Designing a model for Culture of Peace in Iran

Subject Areas : Journal of Cultural Management

mahtab hatami ¹ , Mohsen Ameri Shahrabi ²

1 - PhD student
2 - Research Group Manager, Department of Intercultural Studies, IAU

Received: 2022-11-17 Accepted : 2023-01-01 Published : 2024-11-23

Keywords: Culture, Peace, Culture of Peace, Clture of Peace in Iran,

Abstract :

This study discussed the Designing a model for Clture of Peace in Iran. This research was an applied study of the purpose and methodologically as mixed methods. the statistical sample in the qualitative section included all university experts and experts in the field of cultural management, which was equal to 20 people. The research instrument consisted of researcher-made coding sheets whose validity was confirmed by Delphi group members and its reliability was calculated by P-Scott criterion of 0.95. Findings showed that the factors related to the development model of Clture of Peace in Iran were identified in the form of 11 categories. And pivotal: Clture of Peace, enhancing factors, shaping factors, impedimenta of shaping factors and consequences. In the second study, the sample size was estimated as 384 people based on Cochran formula and after data collection, the statistical analysis of survey data was performed in two descriptive levels using statistical parameters (such as frequency, percentage, elongation , mean) and inferential statistics (Levin test, t-test), confirmatory factor analysis using Spss 22 , Lisrel8.54 and Excel. Significant coefficients and parameters of factors, pivotal: Clture of Peace, enhancing factors, bedder factors, impedimenta of shaping factors and consequences.showed that all of the coefficients obtained are significant. the results of principal component analysis showed that among the dimensions of the model for Clture of Peace in Iran the shaping factors has the greatest impact (0/91).and the impedimenta of shaping factors has the latest impact in the economiy of media in Iran (0/74). And the

Full-Text:



تاریخ دریافت: 26/08/1401  تاریخ پذیرش: 11/10/1401

مجله مدیریت فرهنگی  سال هفدهم/ شماره 62/ زمستان 1402

 

 

ارایه مدل فرهنگ صلح در بین شهروندان جامعه ایران (مطالعه موردی شهروندان استان البرز)

 

 

مهتاب حاتمی

دکتری مدیریت برنامه ریزی فرهنگی، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، هرمزگان، ایران. 

محسن عامری شهرابی

استادیار دانشکده مدیریت و علوم اجتماعی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).

[e-mail]

 

چكيده

پژوهش حاضر به تدوین مدل چارچوب ساخت و کاربست فرهنگ صلح در بین شهروندان جامعه ایران در میان شهروندان استان البرز پرداخته است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، تلفیقی از نوع روش‌های کیفی و کمی ‌می‌باشد. در مرحله اول از روش کیفی داده بنیاد استفاده شده است، جامعه آماری در بخش کیفی شامل اعضای هیات علمی ‌گروه مدیریت فرهنگی و خبرگان اجرایی مدیران سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی می‌باشند. همچنین از خبرگان علمی ‌و دانشگاهی در زمینه صلح و فرهنگ نیز استفاده شد که برابر 20 نفر بودند. ابزار تحقیق شامل برگه‌های کدگذاری محقق ساخته بود که روایی آن توسط اعضای گروه دلفی تأیید و پایایی آن با معیار پی اسکات 95/0 محاسبه شد. یافته‌های تحقیق نشان داد که عوامل مرتبط با مدل فرهنگ صلح در قالب 11 مقوله و در ابعاد 5 گانه به صورت عوامل محوری (فرهنگ صلح)، عوامل تقویت کننده، عوامل بسترساز، موانع شکل‌گیری و پیامدها جای گرفتند. در مرحله دوم تحقیق، جامعه آماری را شهروندان استان البرز تشکيل مي‌دهند که حدودا 2500000 نفر می‌باشند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 384 نفر برآورد شد و پس از گردآوری داده‌ها، تجزیه و تحلیل آماری داده‌های پژوهش در دو سطح توصیفی با استفاده از شاخص‌های آماری (نظیر فراوانی، درصد و میانگین) و سطح استنباطی تحلیل عاملی تاٌییدی، با استفاده از Spss 22 وLisrel8.54  و Excel صورت گرفت. معناداری ضرایب و پارامترهای بدست آمده ابعاد عوامل محوری (فرهنگ صلح)، عوامل تقویت کننده، عوامل بسترساز، موانع شکل‌گیری و پیامدها نشان داد که تمامی ‌ضرایب بدست آمده، معنادار می‌باشند. یافته‌های حاصل از تحلیل ابعاد بیانگر آن می‌باشد که از بین ابعاد مدل فرهنگ صلح، بعد موانع شکل‌گیری با میانگین (90/0) بیشترین و بعد پیامدها با میانگین (67/0) کمترین تاثیر را در اقتصاد رسانه دارند.

