Modeling of carbon monoxide emissions and study of distribution pattern in Beyhaghi passenger terminal in Tehran
Subject Areas : Air Pollution
maryam karimi
1
(
Ph.D. Student, Department of Environmental Management, Faculty of Natural Resources and The Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
)
Farzam Babaie
2
(
Department of Environmental Management, Faculty of Natural Resources and The Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. *(Corresponding Author)
)
Hooman Bahman pour
3
(
Department of Environment, Faculty of Engineering, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Shahrood, Iran.
)
mohamadreza Tapesh
4
(
Department of Environmental Management, Faculty of Natural Resources and The Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
)
ali mohammadi
5
(
Department of Environmental Management, Faculty of Natural Resources and The Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
)
Keywords: carbon monoxide, emission pattern, Austal software, Beyhaghi terminal. ,
Abstract :
Background and Objective: The purpose of this research is to measure carbon monoxide in Tehran's Beyhaghi Terminal and modeling the release of this pollutant under various scenarios.
Material and Methodology: In the first step; 2 scenarios were imagined for this research. One of them is to examine the emission model of carbon monoxide pollutant under current conditions; and the other was to examine the emission model under management conditions and to apply emission reduction strategies. NIOSH method number 6604 was used for sampling. Measurements were made in 2021-2022 and in 3 points sampling was done once a month during the year, three days a month and 3 times a day, and the sampling was done at different times of the day, i.e. morning, noon and evening, according to the increase and decrease of vehicle traffic. And for the purpose of modeling, Austal view, version 7 software was used.
Findings: In both scenarios, the distribution of carbon monoxide pollutant (8 hours) shows that the highest concentration of the pollutant is at the origin and terminal location. The pollutant spreads in all directions and the farthest zone of pollutant penetration will be on the eastern side of the terminal at a distance of 1000 meters. Since the amount of pollutant for Beyhaghi terminal is less than domestic and foreign standards, it can be said that the status of this pollutant will not exceed the standard. Of course, the air quality under the second scenario is better than the first scenario, so that after 8 hours, the pollutant concentration does not exceed 4 ppm in any range. Of course, this range will also penetrate less than 300 meters in all directions, with the exception of the eastern direction, which extends to about 600 meters.
Discussion and Conclusion: Considering that in the first scenario, the amount of carbon monoxide pollution is within the approved standards, but due to the presence of other pollutants and the possibility of synergy between them, it is necessary to pay attention to improving the quality of the environment by using management strategies. For this reason, the second scenario indicates a further reduction of this pollutant. Reducing the stopping time of cars, not turning on the lights and using exhaust absorbent filters help to reduce the emission of carbon monoxide pollutant.
1. Chen, Z., Huang, X. and Wang, Q. (2009). The Effect of Air Pollution on Human Health in China: A Macro Evaluation.
2. Dos, A. and Martin, F. (2010). An Econometric Analysis of the US Health Care Expenditure. Journal of Health Science, 2(1): 150-159.
3. Burkhardt, J., Bayham, J., Wilson, A., Carter, E., Berman, D., Emily, V. (2019). The effect of pollution on crime: Evidence from data on particulate matter and ozone. Journal of Environmental Economics and Management, 13(2); 23-46 pp.
4. TAQCC. (2018). Teharan air quality control Company. Report of Tehranz, Tehran Municipality, Nashr-e- Shahr. pp 265.
5. Bahmanpour, H. (2017). Content of environmental education for members of Islamic councils of cities and villages, the Office of Education and Public Participation of the Environmental Protection Organization.
6. World Bank Group. (2018). Air pollution in Tehran: Health cost, Sources, and policies discussion paper.
7. WHO. (2018). Effects of air pollution on children's health and development: a review of the evidence. No. EUR/05/5046027. Copenhagen: World Health Organization, Regional Office for Europe, 2018.
8. Shafipoor Motlagh, M., Pardakhti, A., Mojezi, M. (2015). Risk Assessment of Air Pollutants Emissions in Beihaghi Terminal by Modeling, Study on Environment, 9 (41), 1, 97-105 pp.
9. Burnett R, Chen H, Szyszkowicz M, Fann N, Hubbell B, Pope CA, et al. (2018). Global estimates of mortality associated with long-term exposure to outdoor fine particulate matter, Proceedings of the National Academy of Sciences. 115(38):9592-97.
10. Asakereh, H., Ahadi, L. (2020). Study the relationship between air types and air pollution in Tabriz city. Physical geography research quarterly, 52(3), 375-394.
11. Fashi, Mohamad. (2023). Air Pollution, Exercise, and Inflammation. Journal of Gorgan University of medical science, 24(4), 84, 1-9.
12. Ramezani, A., Shabankhoo, H. (2013). Management of environmental damage reduction of passenger terminals in west of Tehran, Journal of human and the environment, No. 26, 37-61 pp.
13. Bahrami, A. (2017). Air pollution control engineering methods, Tehran, Fanavaran, 303 p
14. Qiasedin, M. (2015). Air pollution and control, University of Tehran Press, 380 p.
15. Karimi, M., Babaei Semiromi, F., Bahmanpour, H., Tabesh, M., Mohammadi, A. (2023). Modeling the emission and spread of air pollutants in Beyhaqi passenger terminal of Tehran under different scenarios, Human & Environment, 3 (21), 117-132 pp.
16. Mohaghegh, SH., Hajian, M. (2013). Air pollution and sport, Scientific Journal of the Organization of the Medical System of the Islamic Republic of Iran, Volume 31, Number 3, Fall 2013: 239-249
17. Mansoori, N., Ghasemabadi, N. (2011). Field determination of air pollutants and PSI index in Tehran city bus stops, Quarterly Journal of Man and Environment, No. 19, Winter 90, 12 p.
18. Can, G., Sayili, U., Sayman, Ö.A., Kuyumcu, Ö.F., Yilmaz, D., Esen, E., Yurtseven, E., Erginöz, E. (2019). Mapping of carbon monoxide related death risk in Turkey: a ten-year analysis based on news agency records, BMC Public Health 19; 9.
19. Chaloulakou A, Mavroidis I, Duci A. (2003). Indoor and outdoor carbon monoxide concentration relationships at different microenvironments in the Athens area. Chemosphere, 52(6):1007-19.
20. Ranjbar, M., Bahak, B. (2019). Time and Space Changes of Air Pollutants Using GIS (Case Study: North Semnan Tehran. GEOGRAPHY, 17(60), 72-85.
