Manuscript ID : JEST-2103-5343 (R1) Visit : 24 Page: 113 - 125

Article Type: Original Research

Identify and evaluate the risks of drilling operations in dam construction; With emphasis on the field of machinery

Subject Areas : HSE Management

shahab addin shahrdar ¹ , ABDOLRASOUL TELVARI ² , Amirpouya Sarraf ³

1 - PhD Student in Civil Engineering and Construction Management, Department of Civil Engineering, Roodehen Branch, Islamic Azad University, Roodehen, Iran.
2 - Associate Professor, Department of Civil Engineering, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran. *(Corresponding Authors)
3 - Assistant Professor, Department of Civil Engineering, Roodehen Branch, Islamic Azad University, Roodehen, Iran.

Received: 2021-03-31 Accepted : 2021-10-26 Published : 2024-09-22

Keywords: Risk identification and assessment, Drilling machines, Control and preventive solutions, Dam construction projects, Haraz dam.,

Abstract :

Background & Objective: One of the important factors in the success of plans and projects is the role of machinery and equipment and the proper way to use and manage them properly. Knowing the types of drilling machines and equipment in dam construction projects and how to properly select and use them can play an effective role in the success of these projects; Due to the fact that the study in the field of machinery related to drilling operations and mainly construction machinery has a wide scope, in this research, traditional machines and machinery in this field have been evaluated and monitored.

Material and Methodology: In this research, using the implementation method of PMBOK standard, sixth edition, and access to information on the construction site of the dam in question, as well as library studies, Internet search, existing documents, as well as field studies and visits to the dam site during construction to identify features. Drilling operations in dam construction projects have been performed with emphasis on the safety requirements of drilling machines and devices in the implementation stages, as well as the study of the project location and structural features of Haraz Dam.

Findings: The research findings indicate that the probability of occurrence in excavator (making noise in drilling and drilling activities) with a risk number of 56 and the severity of the effect due to the risks of falling rocks and materials and overturning during loading activity in the loader with Risk number 45 from the loading activity at the top of the category of unacceptable risks was determined that the risk of overturning the loader due to excessive fall during loading, excessive noise and vibration and vibration caused by it, as well as fire during operations In the excavator, the overturning of the dump truck during unloading due to the unevenness of the unloading site and the disturbance of its center of gravity is one of the most important risky activities, followed by the creation of unacceptable risks.

Discussion and conclusion: The results of this study indicate that the frequency of risks in dump trucks is higher than other devices, the probability of accidents in loaders and the severity of the effects of risks identified in excavators are higher than other devices in this field. According to the results of risk assessment, it can be concluded that most of the possible consequences are due to staff negligence and lack of continuous monitoring.

References:

1. J. Melzner, S. Zhang, J. Teizer, H. Bargstädt, A case study on automated safety compliance checking to assist fall protection design and planning in building information models, Constr. Manag. Econ. 31 (6) (2013) 661–674, https://doi.org/ 10.1080/01446193.2013.780662.
2. The U.S. Bureau of Labor Statistics, The national census of fatal occupational injuries survey, https://www.bls.gov/news.release/archives/cfoi_12162016.pdf, (2015) (Last accessed on January 30, 2020).
3. J. Hinze, Human aspects of construction safety, J. Constr. Div. 107 (1) (1981) 61–72 https://cedb.asce.org/CEDBsearch/record.jsp?dockey=0010067 (Last accessed on January 30, 2020)
4. J. Hinze, P. Raboud, Safety on large building construction projects, J. Constr. Eng. Manag. 114 (2) (1988) 286–293, https://doi.org/10.1061/(ASCE)0733- 9364(1988)114:2(286).
5. R.T. Gun, The role of regulations in the prevention of occupational injury, Saf. Sci. 16 (1) (1993) 47–66, https://doi.org/10.1016/0925-7535(93)90006-Y.
6. E.J. Jaselskis, G.A. Recarte Suazo, A survey of construction site safety in Honduras, Constr. Manag. Econ. 12 (3) (1994) 245–255, https://doi.org/10.1080/ 01446199400000032
7. C. M. Tam and I. W. Fung IV, "Effectiveness of safety management strategies on safety performance in Hong Kong," Constr. Manag. Econ., vol. 16, no. 1, pp. 49–55, 1998. doi:https://doi.org/10.1080/014461998372583.
8. A.I. Glendon, N.A. Stanton, Perspectives on safety culture, Saf. Sci. 34 (1) (2000) 193–214, https://doi.org/10.1016/S0925-7535(00)00013-8.
9. C.M. Tam, I.W. Fung IV, A.P. Chan, Study of attitude changes in people after the implementation of a new safety management system: the supervision plan, Constr. Manag. Econ. 19 (4) (2001) 393–403, https://doi.org/10.1080/ 01446190010027591.
10. I.O. Nikander, E. Eloranta, Preliminary signals and early warnings in industrial investment projects, Int. J. Proj. Manag. 15 (6) (1997) 371–376, https://doi.org/10. 1016/S0263-7863(96)00087-7
11. E. Elbeltagi, T. Hegazy, Incorporating safety into construction site management, First International Conference on Construction in the 21st Century, 2002 https:// www.researchgate.net/profile/Emad_Elbeltagi/publication/255663986_INCORPORATING_SAFETY_INTO_CONSTRUCTION_SITE_MANAGEMENT/links/ 0c9605377164e24401000000.pdf (Last accessed on February 1, 2020).
12. J.P. Zhang, Z.Z. Hu, BIM-and 4D-based integrated solution of analysis and management for conflicts and structural safety problems during construction: 1. Principles and methodologies, Autom. Constr. 20 (2) (2011) 155–166, https://doi. org/10.1016/j.autcon.2010.09.013.
13. W.F. Cheung, T.H. Lin, Y.C. Lin, A real-time construction safety monitoring system for hazardous gas integrating wireless sensor network and building information modeling technologies, Sensors 18 (2) (2018) 436, https://doi.org/10.3390/ s18020436.
14. J. Park, K. Kim, Y.K. Cho, Framework of automated construction-safety monitoring using cloud-enabled BIM and BLE mobile tracking sensors, J. Constr. Eng. Manag. 143 (2) (2016), https://doi.org/10.1061/(ASCE)CO.1943-7862.0001223.
15. C.F. Cheng, A. Rashidi, M.A. Davenport, D.V. Anderson, Activity analysis of construction equipment using audio signals and support vector machines, Autom. Constr. 81 (2016) 240–253, https://doi.org/10.1016/j.autcon.2017.06.005.
16. Varnere JV.Occupational risk analysis of Saman dile pipe manufacturing in constructional phase of Straburg University 2007:1(9):109-21
17. Moradi H. Pir Saheb M, HSE Risk Assessment and Management of Offshore Drilling Rigs by William Fine Method; Case Study of National Iranian Drilling Company, Journal of Oil, Gas and Energy, April and May 2012 No. 11.(In Persian)
18. Ghoreishi N.Mohammadi S A.(Safety and ocpational health assessment in Behran company using combining "FM&EA" and "Willam Fine" methods.)The 1st Congress on "HSE" in oil, Gas and Petrochemical Industries. Bandarabbas 2006.p.17-22. (In Persian)
19. Ahmadzadeh a.Beigi F.(Feasibility study of risk assessment and management methods in units being watched by Iran oil products refining and distributing national company. The 2nd State Congress for " Safety Engineering" and "HSE" 2005.p.43-55.(In Persian)

Full-Text:

شناسایی ریسکهای غیر قابل قبول ماشین آلات حفاری در سد سازی و ارایه راهکارهای پیشگیرانه؛ نمونه مطالعاتی: سد مخزنی هراز