 

کلید واژه‌ها: فرهنگ، صلح، فرهنگ صلح و شهروندان استان البرز.

 

 

 

مقدمه

جامعه جهانی در شرایطی دهه اول قرن بیست و یک را پشت سر می‌گذارد که هنوز با چالش‌های جدی در زمینه دستیابی به صلح و عدالت اقتصادی و امنیت انسانی روبه روست. صلح د رمعنای جدید خود به معنای هماهنگی در فعالیت‌های انسان می‌باشد حالتی که درآن همزیستی مسالمت‌آمیز و شرافتمندانه وجود دارد و جز ارزشمندترین و اصولی‌ترین نیازهای بشری است که در آن زندگی اجتماعی در توازن وجود دارد. امروزه همزیستی مسالمت‌آمیز یک حق و یک تکلیف است و ترویج فرهنگ جهانی عدم خشونت، صلح و برابری اولویت دارد. عصر حاضر، آغازگر جنگ‌ها و درگیری‌ها و خشونت و افراطی‌گری‌هایی بوده و مصیبت‌های بی‌پایانی را در عرصه بین‌الملل موجب شده است. در این دوره، دستیابی به صلح در بخش‌هایی از دنیا، بیش از همیشه به یک توهم تبدیل شده است. «از آنجا که جنگ‌ها در اذهان مردم شکل می‌گیرد، در اذهان مردم است که باید دفاع از صلح را ساخت» این جمله که ۷۰ سال پیش توسط کشورهای بنیانگذار عضو یونسکو در جریان خرابی‌های جنگ جهانی دوم نوشته شد، امروز مصداق دارد. (پیام ایرینا بوکووا مدیرکل یونسکو به مناسبت روز جهانی صلح، ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۴).

پرداختن به صلح و جستجوی راه‌های دستیابی به آن، یکی از اصلی‌ترین چالش‌های بشر در طول تاریخ به شمار می‌رود؛ چرا که سایه‌ی جنگ اغلب بر حیات بشر احساس شده و البته هنوز هم همین سایه و همین چالش به قوت گذشته، بلکه بیش از پیش وجود دارد و احساس می‌شود. آنچه در دوران جدید (معاصر) متفاوت از گذشته است، نخست در آستانه‌ی تهدید و نقض صلح است: این که صلح نقطه‌ی مقابل جنگ (نبود جنگ) نیست، بلکه آنتی‌تز خشونت آشکار و پنهان و به یک تعبیر کارکردی، ناظر بر «نبود مرگ» است. گستره‌ی موضوعی دوم در گستره شخصی است: این که صلح صرفاً پدیده‌ای بین‌الدولی نیست، بلکه بین انسانی و بین گروهی هم هست (مالیسیو، ۲۰۱۷).

عصر حاضر، آغازگر جنگ‌ها و درگیری‌ها و خشونت و افراطی‌گری‌هایی بوده و مصیبت‌های بی‌پایانی را در عرصه بین‌الملل موجب شده است. در این دوره، دستیابی به صلح در بخش‌هایی از دنیا، بیش از همیشه به یک توهم تبدیل شده است. «از آنجا که جنگ‌ها در اذهان مردم شکل می‌گیرد، در اذهان مردم است که باید دفاع از صلح را ساخت» این جمله که ۷۰ سال پیش توسط کشورهای بنیانگذار عضو یونسکو در جریان خرابی‌های جنگ جهانی دوم نوشته شد، امروز مصداق دارد. (پیام ایرینا بوکووا مدیرکل یونسکو به مناسبت روز جهانی صلح، ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۴) پرهیز از جنگ و خشونت و دست‌یابی به صلح و آرامش در میان گروه‌های انسانی همواره از دغدغده‌های مهم بشر بوده است. تجربیات تلخ آسیب‌ها و آمارهای رو به افزایش بوده است. (مالیسیو، 2017).