21. Karimi, M., Babaei Semiromi, F., Bahmanpour, H., Tabesh, M., Mohammadi, A. (2023). Modeling the Emission and Spread of Nitrogen Dioxide in Beyhaqi Transportation Terminal. GeoRes, 38 (1): 27-34
22. Yekpai Najafabadi, A., Haji Seyed Mirzahoseini, S.A., Mohammadi, A. (2021). Evaluation of the amount of gaseous pollutants and airborne particles in the internal terminals of Tehran Bus Company, J. Env. Sci. Tech., Vol 22, No.12, March, 2021
23. Bahmanpour, H., Naghibi, H., Abdi, H. (2021), Environmental risk of carbon monoxide pollutants in outdoor sports and recreational spaces in Tehran, Geographical Research Quarterly, Volume 36, Number 2, 165-155 pp.
24. Ashrafi, KH., Shafiepour Motlagh, M., Mousavi, M.S., Niksokhan, M.H., Vosoughifar, H.R. (2016). Determinig the Contribution of Gas Emissions from Cars and Estimating the Distribution of CO Emission in Enclosed Parking. Iranian Journal of Health and Environment, 8(4), 447-458.
25. Rahimi, J., Rahimi, A., Bazrafshan, J. (2013). Investigating the continuity of days associated with carbon monoxide pollutant in the air of Tehran using the Markov chain model, Environmental sciences and technology, Vol. 15, No. 2, 12 pp.
26. Lin, X., Li, Q., Chand, S., Sharpe, K. (2021). Effects of Air Quality on House Prices: Evidence from China’s Huai River Policy. New Zealand Economic Papers, 55(1), 52-65.
27. NIOSH. (2014). National Institute for Occupational Safety and Health.
28. WHO. (2019). Air quality and health, www.who.int. Retrieved 2017. https://www.who.int/
29. USEPA. (2004). An examination of EPA risk assessment principles and practices. EPA/100/B-04/001. Washington (DC): OSA, USEPA; 2004, http://www.epa.gov/OSA/pdfs/ratf-final.pdf [accessed 30.10.13].
30. Tehran Terminals and Parks Organization. (2014). https://terminals.tehran.ir
31. Arnesano, M, Revel, G., M, Seri, F, A. (2016). Tool for the optimal sensor placement to optimize temperature monitoring in large sports spaces, www.elsevier.com/locate/envres, 2016, Automation in Construction 68 (2016) 223–234
32. IRIMO. (2021). WWW.IRIMO.ORG
مدلسازی انتشار میزان منوکسید کربن و الگوی پخش آن در پایانه مسافربری بیهقی شهر تهران
چکیده:
زمینه و هدف: هدف از این تحقیق سنجش منواکسید کربن در پایانه بیهقی تهران و مدلسازی انتشار این آلاینده تحت شرایط گوناگون است.
مواد و روشها: در گام نخست؛ 2 سناریو برای این تحقیق متصور شد. یکی بررسی مدل انتشار آلاینده منواکسید کربن تحت شرایط فعلی؛ و دیگری بررسی مدل انتشار تحت شرایط مدیریتی و بکارگیری راهکارهای کاهش انتشار بود. برای نمونهبرداری متد شماره 6604 NIOSH بکار گرفته شد. اندازهگیریها در سال 1400 و در 3 نقطه به صورت ماهی یک مرتبه در طول سال و سه روز در ماه و 3 بار در روز انجام گرفت که عمل نمونهبرداری در زمانهای مختلف روز یعنی صبح، ظهر و غروب با توجه به افزایش و کاهش تردد وسایط نقلیه انجام گرفت و به منظور مدلسازی از نرمافزار Austal view, version 7 استفاده شد.
یافتهها: در هر دو سناریو، پراکنش آلاینده منواکسید کربن (8 ساعته) نشان میدهد که بیشترین میزان تراکم آلاینده در مبدا و محل پایانه میباشد. آلاینده در تمامی جهات گسترش مییابد و دورترین منطقه نفوذ آلاینده در ضلع شرقی پایانه و در فاصله ۱0۰۰ متری خواهد بود. از آنجا که میزان آلاینده برای پایانه بیهقی کمتر از استانداردهای داخلی و خارجی است، میتوان عنوان نمود که وضعیت این آلاینده از حد استاندارد فراتر نخواهد بود. البته کیفیت هوا تحت سناریو دوم بهتر از سناریو اول میباشد، به طوری که پس از 8 ساعت غلظت آلاینده در هیچ محدودهای بیشتر از ppm 4 نمیباشد. البته این رنج نیز در تمام جهات کمتر از 300 متر نفوذ خواهد داشت به استثنای جهت شرقی که تا حدود 600 متری توسعه مییابد.
بحث و نتیجهگیری: با توجه به آنکه در سناریوی اول میزان آلایندگی منواکسید کربن در حد استانداردهای مصوب میباشد، ولیکن به دلیل حضور سایر آلایندهها و احتمال همافزایی میان آنها لازم است تا با استفاده از راهکارهای مدیریتی نسبت به ارتقای کیفیت محیط اهتمام ورزید. به همین منظور سناریوی دوم، نشانگر کاهش بیشتر این آلاینده میباشد. کاهش زمان توقف خودروها، عدم روشن بودن درجا و استفاده از فیلترهای جاذب اگزوز کمک شایانی به کاهش انتشار آلاینده منواکسید کربن مینماید.
واژههای کلیدی: آلودگی هوا، منواکسید کربن، مدلسازی انتشار، پایانه بیهقی
Modeling of carbon monoxide emissions and its distribution pattern in Beyhaghi passenger terminal in Tehran
Abstract:
Background and Aim: The purpose of this research is to measure carbon monoxide in Tehran's Bayhaghi Terminal and modeling the release of this pollutant under various scenarios.
Materials and Methods: In the first step; 2 scenarios were imagined for this research. One of them is to examine the emission model of carbon monoxide pollutant under current conditions; and the other was to examine the emission model under management conditions and to apply emission reduction strategies. NIOSH method number 6604 was used for sampling. Measurements were made in 2021-2022 and in 3 points sampling was done once a month during the year, three days a month and 3 times a day, and the sampling was done at different times of the day, i.e. morning, noon and evening, according to the increase and decrease of vehicle traffic. And for the purpose of modeling, Austal view, version 7 software was used.
Results: In both scenarios, the distribution of carbon monoxide pollutant (8 hours) shows that the highest concentration of the pollutant is at the origin and terminal location. The pollutant spreads in all directions and the farthest zone of pollutant penetration will be on the eastern side of the terminal at a distance of 1000 meters. Since the amount of pollutant for Bayhaghi terminal is less than domestic and foreign standards, it can be said that the status of this pollutant will not exceed the standard. Of course, the air quality under the second scenario is better than the first scenario, so that after 8 hours, the pollutant concentration does not exceed 4 ppm in any range. Of course, this range will also penetrate less than 300 meters in all directions, with the exception of the eastern direction, which extends to about 600 meters.