چکیده

یکی از عوامل مهم در موفقیت طرح‌ها و پروژه‌ها، نقش ماشین‌آلات و تجهیزات و نحوه مناسب به‌کارگیری و مدیریت صحیح آن‌هاست. شناخت انواع ماشین‌آلات و تجهیزات حفاری در پروژه‌های سدسازی و نحوه صحیح انتخاب و استفاده از آن‌ها می‌تواند نقش مؤثری در موفقیت این پروژه‌ها داشته باشد؛ از طرفی با توجه به این موضوع که پروژه‌های عمرانی میزان و حجم بالایی از تلفات و خسارات اقتصادی مرتبط با ریسک و خطرات ماشین‌آلاتی را تجربه می‌کنند، ایمنی دستگاه و ماشین‌آلات عمرانی به همراه اپراتورهای آن‌ها، از دغدغه و نگرانی اصلی مدیران پروژه‌ها محسوب می‌شود. علاوه بر این شناسایی دقیق و ارزیابی مناسب ریسک‌های ایمنی دستگاه‌های عمرانی ، آگاهی و آموزش‌های مستمر رانندگان و اپراتورهای ماشین‌آلات حفاری، با توجه به فعالیت‌های کاری برنامه‌ریزی‌شده روزانه ، امری مهم و ضروری است. به جهت پیشگیری هرچه بیشتر از بروز حوادث ماشین‌آلاتی که سهم قابل قبولی از علل حوادث را در پروژه‌ها تشکیل می‌دهد و متأسفانه کمتر موردتوجه قرار می‌گیرد ؛ این مطالعه براین است که ریسک‌های حوزه ماشین‌آلات عملیات اجرایی در پروژه‌های سدسازی را بر مبنای ارزیابی کیفی و با استفاده از تکنیک دلفی و احصاء نظر خبرگان این حوزه شناسایی و ضمن اولویت‌بندی، اقدامات اصلاحی و راهکارهای کنترلی را نیز ارائه دهد. با توجه به اینکه بررسی در حوزه ماشین‌آلات مرتبط با عملیات حفاری و اصولا ماشین‌آلات عمرانی دارای گستردگی زیادی می‌باشند، در این تحقیق دستگاه و ماشین‌آلات سنتی در این حوزه مورد ارزیابی و پایش قرارگرفته است. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که فراوانی ریسک در کمپرسی‌ها بیش از سایر دستگاه‌ها، احتمال پیشامد در لودر و شدت اثر ریسک‌های شناسایی‌شده در بیل مکانیکی بیش از سایر دستگاه‌ها در این زمینه است. با توجه به نتایج ارزیابی ریسك می‌توان نتیجه گرفت كه اكثر پیامدهای احتمالی ناشی از بی‌توجهی کارکنان و عدم پایش مستمر می‌باشد.

واژه‌های کلیدی: شناسایی و ارزیابی ریسک ، ماشین‌آلات حفاری، راهکارهای کنترلی و پیشگیرانه، پروژه‌های سدسازی، سد هراز.

Abstract

One of the important factors in the success of plans and projects is the role of machinery and equipment and how to properly use and manage them. Knowing the types of drilling machines and equipment in dam construction projects and how to properly select and use them can play an effective role in the success of these projects; On the other hand, due to the fact that construction projects experience a high amount of economic losses and damages related to the risks and dangers of machinery, the safety of construction machinery and equipment with their operators is a major concern of project managers. In addition, accurate identification and proper assessment of the safety risks of construction equipment, awareness and continuous training of drivers and operators of drilling machines, with regard to daily planned work activities, is important and necessary. In order to prevent the occurrence of accidents as much as possible, machinery that constitutes an acceptable share of the causes of accidents in projects and, unfortunately, less attention; This study aims to identify the risks in the field of machinery operations in dam construction projects based on quality assessment and using Delphi technique and counting the opinions of experts in this field and while prioritizing, corrective measures and control solutions. Due to the fact that the study in the field of machinery related to drilling operations and mainly construction machinery has a wide scope, in this research, traditional machines and machinery in this field have been evaluated and monitored. The results of this study indicate that the frequency of risk in dump trucks is higher than other devices, the probability of accidents in the loader and the severity of the risks identified in excavators are higher than other devices in this field. According to the results of risk assessment, it can be concluded that most of the possible consequences are due to staff negligence and lack of continuous monitoring.

Keywords: Risk identification and assessment, Drilling machines, Control and preventive solutions, Dam construction projects, Haraz dam.

1. مقدمه و ادبیات موضوع

سالیان طولانی است که نه‌تنها محققان و خبرگان حوزه بهداشت و ایمنی در ساخت‌وساز و پروژه‌های عمرانی متمرکزند بلکه این موضوع را به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم و همچنین به‌عنوان یکی از موانع اصلی که بهبود کیفیت ساخت را به‌طورجدی محدود و مدیریت را با مشکل جدی مواجهه نموده است، قلمداد می‌کنند. [1].

علاوه بر این ، بر اساس نظرسنجی آسیب‌های شغلی کشنده که توسط اداره آمار کار ایالات‌متحده در سال 2015 انجام شد ، نشان می‌دهد که 4836 کارگر در کارگاه ساختمانی و پروژه‌های عمرانی به دلیل بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از حوادث ماشین‌آلاتی کشته‌شده‌اند و 12درصد از آسیب‌ها ناشی از قرار گرفتن در معرض محیط خطرناک ، آتش‌سوزی یا انفجار است. [2].

نتایج حاصل از بررسی آمار سوانح و خسارات ذکرشده در بالا نشان می‌دهد که دلایل اصلی حوادث ماشین‌آلاتی در پروژه‌های ساخت شامل طبیعت منحصربه‌فرد پروژه ازجمله محیط سخت و پیچیده، رفتار اشتباه یک اپراتور غیر ماهر و عدم آگاهی از ایمنی ، ضعف ایمنی و مدیریت ضعیف است. اجرای قوانین اجباری در حوزه ایمنی ، انجام آموزش‌های حین کار، پایش مستمر، علل اصلی تأثیر مثبت بر عملکرد ایمن پروژه‌های ساخت و کاهش نرخ حوادث ساختمانی را عنوان کرده است . [3].

اندازه پروژه‌های عمرانی و ساختمانی ، سیاست ایمنی ، هماهنگی ارکان پروژه و مشکلات اقتصادی [4] ؛ آموزش مدیریت پروژه [5،6] و فرهنگ ایمنی [7–9]. به‌طور خاص ، توانایی تشخیص و ارزیابی ریسک و خطرات ایمنی و بهداشتی قبل از حوادث در یک پروژه عمرانی و ساختمانی برای کلیه پروژه‌های ساخت حیاتی است زیرا شناسایی و پیشگیری از ریسک‌های ایمنی همیشه بهترین راه برای جلوگیری از حوادث غیرمترقبه است [10].

درحالی‌که آموزش‌های ایمنی و کارگاه‌های آموزشی برای کم کردن ریسک‌های ایمنی و بهداشتی ، تا حدود زیادی به این بستگی دارد که آیا پروژه عمرانی دارای یک سامانه مدیریت ایمنی و بهداشتی قوی است یا خیر و یا اینکه مدیریت پروژه به‌خوبی پیش‌نیازهای لازم را برنامه‌ریزی کرده است؟[11].

برای بهبود محل کار در پروژه‌های عمرانی آسیب‌پذیر در برابر حوادث و صدمات شدید ، ضروری است که به‌درستی از فن‌آوری‌های پیشرفته جهت شناسایی و ارزیابی ریسک‌های ایمنی و سامانه‌های مدیریت امنیت برای نظارت مداوم بر فعالیت‌های حفاری و شناخت دقیق پیامدهای ریسک پروژه استفاده شود[12].

چونگ¹ و همکاران همچنین استدلال می‌کند که مسائل کنونی ایمنی ساخت‌وساز و موقعیت‌های خطرناک به‌طور بالقوه می‌توانند توسط فناوری‌های پیشرفته اطلاعات و ارتباطات و راهبردهای پاسخ به ریسک کاهش‌یافته و حل‌وفصل شوند[13].