صلح یکی از مهم‌ترین مفاهیم سیاست بین‌الملل است. برای تحلیل صحیح‌تر این مفهوم چند دیدگاه و رویکرد شاخص وجود دارد که به نحوی تمام تحلیل‌ها در زمینه صلح در قالب آنها شکل می‌گیرد. در سیاست بین‌الملل از سه منظر و رویکرد به صلح نگریسته می‌شود. رویکرد رئالیسم رویکرد لیبرالیسم و رویکرد سازه انگاری. در رویکرد واقع‌گرایی ناامنی همواره تهدید کننده واحدهای سیاسی است و برقراری صلح و امنیت هدفی است که دولت‌ها در پی آن هستند. قدرت از جمله عوامل بروز جنگ می‌باشد، به همین دلیل تنازع و رقابت و ناامنی گسترده در سیاست بین‌الملل در نتیجه کنش بازیگران برای بدست آوردن قدرت است در حقیقت در رویکرد واقع‌گرایی به معنی نبود تهدید امنیت فیزیکی و آن هم از نوع نظامی‌ آن می‌باشد (شفیعی، 1392).

صلح و دوستی و همدلی بین افراد جامعه و پرهیز از تفرقه و دشمنی، خواسته اسلام بوده و مایه وحدت جامعه است. صلح و دوستی با دیگران یکی از راه‌های اصلی انس و صمیمیت است و باعث مأنوس شدن انسان با دیگران و بیرون آمدن از تنهایی شده و همچنین به زندگی انسان نشاط و شادی می‌بخشد؛ صلح و دوستی در اسلام یک مسأله ریشه‌داری است که ارتباط ناگسستنی با طبیعت اسلام دارد و به طور کلی روح و محتوای فرهنگ دینی ما بر پایه‌ی «ارتباط»، «صمیمیّت»، «تعاون»، «همدردی» و «عاطفه» استوار است و جلوه‌های این فرهنگ بالنده نیز در دستورالعمل‌های اخلاقی اسلام دیده می‌شود؛ اسلام به طور آشکار و صریح مسلمانان را به پذیرش صلح و دوستی دعوت کرده و به آنان افزایش ارتباط و صمیمیّت را توصیه می‌کند؛ خداوند صلح را بر جنگ ارج نهاده و قبل از آن که مسلمانان را به جنگ با دشمنان فرا بخواند، آنها را به صلح و دوستی، فراخوانده است؛ اسلام مسلمانان را برادران دینی هم می‌داند و افراد غیرمسلمان را به عنوان همنوع مسلمین دانسته و صلح را تنها مخصوص مسلمانان نمی‌داند بلکه در مورد غیرمسلمانانی که هیچ ظلمی ‌به مؤمنین نکرده و در عهد خود پای‌بند هستند نیز جایز می‌داند. به عبارت دیگر، اساس روابط مسلمانان با غیرمسلمانان بر مسالمت و رفتار نیکو می‌باشد. اسلام هیچ‌گاه به پیروان خود اجازه قتل و کشتار پیروان مذاهب دیگر را نمی‌دهد و وجود عقاید مخالف، مجوزی برای رفتار خصمانه نمی‌باشد، بلکه اسلام به پیروان خود دستور می‌دهد با مخالفین، رفتار مبتنی بر عدالت و قسط داشته باشند. این نظریه قائل به «کرامت انسانی» است. غیرمسلمانان از آن جهت که در انسانیت با مسلمانان شریک هستند دارای احترام می‌باشند، هر چند در عقیده و مذهب متفاوت هستند (قربانی، ۱۳۷۵).

ایجاد و حفظ صلح، یکی از کار ویژه‌های اصلی هر قاعده‌ی حقوقی و هنجار دینی و الهی است. موازین مندرج در مجموعه‌ی نظام هنجاری طبیعی و موضوعه، جملگی در تلاش‌اند تا ضمن برقراری روابط نظام‌مند، نظم و امنیتی را که لازمه‌ی حیات پایدار انسان است، استقرار بخشند و تعارض‌های میان اعضای جامعه را به سازگاری حداکثری تبدیل نمایند. مطالعه و بررسی علمی‌ نحوه‌ی استقرار شیوه‌های عینیت‌بخشی به چنین هدفی، از ضروریات اساسی حقوق موضوعه اعم از ملی و بین‌المللی خواه در مرحله‌ی «وضع» و خواه «اجرا» است (عامری، 1389).