Discussion and Conclusion: Considering that in the first scenario, the amount of carbon monoxide pollution is within the approved standards, but due to the presence of other pollutants and the possibility of synergy between them, it is necessary to pay attention to improving the quality of the environment by using management strategies. For this reason, the second scenario indicates a further reduction of this pollutant. Reducing the stopping time of cars, not turning on the lights and using exhaust absorbent filters help to reduce the emission of carbon monoxide pollutant.
Key words: air pollution, carbon monoxide, emission modeling, Bayhaghi terminal
مقدمه:
آلودگی هوا چهارمین عامل خطر برای مرگ منتسب در دنیا و همچنین هفتمین عامل خطر در ایران میباشد. طبق بررسیهای انجام شده توسط سازمان بهداشت جهانی، هر سال در اثر آلودگی هوا بيش از چهار ميليون نفر دچار مرگ زودرس میشوند (1). به عنوان مثال؛ در اتريش، سوئيس و فرانسه 6 درصد از کل مرگ و مير بزرگسالان بالای 30 سال به آلودگی هوا نسبت داده شده است (2). آلودگی هوا يکی از مهمترين عواملی است که کيفيت زندگی انسان را تحت تاثير قرار میدهد و اثرات سوئی بر سلامت انسان میگذارد. اين اثرات باعث تغييرات بيوشيميايی و فيزيولوژيکی در بدن میگردند که در نهايت به بيماری شديد و حتی مرگ منتهی میشود (3). بر اساس گزارش بانک جهانی، خطراتی که آلودگی هوا بر سلامت میتواند داشته باشد در کشورهای در حال توسعه بیشترین میزان است (4). خسارات سالانه آلودگی هوا در ایران تا سال ۲۰۱۶ میلادی حدود ۱۶ میلیارد دلار برآورد شده است (5). پروژه توسعه شهری را میتوان مبنای تجدید ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و حقوقی شهری تلقی کرد که هدف آن در درجه اول بهبود فرآیند شهرنشینی و روند شهرگرایی، ترمیم محیط زیست شهری، ساماندهی اقتصاد شهری و تقویت جنبههای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زندگی شهری است. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، کیفیت هوا را به عنوان مهمترین شاخص محیط زیستی در بحث توسعه پایدار، معرفی کرده است (6).
کلان شهر تهران با توجه به شرایط توپوگرافی و اقلیم آن و همچنین تردد نزدیک به ۵ میلیون وسیله نقلیه و استقرار تعداد زیادی واحدهای صنعتی بزرگ و کوچک، یکی از هشت شهر بزرگ کشور است که آلودگی هوا در آن به یکی از مشکلات بزرگ فراروی مردم و مسئولین این شهر تبدیل شده است (7). شهر تهران در سال ۱۳۹۵، دارای ۸۰ روز ناسالم برای گروههای حساس جامعه و ۹ روز ناسالم برای عموم افراد جامعه بوده است (8). براساس آمار رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (۱۳۹۵)، سالانه در شهر تهران بیش از 4 هزار و 400 نفر بر اثر آلودگی هوا میمیرند؛ در واقع به ازای هر 24 ساعت 12 نفر در تهران بر اثر آلودگی هوا به کام مرگ میروند. بهعبارت دقیقتر در هر 2 ساعت یک نفر (9). آمارها نشان میدهد که در روزهای تشديد آلودگی هوای تهران، شمار بيماران تنفسی «تا۶۰ درصد» افزايش میيابد (10). بيشترين عامل مرتبط با تشديد بيماریهای سيستم قلبی، عروقی و ريوی، افزايش آلايندههای دیاکسيد گوگرد، ذرات معلق و منواکسيد کربن است (11)، به طوريکه آلودگی هوا در تهران به طور متوسط موجب کاهش ۵ سال از عمر تهرانیها شده است (12). بنابر اين پژوهشها روزانه بالغ بر يکهزار و ۱۹۲ تن مواد آلاينده در هوای تهران منتشر میشود. بيشتر اين آلايندهها مربوط به اکسيدهای گوگرد با انتشار ۶۹۵ تن در هر روز است که بعد از آن به ترتيب اکسيدهای نيتروژن، منواکسيد کربن و هيدروکربنهای سوخته نشده، عمده آلايندههای هوای تهران محسوب میشوند (13 و 14).
منواکسید کربن که گاهی از آن با نام "قاتل خاموش" یاد میشود، یکی از آلایندههای سمی است که با وجودی که فاقد رنگ، بو و طعم میباشد ولیکن اثرات زیانباری بر سلامتی انسان دارد. این آلاینده با وزن حجمی 97/0 از هوا سبکتر است (15). این آلاینده با تشکیل کربوکسی هموگلبین، مانع انتقال اکسیژن به بافتها میشود. منواکسید کربن سبب آسیبهای دایمی قلبی و عصبی گردیده و کاهش حداکثر میزان جذب اکسیژن و برونده کاری را به دنبال دارد (16). از سوی دیگر، در استانداردهای کیفیت هوای متعادل برای محافظت افراد از اثرات بهداشتی نامطلوب منواکسید کربن در محیطهای باز، غلظت ppm 9 برای 8 ساعت و ppm 35 برای 1 ساعت در نظر گرفته شده است (17 و 18).
یکی از منابع اصلی تولید این گاز، وسایل نقلیه موتوری هستند. مطالعات صورت گرفته در مورد میزان انتشار آلایندههای هوا در پایانههای شهر تهران بیانگر آن است که بیشترین میزان منواکسید کربن در فصل پاییز و کمترین آن در فصل بهار سنجش شده است (19). متاسفانه تاکنون مطالعات گستردهای در زمینه کیفیت محیط زیست پایانه مسفربری بیهقی تهران (به ویژه کیفیت هوا) انجام نشده است. از جمله موارد مرتبط به نمونههای ذیل میتوان اشاره داشت:
یکپایی نجفآبادی و همکاران (1399)، در یک مقاله تحقیقی میزان آلایندههای گازی و ذرات معلق در 6 پایانه درون شهری شرکت واحد اتوبوسرانی تهران را ارزیابی کردند. نتایج نشان داد که بیشترین میزان غلظت ذرات معلق، PM1 با میانگین 20/1 میکروگرم بر مترمکعب، PM2.5 با میانگین 72/6 میکروگرم بر مترمکعب، PM10 با میانگین 23/100 میکروگرم بر مترمکعب، CO با میانگین غلظت ppm 95/6، NO2 با میانگین غلظت ppm 05/0 و SO2 با میانگین ppm 05/0 در فصل زمستان وجود دارد. در این تحقیق وارونگی دما، موقعیت نامناسب پایانهها و سرما دلایل اصلی تجمع آلایندهها بیان شده است (20).
