Opportunities and challenges of developing urban spaces for women (case study: women's centers and parks in Tehran)

Subject Areas : Journal of Iranian Social Development Studies

Zahra Zare ¹

1 - Assistant Professor, Department of Social Sciences, Tehran East Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran (Corresponding Author)

Received: 2023-12-30 Accepted : 2024-04-24 Published : 2024-06-10

Keywords: opportunities and challenges, urban space, women&#039, s parks and spaces, Tehran city,

Abstract :

Women's urban spaces are implemented as a solution for the development of women's activities, especially in the field of leisure and sports, so that women can use urban spaces more by reducing some customary and religious restrictions. This research tries to examine the field findings and the opinions of experts and informants to gain an understanding of the opportunities and challenges of these spaces. The research method is mixed and qualitative. Documentary methods and practical and collaborative research have been used. In the documentary part, the findings of 22 articles of the last ten years have been used, and in the practical and collaborative research, the opinions of 40 key informants in this field have been used. The branch of data analysis is qualitative content analysis and SWOT analysis. The findings show that women need and are interested in these spaces. However, there are some weak points such as: inappropriate location, insufficient description of services and program, and how to interact with participants and women. Weak public trust in the municipality and government institutions, not prioritizing women's issues and emphasizing sloganeering and advertising approaches and the desire for bisexual and family spaces are some of the challenges of these spaces

Full-Text:



فرصت ها و چالش های توسعه فضاهای شهری ویژه بانوان (مورد مطالعه :مراکز و پارک های ویژه بانوان در تهران)

چکیده

فضاهای شهری ویژه بانوان به عنوان راهکاری برای توسعه فعالیت های زنان خصوصاً در زمینه اوقات فراغت و ورزش ،در جهت کم رنگ کردن برخی محدودیت های عرفی و مذهبی، برنامه ریزی و اجرا شده است. این تحقیق تلاش می کند تا بررسی یافته های میدانی و نظرات کارشناسان و دست اندرکاران به شناختی از فرصت ها و چالش های این فضاها دست یابد.

روش تحقیق ترکیبی و کیفی است و از روش های اسنادی و تحقیق عملی و مشارکتی استفاده شده است . در بخش اسنادی از یافته های 22 مقاله ده سال اخیر و در تحقیق عملی و مشارکتی از نظرات 40 نفر از مطلعین کلیدی در این زمینه استفاده شده است. شوبه تحلیل داده تحلیل محتوای کیفی و تحلیل سوات (SWOT) است.

یافته ها نشان دهنده نیاز و علاقه زنان به استفاده از این فضاهاست، هرچند نقاط ضعفی در خصوص مکان یابی، شرح خدمات و برنامه و نحوه تعامل با مشارکت کنندگان و بانوان وجودارد. ضعف اعتماد عمومی به شهرداری و نهادهای دولتی، اولویت نداشتن مسائل زنان و تاکید بر رویکرد شعاری و تبلیغاتی و تمایل به فضاهای دوجنسیتی و خانوادگی از چالش های این فضاهاست

واژگان کلیدی: فرصت ها و چالش ها، فضای شهری، پارک ها و فضاهای بانوان ، شهر تهران 

 

Opportunities and challenges of developing urban spaces for women (case study: women's centers and parks in Tehran)

 

 

Abstract

Women's urban spaces are implemented as a solution for the development of women's activities, especially in the field of leisure and sports, so that women can use urban spaces more by reducing some customary and religious restrictions. This research tries to examine the field findings and the opinions of experts and informants to gain an understanding of the opportunities and challenges of these spaces.

The research method is mixed and qualitative. Documentary methods and practical and collaborative research have been used. In the documentary part, the findings of 22 articles of the last ten years have been used, and in the practical and collaborative research, the opinions of 40 key informants in this field have been used. The branch of data analysis is qualitative content analysis and SWOT analysis.

The findings show that women need and are interested in these spaces. However, there are some weak points such as: inappropriate location, insufficient description of services and program, and how to interact with participants and women. Weak public trust in the municipality and government institutions, not prioritizing women's issues and emphasizing sloganeering and advertising approaches and the desire for bisexual and family spaces are some of the challenges of these spaces.

 

Keywords: opportunities and challenges, urban space, women's parks and spaces, Tehran city

مقدمه  

اصطلاح فضای عمومی برای توصیف آن دســته از فضاهایی از شــهر مانند خیابان‌ها، پارک‌ها، میادین و ساختمان‌‌های عمومی کــه بــرای عمــوم آزاد بــوده و بــرای همه قابل دســترس اســت، بکار می‌رود. این اصطلاح در تقابل با فضای خصوصی که دسترسی به آن محدود شده اســت، تعریف می‌شود. (حبیبی و علی پور شجاعی، 1394).

از نظر تاریخی در ایران فضای عمومی با مردان و فضای خصوصی با زنان همنشینی دارد. زنان به دلایل مختلف از حضور گسترده در فضای عمومی منع‌‌ می‌شدند؛ امروزه با افزایش تحصیلات و اشتغال زنان و تغییر نگرش زنان و جامعه، فضا‌‌های عمومی یک قلمرو مردانه محسوب نمی شود، اما همچنان چالش‌‌‌هایی  برای زنان در این زمینه وجود دارد، ایمنی، امنیت‌‌‌، مردانه قلمداد شدن بعضی فضا‌‌ها یا زمان ها(مثلاً صبح زود یا شب)، کمبود تسهیلات شهری و برخی عوامل دیگر، بازدارنده حضور و مشارکت زنان در فضای عمومی است. امنیت، دسترسی، نظم فضایی و کالبدی، اختلاط کاربری و در نهایت سرزندگی اجتماعی، نقش مهمی در انتخاب فضای عمومی شهری توسط زنان، حضور و استفاده آنان از فضای عمومی ایفا‌‌ می‌کند (گونی و سماکوبات، 2015؛ روشن و همکاران، 1394؛ گلی و همکاران،1393؛ هاشمی و همکاران، 1393 و نادری،1392). حس امنیت زنان در فضای عمومی به واسطه بهبود شرایط محیطی و معماری‌‌‌، تغییر رفتار اجتماعی و سیاست‌‌‌‌های دولت محلی افزایش یافته است (لمبریک و تراورز،2014 ؛ فلاح و کاوه ،1394 ). در همین راستا رهیافت عدالت جنسیتی امری است بدون مرز و فراگیر که در صدد اثربخش کردن موقعیت زنان است. درواقع الزم است که نظام شهری در مسیر جريانسازی برابری جنسیتی حرکت کند. جريانسازی راهبردی است در راستای برابری جنسیتی و اين امکان را برای زنان فراهم میکند تا در فضای شهری حضور يابند و از امکانات و منابع بهرهمند گردن.(با عزم و همکاران،1401).

زنان نیمی از جمعیت هر جامعه را تشکیل می‌دهند و بواسطه نقش‌‌‌های خانگی و اجتماعی خود سهم مهمی در پویایی جامعه دارند و بر همین اساس نیاز‌‌ها و خواست‌‌‌های آن ها و نیز برآوردن آن‌‌ها یکی از ضرورت‌هایی است که در هر جامعه ای باید به آن توجه شود. در این میان امنیت و اوقات فراغت دو مقوله مهم و جدی محسوب می‌شوند. زنان بواسطه مسائل عرفی و مذهبی در کشور ایران همواره چالش‌هایی در زمینه استفاده از فضا‌‌های عمومی شهر داشته اند، که در مواردی کاهش ارتباطات اجتماعی، گذران نامطلوب اوقات فراغت، افزایش بیماری‌‌‌‌های جسمی و روانی، افزایش تنش‌‌‌های خانوادگی، کاهش مشارکت اجتماعی زنان و ... را نیز به دنبال داشته است.