به عبارت دیگر، در اسلام، صلح و همزیستی مسالمت‌‌آمیز با پیروان ادیان و مذاهب دیگر، به عنوان «قاعده اساسی» ملاحظه شده است. بنابراین، جنگ یک حالت استثنایی بوده و آن در صورتی است که راهکارهای مسالمت‌آمیز به جایی نرسد (کفاشی نیری، 1398).

فرهنگ صلح شامل ارزش‌ها، طرز تلقی‌ها و رفتارهایی است كه بیانگر و الهام بخش اعمال افراد در مشاركت متقابل اجتماعی مبتنی بر اصول آزادی، عدالت و دموكراسی، رعایت حقوق همه، دگرپذیری و همبستگی، نفی خشونت، تلاش برای پیشگیری از جنگ و حل مشكلات از طریق گفت و گو و مذاكره و مشاركت كامل انسانها در فرایند توسعه جوامع است. از آنجایی كه با مجموعه ای از انسانها، تلاش و مشاركت افراد روبرو هستیم، پس باید برای تحقق فرهنگ صلح، مدیریت‌های كارآمد وجود داشته باشد (اشرافی، 1398) بنابراین برای تحقق فرهنگ صلح و رسیدن به این نیاز جوامع خشونت زده امروزی بر آن شدیم تا عوامل موثر در رفع این نیاز را بررسی كنیم. 

بنابراین با توجه به آنچه که گفته شد پژوهش حاضر در پی آن است تا مدلی جهت ارتقای فرهنگ صلح در میان شهروندان ساکن در استان البرز طراحی و ارائه نمايد.

 

سوال‌هاي تحقیق:

سوال اصلي:

مدل ساخت و کاربست فرهنگ صلح در بین شهروندان استان البرز کدام است؟

سؤالات فرعی:

1- ابعاد، مولفه‌ها و شاخص‌های ساخت و کاربست فرهنگ صلح در بین شهروندان استان البرز کدامند؟

2- اهمیت، ابعاد، مولفه‌ها و شاخص‌های ساخت و کاربست فرهنگ صلح در بین شهروندان استان البرز از دیدگاه خبرگان تا چه میزان می‌باشد؟ 

3- وضعیت موجود و مطلوب ساخت و کاربست فرهنگ صلح در بین شهروندان استان البرز چگونه است؟

4- مدل کمی ‌ساخت و کاربست فرهنگ صلح در بین شهروندان استان البرز کدام است؟

 

چارچوب نظري تحقیق 

فرهنگ صلح

فرهنگ عبارت است از كیفیت یا شیوه بایسته و یا شایسته برای آن دسته از فعالیت‌های حیات مادی و معنوی انسان‌ها كه مستند به طرز تعقل سلیم و احساسات تصعید شده آنان در حیات معقول تكاملی باشد (جعفری، 1379). فرهنگ، يکي از مهمترين عوامل بيروني است که بر تمايل افراد به نوآوري در زمينه‌ی فناوري اطلاعات اثر مي‌گذارد. فرهنگ به مثابه نرم‌افزاري ذهني، شناخت و شخصيت فرد را شکل مي‌دهد و او را براي بروز صفات انعطاف‌پذيري مانند نوآوري آماده مي‌کند (اسرايت¹، تاچر و گالي، 2008). بر این اساس، می‌توان فرهنگ صلح را به عنوان یک رهیافت اخلاقی نسبت به حیات انسانی مبتنی بر ارزش‌های جهانی، همچون؛ آزادی، عدالت، همبستگی، مدارا، حقوق بشر و برابری زن و مرد، اصول دموکراسی، تفاهم بین دولت‌ها، کشورها و بین گروه‌های مذهبی، نژادی، فرهنگی و اجتماعی دانست (Richmond,2008) ایده فرهنگ صلح منحصر به دولت‌ها و براساس اصل حاکمیت شان نخواهد بود، بلکه فراتر از روابط بین‌الملل را مورد توجه قرار می‌دهد. در مطالعات صلح بر درک صحیح از فرهنگ‌ها و ابعاد گوناگون روابط اجتماعی تاکید بسیار می‌شود تا بتوان با فهم و درک ریشه‌های شکل‌گیری تعارض و ایجاد خشونت شرایط ایجاد، حفظ و تداوم صلح را تغییر اساسی در امکانات موجود در جوامع انسانی از طریق انقلاب اجتماعی در سطح ملی و فراملی فراهم ساخت (کافی، 1392).