بهمنپور و همکاران (1399)، ریسک محیطزیستی آلاینده منواکسید کربن را در فضاهای ورزشی و تفرجی روباز شهر تهران بررسی کردند. نتایج نشان داد که بیشترین هوای پاک متعلق به ایستگاه اقدسیه (77 روز) و کمترین آن متعلق به ایستگاه پیروزی (7 روز) بوده است. حدوداً 30 درصد روزهای سال دارای کیفیت هوای "ناسالم" و "ناسالم برای گروههای حساس" بوده است. میانگین غلظت ساعتی و روزانه آلاینده منواکسید کربن در تمامی ایستگاههای مورد مطالعه، کمتر از حد مجاز توصیه شده بوده است که نشان هیچ یک از مجموعههای ورزشی در محدوده مطالعاتی در معرض خطر غلظت ساعتی آلاینده منواکسید کربن نیستند (7).
شفیعپور مطلق و همکاران (1394)، اقدام به ارزیابی ریسک زیست محیطی انتشار آلایندههای هوا در پایانه بیهقی تهران به روش مدلسازی نمودند. نتایج نشان داد که ریسک سرطانی برای افراد در معرض وجود نداشته است، ولیکن ریسک غیرسرطانی برای آلاینده منواکسید کربن در مورد کارکنان وجود دارد (21).
رمضانی و شبانخو (1392)، در یک مقاله تحقیقی اقدام به ارایه الگوی مدیریت کاهش آسیبهای محیطزیستی پایانههای مسافربری نمودند. نتایج بیانگر آن بوده است که فاکتورهایی نظیر نوع و کیفیت اتوبوسها، مکانیابی و جانمایی صحیح پایانهها، سرویسدهی مناسب و منظم، و عدم روشن بودن درجا میتواند به کیفیت محیطی بهتر منجر شود (22). رحیمی و همکاران (1392)، با استفاده از مدل زنجیره مارکف اقدام به بررسی تداوم روزهای آلودگی با منواکسید کربن پرداختند. نتایج نشان داد که بیشترین احتمال وقوع تداوم آلاینده منواکسید کربن به ترتیب در ایستگاههای فاطمی،بازار و اقدسیه است. در اکثر ماههای سال، ایستگاه فاطمی بالاترین احتمال وقوع تداوم دو روزه منواکسید کربن را دارد در حالیکه ایستگاه شهر ری از کمترین میزان احتمال وقوع برخوردار است (23).
از آنجا که بنابر اطلاعات اخذ شده از سوی سازمانها و کارشناسان مرجع، کیفیت هوای شهر تهران چندان مطلوب نبوده و در برخی از مواقع سال در شرایط بسیار خطرناک و بحرانی قرار میگیرد، این پرسش اساسی مطرح است که نقش کاربریهای گوناگون در این شرایط چگونه است؟ به طور مثال پایانههای مسافربری که از انواع وسایل نقلیه عمومی برخوردارند، چه میزان آلاینده منتشر میکنند؟
بنابراین؛ هدف از انجام این تحقیق، مدلسازی انتشار و پخش آلایندههای هوا در پایانه بیهقی تهران تحت سناریوهای مختلف میباشد. بدین منظور انتشار آلایندهها در دو شرایط مورد بررسی قرار خواهد گرفت. یکی در وضعیت فعلی و دیگری با رعایت ملاحظات محیطزیستی و استفاده از راهکارهای مدیریتی و مهندسی برای کاهش آلایندههای ناشی از فعالیت خودروها در پایانه.
مواد و روشها
منطقه مطالعاتی، پایانه بیهقی در تهران میباشد که در سال 1370 و در وسعتی معادل با 5/13 هکتار احداث گردیده است. ترمینال بیهقی دارای امکانات متنوع و متعددی است که برخی از آنها مستقیماً سبب تولید و انتشار آلایندههای هوا میگردند. از جمله آژانس مسافرتی، ایستگاه پایانههای اتوبوسهای شرکت واحد، سکو اتوبوسهای برون شهری، مرکز معاینه فنی، پارکینگ و کارواش.
این تحقیق به لحاظ زمان اجرای طرح، از نوع مقطعی و به لحاظ خروجیها، از نوع کاربردی میباشد. روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق عمدتاً از نوع برداشت میدانی (سنجش و اندازهگیری آلاینده) است. در گام نخست؛ سناریوهای مورد نظر طراحی شدند. 2 سناریو برای این تحقیق متصور شد:
· سناریو اول: بررسی مدل انتشار آلاینده منواکسید کربن تحت شرایط فعلی؛
· سناریو دوم: بررسی مدل انتشار آلاینده تحت شرایط مدیریتی و بکارگیری راهکارهای کاهش انتشار.
سپس، دادههای پایه برای محاسبات و مدلسازی انتشار آلاینده هوا در سایت پایانه وارد نرمافزار گردید (جدول 1).
جدول (1): خلاصه اطلاعات پایه و آب و هوایی به منظور مدلسازی انتشار آلاینده منواکسید کربن
Table (1): Summary of basic and weather information for the purpose of modeling the emission of carbon monoxide pollutant
ردیف | پارامتر | نتیجه |
۱ | دمای گاز خروجی از اگزوز اتومبیل | ۹۷۰-۷۸۰ درجه سانتیگراد |
۲ | سرعت گاز خروجی از اگزوز اتومبیل | ۵۰ تا ۷۰ کیلومتر در ساعت |
۳ | عرض جغرافیایی | ۳۵/۶۸ درجه عرض شمالی |
۴ | ارتفاع از سطح دریا | ۱5۵۴ متر |
۵ | متوسط فشار بارومتریک | ۲۵/۹۳ اینچ جیوه |
۶ | میانگین بارش ۱۰ ساله | ۲۳۰ میلیمتر |
۷ | میانگین سالیانه رطوبت نسبی | 50 درصد و ميانگين حداكثر و حداقل آن به ترتيب 64 و 39 درصد ميباشد. |
۸ | باد غالب در منطقه | بر مبناي سه نوبت ديدباني (صبح، ظهر و عصر) محاسبه گرديده است، در جهت غربی (۲۷۰ درجه) بوده و متوسط آن 3/2 متر بر ثانيه ميباشد. |
9 | توپوگرافی منطقه | بر مبنای دادههای پیشفرض موجود در نرمافزار که براساس موقعیتیاب جغرافیایی (GPS) بهروزرسانی شد. |
(منبع: 24 و 25)
در گام بعد، نیاز به تعیین کیفیت هوای سایت بود. تجهیزات لازم برای نمونهبرداری عبارت بودند از پمپ نمونهبرداری با دبی تا 5 لیتر در دقیقه، ایمپینجر، روتامتر و لولههای گازیاب (Detector tube) که به مکانهای نمونهبرداری منتقل و قبل از انتقال، در آزمایشگاه کالیبراسیون انجام و صحت عملکرد آنها مورد تایید قرار گرفت. برای نمونهبرداری از منواکسید کربن براساس متد شماره 6604 NIOSH به کار گرفته شد (23). اندازهگیریها در سال 1400 انجام گرفت. از ایستگاه سنجش کیفیت هوای شهرداری تهران (ایستگاه خیابان خرمشهر) به عنوان نزدیکترین نقطه به عنوان ایستگاه شاهد استفاده شد. در نقاط انتخاب شده، نمونهبرداری به صورت ماهی یک مرتبه در طول سال و سه روز در ماه و 3 بار در روز انجام گرفت که عمل نمونهبرداری در زمانهای مختلف روز یعنی صبح، ظهر و غروب با توجه به افزایش و کاهش تردد وسایط نقلیه انجام گرفت. دادههای حاصل با استانداردهای سازمان جهانی بهداشت (26) و آژانس حفاظت محیطزیست ایالات متحده آمریکا (27) مورد مقایسه قرار گرفتند. برای انجام کار، 3 نقطه (ایستگاه تاکسیها، ونها و اتوبوسهای درون شهری، سکوهای اتوبوسهای برون شهری، و پارکینگ خودروها) به عنوان نقاط کنترل و ایستگاه اندازهگیری در نظر گرفته شد (شکل 1).