در شهرهای مختلف و به ویژه تهران ایجاد و توسعه فضاهای عمومی شهری ویژه بانوان در دستور کار قرار گرفت. از جمله شهرداری تهران در جهت بهبود و تسهیل حضور زنان اقدام به راه اندازی پارک‌‌‌های ویژه بانوان و مراکز شهربانو کرده است. بند‌‌های 4 و 5 راهبرد پانزدهم برنامه 5 ساله اول و طرح جامع شهر تهران "در الزام مدیریت شهری با اتخاذ تدابیر ویژه برای تسهیل زندگی دختران و بانوان تهرانی از طریق فراهم نمودن زمینه‌‌‌‌های بهره‌مندی ایشان از امکانات و فضا‌‌های شهری"  و بخش بیست و یکم ماده 228 برنامه 5 ساله دوم شهرداری تهران مبنی بر احداث پارک‌‌های بانوان در هر یک از پهنه‌‌‌‌های شهر تهران تا پایان برنامه اشاره کرده است. هدف از راه اندازی این پارک‌‌‌‌ها : ارتقاء و بهبود کیفیت زندگی بانوان و دختران در شهر تهران؛ ایجاد فضایی امن جهت ارتقاء فعالیت‌‌های اجتماعی، فرهنگی، تفریحی و فراغتی بانوان و دختران؛ ارتقاء سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی بانوان؛ سالم سازی و غنی سازی اوقات فراغت بانوان از طریق برنامه‌‌‌‌های گروهی، ورزشی و تفریحی؛ ایجاد خوداشتغالی برای بانوان از طریق برپایی کلاس‌‌های آموزشی و ایجاد فضا‌‌های فروشگاهی و نمایشگاهی؛ افزایش اعتماد به نفس و خودباوری میان بانوان و دختران از طریق حضور در فضا‌‌های جمعی و گروهی ذکر شده است.

 بسیاری از تحقیقات اخیر در ایران با دید مثبت به مسئله اختصاص فضا‌‌های شهری به زنان پرداختند و آن را با توجه به شرایط جامعه ایران مناسب دانسته و اثرات مثبت آن را بیشتر می‌دانند و برخی بر جنبه‌‌‌‌های منفی آن بیشتر صحه گذاشته اند. از جمله: مزایای اجرای ایجاد فضای‌‌‌‌های زنانه را آزادی عمل بیشتر (کرمی و همکاران، 1399؛ مجنی و همکاران‌‌‌، 1395)، پیشرفت تحصیلی بهتر (خانی و محمدی ،1394)، احساس امنیت و آرامش روانی برای زنان (مرادی و همکاران ، 1399؛ گلی و همکاران‌‌‌، 1393؛ هاشمی و همکاران‌‌‌، 1393)، افزایش تحرک و ورزش در زنان (محمدی، 1400؛ هاشمی و همکاران‌‌‌، 1393)‌‌‌، رعایت موازین اسلامی با تفکیک جنسیتی ( امامی‌‌‌، 1393؛ یاری و محمد نژاد‌‌‌، 1391) و افزایش امکانات تفریحی زنان (کیانی سلمی، 1399؛ کوثری، 1387) ذکر کرده‌اند؛ در مقابل برخی آن را بازتولید سلطه جنسیتی‌‌ می‌دانند و آن را نوعی کنترل قلمداد‌‌ می‌کنند (صفری و همکاران ، 1399؛ توانا و شفیعی، 1394) و آن را یکی از تكنولوژي هاي سياسي قدرت‌‌ می‌دانند( علیخواه و شفیعی، 1393).

در همین راستا این مطالعه تلاش می کند تا بهره گیری از مطالعات انجام شده در یک دهه اخیر و نظرات کارشناسان و مجریان درگیر با پارک ها و مراکز ویژه بانوان به آسیب شناسی آنها دست زند و فرصت ها و چالش های این فضاهای شهری تک جنسیتی را واکاوی کند.

در حال حاضر در شهر‌‌های مختلفی از جمله: مشهد، تبریز، کرج، تهران، ساری پارک بانوان وجود دارد.

پیشینه مطالعاتی

تحقیقاتی که در زمینه پارک بانوان صورت گرفته است‌‌‌، اغلب مربوط به یک دهه اخیر است. در این بخش تلاش شده است تا به طور خلاصه این مطالعات معرفی و مهم ترین نتایج آن‌‌ها ذکر شود.

جدول شماره 1: شینه مطالعاتی بر حسب نام محقق، سال نشر، عنوان تحقیق و مهم ترین نتایج