رویکردهای سنتی در شناسایی ریسک مسائل ایمنی و حوادث در پروژه عبارت‌اند از:

1- رویکردهایی که به گزارش دهی افراد و جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت دستی متکی است. در این رویکرد، مسائل مربوط به ریسک و ایمنی تا حد زیادی به زمان بستگی دارد. که معمولاً اقدامات پیشگیری قبل از وقوع و پیگیری لازم پس از وقوع حوادث دیر و یا به‌کندی انجام می‌شود. برای غلبه بر محدودیت‌های رویکردهای دستی سنتی، نظارت و شناسایی ایمنی خودکار به‌عنوان یک روش امیدوارکننده برای مدیریت ایمنی قوی در یک پروژه و یا سایت ساختمانی ظهور کرده است [14].

2- رویکردهای نوین: که شامل روش‌ها و فن‌آوری‌های متنوعی برای شناسایی، تجزیه ، تحلیل، هشدار و مدیریت ریسک در پروژه‌های عمرانی بررسی‌شده است، تا یک سیستم مدیریت ایمنی پیشرفته ایجاد که بتواند ریسک‌های ساختاری و حوادث ایمنی را کاهش دهد؛ مانند نظارت و پایش مستمر بر سایت. با این‌حال، یک ساختار پیچیده ساخت‌وساز و یک محیط پیچیده در بخش حفاری سایت، کاربردهای پیشرفته فناوری را برای مدیریت ایمنی برساخت و نظارت خودکار محدود کرده است. برای پیشنهاد یک رویکرد جدید جهت جمع‌آوری مداوم اطلاعات مربوط به ریسک‌های ایمنی ساخت‌وساز، شناسایی دقیق و سریع حوادث و خطرات غیرقابل‌قبول در یک پروژه، این مطالعه شامل بررسی امکان‌سنجی و کاربرد مدیریت ایمنی ساخت‌وساز مبتنی بر ارزیابی و شناسایی ریسک است.

از مطالعات مقدماتی [14،15] ، نویسندگان تشخیص داده‌اند که دقت و عملکرد روش شناسایی و مدیریت ایمنی مبتنی بر عملیات اجرایی را می‌توان با عوامل زیر تعیین کرد: (1) یک روش کتابخانه‌ای ، (2) یک روش استخراج و جمع‌آوری داده ، (3) یک الگوریتم طبقه‌بندی ریسک ، (4) روش انتقال داده ، (5) میزان و حجم نمونه‌برداری و (6) شرایط پروژه و ساخت‌وساز. در سال 2018 بارنز² و همکارانش در ارزیابی ریسک‌های ایمنی دستگاه‌های کارخانه فولاد میشیگان از روش ویلیام فاین استفاده نموده‌اند. اسموسکی³ و همکارانش در سال2014میلادی در ارزیابی ریسک ایمنی و بهداشتی کارخانه تولید خطوط ریل راه‌آهن شهر کراسنووسک روسیـه از روش FMEA استفاده نموده‌اند. وارنر⁴ و گروه مطالعاتی دانشگاه مون پولیه فـــرانسه نیز در ارزیابی ریسک‌های ایمنی ماشین‌آلات و دستگاه‌های کارخانه تولید لوله‌های شبکه انتقال آب در سال 2007 از روش ویلیام فایح⁵ استفاده نموده‌اند.]16[

در ایران در خصوص پیشینه بهره‌گیری از روش کیفی می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد:

واحد HSE شرکت پـــالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در پیش‌بینی اثرات بهداشتی فعالیت واحدهای صنعتی خود در سال‌های 1383 تا 1385 از این روش ارزیابی ریسک کیفی استفاده نموده است. ]17[

شرکت بهران در ارزیابی خطرهای ایمنی و بهداشتی واحدهای مختلف تولیدی خود که در طی سال‌های 1384 تا 1386به انجام رسیده از فنون شناسایی و ارزیابی ریسک و تجزیه‌وتحلیل حالات شکست و اثرات آن بر فرآیند⁶ (PFMEA) بهره جسته است .]18[

شرکت لوله‌سازی اهواز در سال 1386 از فن SWOT به‌منظور ارزیابی ریسک ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست مجموعه فعالیت‌های واحدهای کارخانه‌های خود بهره‌گیری نموده است .]19[

فرآیند عملیات در شرکت ملی حفاری ایران به‌طور مستقیم و کامل وابسته به دستگاه‌های حفاری می‎باشد و همانند سایر محیط‌های صنعتی به دلیل ماهیت و نوع فعالیت‌ها با مخاطرات مختلفی ازنظر ایمنی، سلامت و بهداشـت و محیط‌زیست همراه می‌باشد، درنتیجه امکان آسیب به انسان، تجهیزات و محیط‌زیست، در صورت وقوع حادثه، وجود دارد. ازاین‌رو، مطالعه حاضر درزمینه ارزیابی و مدیریت ریسک ایمنی و بهداشتی جهت شناسایی مخاطرات احتمالی، تخمین میزان ریسک و کنترل و کاهش سطح خطر و در راستای حفظ سلامت کارکنان، تجهیزات و سرمایه مربوطه به انجام رسید.

2- مواد و روش‌ها

ارزیابی ریسک روشی سازمان‌یافته و نظام‌مند در شناسایی خطرات و برآورد ریسک برای رتبه‌بندی و اتخاذ تصمیمات، در راستای کاهش ریسک به حدی قابل‌قبول است. ارزیابی ریسک با روش‌های کیفی و کمی انجام‌پذیر است. هرچند درروند ارزیابی ریسک کمی نیاز به داده‌های دقیق، صرف زمان بیشتر و درگیر نمودن مؤلفه‌های گوناگون وجود دارد، ارزیابی به روش‌های کیفی می‌تواند ضمن صرفه‌جویی در زمان و باوجود محدودیت در داده‌ها ما را سریع‌تر به نتیجه برساند. ارزیابی کیفی ریسک، احتمال وقوع و شدت اثر عوامل ریسک زا و غیرقابل‌قبول موجود را شناسایی نموده و با اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و کنترلی نسبت به حذف یا مهار آن‌ها اقدام می‌نماید. معیارهای شناسایی ریسک‌های ناشی از ماشین‌آلات حفاری در رویکرد سنتی متعددند اما مهم‌ترین آن‌ها که در این پژوهش نیز مدنظر قرار داشته مباحث مرتبط با انسان، سلامت و بهداشت می‌باشد. مروری بر متون و پیشینه بهره‌گیری از روش بکار گرفته‌شده در این تحقیق نشان می‌دهد که در بعد فنی و با ارائه جزییات، مطالعات چندانی در قالب ارزیابی و شناسایی ریسک ماشین‌آلات حفاری در پروژه‌های سدسازی با استفاده از روش ارزیابی کیفی به انجام نرسیده است.

در این پژوهش با استفاده از روش پیاده‌سازی استاندارد PMBOK ویرایش ششم و دستيابى به اطلاعات ساخت گاه سد مدنظر و همچنین مطالعات کتابخانه‌ای، جستجوى اينترنتى، مدارك و اسناد موجود و همچنين مطالعات ميدانى و بازديد از سايت سد در مرحله احداث به‌منظور شناخت ویژگی‌های عملیات حفاری در پروژه‌های سدسازی با تأکید بر الزامات ایمنی ماشین‌آلات و دستگاه‌های حفاری در مراحل اجرا و نيز بررسى موقعيت پروژه و ویژگی‌های ساختارى سد هراز انجام‌شده است؛ لذا در اين پروژه جهت ارزيابى و بررسى ریسک‌های موجود از روش پرسشنامه و احصاء نظر خبرگان بهره برده شده است.

سد هراز در استان مازندران و بر روی رودخانه هراز و در 23 کیلومتری جنوب شهر آمل و در کنار جاده هراز احداث می‌شود. مختصات جغرافيايي محل سد برابر ˝50-́21-˚52 تا ˝50-́22 -˚52 طول شرقي و ˝10-́15-˚36 تا ˝45-́15-˚36 عرض شمالي می‌باشد. محل سد در دره‌ای V شكل كه کوه‌های دو سوي آن تا بيش از 500 متر نسبت به كف دره بلندي دارند قرارگرفته است. پهناي كف دره در اين محل حدود 80 تا 100 متر و تراز آن نسبت به سطح درياي آزاد 385 متر است. نوع سد: خاکی سنگریزهای با هسته مخلوط؛ ارتفاع آن: 150 متر از پی و 125 متر از بستر رودخانه؛ تراز نهایی تاج سد: 510 متر از سطح دریا؛ طول تاج: 377 متر؛ حجم خاک‌ریزی بدنه سد: 6/8 میلیون مترمکعب و حجم مخزن: 250 میلیون مترمکعب می‌باشد.