فرهنگ از طريق نظام دادن به رفتار اجتماعي، منجر به مشارکت فرد با جامعه مي‌گردد، بدون آنکه ناگزير باشد مرتبا شيوه‌هاي فکر و عمل را ابداع و يا اختراع کند. از آنجا که فرهنگ در بستر محيط اجتماعي قرار دارد لذا، رابينز به موارد زير به‌ عنوان کارکرد‌هاي تبلیغات فرهنگی اشاره مي‌نمايد:

1- فرهنگ، باعث ثبات و پايداري سيستم اجتماعي مي‌شود؛

2- فرهنگ، در سازمان‌ها باعث ايجاد احساس هويت براي اعضاي سازمان مي‌کند؛

3- فرهنگ، به صورت يک سيستم کنترل در جامعه عمل کرده و رفتارهاي مشخص و قابل قبول را وضع نموده و از رفتارهاي غير قابل قبول، ممانعت بعمل مي‌آورد؛

4- فرهنگ، باعث مي‌شود كه در افراد، نوعي تعهد نسبت به چيزي بوجود بيايد كه بيش از منافع شخصي، فرد است. (موریلن²، 2013).

ادوارد بارنت تیلور³ در تعریف انسان‌شناختی خود از فرهنگ بیان داشته است: فرهنگ، مجموعه‌ای از اصول و ارزش‌هاست که بر اثر تجربه و مرور زمان در یک جامعه‌ی خاص و در سرزمینی معین به وجود می‌آید و مردم با استفاده از آن، رفتارهای گوناگون خود را شکل داده و یا به مرحله‌ی اجرا در می‌آورند. از این‌ رو شامل؛ معارف، اعتقادات، هنر، حقوق، اخلاق، رسوم و تمام توانايى‌ها و عاداتى است كه بشر به عنوان عضوي از جامعه کسب مى‌کند (تیلور، 2010).

فرهنگ در پیام یونسكو درباره فرهنگ صلح چنین آمده است: «فرهنگ صلح، شامل ارزش‌ها، طرز تلقی‌ها و رفتارهایی است كه بیانگر و الهام بخش اعمال افراد در مشاركت متقابل اجتماعی مبتنی بر اصول آزادی، عدالت و دموكراسی، رعایت حقوق همه، دگرپذیری و همبستگی، نفی خشونت، تلاش برای پیشگیری از جنگ و حل مشكلات از طریق گفت وگو و مذاكره و مشاركت كامل انسان‌ها در فرآیند توسعه جوامع است» (یونسکو، 2018).

یوهان گالتونگ، پدر مطالعات صلح، اغلب به تمایز بین «صلح منفی» و «صلح مثبت» اشاره دارد. صلح منفی درباره عدم وجود خشونت صحبت می‌کند. هنگامی‌ که، برای مثال، آتش بس تصویب می‌شود، صلح منفی ایجاد خواهد شد. این منفی است زیرا چیزی که نامطلوب اتفاق می‌افتاده را متوقف (به عنوان مثال خشونت متوقف یا ظلم و ستم به پایان رسید) کرده است. صلح مثبت با محتوای مثبت مانند ترمیم روابط یا ایجاد سیستم‌های اجتماعی در خدمت نیازهای کل جمعیت، سازنده و رفع کننده تناقض است ((Galtung, 1985.

صلح مثبت فقدان خشونت ساختاری است، به معنی نیاز به حضور شرایط اجتماعی مثبت تعریف شده مانند عدالت اجتماعی، برابری و رفاه انسان است. صلح مثبت نیازمند حضور نهادهای اجتماعی برای توزیع عادلانه منابع و حل صلح‌آمیز اختلافات است (هریس، ٢٠٠٤).

بنابراین صلح همانند آرمان‌هایی نظیر عدالت و امنیت، یکی از ارزش‌های انسانی شناخته شده در همه‌ی فرهنگ‌ها، تمدن‌ها و نظام‌های فکری است که در طول تاریخ بشر، انسان‌ها را دل ‌مشغول نموده است. با این حال، جنبه‌های مختلف و گوناگون صلح و همچنین محیط‌های متعدد آن، هم از جنبه‌ی نظری و هم عملی، نگرش‌های متکثری را در این رابطه شکل داده و نظام بین‌المللی و نظام‌های ملی معاصر نیز همچنان در این تکثر سیر می‌نمایند (ساعد، 1389).

