از سیلاب‌های آنی در این مناطق یکی از این زمینه‌ها است. یکی از مسائلی مهمی که در زمینه طراحی مکان احداث این سازه‌های مهندسی در حوزه‌های آبخیز وجود دارد، بحث مکان یابی صحیح این سازه‌ها بر روی رودخانه اصلی حوزه می باشد. عدم وجود یک راه ریاضی و منطقی به منظور اولویت بندی عملیات اجرایی این سازه‌ها ما را بر آن داشت تا با استفاده از مدل ارزیابی چند معیاره مکانی و تلفیق لایه‌های اطلاعاتی که از اهداف اصلی این تحقیق می باشد، مکان‌های مناسب جهت احداث سد خاکی بر روی رودخانه‌های اصلی حوزه آبخیز یوسف آباد طبس بپردازیم. لذا با استفاده از ترکیب نقشه‌های رستریمربوط به محدودیت مکانی (حریم رودخانه)، عوامل مکانی طبیعی (درصد شیب، حریم از رودخانه، واحدهای ژئومورفولوژی و ویژگیهای زمین شناسی )، عوامل اقتصادی (منابع قرضه، حریم از راه، حریم از قنات و حریم از مناطق مسکونی) در محیط برنامه نویسی ارزیابی چند معیاره مکانی، نرم افزار ILWIS 3.31  طراحی شد. ابتدا لایه‌های مکانی به فرمت این نرم افزار در آورده شد. سپس لایه‌های مکانی ناهمگون با یکدیگر، تلفیق و همگون سازی شدند و همگی ارزش‌های فازی صفر تا یک را گرفتند. به دلیل یکسان نبودن ارزش لایه‌ها، لایه‌ها وزن دهی شدند. در نهایت، تلفیق لایه‌ها انجام شد و نقشه شاخص ترکیبی به دست آمد که در آن مکان‌های مساعد جهت احداث سد خاکی منطقه مطالعاتی، الویت بندی گردید و بهترین مکان جهت انجام عملیات اجرائی در حوزه مشخص شد. نتایج تحقیق حاضر نشان داد مکان احداث، از نظر مهندسی و از نظر مردمی مورد تأیید کارشناسان و مردم بومی منطقه بود. و می توان ازعان نمود، دقت، صحت و سرعت  و توانائی بالای این مدل می تواند برای حوزه‌های آبخیز دیگری نیز انجام گیرد.

References:

- اوژن ،م.جلیلیان،ح.رستمی زاد،ق.(1387 ).AHP رهیافتی به سوی مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز،سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران،دانشگاه تبریز.

- رودگرمی،پ. خراسانی،ن. منوری،س.س. و نوری،ج. (1386). ارزشیابی گزینه­های توسعه در ارزیابی اثرات زیست محیطی به روش ارزشیابی چند معیاره مکانمند از SMCE،مجله علوم وتکنولوژی محیط زیست،دوره 9 شماره 4 صفحه 84-73 .

- وحیدنیا،م.ح. آل­شیخ،ع.ا. علیمحمدی،ع. و حسینعلی،ف. (1388). ایجاد یک سیستم حامی تصمیم گیری مکانی مبتنی بر فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، مجموعه مقالات ژئوماتیک 88 .

- Boyd,S.W., Butler, R. W., Haider, W. A. Perera (2002), Identifying areas for  ecotourism in northern Ontario: Application of a geographic  information  system  methodology. J. Appl. Rec.Res 2004,19 (1), pp.41-66.

- Jamali,A.A., Ghoddousi, J. and Zarekia ,S.( 2008). Multicriteria, decision, analytic hierarchy process and fuzzy standardization techniques to determine the most critical rangelands in watershed, J. Range and Desert Reseach. Iranian. 15: (4), pp .475-484.

- Jozi,S. A., Zaredar,N and Rezaeian,S.(2010). Evaluation of Ecological Capability using  Spatial Multi Criteria Evaluation Method (SMCE) (Case study: Implementation of Indoor) Recreation in Varjin Protected Area-Iran, International Journal of Environmental Science and Development, Vol. 1, No. 3, August 2010. ISSN, 2010-0264.

- Ianni, E.( 2007). Integrated assessment of eco – social systems: the case study of Aysen watershed (Chile) and Marano lagoon (Italy): PhD Thesis, Department of Biology, University of Trieste.

- Malczewski,J. (2006). Gis – based multicriteria decision analysis: a survey of the literature. I.J. Geographic Information SCIENCE. 20:(7), pp.703-726.

- Nash ,R., Hudson, A.  and Luttrell ,A.( 2006). Mapping Political Context A Toolkit for Civil Society Organisation. Overseas Development Institutee, London.

- Sharifi , M.A. and Vasilios, R.( 2003). Site selection for waste disposal through spatial multiple criteria decision analysis. International Conference on Decision Support for Telecommunications and InformationSociety,Warsaw, Poland.