محقق	سال نشر	عنوان تحقیق	مهم ترین نتایج
حامد حیاتی، لیدا نورمحمدی ده بالایی	1400	ارزیابی و سنجش عوامل امنیت زنان در پارک‎‌‌های شهری با تاکید بر بهر‎ه‎وری اجتماعی و امنیت محیطی (نمونه موردی: پارک کودک شهر ایلام).	شاخص‎‌‌های امنیت محیطی، اجتماعی، محیطی، نظارت، مدیریت، دسترسی و مبلمان به ترتیب را در ایمنی پارک مورد مطالعه دارند. از نظر کاربران امنیت محیطی و رفتار‌‌های اجتماعی و محیطی جزء تاثیرگذارترین شاخص‎‌‌ها بر احساس امنیت بانوان در پارک است.
مریم محمدی	1400	سنجش تاثیرگذاری حمایت اجتماعی از زنان در انتخاب پارک بانوان و عمومی به منظور مشارکت در فعالیت ورزشی	در دو پارک بهشت مادران و ملت در منطقه ی 3 شهرداری تهران، حمایت ابزاری دولت و حمایت اطلاعاتی ناکافی است، اما حمایت احساسی مناسبی توسط دوستان و خانواده وجود دارد. لایه‌‌‌‌های مختلف حمایت اجتماعی بر میزان فعالیت ورزشی زنان در پارک‌‌‌‌های شهری تاثیر دارند.
اسلام کرمی، مصطفی بصیری، علی زینالی عظیم	1399	تحلیل طراحی فضا‌‌های شهری ایمن برای زنان براساس تعاملات اجتماعی مادر و کودک (پارک بانوان آنا در تبریز)	در پارک بانوان آنا در تبریز می‌توان با تغییراتی در طراحی از نظر ایمنی و نیاز‌‌های زنان امکان فعالیت همزمان مادر و کودک را فراهم کرد. همچنین محدودیت‌‌‌‌ها و فرصت‌‌‌هایی برای طراحی فضا‌‌های پارک‌‌‌‌های بانوان به همین منظور وجود دارد.
مجتبی رفیعیان، ساغر جعفری	1399	سنجش رضایتمندی زنان از کیفیت فضا‌‌های عمومی انحصاری با تاکید بر حس ایمنی نمونه مطالعاتی: پارک بوستان مادران، شهر جدید اندیشه	در بعد اجتماعی، شاخص میزان تعامل‌پذیری افراد در فضا و متغیر شبکه‌‌‌های گروهی زنان و در بعد عملکردی، میزان استفاده از فضا و در بعد محیط طبیعی، شاخص دسترسی به امکانات و تجهیزات محیطی و متغیر تاسیسات عمومی و بهداشتی و خدمات خاص برای بانوان بیشترین اهمیت را در افزایش رضایتمندی زنان براساس متغیر‌‌های زمینه‌ای داشته‌ است.
صدیقه کیانی سلمی	1399	بررسی و تبیین الگوی گذران اوقات فراغت، سنجش نگرش‌‌‌‌ها و شناسایی موانع در فضا‌‌های گردشگری فراغتی ویژه بانوان (نمونه موردی: کاشان)	پنج عامل «فضای مجازی، ورزش و آموزش، سفر، فعالیت‌‌‌‌های خانگی و فعالیت‌‌‌‌های جمعی» تغییرات الگوی گذران اوقات فراغت بانوان کاشان را تبیین کنند. بانوان کاشانی نگرش مثبتی به شکل گیری فضا‌‌های فراغتی ویژه بانوان داشته اند.
غلامرضا مرادی سیاسری، سارا کشگر، روح الله سالار، عباس قبادی	1399	عوامل موثر بر احساس امنیت فعالیت‌‌‌‌های ورزشی بانوان در پارک‌‌‌‌های شهر تهران	احساس امنیت جانی‌‌‌، احساس امنیت اجتماعی و احساس امنیت اخلاقی از عوامل مهم در فعالیت‌‌‌‌های ورزشی بانوان در پارک‌‌‌‌های شهر تهران تاثیر مستقیم متوسط به بالا دارند و میزان تاثیر گذاری احساس امنیت جانی از احساس امنیت اخلاقی بالاتر است .
مرضیه صفری، علی شماعی، علی موحد، پروانه شاه حسینی	1399	تاثیر حضور در فضای زنانه بر حق زنان به شهر با نقش تعدیل‌گر انگیزه (مورد مطالعه: پارک‌‌‌‌های بانوان شهر اصفهان)	زنان به عنوان نیمی از جامعه، امکان بهره مندی برابر از فضا‌‌های شهری را نسبت به مردان ندارند و درنتیجه فضا‌‌های جنسیتی شکل‌‌ می‌گیرند. نتایج تحقیق نشان داد حضور در فضای زنانه بر حق به شهر زنان تاثیرگذار است و متغیر امنیت و آشکاری و داشتن صدا در حق به شهر زنان نیز معنادار‌‌ می‌باشند
نرگس محمودی، ابراهیم الیاسی	1399	بررسی مفهومی فضای پارک بانوان با رویکرد روانشناسی محیطی	یکی از مهم ترین عرصه ها، پارک‌‌‌‌ها و فضا‌‌های سبز شهری هستند که نقش فعالی در سلامتی شهر و شهروندان ایفا‌‌ می‌کنند. ایجاد پارک بانوان‌‌‌، با هدف الگویی در جهت بالابردن کیفیت زندگی بانوان به ارتقای سلامت افراد و راهگشایی برای معضلات شهری قرار می گیرد.
احمد آفتاب، نرمین رضازاده	1398	طراحی فضا‌‌های شهری با ارزیابی نگرش جنسیتی (مطالعه موردی: پارک بانوان نرگس ارومیه)	تنها زنان خانه دار و مذهبی تمایل به استفاده از پارک‌‌‌‌های زنانه دارند؛ و دسته سوم زنان یعنی زنان شاغل جامعه و دسته چهارم یعنی زنانی با نگرش‌‌‌‌ها و گرایش‌‌‌‌های فمینیستی رغبتی برای استفاده از این گونه پارک‌‌‌‌ها را ندارند. لذا پروژه پارک بانوان در کوتاه مدت و با توجه به محدودیت‌‌‌‌های عرفی، برای استفاده آزادانه زنان از فضا‌‌های عمومی، مطلوب به نظر‌‌ می‌رسند، اما در بلندمدت به توزیع عادلانه فضا‌‌های شهری کمک چندانی نخواهد کرد.
معصومه توانگر، الهام ویسی	1397	اولویت سنجی مکانی پارک بانوان با استفاده از روش دیمتل و آمار فضایی (نمونه موردی : کلانشهر اهواز)	مهمترین مساله در مکان‌یابی پارک‌ها، ضرورت‌‌های اجتماعی ویژگی‌‌‌‌های مخاطبان ایجاد پارک است. پارک بانوان نوعی از پارک‌‌های موضوعی شهری است که با توجه به نیاز‌‌‌‌های جسمانی و روحی-روانی بانوان طراحی و احداث‌‌ می‌شود. بر اساس نتایج حاصل از تکنیک دیمتل، به ترتیب بیشترین وزن‌‌ها متعلق به شاخص‌‌‌‌های مرکزیت، دسترسی و امنیت‌‌ می‌باشد.
میترا بیضایی، غنچه غروی	1398	بررسی مولفه‌‌‌‌های موثر بر حضور بانوان در فضا‌‌های شهری و تحلیل اثرات تک جنسیتی شدن فضا‌‌ها (نمونه پژوهش: بوستان بانوان ملت مشهد)	حضور زنان در شهر نه تنها برای خود آن‌‌‌‌ها دارای منافع جسمانی و روانی است که جامعه را نیز در کل‌‌ می‌توانند از نقش حمایتی خود بهره مند سازند. از طرف دیگر باید گفت که تغییر نقش زنان در خانواده از شکل سنتی خود و افزایش حضور زنان در جامعه و تبدیل از شکل درون خانگی به برون خانگی نیازمند نگرش جدید در طراحی فضاهاست.
احمد حامی‌‌‌، الهام فهام، محمد مهدوی	1397	بررسی احساس امنیت بانوان در پارک بانوان شهر سهند تبریز با تاکید بر ارزش‌‌‌‌های فرهنگ اسلامی	اصلی ترین موانع امنیت در پارک بانوان دیده شدن از ساختمان‏‌‌های بلند و بایر بودن زمین‏‌‌های اطراف است. تاریکی و مراجعه مردان برای امور باغبانی و فنی و نگرانی از کودک نیز در درجه‏‌‌های بعدی اهمیت بوده است. توسعه کالبدی فضا‌‌های اجتماعی و همچنین امکانات ورزشی می‏تواند در موفقیت پارک‏‌‌های بانوان نقش موثری ایفا کند.