شکل (1). موقعیت سایت مطالعاتی و ایستگاههای اندازهگیری و سنجش آلایندهها
Fig. 1. The location of the study site and pollutant measurement stations
در انتها، لازم بود تا میزان انتشار آلاینده توسط خودروها و وسایل نقلیه در سایت محاسبه شود. باید توجه داشت که اتوبوسهای مسافربری درون شهری به دو نوع دیزلی و گازسوز تقسیم میشوند، در حالی که اتوبوسهای مسافربری برون شهری صرفاٌ دیزلی هستند. به منظور محاسبه انتشار آلایندگی ناشی از فعالیت اتوبوسها در پایانههای اتوبوسرانی ابتدا لازم است تا سیاهه انتشار هر یک و مدت زمان توقف اتوبوسها در هر پایانه و
در ۲۴ ساعت شبانهروز بررسی و محاسبه شود که برای این منظور از نرمافزار مدیریت ناوگان اتوبوسرانی متعلق به شهرداری تهران که از تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۹۲ راهاندازی شده (11 و 26)، استفاده گردید. در ادامه، با استفاده از ضرایب انتشار مناسب مقدار آلایندههای منتشر شده به دست آمده است. فرمول زیر برای همین منظور استفاده شده است (28):
= 
سیاهه انتشار آلاینده 
(کیلوگرم)
= 
نسبت اتوبوسهای دیزلی به کل اتوبوسهای پایانه
= 
نسبت اتوبوسهای گازسوز به کل اتوبوسهای پایانه
= 
ضریب انتشار آلاینده برای اتوبوس دیزلی (کیلوگرم بر ساعت)
= 
ضریب انتشار آلاینده برای اتوبوس گازسوز (کیلوگرم بر ساعت)
= 
مدت زمان توقف کل اتوبوسها در پایانه (ساعت)
بر این اساس، مدت زمان توقف اتوبوسها در پایانه بیهقی به طور میانگین برابر با ۱۶۰ ساعت بوده است. خاطر نشان میگردد که از ساعت ۹ تا ۱4 بعد از ظهر اوج زمان توقف اتوبوسها است (30). به منظور شبیهسازی و مدلسازی پراکندگی آلاینده هوا در سایت پایانه بیهقی، از نرمافزار Austal View, Version 7 استفاده گردیده است که در اصل رابط گرافیکی Austal 2000 است که برنامه مدلسازی پراکندگی هوایی مورد استفاده در آژانس محیطزیست کشور آلمان است و دارای سیستم لاگرانژی ردیابی ذرات در پراکندگی هوایی است که مدل تشخیص میدان باد منحصر به فرد خودش را دارد (31). پیشبینی غلظت آلاینده، براساس راهنمای نرمافزار تا ارتفاع 5 متری شبیهسازی گردید تا علاوه بر آنکه شامل ارتفاع تنفسی انسان میباشد، محدوده ارتفاعی اتوبوسها و نیز طبقات همکف و اول ساختمانةای اداری را نیز پوشش دهد. محدوده مدلسازی، دایرهای به شعاع ۱ کیلومتر از مرکز سایت پایانه در نظر گرفته شد. فرآیند تحقیق در شکل 2 نشان داده شده است.
شکل (2). فرآیند تحقیق
Fig. 2. Research process
نتایج
به منظور تعیین وضعیت موجود کیفیت هوا در پایانه بیهقی تهران اقدام به اندازهگیری آلاینده منواکسید کربن در فصول جداگانه شد که نتایج سنجش آلایندههای هوا در شکل 3 ارایه شده است.
شکل (3). مقایسه غلظت فصلی آلاینده منواکسید کربن (CO) در پایانه بیهقی در سال 1400 (منبع: یافتههای تحقیق)
(در مورد آلاینده منواکسید کربن استاندارد سالانه ارایه نشده است)
Fig. 3. Comparison of the seasonal concentration of carbon monoxide (CO) pollutant in Beyhaqi terminal in 1400
همانطور که مشاهده میشود غلظت سنجش شده در فصول پاییز و زمستان بالاتر از ششماهه ابتدایی سال بوده است. در ادامه، سیاهه انتشار آلاینده که توسط هر یک از انواع وسایل نقلیه عمومی در پایانه بیهقی تولید میشود، محاسبه گردید (جدول 2).