پرداختن به صلح و جستجوی راه‌های دستیابی به آن، یکی از اصلی‌ترین چالش‌های بشر در طول تاریخ به شمار می‌رود؛ چرا که سایه‌ی جنگ اغلب بر حیات بشر احساس شده و البته هنوز هم همین سایه و همین چالش به قوت گذشته، بلکه بیش از پیش وجود دارد و احساس می‌شود. آنچه در دوران جدید (معاصر) متفاوت از گذشته است، نخست در آستانه‌ی تهدید و نقض صلح است: این که صلح نقطه‌ی مقابل جنگ (نبود جنگ) نیست، بلکه آنتی‌تز خشونت آشکار و پنهان و به یک تعبیر کارکردی، ناظر بر «نبود مرگ» است. گستره‌ی موضوعی دوم در گستره شخصی است: این که صلح صرفاً پدیده‌ای بین‌الدولی نیست، بلکه بین انسانی و بین گروهی هم هست، اما نظام هنجارین موسوم به حقوق بین‌الملل که بر اصل صلح استوار است، بعد از 1945 به رغم تلاش‌های بسیار در تنظیم روابط انسان‌ها، دولت‌ها و ملت‌ها در وضعیت یا چارچوب مفهومی ‌اصلی دارد (ساعد، 1389). صلح به عنوان رهایی از وضعیت تزاحم، درگیری و بهره‌برداری از وضعیت ثبات، وحدت، آرامش و همدلی ناشی از هماهنگی، تفاهم و سازگاری مردم با یکدیگر، و نه از رهگذر زور، بلکه از طریق توافق و تفاهم واقعی همان حالت حقیقی عادلانه و واقعی باعث شکل‌گیری ایده فرهنگ صلح برای اولین بار در برنامه‌های یونسکو در کنگره بین‌المللی «صلح در اذهان انسانها» در ساحل عاج گردید. ایده فرهنگ صلح به عنوان رهیافتی نسبت به حیات انسان با فرآهم آوردن احترام به یکدیگر و انصاف بر روابط اجتماعی حاکم به دنبال تبدیل ریشه‌های فرهنگ جنگ و خشونت به فرهنگ گفتگو است (گودرزی، 1398).

روش تحقيق

پژوهش حاضر به ارائه مدل چارچوب ساخت و کاربست فرهنگ صلح در بین شهروندان جامعه ایران در میان شهروندان استان البرز پرداخته است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، تلفیقی از نوع روش‌های کیفی و کمی ‌می‌باشد. تحقیق حاضر از نظر نوع تحقیق، بنیادی توسعه‌اي است. پژوهش بنیادی، اگر چه می‌تواند کاربرد عملی نیز داشته باشد، ولی هدف اصلی و اساسی آن افزایش حیطه فهم و دانش است. به نظر نیومن پژوهش بنیادی منبع جدیدترین ایده‌های علمی‌ و شیوه‌های اندیشیدن درمورد عالم است. اگرچه پژوهش تبیینی رایج‌ترین نوع پژوهش بنیادی است. جامعه علمی، مصرف کننده اصلی پژوهش‌های بنیادی است. پژوهشگران بنیادی بر استانداردهای بالای علمی ‌تاکید دارند و سعی در انجام پژوهش تقریباً بی‌نقص دارند (فراستخواه، 1395). 

در این پژوهش در مرحله تحقيق کيفی از روش کیفی داده بنیاد گلایسر استفاده شده است. روش داده بنیاد شیوه‌ای از پژوهش کیفی است که در آن، با استفاده از دسته‌ای از داده‌ها، نظریه‌ای تکوین می‌یابد (حافظ‌نیا، 1386). سه عنصر مفاهیم، مقوله‌ها، طبقه‌ها ارکان اصلی این استراتژی هستند. در پی جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها، مفاهیم و از کنار هم قرار گرفتن چند مفهوم، مقوله شکل گرفته و در نهایت با بیان روابط تعمیم یافته بین مقوله و مفاهیم آن و بین مقوله‌های معین و سپس طبقه‌بندی روابط این عناصر در بستر و فرآیند آن پدیده مدل مفهومی ‌تبیین کننده پدیده آشکار می‌شود (استراوس، آنسلم و کوربین، جولیت، 1393).