احمد حامی ، الهام فهام	1396	توسعه کالبدی پارک‌‌‌‌های بانوان بر اساس اولویت سنجی انگیزشی (پارک بانوان شهر سهند)	عامل اصلی در فراهم نمودن انگیزه مراجعه برای افراد، ورزش و استفاده ازتجهیزات ورزشی و لاغری و رسیدن به تناسب اندام و بیکاری عامل مهم دیگر بانوان برای حضور در این پارک‌‌‌‌ها‌‌ می‌باشد. هم چنین رهایی از تنهایی و گذران اوقات فراغت با اشخاص دیگر از جمله دوستان عوامل درونی موثر در مراجعه به پارک‌‌ها بوده است.
لیلا حبیبی، عامر نیک پور	1396	واکاوی نگرش زنان نسبت به شکل گیری فضا‌‌های گردشگری-فراغتی مخصوص بانوان، مطالعه موردی: پارک بانوان شهر آمل	نتایج تحلیل نشان دهنده‌ی عدم رضایت کافی زنان از کیفیت فراغت خود و همچنین نگاه مثبت آنان به پدیده پارک‌‌‌‌های مخصوص بانوان‌‌ می‌باشد . جهت گیری کلی نشان از وجود تقاضای زنان برای شکل گیری چنین فضاهایی برای گردشگری درون شهری و گذران اوقات فراغت دارد.
سید هادی حسینی، داود سمیعی پور	1394	بررسی تطبیقی رضایت مندی زنان از پارک‌‌‌‌های شهری پارک بانوان حجاب و پارک مختلط ملت (مشهد)	رضایت مندی زنان از پارک بانوان حجاب مشهد اندکی بیش تر از پارک مختلط ملت بود، ولی تفاوت نمرات بین این دو پارک معنادار نبود. زنان با تحصیلات بیش تر و عالی نسبت به زنان دارای سطح تحصیلی پایین‌تر، رضایت مندی بیش‌تری از پارک‌‌‌‌های مختلط داشته اند. رضایت مندی زنان شاغل، محصلان و بازنشستگان در پارک بانوان، پایین‌تر از میانه نظری بود که نشان از فقدان رضایت آن‌‌‌‌ها از پارک بانوان دارد، در حالیکه رضایت مندی این سه گروه از پارک ملت که مختلط است، بالاتر از میانه نظری است.
میترا حبیبی، فرشته علی پور شجاعی	1394	بررسی تطبیقی فضا‌‌های عمومی ویژه زنان با فضا‌‌های عمومی شهری در میزان پاسخگویی به نیاز‌‌های بانوان نمونه موردی: پارک آب و آتش و بوستان بهشت مادران تهران	علی رغم نقش منطقه ای بوستان بهشت مادران، این بوستان در مقیاس محلی عمل کرده و به فضایی کارکردی جهت فعالیت‌‌‌‌های ورزشی با آزادی پوشش، تقلیل یافته است. همچنین با محدودبودن وقت زنان در انجام فعالیت‌‌‌‌های اختیاری و اجتماعی، تداوم استفاده از فضا‌‌های عمومی ویژه، موجب کاهش زمان حضور زنان در دیگر فضا‌‌های عمومی و کمرنگ شدن نقش و حضور آنان در شهر‌‌ می‌شود. به نظرمی رسد فضا‌‌های ویژه بانوان درپاسخگویی به نیاز‌‌های اجتماعی زنان با مشکل مواجه است.
احمد نادری، مهدی شهبازی، الهام اکبری	1393	تحلیل انسان شناختی ورزش زنان: مطالعه ای بر فعالیت‌‌‌‌های ورزشی در پارک‌‌‌‌های بانوان تهران	توسعه فضا‌‌های ورزشی بانوان در سطح شهر تهران و افزایش سرانه ورزش بانوان در بعد جسمانی و روان شناختی موجب زیبایی و تناسب اندام، تقویت و درمان جسم، آرامش روان و اعصاب، افزایش اعتماد به نفس، تخلیه انرژی و عامل پیشگیری از استرس و افسردگی در زندگی روزمره‌‌ می‌شود و نیز در بعد اجتماعی تاثیرات فراوانی بر زندگی اجتماعی بانوان دارد، به طوری که ورزش موجب جلوگیری از آسیب اجتماعی، افزایش تعاملات اجتماعی، گذران اوقات فراغت، کارایی در زندگی روزمره و سلامت و نشاط اجتماعی است.
رحیم حیدری چیانه، صفیه حاضری، راضیه تیموری، توحید احمدی	1393	سنجش میزان موفقیت پارک‌‌‌‌های بانوان از دیدگاه شهروندان (نمونه موردی: کلانشهر تبریز)	یافته ها حاکی از موفقیت نسبی پارک‌‌‌‌های بانوان است. همچنین  رابطه معناداری بین سن افراد، وضعیت تاهل و شغل آنان با میزان رضایتمندی از پارک بانوان وجود دارد.
علی گلی، شاهرخ زادولی خواجه، فاطمه زادولی	1393	ارزیابی نگرش جنسیتی در طراحی فضا‌‌های شهری (مطالعه موردی: پارک بانوان شمس تبریز)	عواملی همانند طراحی مناسب فضای درونی پارک نسبت به اشرافیت ساختمان‌‌‌‌های مجاور، نحوه توزیع کاربری‌‌‌‌های مختلف در درون پارک(چیدمان عناصر)، مکان‌یابی و نحوه دسترسی به پارک و احساس امنیت و آرامش روانی در پارک با افزایش رضایتمندی پاسخگویان از حضور در پارک بانوان رابطه معناداری دارد.
رحیم حیدری، صفیه حاضری، شهریور روستایی، زهرا آربونی	1392	ارزیابی تناسب عملکردی پارک‌‌‌‌های بانوان با استفاده از مدل AHP (نمونه موردی: کلانشهر تبریز)	پارک های بانوان موجود در تبریز تمام محدوده شهر را تحت پوشش قرار نمی دهند ولی  این پارک‌‌‌‌ها از نظر سازگاری در وضعیت نسبتاً مناسبی قرار دارند. از نظر شاخص محرمیت وضعیت مناسبی ندارند و از ساختمان‌‌‌‌های مسکونی بلند مرتبه مجاور قابل مشاهده هستند. شاخص نیاز‌‌های بانوان نشان داد که این پارک‌‌‌‌ها در برآورده کردن نیاز‌‌های مختلف بانوان (همانند کاهش وزن و تناسب اندام، احساس آرامش، افزایش کارایی، افزایش روحیه شادی و نشاط، ایجاد و تقویت جمع‌‌‌‌های دوستانه، تقویت اعتماد به نفس، توانمند سازی) عملکرد مطلوبی داشته اند.
علی گلی، شاهرخ زادولی خواجه، فاطمه زادولی	1392	نگرش جنسیتی در طراحی فضا‌‌های شهری (مطالعه موردی: پارک بانوان شمس تبریز)	بیشترین رضایت ساکنان از نحوه طراحی پارک بانوان شمس تبریز متعلق به متغیر‌‌های طراحی مناسب فضای درونی پارک نسبت به اشرافیت ساختمان‌‌‌‌های مجاور، سرزندگی و شادابی به خاطر طراحی فضا‌‌های درونی پارک، و میزان احساس امنیت و آرامش روانی در پارک است.
فرشته حبیب، حسنعلی لقایی، محبوبه جامعی فرد، حسین موسوی فاطمی	1390	پارک‌‌‌‌های موضوعی بانوان با رویکرد چند جانبه نگر	اکثرپارک های بانوان فاقد برنامه راهبردی اختصاصی هستند. برنامه‌ریزی و طراحی در پارک بانوان بر اساس دیدگاه‌‌‌‌های فرهنگی، اجتماعی- مشارکتی، فراغتی- تفریحی، بهداشتی و اقتصادی به عنوان یک بستر مناسب، جهت ارتقاء سطح کیفی زندگی اجتماعی بانوان، مناسب است.