در ساختار سلسله مراتبى اين تحقيق در سطح اول هدف تحقيق( شناسایی و ارزیابی ریسک‌های ماشین‌آلات و دستگاه‌های حفاری حاصل از احداث سد) قرارگرفته و در سطح دوم فعالیت‌های مرتبط با حوزه‌های اصلی ریسک حفاری قرارگرفته که مشتمل بر 120 ریسک غیرقابل‌قبول(برخی از ریسک‌ها در دستگاه‌های مختلف تکرار می‌گردند). در سطح سوم عدد ریسک خطرات و رویدادهای قابل پیش‌بینی محتمل با حاصل‌ضرب احتمال وقوع و شدت اثر مشخص شد و در سطح چهارم پیشنهاد‌های اجرایی مرتبط با ریسک‌های غیرقابل‌قبول، يا همان راهكارهای اصلاحی و اقدامات کنترلی قرارگرفته است. اين پرسشنامه در اختيار 21 نفر از كارشناسان خبره با مدرك تحصيلى كارشناسى، كارشناسى ارشد و تعدادی فورمن و اپراتور دستگاه‌های حفاری با تجربه‌ای بين 8 تا25 سال در زمينه عمران، زمین‌شناسی، معدن(حفاری) و مکانیک ماشین‌آلات قرار گرفت و دیدگاه ايشان در مورد عوامل ريسك دريافت شد. در اين فرآيند تمام مقایسه‌ها به‌صورت زوجى انجام‌گرفته و كارشناسان از قضاوت‌های شفاهى استفاده کرده‌اند، همچنين بر اساس نظر اين كارشناسان عددى بين 1 تا 10 به هريك از گزینه‌ها نسبت داده شد، به‌طوری كه عدد بزرگ‌تر براى هر گزينه اهميت بيشتر آن را نشان می‌دهد كه گزينه معادل آن عكس امتياز را دريافت می‌کند.

جدول شماره 1: مقادير اولویت‌ها براى مقايسه زوجى

اولویت‌ها	مقدار عددی
کاملاً مهم‌تر یا کاملاً مطلوب‌تر	9و10
ترجیح بااهمیت یا مطلوبیت خیلی قوی	7
ترجیح بااهمیت یا مطلوبیت قوی	5
کمی مهم‌تر یا کمی مطلوب‌تر	3
ترجیح یا اهمیت یا مطلوبیت یکسان	1
ترجیحات بینابینی	2،4،6،8

3- تجزیه‌وتحلیل:

کارکنان بسیاری وجود دارند که به‌صورت روزانه با ماشین‏آلات، ابزار و تجهیزات سروکار دارند؛ هرچند، کار با این ماشین‏آلات و تجهیزات، درصورتی‌که به طرز درست از آن‏ها استفاده نشود دارای پتانسیل ایجاد آسیب‏های جدی یا مرگ‌ومیر می‏باشد. که نیاز به شناسایی دقیق و ارائه راهکار کنترلی دارند. به‌طورکلی ریسک‌های بالقوه متعددی در حوزه ماشین‌آلات حفاری موجود هستند، که جهت به نتیجه رسیدن موضوع در این پژوهش به ماشین‌آلات مرتبط با حفاری سنتی و به‌طور خاص دستگاه‌های پرکاربرد لودر، بیل مکانیکی،کمپرسی و جرثقیل پرداخته‌شده است.

يكى از ابزارهاى بکار گرفته‌شده در اين پروژه، تکنیک دلفى بوده كه در سه نسخه پرسشنامه ، طراحى و باهدف شناسايى ریسک‌های موجود در بخش ماشین‌آلات حوزه حفاری سد مخزنی هراز بكار گرفته‌شده است. بدين ترتيب كه ابتدا بر اساس مطالعات ميدانى و سوابق پيشين ابتدا 46 فعالیت (جدول شماره4) به‌عنوان فعالیت‌های کلی ريسك زا در دستگاه‌هایی نظیر لودر، بیل مکانیکی، کمپرسی و جرثقیل شناسایی گردید، که از این تعداد،12فعالیت مرتبط با لودر، 11 فعالیت مربوط به بیل مکانیکی،16 فعالیت مرتبط با بیل مکانیکی و 7 فعالیت به جرثقیل تخصیص داشت. که مشخص شد فراوانی فعالیت‌های ريسك زا در دستگاه کمپرسی بیش از سایر دستگاه‌هاست، در مرحله بعد و بر اساس ارزیابی کیفی صورت گرفته دو فاکتور احتمال وقوع(P⁷) و شدت پیامد(I⁸) طبق جدول امتيازدهى ارزش‌دهی و عدد ریسک مرتبط با هر فعالیت تعیین گردید، که جداول شماره 1 ،2 و 3 به ترتيب مقادير ترجيحات براى مقايسه زوجى و شناسايى فاكتورهاى ريسك موجود در محدوده مطالعاتى را نشان می‌دهند.

$C:\Users\Home\Desktop\ریسک رجبستر.jpg$ جدول شماره2: نمونه‌ای از جدول طراحی‌شده جهت شناسایی و ارزیابی ریسک‌ها (منبع: نویسندگان)

3-1- ماشین‌آلات حفاری سنتی-لودر

ردیف	شرح فعالیت	ریسک غیر قابل قبول	RPN	راهکار کنترلی، اقدام اصلاحی/ پیشگیرانه	واحد مربوطه
1	قبل از حركت	"برخورد با كاركنان در اثر 1- استراحت كاركنان در اطراف وسايل 2- عدم كنترل اطراف ماشين 3- سوار شدن نفرات در كابين راننده 4- سوار كردن كاركنان در پاكت لودر 5- سوار شدن كاركنان بر روي ركاب"	36	جلوگيري از استراحت كاركنان در اطراف ماشين آلات	اجرا
				كنترل اطراف وسيله قبل از حركت	اجرا
				جلو گيري از سوار شدن كاركنان در ركاب و داخل كابين راننده	اجرا
2	تردد در كارگاه	"تصادف در اثر 1- نداشتن ديد كافي 2- نداشتن تجهيزات ايمني (آينه چراغ آلارم بوق) 3-آويزان كردن لباس در داخل كابين 4- نا مناسب بودن شيشه هاي لودر 5- نداشتن آينه مناسب 6- لغزنده بودن مسير 7-عدم رعايت سرعت مجاز در كارگاه"	27	داشتن ديد كافي	اجرا
				عدم استفاده از شيشه هاي دودي وو پرده دار	اجرا
				كنترل كليه تجهيزا ت ايمني از جمله آلارم هشداري دنده عقب، كليه چراغ ها	اجرا
				كنترل دوره اي سيستم ترمزها	اجرا
				رعايت سرعت مجاز در داخل كارگا ه و تقاطع ها و داخل تونل	اجرا
3	در حين بارگيري	"واژگوني در اثر 1- ریزش سنگ و مصالح 2- نا مناسب بودن باد لاستيك ها 3-هموار نبودن سطح كار 4- بالا بودن پاكت و حمل مسافت طولاني همراه با بار 5- باز بودن درب لودر و پرت شدن راننده 6- لغزنده بودن مسير"	45	استفاده از راننده با تجربه	اجرا / اداری/ پشتیبانی
				كنترل كليه تجهيزات لودر قبل از كار	اجرا
				بارگيري در محل مسطح	اجرا
				بستن درب راننده در حين كار	اجرا
4	در حين بارگيري	"سقوط پاكت در اثر 1- پاره شدن شيلنگ هيدروليك 2-معيوب بودن سيستم كنترلي پاكت 3- عدم كنترل سيستم روغن و باد”	18	كنترل كليه تجهيزات دستگاه بصورت دوره اي و قبل از انجام كار	اجرا
5	در حين بارگيري	"سقوط بار در اثر 1- استفاده از پاكت لودر به عنوان جرثقيل"	36	استفاده وسايل مناسب جهت بلند كردن و جابجايي بار	اجرا
6	بارگيري	تماس با كابل هاي زير زميني-خطوط برق فشار قوي هوايي	18	مشخص كردن خطوط برق فشار قوي و كابل هاي زير زميني	اجرا
				استفاده از نوار خطر در فاصله نيم متر بالا تر از كابل هاي مدفون	اجرا
				مشخص كردن كليه كابل هاي زير زميني و هوايي و تهيه lay out	اجرا
7	بارگيري	تماس با گردو غبار در اثر 1- كار در محل هاي داراي آلودگي 2- كار در سنگ شكن	32	آب پاشي	اجرا
				استفاده از ماسك مناسب	اجرا
				بسته نگه داشتن كليه پنجره ها و درب لودر	اجرا
8	فعالیت در ترانشه	ریزش سنگ و مصالح	27	پایدار سازی ترانشه	اجرا
8	فعالیت در ترانشه	ریزش سنگ و مصالح	27	حفظ فاصله از ترانشه	اجرا
9	تردد	سقوط در پرتگاه ها در اثر نبود حاشیه جاده	27	ایجاد حاشیه ایمن جاده ها	اجرا
10	تردد	تردد در شیب ها	36	بازدید دوره ای از لودر و رفع به موقع عیب های سیستم مکانیکی دستی	اجرا
11	فعالیت عمومی	تصادف و سقوط در اثر استفاده از تلفن همراه، خوردن و آشامیدن و... در حین فعالیت	27	اختصاص زمان مناسب جهت صرف غذا	اجرا
				عدم استفاده ازتلفن همراه در حین رانندگی	اجرا
				توقف در محلی مناسب جهت صرف غذا و استفاده از تلفن همراه	اجرا
12	سوارکردن بر روی کمر شکن	سقوط	18	استفاده از رانندگان مجرب	اجرا/ اداری/پشتیبانی
				بارگیری و تخلیه در محل ایمن و صاف	اجرا
				استفاده از ماشین الات سالم	اجرا
				مهار بر روی کمر شکن	اجرا