جدول (2). سیاهه انتشار پایانه بیهقی در بازههای زمانی سهگانه (کیلوگرم)
Table (2). The release list of Bayhaghi terminal in three time periods (kg)
میزان انتشار توسط یک ون | میزان انتشار توسط یک تاکسی | میزان انتشار آلاینده توسط ۱ عدد اتوبوس | آلاینده | دوره زمانی | |
گازسوز | دیزل | ||||
- | 07/0 | CO | روزانه | ||
18/1247 | 55/201 | 01/17 | 42/26 | CO | سالانه |
(منبع: یافتههای تحقیق)
براساس دادههای رسمی از سازمان پایانهها و پارکسوارهای شهر تهران (1399)، در پایانه بیهقی تعداد وسایل نقلیه عمومی که در سایت مشغول به فعالیت و تردد میباشند، به شرح جدول 3 است:
جدول (3): تعداد وسایل نقلیه عمومی فعال در پایانه بیهقی (منبع: یافتههای تحقیق)
Table (3): The number of public vehicles active in Beyhaghi Terminal
تعداد اتوبوسهای برون شهری فعال در سایت (در ۲۴ ساعت) | تعداد اتوبوسهای درون شهری فعال در سایت (در ۲۴ ساعت) | تعداد ونها و مینیبوسهای فعال در سایت (در ۲۴ ساعت) | تعداد سواریهای کرایه (مسافرکش) در سطح سایت (در ۲۴ ساعت) |
3۰۰ عدد | 1۰۰ عدد | 4۰ عدد | 10۰ عدد |
بنابراین؛ با توجه به میزان انتشار آلایندههای هوا توسط هر نوع از وسایل نقلیه، خروجی نهایی (مجموع) را بدین ترتیب میتوان محاسبه نمود:
A+B+C+D=X
A= میزان آلاینده تولیدی در ۱ سال × تعداد اتوبوس دیزلی در سایت
B = میزان آلاینده تولیدی در ۱ سال × تعداد اتوبوس گازسوز در سایت
C = میزان آلاینده تولیدی در ۱ سال × تعداد ونها و مینیبوسها در سایت
D = میزان آلاینده تولیدی در ۱ سال × تعداد تاکسیها در سایت
شکل (4). مجموع میزان آلاینده منواکسید کربن منتشره در طول یکسال توسط وسایل نقلیه عمومی در پایانه بیهقی
تحت سناریوهای دوگانه (منبع:یافتههای تحقیق)
Fig. 4. The total amount of carbon monoxide pollutant released during one year by public vehicles in Beyhaghi terminal under two scenarios (research finding)
الف) نتایج مدلسازی تحت سناریو اول
پراکنش آلاینده منواکسید کربن به شکل 9 ساعته در جدول 4 و شکل 5 مشخص شده است. همانطور که از نقشه بر میآید، بیشترین میزان تراکم آلاینده در مبدا و محل پایانه میباشد (مستطیل وسط مکان پایانه است). از طرفی، دورترین منطقه نفوذ آلاینده در ضلع شرقی پایانه و در فاصله ۱0۰۰ متری خواهد بود.
جدول 4. دامنه و میزان نفوذ آلاینده منواکسید کربن در محوطه پیرامونی پایانه بیهقی در شبیهسازی 8 ساعته تحت سناریو اول
Table 4. Scope and amount of carbon monoxide pollutant penetration in the surrounding area of Bayhaghi terminal in 8-hour simulation (first scenario)
جهت | در جهت شرق | در جهت شمال | در جهت جنوب | در جهت غرب | ||||||||
فاصله (m) | 600 به بالا | 600-300 | 300-0 | 600 به بالا | 600-300 | 300-0 | 600 به بالا | 600-300 | 300-0 | 600 به بالا | 600-300 | 300-0 |
غلظت آلاینده (ppm) | 4-2 | 5-3 | 5-4 | 3-1 | 3-2 | 5-3 | ۲-1 | 4-2 | 5-3 | 3-1 | 4-2 | 5-3 |
شکل 5. پراکنش آلاینده CO (برحسب ppm) ناشی از احتراق سوخت خودروها در شبیهسازی 8 ساعته تحت سناریو اول
(منبع: یافتههای تحقیق)
Fig. 5. CO (ppm) pollutant distribution caused by vehicle fuel combustion in the 8-hour simulation under the first scenario (source: research findings)
براساس، استاندارد هوای پاک (1397)، حد مجاز ساعتی این آلاینده برای ۸ ساعت برابر با ppm 9 میباشد. از آنجا که وضعیت مشابه برای پایانه بیهقی کمتر از این استاندارد است، و بر اساس وضعیت سالانه میتوان عنوان نمود که وضعیت این آلاینده از حد استاندارد فراتر نخواهد بود. مستطیل سیاه رنگ که در مرکز نقشه قرار دارد، در اصل سایت پایانه میباشد که به لحاظ میزان آلایندگی مشمول رنگ زرد میباشد.
ب) نتایج مدلسازی تحت سناریو دوم
به منظور بهرهمندی بیشتر از فعالیتهای پایانه بیهقی و نیز تلاش در جهت استقرار سیستم حمل و نقل پاک، گزینه دوم با تاکید بر بکارگیری اصول مدیریت سبز و توسعه پایدار تنظیم و پیشنهاد میگردد. در اصل، این گزینه بر رعایت ملاحظات محیط زیستی از قبیل عدم روشن نگهداشتن درجا، استفاده از فیلتر اگزوز و کاهش مدت زمان توقف (ضریب ۷۰٪) تاکید دارد. بر همین اساس و با طرح پیش فرضهایی برای این گزینه، اقدام به مدلسازی و شبیهسازی فرآیند توسعه (مشابه با گزینه اول که پیشتر ارایه شد) میگردد.
خاطر نشان میگردد، براساس تحقیقات صورت گرفته و شرایط شبیهسازی شده (در مقیاس کوچک در پایانه جدید شرق تهران، 1397)، با اعمال اصلاحات و اقدامات مدیریتی فوقالذکر، امکان کاهش میزان تولید آلایندهها به میزان ۷۰ درصد میسر میباشد. بر این اساس، میزان تولید و انتشار آلاینده منواکسید کربن برای گزینه اول و دوم، به شرح جدول زیر میباشد:
جدول 5. بررسی و مقایسه گزینههای مطرح شده برای پایانه بیهقی (یافتههای تحقیق)
Table 5. Review and comparison of the proposed options for Bayhaghi terminal (research findings)
گزینهها | توضیحات | وضعیت انتشار آلایندهها |
گزینه اول | حالت عادی و شرایط فعلی و بدون در نظر گرفتن ملاحظات محیط زیستی | مونواکسید کربن = 79669 کیلوگرم |
گزینه دوم | حالت پیشرفته با رعایت ملاحظات محیط زیستی از قبیل عدم روشن نگهداشتن درجا، استفاده از فیلتر اگزوز و کاهش مدت زمان توقف (ضریب ۷۰٪) | مونواکسید کربن = 23901 کیلوگرم
|
پراکنش آلاینده منواکسید کربن به شکل 8 ساعته در شکل 6 و جدول 6 مشخص شده است. همانطور که از نقشه بر میآید، بیشترین میزان تراکم آلاینده در مبدا و محل پایانه میباشد (مستطیل وسط مکان پایانه است). از طرفی، پس از 8 ساعت آلاینده در تمامی جهات و به ویژه شرق و جنوب گسترش مییابد و تا شعاع 1 کیلومتری نیز پیش میرود. غلظت آلاینده در هیچ محدودهای بیشتر از ppm 4 نمیباشد. البته این رنج نیز در تمام جهات کمتر از 300 متر نفوذ خواهد داشت به استثنای جهت شرقی که تا حدود 600 متری توسعه مییابد.