مبانی نظری

از نظر لوفور فضا يك توليد اجتماعي و پديده سياسي است و اثرات سياسي فضا صرفاً به مقاصد خودآگاه و ناخودآگاه طراحان يا در مفهوم لوفوري بازنمايي هاي فضايي يا فضاي به فهم درآمده محدود نمي‌شود بلكه برعكس در تحليل نهايي، رابطة كاربران با فضاي زيسته يا فضاهاي بازنمودي معناي سياسي فضا را تعيین مي بخشد(لوفور،1991 به نقل از توانا و شفیعی، 1395).

فضا‌‌های عمومــی شــهری بــه عنــوان ظــرف رخــداد فعالیت‌‌های ضروری، انتخابی و اجتماعی شهروندان؛ بستر تحقق حیات مدنی، تجلی کثرت‌گرایی و وجود تعاملات اجتماعی است و لــزوم امــکان حضــور زنــان در ایــن فضاهــا، ضرورتــی انکارناپذیــر و غیرقابــل اغمــاض در ســنجش مطلوبیــت آن‌‌ها تلقــی می‌شــود که فقدان آن، بنحوی معنــادار، کاهش قابلیت عمومی بودن فضا‌‌های شــهری را موجب می‌گردد (حبیبی و علی پور شجاعی، 1394).

یکی از سیاست‌‌های دولتی و محلی برای افزایش و راحتی حضور زنان در فضای عمومی اختصاص فضا‌‌های ویژه زنان است که خصوصاً در کشور‌‌های اسلامی مورد استقبال واقع شده ؛ اجرای این سیاست‌‌‌‌ها و برنامه ها، بحث‌‌‌ها و چالش‌‌‌‌های زیادی را در پی داشته است و موافقان و مخالفان زیادی دارد.موافقان بر ایجاد فضا‌‌های خاص زنان در استفاده بهتر و بیشتر از امکانات شهری تاکید دارند و مخالفان جداسازی جنسیت را مصداق تبعیض و نادیده گرفتن حقوق زنان‌‌ می‌دانند. هر دو عدالت جنسیتی را مدنظر خود قرار‌‌ می‌دهند، عدالت جنسیتی به کیفیت برآیند‌‌‌‌ها در سه بعد : قابلیت ها، معیشت و توانمندسازی اشاره‌‌ می‌کند (سیگنو، 2013) که باید زمینه آن برای هر دو جنس فراهم شود. بر اساس این جهت گیری رسيدن به ‌عدالت ميان زنان و مردان به ‌منظور تضمين دستيابي به‌توسعة پايدار ضروری است. آمارتیا سـن بـا پیونـدی کـه میـان آزادی، عدالـت و دموکراسـی برقـرار می‌کنـد، عاملیت بخشـی بـه زنـان را محـور توسـعه قـرار می‌دهـد. در ایـن رویکـرد، توسـعه در درجـه نخسـت بایـد بـا تمرکـز بـر توانمندسـازی زنـان، آزادی‌‌های ابزاری آن‌‌ها را محقـق سـازد و در مرحلـه بعـد، شـرایط مناسـب بیرونـی را بـرای ابـراز وجـود و قـدرت انتخاب گـری آن‌‌ها فراهـم کنـد(میرویسی نیک، 1394).

از عدالت جنسیتی برداشت دوگانه وجود دارد‌‌‌، از یک طرف اختصاص فضا‌‌های ویژه بانوان به حضور بیشتر آنان در جامعه کمک کرده و زمینه مشارکت آن‌‌ها را فراهم‌‌ می‌کند؛ از طرف دیگر این دیدگاه وجود دارد گسترش دامنه تفکیک جنسیتی و جداسازی‌‌‌‌ها در جامعه از جمله دانشگاه ها، ادارات، وسایل حمل و نقل عمومی و مراکزتفریحی و ورزشی سبب می‌شود که بخشی از جامعه از داشتن برخی حقوق شهروندی محروم شوند و این مساله زمانی نمود بیش تری‌‌ می‌یابد که بخش بزرگ این جداسازی قشر زنان را در بر‌‌ می‌گیرد که این خود‌‌ می‌تواند چالش برانگیز باشد.

روش تحقیق 

با توجه به ماهیت موضوع و شناسایی ظرفیت ها و چالش ها از روش مطالعه اسنادی و تحقیق عملی- مشارکتی برای جمع آوری داده ها استفاده شده است. الگوي تحقيق عملي- مشارکتي به عنوان راه حلي است که در آن بر مشارکت مردم و " تحقيق از طريق مردم " به جاي " تحقيق براي مردم " تأکيد شده است. در اين الگو، مردمي که به عنوان استفاده کننده از محيط، درگيرمسائل مرتبط با آن هستند و مي توانند به خلق راه حل بپردازند، در تمامي مراحل تحقيق، با متخصصان رشته هاي مختلف علوم همگام مي شوند. تحقيق عملي مشارکتي به عنوان الگويي جديد براي استفاده مؤثر از دانشي پيشنهاد مي شود که توسط اجتماع از طريق تلفيق طراحي، برنامه ريزي تحقيق و مشارکت خلق مي شود(کفاشی، 1393). در روش اسنادی تلاش شده است تا از بین مطالعات تجربی صورت گرفته در یک دهه اخیر فراترکیب از نتایج بدست آید و در تحقیق عملی – مشارکتی نظر مجریان و کارشناسان این حوزه بررسی شده است.

متغیر‌‌های اصلی این تحقیق شامل: نقاط قوت و ضعف، فرصت‌‌‌‌ها و تهدید‌‌ها برای تاثیرگذاری بهتر این فضاهاست.

در بخش اسنادی 22 مقاله علمی و پژوهشی در زمینه پارک ها و مراکز ویژه بانوان در ایران که در یک دهه اخیر منتشر شده اند، به شیوه نمونه گیری هدفمند از سایت مگیران انتخاب و مورد بررسی و تجمیع و ترکیب قرار گرفتند. در تحقیق عملی – مشارکتی40 نفر به شیوه هدفمند در 4 گروه: الف-پیمانکاران و بهره برداران پارک‌‌‌‌ها ومراکز بانوان؛ ب-مدیران امور بانوان مناطق 22 گانه تهران؛ ج-مدیران پارک‌‌‌‌ها و مراکز بانوان؛ و د-تشکل‌‌‌‌های غیردولتی فعال در پارک‌‌‌‌ها و مراکز بانوان نفر در 4 گروه تخصصی مربوط به مراکز بانوان شهرداری در قالب مصاحبه های گروهی و هم اندیشی متقابل به تبادل اطلاعات پرداختند که محقق به عنوان شرکت کننده در این تحقیق مشارکت کرده است.

روش تجزیه و تحلیل داده ها در روش اسنادی ،تحلیل محتوای کیفی و در روش تحقیق عملی و مشارکتی‌‌، تحلیل سوات¹ (SWOT ²) بوده است.

یافته ها

الف – تحلیل پیشینه های تجربی

در بخش پیشینه مطالعاتی، به 22 تحقیق و مطالعه در خصوص پارک بانوان اشاره شد، در ادامه در جدول شماره 2 و 3، جمع بندی نتایج آن‌‌ها در مورد: اهداف و کارکرد‌‌ها‌‌‌، ملاحظات پارک و عوامل تاثیرگذار بر استفاده از پارک‌‌‌‌های بانوان آورده شده است.

جدول شماره 2: جمع بندی نتایج پیشینه مطالعاتی

اهداف و کارکرد‌‌های پارک بانوان	- بهبود کیفیت زندگی بانوان -ارتقای سلامت -تقویت نشاط -تسهیل فعالیت‌‌‌‌های ورزشی -گذران اوقات فراغت - لاغری و رسیدن به تناسب اندام - تسکین و آرامش بخشی - افزایش اعتماد به نفس - تخلیه انرژی  -کمک به پیشگیری از استرس و افسردگی در زندگی روزمره  - افزایش تعاملات اجتماعی -ایجاد و تقویت جمع‌‌‌‌های دوستانه
ملاحظات	-عدم تمایل همه بانوان به استفاده از پارک (تمایل بیشتر زنان خانه دار و مذهبی و تمایل کمتر زنان شاغل جامعه و زنانی با نگرش‌‌‌‌ها و گرایش‌‌‌‌های فمینیستی) -عدم کمک به توزیع عادلانه فضا‌‌های شهری در درازمدت (استفاده آزادانه زنان از فضا‌‌های عمومی در کوتاه مدت با توجه به محدودیت‌‌‌‌های عرفی)  -رضایت بیشتر بانوان از پارک‌‌‌‌های مختلط  -تقلیل کارکرد‌‌های پارک به فعالیت‌‌‌‌های ورزشی

عوامل مختلفی بر حضور زنان و فعالیت آن‌‌ها در فضای عمومی تاثیرات گذارند که بخشی به هنجار‌‌های فرهنگی، فضای جامعه و برنامه‌‌‌‌های دولتی و شهری و بخشی از آن به معماری، کاربری‌‌‌، طراحی و بخشی نیز به عواملی چون امنیت و ایمنی مرتبط  است که در ادامه‌‌‌، برخی از مهم ترین شاخص‌‌‌‌ها در شکل زیر آورده شده است .