3-2- ماشین آلات حفاری سنتی- بیل مکانیکی

ردیف	شرح فعالیت	ریسک غیر قابل قبول	RPN	راهکار کنترلی، اقدام اصلاحی/ پیشگیرانه	واحد مربوطه
1	حفاری-بارگیری و پیکورزنی	تصادف و واژگونی	36	آموزش به اپراتور	اجرا
				رعایت حریم پرتگاه	اجرا
				استفاده از اپراتور مجرب	اجرا / اداری/ پشتیبانی
2	دپو و خاک برداری- فعالیت های عمومی	خطر در شعاع چرخشی	27	رعایت حریم قانونی از دستگاه های فعال	اجرا
				استفاده از لباس شبرنگ در شب	اجرا
				آموزش کارکنان	اجرا
3	امورات محوله و فعالیت های عمومی	سوار شدن افراد اضافه بر روی دستگاه	27	ممنوعیت سوار شدن افراد اضافی	اجرا
4	حفاری-بارگیری و پیکورزنی	سر وصدا	56	پوشش درز های اتاقک و استفاده از درزگیر های عایق در برابر صدا	پشتیبانی
				استفاده از وسایل حفاظت فردی	اجرا
5	امورات محوله	آتش سوزی	42	اخذ گواهی سلامت	پشتیبانی
				پایش دوره سلامت دستگاه	پشتیبانی
				نصب کپسول اطفا حریق	پشتیبانی
				آموزش	اجرا
				-استفاده از لباس های شبرنگ	اجرا
				استفاده از وسایل حفاظت فردی	اجرا
				-استفاده از بوق دنده عقب کامیون های حمل مصالح-	پشتیبانی
				تجهیز بودن ماشین الات از آینه های دو طرف و عقب	اجرا/پشتیبانی
6	امورات محوله و فعالیت های عمومی	سوار شدن افراد اضافه بر روی دستگاه	18	ممنوعیت سوار شدن افراد اضافی	اجرا
7	حفاری-بارگیری و پیکورزنی	ارتعاش	48	استفاده از عایق	اجرا
				صندلی مناسب	اجرا
8	فعالیت در ترانشه	ریزش سنگ و مصالح	27	پایدار سازی ترانشه	اجرا
				حفظ فاصله از ترانشه	اجرا
9	سوارکردن بر روی کمر شکن	سقوط	18	استفاده از رانندگان مجرب	اجرا / اداری/ پشتیبانی
				بارگیری و تخلیه در محل ایمن و صاف	اجرا
				مهار بر روی کمر شکن	اجرا
				استفاده از ماشین الات سالم	اجرا
10	فعالیت عمومی	تصادف و سقوط در اثر استفاده از تلفن همراه، خوردن و آشامیدن و... در حین فعالیت	27	- اختصاص زمان مناسب جهت صرف غذا	اجرا
				عدم استفاده ازتلفن همراه در حین رانندگی	اجرا
				توقف در محلی مناسب جهت صرف غذا و استفاده از تلفن همراه	اجرا
11	امورات محوله و فعالیت های عمومی	تماس با کابل برق فشار قوی	27	استفاده از پوشش مناسب کابل های برق	اجرا
				عدم قرارگیری در حریم قانونی خطوط برق فشار قوی	اجرا