جدول 6. دامنه و میزان نفوذ آلاینده منواکسید کربن در محوطه پیرامونی پایانه بیهقی در شبیهسازی 8 ساعته تحت سناریو دوم
(یافتههای تحقیق)
Table 6. Scope and amount of carbon monoxide pollutant penetration in the surrounding area of Bayhaghi terminal in 8-hour simulation under the second scenario (research findings)
جهت | در جهت شرق | در جهت شمال | در جهت جنوب | در جهت غرب | ||||||||
فاصله (m) | 600 به بالا | 600-300 | 300-0 | 600 به بالا | 600-300 | 300-0 | 600 به بالا | 600-300 | 300-0 | 600 به بالا | 600-300 | 300-0 |
غلظت آلاینده (ppm) | 3-1 | 4-2 | 4-3 | 2-1 | 3-1 | 4-2 | ۲-1 | 3-1 | 4-2 | 2-1 | 3-1 | 2-4 |
شکل 6. پراکنش آلاینده CO (برحسب ppm) ناشی از احتراق سوخت خودروها در شبیهسازی 8 ساعته تحت سناریو دوم
(یافتههای تحقیق)
Figure 6. CO (ppm) pollutant distribution caused by vehicle fuel combustion in the 8-hour simulation under the second scenario (research findings)
بحث
در هر دو سناریو، پراکنش آلاینده منواکسید کربن (8 ساعته) نشان میدهد که بیشترین میزان تراکم آلاینده در مبدا و محل پایانه میباشد. آلاینده در تمامی جهات گسترش مییابد و دورترین منطقه نفوذ آلاینده در ضلع شرقی پایانه و در فاصله ۱0۰۰ متری خواهد بود. براساس، استاندارد هوای پاک (1397)، حد مجاز ساعتی این آلاینده برای ۸ ساعت برابر با ppm 9 میباشد. همچنین در استاندارد (1NAAQS) حد مجاز 8 ساعته برای منواکسید کربن ppm 9 اعلام شده است (مشروط بر آنکه بیش از 1 بار در سال فراتر نرود) (28). از آنجا که میزان آلاینده برای پایانه بیهقی کمتر از این استاندارد است، میتوان عنوان نمود که وضعیت این آلاینده از حد استاندارد فراتر نخواهد بود.
نتایج این بخش از تحقیق با مطالعات صورت گرفته توسط بهمنپور و همکاران (1399) مطابقت دارد. چرا که در آن مطالعه نیز مشخص گردیده بود که میزان غلظت ساعتی و روزانه آلاینده منواکسید کربن در تمامی ایستگاههای سنجش کیفیت هوای شهر تهران در سال مورد مطالعه، از حد مجاز فراتر نبوده است. از سوی دیگر، نتایج تحقیق حاضر با مطالعه یکپایی نجفآبادی و همکاران (1399) نیز تا حدود زیادی مطابقت دارد. زیرا در آن مطالعه قید شده است که غلظت آلاینده منواکسید کربن در فصول سرد سال و به ویژه زمستان بالاتر از سایر فصول است که با تحقیق حاضر همخوانی دارد. همچنین، نتایج تحقیق با مطالعه رمضانی و شبانخو (1392) که اشاره به مکانیابی درست و استفاده از راهکارهای مدیریتی و عدم روشن بودن درجای اتوبوسها دارد، منطبق است.
ولیکن؛ با توجه به آنکه به غیر از منواکسید کربن سایر آلایندهها نیز در پایانه تولید و منتشر میگردند که احتمال همافزایی میان آلایندهها وجود خواهد داشت و به منظور ارتقای کیفیت محیط، سناریوی دوم نیز مورد بررسی قرار گرفت و همانطور که نتایج نشان میدهد، کیفیت هوا تحت سناریو دوم بهتر از سناریو اول میباشد، به طوری که پس از 8 ساعت غلظت آلاینده در هیچ محدودهای بیشتر از ppm 4 نمیباشد. البته این رنج نیز در تمام جهات کمتر از 300 متر نفوذ خواهد داشت به استثنای جهت شرقی که تا حدود 600 متری توسعه مییابد.
از آنجا که بیشترین دامنه نفوذ آلاینده منواکسید کربن به سمت شرق سایت مطالعاتی بوده است، بنابراین به منظور مقایسه آسانتر، نمودار انتشار آلاینده و میزان غلظت با فاصله گرفتن از مرکز سایت به سمت ضلع شرقی ترسیم میگردد.
شکل 7. مقایسه غلظت آلاینده منواکسید کربن براساس فاصله از سایت (ضلع شرقی)- (یافتههای تحقیق)
Figure 7. Comparison of carbon monoxide pollutant concentration based on the distance from the site (eastern side) - (research findings)
همانطور که مشاهده میگردد، تحت سناریو 1 (نمودار آبی) غلظت آلاینده در فواصل معین بیشتر از حالت سناریو 2 (نمودار قرمز) میباشد. هر چند که هر دو سناریو از حد استاندارد مجاز 8 ساعته برای منواکسید کربن (ppm 4/9) کمتر میباشند.
جمعبندی
نتایج تحقیق حاضر بیانگر آن است که در پایانههای مسافربری انواعی از آلایندههای هوا (در این تحقیق اختصاصاً منواکسید کربن) توسط وسایل حمل و نقل عمومی تولید و منتشر میّوند که در صورت عدم پایش و ارزیابی دورهای امکان ایجاد آسیب به شهروندان را خواهند داشت. بنابراین، با بکارگیری راهکارهای مدیریتی و مهندسی و رعایت ملاحظات محیط زیستی از قبیل: عدم روشن نگهداشتن درجا، استفاده از فیلتر اگزوز و کاهش مدت زمان توقف این امکان وجود دارد که از تولید و انتشار بخش زیادی از آلایندهها اجتناب شود (تا 70درصد). همین مساله به ارتقای کیفیت هوا در سایت مورد نظر و محوطه پیرامونی کمک شایانی خواهد نمود. بدیهی است با بکارگیری سایر راهکارهای اثربخش نظیر بهسوزی بهتر خودرو و نیز استفاده از سوخت با استاندارد سطح بالاتر درصد کاهش آلایندههای هوا بیشتر خواهد بود.
[1] - National Ambient Air Quality Standard
منابع:
1. WHO. (2018). World Health Organization. Effects of air pollution on children's health and development: a review of the evidence. No. EUR/05/5046027. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe, 2018.