 

جدول شماره 3: عوامل تاثیرگذار بر استفاده از پارک بانوان

 

ب-تحلیل سوات بر اساس یافته‌‌‌‌های تحقیق

در تحقیق عملی- مشارکتی‌‌‌، 4 گروه مرتبط با پارک‌‌‌‌ها و مراکز بانوان شهرداری (پیمانکاران و بهره برداران پارک‌‌‌‌ها ومراکز بانوان/ مدیران امور بانوان مناطق 22 گانه تهران / مدیران پارک‌‌‌‌ها و مراکز بانوان / تشکل‌‌‌‌های غیردولتی فعال در پارک‌‌‌‌ها و مراکز بانوان) به ارائه نقطه نظرات خود پرداختند. موارد اشاره شده در قالب تحلیل سوات یا SWOT در ادامه آمده است. در ادامه مهم ترین نقاط قوت، ضعف، فرصت‌‌‌‌ها و تهدید‌‌های پارک بانوان ریحانه بر اساس کلیه نتایج تحقیق ارائه شده است.

جدول شماره 4: ماتریسSWOT بر اساس یافته‌‌‌‌های تحقیق

نقاط قوت(مربوط به پارک های بانوان و شهرداری)   -وجود ساختار‌‌های اداری و مالی مرتبط به امور بانوان -وجود دستورالعمل‌‌‌‌ها‌‌‌، قوانین مربوط به اختصاص بودجه و اجرای برنامه‌‌‌‌های مخصوص بانوان -اختصاص فضا‌‌های مخصوص استفاده بانوان -وجود توانمند‌‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی  و افراد و گروه‌‌‌‌های متخصص همکار با شهرداری   -تسهیل استفاده از فضا‌‌ها خصوصاً برای مادران -استقبال زنان از طرح‌‌‌‌های ویژه بانوان مثل " بیمه بانوان سرپرست خانوار، مشاغل‌‌‌‌های خانگی، بازارچه‌‌‌‌ها فصلی و دائمی، واگن ویژه بانوان در مترو و نظایر آن -امکان استفاده اقشار متوسط و پایین از پارک و خدمات آن

نقاط ضعف(مربوط به پارک های بانوان  و شهرداری) -تعامل نامناسب بهره بردار و شهرداری در زمینه زمان‌‌‌، خواسته‌‌‌‌های بهره بردار، یک طرفه بودن قرارداد، بروکراسی زیاد و سردرگمی زیاد بهره بردار -تضاد مناقع بهره بردار با بخش اداری مستقر در پارک‌‌‌‌ها و مراکز بانوان -تبلیغات کم و نامناسب در خصوص پارک بانوان / آشنایی کم / مخاطبان محدود -عدم نیازسنجی خدمات و برنامه ها - هویت سازی  ناکافی و غیرتخصصی پارک -کم توجهی به بعد اجتماعی و فرهنگی در خدمات نسبت به بعد ورزشی و تفریحی -نگاه حاشیه ای و شعاری به زنان و برنامه‌‌‌‌های اجتماعی و فرهنگی -عدم بومی سازی خدمات و اجرای الگویی تکراری در این زمینه -عدم وجود رویکرد واحد  در تصمیمات و برنامه‌‌‌‌های اجرایی و تغییرات مدیریتی و نگاه سیاسی به پارک‌‌‌‌های بانوان -عدم امکان استفاده خانوادگی از پارک در راستای تحکیم خانواده

فرصت ها(مربوط به خارج از پارک بانوان  و شهرداری) -نیاز و علاقه بانوان به فضای مخصوص بانوان -مطالبه گری اجتماعی در زمینه -فضا‌‌های شهری مخصوص بانوان -اعتماد و احساس امنیت زنان در پارک‌‌‌‌های بانوان -نگرش مثبت به پارک‌‌‌‌های بانوان و درنظر گرفتن کارکرد‌‌های مثبت در گروه زیادی از زنان -امکان استفاده از ظرفیت‌‌‌‌های فضای مجازی

تهدیدها(مربوط به خارج از پارک بانوان و شهرداری) -کاهش اعتماد اجتماعی به شهرداری و نهاد‌‌های دولتی -اولویت نداشتن موضوعات زنان برای جامعه و نهاد‌‌ها -عدم توجه کافی به مسائل اجتماعی و فرهنگی -نگرش منفی در بخشی از جامعه در خصوص تفکیک جنسیتی در فضا‌‌های شهری -جدایی اعضای خانواده از یکدیگر( با توجه به فرهنگ گذران اوقات فراغت به صورت خانوادگی در جامعه) -کمک به توسعه جداسازی جنسیتی -عدم بسترسازی مناسب برای استفاده از پارک بانوان در جامعه -وجود محدودیت‌‌‌‌های قانونی، عرفی و مذهبی برای ورزش و تفریح بانوان -خلاء شادی و فقر تحرکی شدید در بانوان -عدم وجود رویکرد واحد در تصمیمات و برنامه‌‌‌‌های اجرایی و تغییرات مدیریتی و نگاه سیاسی به پارک‌‌‌‌های بانوان

استراتژی یا راهبرد نوعی برنامه است که برای نیل به مقاصد و اهداف اصلی سازمان تدوین می‌شود و تعیین کننده نوع خدمات یا محصولاتی است که سازمان به جامعه عرضه می‌کند و الگوی نحوه پاسخ‌گویی سازمان به محیط را شکل می¬دهد. بر این اساس، در این مطالعه با بهره‌گیری از پیشینه‌‌‌های نظری، تجربی و مطالعاتی و همچنین اطلاعات گردآوری شده، راهبرد‌‌ها به شرح ذیل تنظیم شده است. در ادامه برخی راهبردها برای استفاده بیشتر از فضاهای ویژه بانوان چون پارک ها شاره شده است:

v       تسهیل دسترسی به مراکز و پارک های بانوان

v       آگاهسازی در خصوص پارک و امکانات و برنامه‌‌‌‌های آن

v       افزایش پویایی و هویت سازی  برای پارک ها و مراکز بانوان

v       توسعه خدمات و فعالیت‌‌‌‌های پارک  

v       توجه ویژه به گروه‌‌‌‌های خاص(بانوان مادر، معلول، سالمند، کودک‌‌‌، کم درآمد و...) در برنامه‌‌‌‌ها و خدمات پارک