3-3- ماشین آلات حفاری سنتی- کمپرسی

ردیف	شرح فعالیت	ریسک غیر قابل قبول	RPN	راهکار کنترلی، اقدام اصلاحی/ پیشگیرانه	واحد مربوطه
1	كمپرسي-تخليه بار	واژگوني در اثر 1- در رفتن پيچ عقب لگن كمپرسي 2-بريدن پيچ عقب درب لگن كمپرسي 3-مسطح نبودن محل تخليه 4- بهم خوردن مركز ثقل كمپرسي در اثر حركت در حالي كه لگن كمپرسي بالا مي باشد. 5-باز نشدن درب لگن كمپرسي	48	كنترل كليه تجهيزات از جمله تجهيزات كمپرسي از لحاظ فرسودگي و... قبل از انجام كار	اجرا
				تخليه بار در مكان هاي مسطح	اجرا
				پائين آوردن كامل كمپرسي در محل تخليه و سپس حركت جهت بارگيري	اجرا
				كنترل اتصالات و اهرم هاي مربوط به كمپرسي در هنگام تخليه و توجه كافي به درب در هنگام تخليه	اجرا
2	كمپرسي-تخليه بار	"سقوط و واژگوني در محل تخليه در اثر 1- نزديك شدن بيش از به محل تخليه 2- نبود راهنما در محل 3- نا مناسب بودن خاك محل تخليه "	27	استفاده از كنترل چي در محل تخليه	اجرا
				استفاده از راننده با تجربه	اجرا
				مشخص بودن محل تخليه	اجرا
				داشتن تجهيزات مناسب ديد به عقب (آينه)	اجرا-پشتیبانی
				روشنايي مناسب در محل تخليه	اجرا
				استفاده از كنترل چي	اجرا
				كنترل مصالح محل تخليه جهت جلوگيري از گير كردن وسيله	اجرا
				نزديك نشدن بيش از حد به پرتگاه	اجرا
3	تردد در كارگاه	"تصادف با تجهيزات و كاركنان در اثر 1- بی احتیاطی یا عدم مهارت راننده 2- مشخص نبودن مسیرهاي عبورو مرور 3- عدم رعایت حداکثر سرعت مجاز 4- قرارگیري افراد و تجهیزات در مسیر عبور وسایل نقلیه 5- وجود موانع در مسیر عبور 6- نبود مسیرهاي مناسب 7- نداشتن تجهيزات مناسب ايمني 8- استفاده از تلفن همراه در حين رانندگي 9-عدم داشتن ديد كافي در شب "	18	استفاده از رانندگان ماهر و مجرب	اجرا
				تعیین مسیرهاي عبور و مرور وسایل نقلیه	اجرا
				نصب تابلوهاي حداکثر سرعت و نظارت بر رعایت آن	اجرا
				نظارت بر عدم قرارگیري افراد و تجهیزات در مسیر عبور و مرور	اجرا
				تعمير و تحهيز وسايل ايمنی	اجرا- پشتیبانی
				كنترل وسيله از لحاظ موارد ايمني قبل از حركت	اجرا
4	تردد در داخل تونل	"تصادف با ساير ماشين آلات و كاركنان در اثر 1- عدم رعايت حداكثر سرعت مجاز 2- نبود روشنايي مناسب 3-بي احتياطي عدم دقت و مهارت راننده 4- عدم تطابق چشم با روشنايي هنگام ورود و خروج از تونل 5- عدم استفاده پرسنل از لباس شبرنگ "	42	-استفاده از رانندگان ماهر و مجرب	اجرا
				تعیین مسیرهاي عبور و مرور وسایل نقلیه	اجرا
				نصب تابلوهاي حداکثر سرعت و نظارت بر رعایت آن	اجرا
				نظارت بر عدم قرارگیري افراد و تجهیزات در مسیر عبور و مرور	اجرا
				تعمير و تحهيز وسايل ايمني	اجرا-پشتیبانی
				كنترل وسيله از لحاظ موارد ايمني قبل از حركت	اجرا
				استفاده از لباس شبرنگ در داخل تونل	اجرا
				وسايل هشداري و آلارم دنده عقب	اجرا
5	تردد در جاده	"تصادف و واژگوني در اثر 1- بی احتیاطی یا عدم مهارت راننده 2- مشخص نبودن مسیرهاي عبورو مرور 3- عدم رعایت حداکثر سرعت مجاز 4- قرارگیري افراد و تجهیزات در مسیر عبور وسایل نقلیه 5- وجود موانع در مسیر عبور 6- نبود مسیرهاي مناسب 7- نداشتن تجهيزات مناسب ايمني 8- عدم توجه به تقاطع ها 9-نداشتن دقت كافي در تقاطع ها 10-استفاده از تلفن همراه در رانندگي 11- باز بودن درب جعبه ابزار	27	استفاده از رانندگان ماهر و مجرب	اجرا
				كنترل وسيله از لحاظ موارد ايمني قبل از حركت	اجرا
				استفاده از كنترل چي هنگام عبور از عرض جاده	اجرا
				بارگيري در حد استاندارد	اجرا
				رعايت سرعت مجاز در جاده	اجرا
				استفاده از كمربند ايمن	اجرا
				رعايت نكات ايمني در حين رانندگي	اجرا
6	شروع كار	"تصادف با كاركنان و تجهيزات در اثر 1- عدم توجه به اطراف وسيله 2- كنترل نكردن محوطه اطراف وسيله قبل از حركت 3-نداشتن آينه محدب "	27	1- كنترل اطراف كمپرسي قبل از حركت در خصوص وجود كاركنان و ساير موانع	اجرا
6	شروع كار			2- استفاده و تجهيز كمپرسي به كليه تجهيزا ت ايمني مورد نياز	اجرا
7	تخليه بار در فيدر سنگ شكن	سقوط وسيله در داخل فيدر در اثر 1- عدم رعايت دقت كافي 2- نداشتن سرعت مناسب 3- نا مناسب بودن محل تخليه	27	ايجاد روشنايي در محل تخليه	اجرا
				رعايت سرعت مناسب	اجرا
				ايجاد محل مناسب جهت تخليه بار	اجرا
				استحکام مناسب فیدر	اجرا
8	كمپرسي-تخليه بار	تماس با خطوط برق فشار قوي در اثر 1- عدم توجه به مسير عبور برق فشار قوي 2- نبود كنترل چي 3- نبود علائم ايمني	18	توجه كافي راننده به مسير هاي برق فشار قوي	اجرا
				ارائه آموزش هاي لازم در خصوص مسير عبور كابل هاي برق فشار قوي	اجرا
				انجام دستورالعمل هاي ايمني لازم هنگام تماس با خطوط برق فشار قوي	اجرا
				- نصب تابلو هاي هشداري در مسير عبور برق فشار قوي	اجرا
				استفاده از كنترل چي در محل تخليه	اجرا
9	كمپرسي-تخليه بار	سقوط لگن بر روي شاسي-واژگوني در اثر - فرسوده بودن شيلنگ روغن	27	كنترل كليه تجهيزات هيدروليكي بصورت دوره اي	اجرا
9	كمپرسي-تخليه بار		27	عدم قرار گيري در محدوده تخليه بار	اجرا
10	كمپرسي-تخليه بار	برخورد بار كاركنان هنگام تخليه در اثر 1-عدم دقت كافي2- نزديك شدن كاركنان به محل تخليه 3- نبود كنترل چي 4- نداشتن ديد كافي	36	رعايت نكات ايمني در هنگام تخليه	اجرا
				جلوگيري از نزديك شدن افراد	اجرا
				بازديد از تجهيزات ايمني كمپرسي و ميزان روشنايي محل در هنگام تخليه در شب	اجرا
11	كمپرسي	حريق در اثر 1- نقص سيستم برقي 2- استفاده از وسايل غير ايمن در داخل ماشين آلات	40	تجهيز كمپرسي به كپسول اطفاي حريق	اجرا
11	كمپرسي		40	عدم استفاده از وسايل نا ايمن در داخل ماشين آلات	اجرا
12	تردد در جاده اصلی	تصادف	27	استفاده از رانندگان ماهر و مجرب	اجرا
				كنترل وسيله از لحاظ موارد ايمني قبل از حركت	اجرا
				استفاده از كنترل چي هنگام عبور از عرض جاده	اجرا
				بارگيري در حد استاندارد	اجرا
				رعايت سرعت مجاز در جاده	اجرا
				استفاده از كمربند ايمن	اجرا
				رعايت نكات ايمني در حين رانندگي	اجرا
13	فعالیت عمومی	تصادف و سقوط در اثر استفاده از تلفن همراه، خوردن و آشامیدن و... در حین فعالیت	54	اختصاص زمان مناسب جهت صرف غذا	اجرا
				عدم استفاده ازتلفن همراه در حین رانندگی	اجرا
				توقف در محلی مناسب جهت صرف غذا و استفاده از تلفن همراه	اجرا
14	توقف کمپرسی	حرکت خود به خود کمپرسی در هنگام پارک بودن	36	عدم ترک وسیله نقلیه توسط راننده	اجرا
14	توقف کمپرسی	حرکت خود به خود کمپرسی در هنگام پارک بودن	36	کنترل تجهیزات و بازدیدهای دوره ای	اجرا
15	كمپرسي-جابجايي بار	تصادف با تجهيزات و كاركنان در اثر 1- اضافه بار 2- تركيدن لاستيك	45	بارگيري در حد مجاز كمپرسي	اجرا
				رعایت سرعت مجاز	اجرا
				رعایت نکات ایمنی در رانندگی	اجرا
16	ورود و خروج به تونل	تصادف با تجهيزات و كاركنان در اثر 1-بي احتياطي راننده و عدم رعايت سرعت مجاز 2- نداشتن ديد كافي در شب	18	رعايت سرعت مجاز و كم كردن سرعت در دهانه تونل	اجرا
				استفاده از لباس شبرنگ توسط كاركنان در شب	اجرا
				ايجاد روشنايي در محل هاي مرود تردد	اجرا
				هشدار دادن توسط بوق در تقاطع ها و هنگام گذشتن از كنار ساير ماشين آلات و خروج از تونل	اجرا
				بارگيري در حد مجاز	اجرا