2. O’Reilly, Norm, Berger, Ida E, Hernandez, Tony, Parent, Milena M, Se´guin, Benoit. (2015). Urban sports capes: An environmental deterministic perspective on the management of youth sport participation, Www.Elsevier .com /lo cate/s m r,Sport Management Review,2015 ,18, 291–307
3. Arnesano, M, Revel, G.,M, Seri, F,A. (2016). Tool for the optimal sensor placement to optimize temperature monitoring in large sports spaces, www.elsevier.com/locate/envres, 2016, Automation in Construction 68 (2016) 223–234
4. WB. (2015). Air pollution cost in global, World Bank Reports, www.worldbank.org/en/.../air-pollution-deaths-cost-global-economy
5. WHO. (2017). Air quality and health, www.who.int. Retrieved 2011-11-26.
6. Rohani, A., Tayebi Sani, S.M., Morsal, B., Bahmanpour, H. (2017). Spatial assessment and environmental sustainability assessment of Tehran Shemiran sports complexes in relation to air pollution zoning: towards sustainable development and environmental protection, Quarterly of Geography (Regional Planning). 2017; Vol 8, No 1, 215-236 pp. www.geography.journals.iau-garmsar.ac.ir › article_663739
7. Bahmanpour, H., Naghibi, H., Abdi, H. (2021), Environmental risk of carbon monoxide pollutants in outdoor sports and recreational spaces in Tehran, Geographical Research Quarterly, Volume 36, Number 2, 165-155 pp.
8. TAQCC. (2018). Teharan air quality control Company. Report of Tehranz, Tehran Municipality, Nashr-e- Shahr. pp 265.
9. Bahrami, A. (2017). Air pollution control engineering methods, Tehran, Fanavaran, 303 p.
10. Qiasedin, M. (2015). Air pollution and control, University of Tehran Press, 380 p.
11. Tavassoli, M., Afshari, A., Arsene, A.L., Mégarbane, B., Dumanov, J., Bastos Paoliello, M.M., Tsatsakis, A., Carvalho, F., Hashemzaei, M., Karimi, G., Rezaee, R. (2019). Toxicological profile of Amanita virosa – a narrative review, Toxicol. Rep. 6, 143–150, https://doi.org/10.1016/j.toxrep.2019.01.002.eCollection 2019.
12. Asilian, H. (2013). Air pollution, Sobhan publication, 3th edt, 152 p.
13. Bahmanpour, H. (2017). Content of environmental education for members of Islamic councils of cities and villages, the Office of Education and Public Participation of the Environmental Protection Organization.
14. Mohaghegh, SH., Hajian, M. (2013). Air pollution and sport, Scientific Journal of the Organization of the Medical System of the Islamic Republic of Iran, Volume 31, Number 3, Fall 2013: 239-249
15. Tabrizian, K., Shahriari, A., Rezaee, R., Jahantigh, H., Bagheri, G., Tsarouhas, K., Docea, A.O., Tsatsakis, A., Hashemzaei, M. (2019). Cardioprotective effects of insulin on carbon monoxide-induced toxicity in male rats, Hum. Exp. Toxicol. 38 (2019) 148–154, https://doi.org/10.1177/0960327118788134.
16. Buga, A.M., Docea, A.O., Albu, C., Malin, R.D., Branisteanu, D.E., Ianosi, G., Ianosi, S.L., Iordache, A., Calina, D. (2019). Molecular and cellular stratagem of brain metastases associated with melanoma, Oncol. Lett. 17 (2019) 4170–4175, https://doi.org/10.3892/ol.2019.9933.
17. Mattiuzzi, C., Lippi, G. (2019). Worldwide epidemiology of carbon monoxide poisoning, Hum. Exp. Toxicol. (2019), https://doi.org/10.1177/09603271119891214.
18. Can, G., Sayili, U., Sayman, Ö.A., Kuyumcu, Ö.F., Yilmaz, D., Esen, E., Yurtseven, E., Erginöz, E. (2019). Mapping of carbon monoxide related death risk in Turkey: a ten-year analysis based on news agency records, BMC Public Health 19 (2019) 9, https://doi.org/10.1186/s12889-018-6342-4.
19. Mansoori, N., Ghasemabadi, N. (2011). Field determination of air pollutants and PSI index in Tehran city bus stops, Quarterly Journal of Man and Environment, No. 19, Winter 90, 12 p.
20. Yekpai Najafabadi, A., Haji Seyed Mirzahoseini, S.A., Mohammadi, A. (2021). Evaluation of the amount of gaseous pollutants and airborne particles in the internal terminals of Tehran Bus Company, J. Env. Sci. Tech., Vol 22, No.12, March, 2021
21. Shafipoor Motlagh, M., Pardakhti, A., Mojezi, M. (2015). Risk Assessment of Air Pollutants Emissions in Beihaghi Terminal By Modeling, Study on Environment, 9 (41), 1, 97-105 pp.
22. Ramezani, A., Shabankhoo, H. (2013). Management of environmental damage reduction of passenger terminals in west of Tehran, Journal of human and the environment, No. 26, 37-61 pp.
23. Rahimi, J., Rahimi, A., Bazrafshan, J. (2013). Investigating the continuity of days associated with carbon monoxide pollutant in the air of Tehran using the Markov chain model, Environmental sciences and technology, Vol. 15, No. 2, 12 pp.
24. IRIMO. (2021). WWW.IRIMO.ORG
25. Bahmanpour, H., Askari Rabori, A., Gholami, M. (2013). The qualitative and quantitative evaluation of urban parks and green spaces in city of Tehran, Advances in Environmental Biology, American-Eurasian Network for Scientific Information, Vol. 7, Issue. 11, 3474-3481 pp. http://www.aensiweb.com/old/aeb/2013/3474-3480.pdf
26. NIOSH. (2014). National Institute for Occupational Safety and Health.
27. WHO. (2019). Air quality and health, www.who.int. Retrieved 2017. https://www.who.int/
28. USEPA. (2004). An examination of EPA risk assessment principles and practices. EPA/100/B-04/001. Washington (DC): OSA, USEPA; 2004, http://www.epa.gov/OSA/pdfs/ratf-final.pdf [accessed 30.10.13].
29. Fathtabar Firoozjaei, S., Sheikh, A.A., Rangzan, K., Chinipardaz, R. 2011, Zoning of air pollutants using statistical models and GIS techniques. Case Study (Tehran), Fifth Specialized Conference on Environmental Engineering, Tehran.
30. Tehran Terminals and Parks Organization. (2014). https://terminals.tehran.ir
31. Can, G., Sayili, U., Sayman, Ö.A., Kuyumcu, Ö.F., Yilmaz, D., Esen, E., Yurtseven, E., Erginöz, E. (2019). Mapping of carbon monoxide related death risk in Turkey: a ten-year analysis based on news agency records, BMC Public Health 19 (2019) 9, https://doi.org/10.1186/s12889-018-6342-4.
32. Govorushko, S., Rezaee, R., Dumanov, J., Tsatsakis, A. (2019). Poisoning associated with the use of mushrooms: a review of the global pattern and main characteristics, Food Chem. Toxicol. 128 (2019) 267–279, https://doi.org/10.1016/j.fct.2019.04.016.
33. Baselt, R.C. (2017). Disposition of Toxic Drugs and Chemicals in Man, 11th ed., Biochemical Publications, Seal Beach.