v       کاهش تضاد منافع و تشریک مساعی بین بهره بردار و شهرداری

نتیجه گیری 

در سال های اخیر در جهت کاهش محدویت های جنسیتی و سهم بیشتر زنان از فضای شهری، برخی فضاها چون پارک یا برخی مراکز در تهران و برخی شهرستان ها زنانه تعریف شده اند و در آن راستا فعالیت می کنند. با توجه به یافته های تحقیق اهداف و کارکردهای این فضاها غالباً در راستای ارتقای سلامت و گذران اوقات فراغت زنان بوده است. در مجموع به نظر می رسد زنان از این فضاها رضایت دارند،هرچند تمام گروه های زنان تمایل یکسانی برای استفاده از این فضاها ندارند و تقلیل کاربری ها  و عدم تنوع فعالیت ها در این مراکز نیز چالش برانگیز است و در کنار آن برخی نگرش های اجتماعی مطالبه گرانه نیز در خصوص استفاده زنان از فضاهای شهری بیشتر در صورت فراجنسیتی بودن را گوشزد می کنند. در این میان ویژگی های این پارک ها و مراکز (مثل مکان یابی ، اجتماع پذیری، احساس امنیت و توزیع کاربری ها و نظایر آن)، عوامل فردی و میان فردی (مثل ویژگی های زنان و روابط اجتماعی آنها ) و عوامل خانوادگی و اجتماعی (مثل مثل حمایت و تشویق خانواده و رسانه و جامعه) بر استفاده از این فضاها تاثیرگذار است. وجود ساختارهای اداری و مالی و اختصاص فضا و امکانات از نقاط قوت؛ عدم نیازسنجی خدمات و برنامه ها و نگاه شعاری و تبلیغاتی و بومی نبودن خدمات و برنامه ها از نقاط ضعف این پارک ها و مراکز است.

فرصت های موجود نیاز، علاقه و رضایت زنان ، اعتماد به این فضاها و مطالبه گری در این خصوص است و تهدیدهای اشاره شده به کاهش اعتماد عمومی به شهرداری و نهادهای دولتی، اولویت نبودن زنان و مسائل اجتماعی و فرهنکی در برنامه ها و سیاست های اجرایی، کمک به توسعه جداسازی جنسیتی است.

در مجموع به نظر می رسد که توسعه فضاهای شهری زنانه با توجه به محدودیت های عرفی و مذهبی مورد نیاز و رضایت زنان است، ولیکن با توجه به عدم استفاده تمامی گروه های زنان و علاقه بیشتر به استفاده بیشتر از فضاهای دوجنسیتی که خصوصا همراهی خانواده را می تواند به همراه داشته باشد ، این مراکز در صورتی با استقبال و همراهی زنان در طی زمان مواجه خواهد بود که فضاها بجای تک جنسیتی به فضاهای دوستدار کودک و خانواده پیش رود و همه گروه های اجتماعی از جمله زنان بتواند در امنیت و ایمنی لازم از آن بهره ببرند، گرنه به نوعی هدر رفت فضاها و عدم رضایت شهروندان می انجامد.

 

منابع 

1.       امامی راد. ا. (1393). "بررسي فقهي تفكيك جنسيتي". دو فصلنامه مطالعات فقه تربيتي 1: 137-111

2.       با عزم، ریحانه؛ سفیری، خدیجه؛ میرزایی، خلیل و کلانتری، عبدالحسین(1401).ادراک زنان پیرامون فضا شهر تهران. مطالعات توسعه اجتماعی ایران ،14: 187-201

3.       بیضایی، میترا و غروی، غنچه(1397). بررسی مولفه‌‌‌‌های موثر بر حضور بانوان در فضا‌‌های شهری و تحلیل اثرات تک جنسیتی شدن فضا‌‌ها (نمونه پژوهش: بوستان بانوان ملت مشهد). مجله جغرافیا و روابط انسانی، پیاپی ۳۷: ۸۱۹ -۸۳۸

4.       توانا، س. شفیعی، م. (1394)." تفكيك جنسيتي در فضاي شهري: مطالعه بوستان بهشت مادران تهران". مجله جامعه شناسي ايران. 49: 134-107

5.       توانگر، معصومه و ویسی، الهام (1397).اولویت سنجی مکانی پارک بانوان با استفاده از روش دیمتل و آمار فضایی (نمونه موردی : کلانشهر اهواز) . نشریه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، پیاپی ۳۵ : ۳۱ -۶۲

6.       حامی، احمد؛ فهام، الهام، مهدوی، محمد(1397).بررسی احساس امنیت بانوان در پارک بانوان شهر سهند تبریز با تاکید بر ارزش‌‌‌‌های فرهنگ اسلامی. فصلنامه زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، 10(3): ۳۹۹ -۴۱۳

7.       حامی، احمد؛ فهام، الهام(1396).توسعه کالبدی پارک‌‌‌‌های بانوان بر اساس اولویت سنجی انگیزشی (پارک بانوان شهر سهند). فصلنامه برنامه ریزی توسعه کالبدی، پیاپی ۸ : ۵۶ -۶۵

8.       حبیب، فرشته؛ لقایی، حسنعلی؛ جامعی فرد، محبوبه؛ موسوی فاطمی، حسین(1390).پارک‌‌‌‌های موضوعی بانوان با رویکرد چند جانبه نگر. نشریه معماری و شهرسازی آرمان شهر، پیاپی ۶ : ۷۵

9.       حبیبی، لیلا و نیک پور، عامر(1396).واکاوی نگرش زنان نسبت به شکل گیری فضا‌‌های گردشگری-فراغتی مخصوص بانوان، مطالعه موردی: پارک بانوان شهر آمل. نشریه برنامه ریزی و توسعه گردشگری، پیاپی ۲۱ : ۹۶ -۱۱۵

10.       حبیبی، میترا و فرشته علی پور شجاعی(1394).بررسی تطبیقی فضا‌‌های عمومی ویژه زنان با فضا‌‌های عمومی شهری در میزان پاسخگویی به نیاز‌‌های بانوان نمونه موردی: پارک آب و آتش و بوستان بهشت مادران تهران. فصلنامه هنر‌‌های زیبا - معماری و شهرسازی، 20(1): ۱۷ -۳۰

11.       حسینی، سیدهادی؛ سمیعی پور، داود(1394).بررسی تطبیقی رضایت مندی زنان از پارک‌‌‌‌های شهری پارک بانوان حجاب و پارک مختلط ملت (مشهد). فصلنامه مطالعات اجتماعی - روان شناختی زنان ،شماره ۳ (پیاپی ۴۴: ۴۳ -۷۶

12.       حیاتی، حامد؛ نورمحمدی ده بالایی‌‌‌، لیدا(1400). ارزیابی و سنجش عوامل امنیت زنان در پارک‎‌‌های شهری با تاکید بر بهر‎ه‎وری اجتماعی و امنیت محیطی (نمونه موردی: پارک کودک شهر ایلام). فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی12(1): ۱۱۵ -۱۴۰

13.       حیدری، رحیم؛ حاضری، صفیه؛ تیموری، راضیه؛ احمدی‌‌‌، توحید(1393). سنجش میزان موفقیت پارک‌‌‌‌های بانوان از دیدگاه شهروندان نمونه موردی: کلانشهر تبریز. فصلنامه مطالعات و پژوهش‌‌‌‌های شهری و منطقه ای، پیاپی ۲۰: ۱۲۷ -۱۴۲

14.       حیدری، رحیم؛ حاضری، صفیه؛ روستایی، شهریور و آربونی، زهرا(1392). ارزیابی تناسب عملکردی پارک‌‌‌‌های بانوان با استفاده از مدل AHP (نمونه موردی: کلانشهر تبریز). فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، پیاپی ۱۲ : ۲۱ -۳۴

15.       خانی، م ح & محمدی. م. (94). نقش تفكيك جنسيتي برپيشرفت تحصيلي و مقبوليت اجتماعي در مدارس ابتدايي. مجله پژوهشهاي تربيتي 30: 105-120

16.       رفیعیان، مجتبی و جعفری، ساغر(1399). سنجش رضایتمندی زنان از کیفیت فضا‌‌های عمومی انحصاری با تاکید بر حس ایمنی نمونه مطالعاتی: پارک بوستان مادران، شهر جدید اندیشه، تهران. مجله پژوهش‌‌‌‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران،9(1): ۱۳۳ -۱۵۸

17.       روشن،ش. مددی، ح & کتابچی، ع. (1394). بررسي نقش كيفيت فضاهاي شهري بر حضور زنان در فضاهاي عمومي، مورد مطالعه: پارک‌‌‌‌های شهری شیراز.  همایش زن،معماری و شهر. تهران.