3-4- ماشین آلات حفاری سنتی- جرثقیل

ردیف	شرح فعالیت	ریسک غیر قابل قبول	RPN	راهکار کنترلی، اقدام اصلاحی/ پیشگیرانه	واحد مربوطه
1	جابجايي و بلند كردن بار	"برق گرفتگی در اثر تماس با خطوط برق فشار قوي"	27	آشنا بودن راننده به محل عبور خطوط برق فشار قوي	اجرا
				رعايت نكات ايمني مورد نياز	اجرا
				آموزش	اجرا
2	جابجايي بار	"سقوط بار در اثر 1- بارگيري بيش از مجاز 2-نبود ريگر با تجربه 3- ايراد و نقص فني تجهيزات بار برداري از جمله سيم بكسل، هوك وشيگيل و...4- نگهداري نامناسب سيم بكسل ها"	18	رعايت حداكثر مجاز در حين بارگيري	اجرا
				كنترل كليه تجهيزات بار برداري از جمله زنجير و سيم بكسل ،شيگيل ها و قلاب ها قبل از بارداشتن بار	اجرا
				كنترل و بازديد دوره كليه تجهيزات جرثقيل	اجرا
3	تردد در جاده	تصادف و واژگوني در اثر 1- بی احتیاطی یا عدم مهارت راننده 2- مشخص نبودن مسیرهاي عبورو مرور 3- عدم رعایت حداکثر سرعت مجاز 4- قرارگیري افراد و تجهیزات در مسیر عبور وسایل نقلیه 5- وجود موانع در مسیر عبور 6- نبود مسیرهاي مناسب 7- نداشتن تجهيزات مناسب ايمني 8- عدم توجه به تقاطع ها 9-نداشتن دقت كافي در تقاطع ها 10-استفاده از تلفن همراه در رانندگي 11- باز بودن درب جعبه ابزار	27	استفاده از رانندگان ماهر و مجرب	اجرا / اداری/ پشتیبانی
				كنترل وسيله از لحاظ موارد ايمني قبل از حركت	اجرا
				استفاده از كنترل چي هنگام عبور از عرض جاده	اجرا
				بارگيري در حد استاندارد	اجرا
				رعايت سرعت مجاز در جاده	اجرا
				استفاده از كمربند ايمن	اجرا
				رعايت نكات ايمني در حين رانندگي	اجرا
4	تردد در کارگاه	تصادف در اثر 1- عدم رعایت اصول ایمنی در رانندگی 2- نبود مسیرهاي مناسب	36	آموزش مسائل ایمنی به رانندگان	اجرا
				مشخص نمودن مسیرهاي عبور و مرور وسایل نقلیه	اجرا
				استفاده از رانندگان مجرب	اجرا / اداری/ پشتیبانی
5	جابجایی بار	واژگونی جرثقیل در اثر 1- هموار نبودن سطح کار 2- نامناسب بودن باد لاستیک 3-بارگیری بیش از حد مجاز 4- نقص فنی در سیستم های هیدرولیکی ، بوم ، دکل، وینچ، بکسل ها و... 5- استقرار در محل نامناسب و عدم جک زنی ایمن	36	آموزش مسائل ایمنی به رانندگان	اجرا
				استفاده از رانندگان مجرب	اجرا / اداری/ پشتیبانی
				بارگیری در محل مناسب و ایمن	اجرا
6	جابجایی بار	برخورد و آسیب مکانیکی (برخورد بار به افراد و تجهیزات) در اثر 1-حضور افراد در محدوده کاري جرثقیل 2-عدم وجود ریگر	36	آموزش كاركنان و راننده جرثقيل هنگام بلند نمودن بار	اجرا
				استفاده از راننده با تجربه	اجرا / اداری/ پشتیبانی
7	فعالیت عمومی	تصادف و سقوط در اثر استفاده از تلفن همراه، خوردن و آشامیدن و... در حین فعالیت	27	اختصاص زمان مناسب جهت صرف غذا	اجرا
				عدم استفاده ازتلفن همراه در حین رانندگی	اجرا
				توقف در محلی مناسب جهت صرف غذا و استفاده از تلفن همراه	اجرا

سرانجام پس از اعمال نمودن درخت سلسله مراتبى، ماتريس هاى مقايسه زوجى براى معیارهاى اصلى ارزيابى ريسكها و همچنين فاكتورهاى ريسك، نتايج بدست آمده(جداول شماره4و 5) در مرحله بعدریسک های ایمنی دسستگاه ها و ماشین آلات حفاری استخراج گردیدکه که احتمال پیشامد در بیل مکانیکی(ایجاد سر و صدا در فعالیت حفاری و پیکورزنی) با عدد ریسک56 و شدت اثر ناشی از ریسک های ریزش سنگ و مصالح و واژگونی حین فعالیت بارگیری در دستگاه لودر با عدد ریسک45 از زیر فعالیت بارگیری در صدر دسته بندی ریسکهای غیرقابل قبول مشخص گردید که ریسک واژگونی دستگاه لودر در اثر ریزش بیش از حد در حین بارگیری، ایجاد سر و صدای بیش از حد و لرزش و ارتعاش ناشی از آن همچنین آتش سوزی حین انجام امورات محوله در بیل مکانیکی، واژگونی کمپرسی حین تخلیه بار در اثر مسطح نبودن محل تخلیه و بهم خوردن مرکز ثقل آن و یا تصادف با سایر ماشین آلات و پرسنل در حین تردد و یا در زمان ورود و خروج به داخل تونل به دلیل عدم ذعایت حداکثر سرعت مجاز، نبود روشنایی مناسب، عدم مهارت و تسلط اپراتور و واژگونی جرثقیل به دلیل هموار نبودن سطح کار و یا بارگیری بیش از حد مجاز و یا تصادف در اثر عدم رعایت اصول ایمنی و نبود مسیرهای مناسب از مهمترین فعالیت های ریسک زا و به دنبال آن ایجاد ریسک های غیرقابل قبول می باشد. در نهایت با تشکیل جلسات اجتماع خبرگی(COP)⁹ و طوفان ذهنی¹⁰ به جمع بندی و اولویت بندی در بخش راهکارها و اقدامات کنترلی مرتبط ختم گردید که نتایج آن، شامل شناسایی و دسته بندی ریسک های حوزه حفاری زیرزمینی، الزامات و مفاد قانونی، پیامدهای ریسک این حوزه ها، امتیازات تخصیصی توسط کارشناسان در فاکتورهای اصلی ریسک (احتمال وقوع و شدت پیامد)، نحوه کنترل ریسک و در نهایت راهکارهای کنترلی ، اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه به تخلیص در جداول فوق الذکر آمده است. جداول تدوین شده براساس پژوهش نظام مند نویسندگان مقاله ، تجربه چندین ساله جامعه آماری تحقیق و براساس جلسات کارشناسی و اقدام پس از عمل(AAR)¹¹ صورت گرفته تعیین و تدقیق شده است.

4- نتیجه‌گیری

پیشرفت های تکنولوژیک و فناورانه، برنامه های درحال توسعه، پروژه های عمرانی، زیربنایی و شریان های کلیدی علیرغم تمامی مزایا و منافعی که برای انسان به همراه داشته است؛ سرمنشاء بسیاری از مخاطرات، ریسک ها و نارسایی های قابل توجهی نیز بوده اند. با پیشرفت فناوری و افزایش کاربرد ماشین آلات، روند خطرزایی و احتمال بروز حوادث در زیرساخت های عمرانی به خصوص پروژه های سدسازی و زیربخش های آن فزونی یافته است. در این شرایط نیاز صیانت از سلامتی نیروی كار و سایر دارائی های با ارزش سازمان مانند دستگاه ها و ماشین آلات حفاری در مقابل ریسک و خطرات محیط بیش از پیش احساس می شود. درگذشته، پس از وقوع حوادث و بروز خسارات جبران ناپذیر اقدام به بررسی علل حوادث می گردید و نقایص یک سیستم یا فرآیند تعیین می شد اما امروزه به دلیل وجود انواع مختلف روش های ارزیابی خطر، قبل از وقـــوع نیز می توان نقاط حادثه زا و بحرانی را مشخص کرد و نسبت به پیشگیری از وقوع حوادث و کنترل آن ها اقدام نمود.

باوجود اینکه نظارت بر عملکرد ایمنی در یک پروژه سدسازی، پیش بینی مناسب از ریسک های موجود و شناسایی و ارزیابی دقیق آنها یکی از اهداف این مطالعه بوده است؛ تدوین و ارائه آیین نامه ایمنی دقیق و کارآمد برای دستگاه ها و ماشین آلات در کارگاه های سدسازی به عنوان امری ضروری پیشنهاد می گردد. رعایت اصول و مقرارت ایمنی در عملیات حفاری علاوه بر کاهش ریسک و خطرات تهدید کننده زندگی انسان ها، از نظر اقتصادی نیز به نفع جامعه و منافع ملی است. تنظیم و ارائه استانداردهای ایمنی برای کارگاه ها و پیگیری آن از طرف ذینفعان امر(کارفرماها، مشاورین) و الزام پیمانکاران به آن در پیشبرد یک پروژه اهمیت خاصی داشته و در این راستا لازم است که تعریف دقیقی از سطح رعایت الزامات ایمنی در در همه پروژه و کارگاه های عمرانی ارائه گردد. در این بین شناخت انواع ماشین آلات و تجهیزات حفاری در پروژه های سدسازی و نحوه صحیح انتخاب و استفاده از آنها می تواند نقش موثری در موفقیت این پروژه ها داشته باشد و یکی از عوامل مهم در این موفقیت، شناسایی و ارزیابی ریسک و مخاطرات ماشین آلات و نحوه انتخاب و مدیریت صحیح آن ها در عملیات حفاری این پروژه ها(با عنایت به قابل توجه بودن قدرالسهم عملیات اجرایی حفاری در اکثر پروژه های عمرانی نظیر سدسازی) می باشد. با توجه به این که بررسی ریسک در حوزه ماشین آلات و دستگاه های حفاری دارای گستردگی، جنبه های فراوان و پیچیدگی خاص می باشد؛ لذا در این تحقیق به مطالعه و ارزیابی ریسکها در دستگاه ها و ماشین آلات سنتی در حوزه حفاری پرداخته شد، که به عنوان دریچه ای به سوی تحقیقات آتی در خصوص اقدام مشابه جهت سایر دستگاه ها و ماشین آلات این حوزه مورد توجه پژوهشگران علاقمند قرار گیرد.

5- تقدیر و تشکر

بدینوسیله از تمام کسانی که در تدوین این مقاله همکاری داشته، به خصوص اساتید دانشگاه های جامع امام حسین(ع)، آزاد اسلامی تهران- واحد رودهن و یا عزیزانی که از منابع ایشان به نحو و گونه‌ای در متن استفاده‌شده و به علت عدم دسترسی به مرجع اصلی نام و عنوانشان ذکر نگردیده، به‌رسم اصول حرفه‌ای و مالکیت معنوی عذرخواهی و تشکر می‌گردد.

6- منابع و مأخذ

1- J. Melzner, S. Zhang, J. Teizer, H. Bargstädt, A case study on automated safety compliance checking to assist fall protection design and planning in building information models, Constr. Manag. Econ. 31 (6) (2013) 661–674, https://doi.org/ 10.1080/01446193.2013.780662.

2- The U.S. Bureau of Labor Statistics, The national census of fatal occupational injuries survey, https://www.bls.gov/news.release/archives/cfoi_12162016.pdf, (2015) (Last accessed on January 30, 2020).

3- J. Hinze, Human aspects of construction safety, J. Constr. Div. 107 (1) (1981) 61–72 https://cedb.asce.org/CEDBsearch/record.jsp?dockey=0010067 (Last accessed on January 30, 2020)

4- J. Hinze, P. Raboud, Safety on large building construction projects, J. Constr. Eng. Manag. 114 (2) (1988) 286–293, https://doi.org/10.1061/(ASCE)0733- 9364(1988)114:2(286).

5- R.T. Gun, The role of regulations in the prevention of occupational injury, Saf. Sci. 16 (1) (1993) 47–66, https://doi.org/10.1016/0925-7535(93)90006-Y.

6- E.J. Jaselskis, G.A. Recarte Suazo, A survey of construction site safety in Honduras, Constr. Manag. Econ. 12 (3) (1994) 245–255, https://doi.org/10.1080/ 01446199400000032

7- C. M. Tam and I. W. Fung IV, "Effectiveness of safety management strategies on safety performance in Hong Kong," Constr. Manag. Econ., vol. 16, no. 1, pp. 49–55, 1998. doi:https://doi.org/10.1080/014461998372583.

8- A.I. Glendon, N.A. Stanton, Perspectives on safety culture, Saf. Sci. 34 (1) (2000) 193–214, https://doi.org/10.1016/S0925-7535(00)00013-8.

9- C.M. Tam, I.W. Fung IV, A.P. Chan, Study of attitude changes in people after the implementation of a new safety management system: the supervision plan, Constr. Manag. Econ. 19 (4) (2001) 393–403, https://doi.org/10.1080/ 01446190010027591.

10- I.O. Nikander, E. Eloranta, Preliminary signals and early warnings in industrial investment projects, Int. J. Proj. Manag. 15 (6) (1997) 371–376, https://doi.org/10. 1016/S0263-7863(96)00087-7

11- E. Elbeltagi, T. Hegazy, Incorporating safety into construction site management, First International Conference on Construction in the 21st Century, 2002 https:// www.researchgate.net/profile/Emad_Elbeltagi/publication/255663986_INCORPORATING_SAFETY_INTO_CONSTRUCTION_SITE_MANAGEMENT/links/ 0c9605377164e24401000000.pdf (Last accessed on February 1, 2020).

12- J.P. Zhang, Z.Z. Hu, BIM-and 4D-based integrated solution of analysis and management for conflicts and structural safety problems during construction: 1. Principles and methodologies, Autom. Constr. 20 (2) (2011) 155–166, https://doi. org/10.1016/j.autcon.2010.09.013.

13- W.F. Cheung, T.H. Lin, Y.C. Lin, A real-time construction safety monitoring system for hazardous gas integrating wireless sensor network and building information modeling technologies, Sensors 18 (2) (2018) 436, https://doi.org/10.3390/ s18020436.

14- J. Park, K. Kim, Y.K. Cho, Framework of automated construction-safety monitoring using cloud-enabled BIM and BLE mobile tracking sensors, J. Constr. Eng. Manag. 143 (2) (2016), https://doi.org/10.1061/(ASCE)CO.1943-7862.0001223.

15- C.F. Cheng, A. Rashidi, M.A. Davenport, D.V. Anderson, Activity analysis of construction equipment using audio signals and support vector machines, Autom. Constr. 81 (2016) 240–253, https://doi.org/10.1016/j.autcon.2017.06.005.

16- Varnere JV.Occupational risk analysis of Saman dile pipe manufacturing in constructional phase of Straburg University 2007:1(9):109-21

17- Moradi H. Pir Saheb M, HSE Risk Assessment and Management of Offshore Drilling Rigs by William Fine Method; Case Study of National Iranian Drilling Company, Journal of Oil, Gas and Energy, April and May 2012 No. 11.(Persian)

18- Ghoreishi N.Mohammadi S A.[Safety and ocpational health assessment in Behran company using combining "FM&EA" and "Willam Fine" methods.]The 1st Congress on "HSE" in oil, Gas and Petrochemical Industries. Bandarabbas 2006.p.17-22.(Persian)

19- Ahmadzadeh a.Beigi F.[Feasibility study of risk assessment and management methods in units being watched by Iran oil products refining and distributing national company. The 2nd State Congress for " Safety Engineering" and "HSE" 2005.p.43-55.(Persian)

[1] Cheung.

[2] W.Barens

[3] K.Smoskey

[4] J.P.Varnere

[5] William Fine

[6] PFMEA

[7] Probability

[8] Impact

[9] Community Of Practice

[10] Brain Stormy

[11] After Action Review

Share To

Article Url

Identify and evaluate the risks of drilling operations in dam construction; With emphasis on the field of machinery

Sanad

Links

Related Centers

Technical Support

Official pages