18.       سلیمانی، علیرضا ؛ آفتاب، احمد ؛ رضازاده،نرمین(1398). طراحی فضا‌‌های شهری با ارزیابی نگرش جنسیتی (مطالعه موردی: پارک بانوان نرگس ارومیه). فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، 9(2): ۱۵۷ -۱۷۷

19.       صفری، مرضیه؛ شماعی، علی؛ موحد، موحد و شاه حسینی، پروانه(1399). تاثیر حضور در فضای زنانه بر حق زنان به شهر با نقش تعدیل گر انگیزه (مورد مطالعه: پارک‌‌‌‌های بانوان شهر اصفهان) . نشریه توسعه محلی (روستایی - شهری)، 12(2): ۴۱۵ -۴۴۵

20.       علیخواه، م & شفیعی،م. (1393). " فضا و بازتوليد قدرت (مطالعه اي درباره تفكيك جنسيتي در دانشگاه هاي تهران)". فصلنامه تحقيقات فرهنگي ايران. 25: 122-95

21.       فلاح، م & کاوه، ت. (1394). نقدی بر فضا‌‌های شهری مردانه و ارائه راهکارهایی جهت مناسب سازی فضا‌‌های شهری. همایش زن،معماری و شهر. تهران.

22.       نادری، احمد؛ شهبازی، مهدی؛ اکبری، الهام(1393).تحلیل انسان شناختی ورزش زنان: مطالعه ای بر فعالیت‌‌‌‌های ورزشی در پارک‌‌‌‌های بانوان تهران. نشریه پژوهش‌‌‌‌های انسان شناسی ایران، 4(2): ۵۱ -۶۸

23.       کرمی، اسلام؛ بصیری، مصطفی؛ زینالی عظیم، علی(1399).تحلیل طراحی فضا‌‌های شهری ایمن برای زنان براساس تعاملات اجتماعی مادر و کودک (پارک بانوان آنا در تبریز). مجله شهر ایمن، پیاپی ۱۱ : ۵

24.       کوثری، س. (1387). "بررسي نظرات وپيشنهادهاي مراجعه كنندگان و ساكنين حوالي پارك در خصوص بوستان بهشت مادران". اداره مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران.

25.       کیانی سلمی، صدیقه (1399).بررسی و تبیین الگوی گذران اوقات فراغت، سنجش نگرش‌‌‌‌ها و شناسایی موانع در فضا‌‌های گردشگری فراغتی ویژه بانوان (نمونه موردی: کاشان).مجله پژوهش‌‌‌‌های انتظامی - اجتماعی زنان و خانواده،8(2): ۴۹۳ -۵۲۲

26.       گلی، علی؛ زادولی خواجه، شاهرخ و زادولی، فاطمه(1393). ارزیابی نگرش جنسیتی در طراحی فضا‌‌های شهری (مطالعه موردی: پارک بانوان شمس تبریز). فصلنامه مطالعات و پژوهش‌‌‌‌های شهری و منطقه ای، پیاپی ۲۳ : ۲۵

27.       گلی، علی؛ زادولی خواجه، علی؛ زادولی، فاطمه(1392). نگرش جنسیتی در طراحی فضا‌‌های شهری (مطالعه موردی: پارک بانوان شمس تبریز) .فصلنامه زن در توسعه و سیاست11(2): ۱۷۱

28.       محمدی، فاطمه(1400). سنجش تاثیرگذاری حمایت اجتماعی از زنان در انتخاب پارک بانوان و عمومی به منظور مشارکت در فعالیت ورزشی. نشریه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، پیاپی ۲۷ : ۲۰۱ -۲۳۸

29.       محمودی، نرگس؛ الیاسی، ابراهیم(1399).بررسی مفهومی فضای پارک بانوان با رویکرد روانشناسی محیطی. مجله جغرافیا و روابط انسانی3(1): ۳۱۳ -۳۳۰

30.       مجنی، م ت. جویباری، م . ثناگو، ا. عراقیان مجرد، ف. جنتی، م & دوراندیش،م. (1395). " بررسي نگرش دانشجويان به طرح تفكيك جنسيتي در دانشگاه هاي استان گلستان" نشريه توسعه پرستاري در سلامت 7(13):

31.       مرادی سیاسری، غلامرضا؛ کشگر، سارا؛ سالار،روح الله ؛ قبادی، عباس (1399).عوامل موثر بر احساس امنیت فعالیت‌‌‌‌های ورزشی بانوان در پارک‌‌‌‌های شهر تهران. پژوهش نامه نظم و امنیت انتظامی،13(2): ۱۰۱ -۱۲۲

32.       میرویسی نیک، ص. (1394). "توسعه انسانی و عدالت جنسیتی در رویکرد قابلیتی آمارتیا سن". فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی. 7(4): 72-47 

33.       هاشمی تیله نویی، ملیحه. میر غلامی، مرتضی&رفیعیان،مجتبی. (1393). "سنجش رضايتمندي زنان از پارك هاي بانوان (مطالعه موردي: پارك هاي بانوان تبريز )". فصلنامه هويت شهر. 19: 49-62

34.       نادری، س. (1392). در آمدی بر روایت زنانه از شهر. انتشارات تیسا. چاپ اول. تهران

35.       یاری، ش. محمد نژاد حبیب .(1391). " بررسی ابعاد و پیامدهاي طرح تفکیک جنسیتی دانشجویان در دانشگاه‌‌ها و راهکارهاي اجراي طرح: مجله فرهنگ در دانشگاه اسلامی2(4): 625-648.

36.       İnce Güney, Y& Sema Kubat,A. (2105). Gender and urban space- The case of Sharjah, UAE. the 10th International Space Syntax Symposium.

37.       Lambrick, M & Travers, K. (2014).Women’s Safety Audits: What Works and Where?. UN-Habitat Safer Cities Programme.

38.       Seguino,S. (2013).Toward Gender Justice: Confronting Stratification and Unequal Power.Multidisciplinary Journal of Gender Studies. 2(1):1-36

 

 

---

[1]  تجزیه و تحلیل SWOT یکی از ابزارهای ساده و در عین حال قدرتمند جهت تدوین استراتژی است. تجزیه و تحلیل SWOT کمک می‌کند با در نظر گرفتن تمامی نقاط قوت و ضعف و همچنین فرصت‌ها و تهدیدهایی که وجود دارد، یک استراتژی قوی تدوین شود

[2]   فرصت (Opportunity) تهدید (Threat) قوت (Strength) ) ضعف(Weakness)

---