بدین منظور در مرحله اول، مولفه‌ها، ابعاد و شاخص‌های موثر در مدل چارچوب ساخت و کاربست فرهنگ صلح در بین شهروندان جامعه ایران در میان شهروندان استان البرز با استفاده از روش تحليل محتوا (استقرایی) مورد بررسی قرار گرفته است و سپس در مرحله دوم، با استفاده از تکنیک دلفی تجزیه و تحلیل شدند. پاسخ سوال‌ها با تجزیه و تحليل داده‌ها و تفسير یافته‌های تحقيق، پاسخ داده می‌شوند. بدین منظور نتایج این بخش از تجزیه و تحليل تحقيق، به صورت توصيفی) استفاده از نمودار و جداول فراوانی) و استنباطی ارائه شده است. بنابراین پس از معرفی روش تحقیق، لازم است با استفاده از روش‌های آماری یا ریاضی به آزمون فرضیه‌ها یا پاسخ به سوالات تحقیق پرداخته شود. برای انجام این پژوهش از نرم‌افزارهای spss22، Lisrel 8.54 استفاده شده است. پژوهش‌گر پس از این که روش تحقیق خود را مشخص کرد و با استفاده از ابزارهای مناسب، داده‌های مورد نیاز را جمع‌آوری نمود، اکنون نوبت آن است که با بهره‌گیری از تکنیک‌های مناسب که با روش تحقیق سازگاری دارد، داده‌های جمع‌آوری شده را دسته‌بندی و تجزیه و تحلیل نماید. رویه تحلیل داده‌ها در این مطالعه شامل کدگذاری باز، محوری و انتخابی است. به این صورت به کمک روش شناسی نظریه داده بنیاد و تحلیل متون حاصل از مصاحبه‌های عمیق، نتایج کدگذاری باز، محوری و انتخابی تشریح شده و مدل مفهومی ‌برای ارائه مدل چارچوب ساخت و کاربست فرهنگ صلح در بین شهروندان جامعه ایران در میان شهروندان استان البرز توسعه داده می‌شود.

بیشینه پژوهش:

در خصوص صلح و موضوعات مرتبط با آن پژوهش‌های متعددی انجام گردیده است لیکن ادبیات موضوع نشان می‌دهد در رابطه با فرهنگ صلح خصوصاً در حوزه‌های شهری تاکنون مطالعه مهمی‌ صورت نگرفته است. در ادامه این قسمت به برخی از پژوهش‌های انجام شده که قرابت بیشتری با موضوع مورد تحقیق این رساله دارد می‌پردازیم: 

 

 

 

جدول 1- پیشینه تحقیق

نویسندگان (سال پژوهش)	عنوان یا سؤالات اصلی	روش تحقیق	مهمترین یافته‌ها
اشرفی (۱۳۹3)	تفسیر جدید از صلح و امنیت بین‌المللی و تاثیر آن بر مفهوم حاکمیت ملی	توصیفی	در این تحقیق مفاهیم صلح و امنیت در گذشته پرداخته و نتیجه گرفته است که در دوران پس از جنگ سرد چون جامعه بین‌المللی نقش بسیار فعالی در نظارت و مراقبت از حقوق بشر و اصول اساسی بر عهده گرفته است.
کاظم‌پور (۱۳۹۱)	تاثیر برنامه آموزش صلح در تربیت شهروند جهانی	شبه آزمون	در این پژوهش که در جامعه تمام دانش‌آموزان پسر دوره متوسه رشت به صورت تصادفی با حجم ۳۰ نفر به عنوان گروه آزمایشی انتخاب گردید داده‌های گردآوری شده با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شد و نتیجه نشان داده شد که بر این اساس برنامه آموزش صلح در بهبود تربیت شهروند جهانی و همچنین در افزایش دانش، توانش و پرورش نگرش شهروند جهانی تاثیر دارد.
گودرزی  ۱۳۹۷	جهانی شدن حقوق بشر: فرهنگ صلح و روابط	توصیفی تحلیلی	یافته‌ها نشان داده شده است که با جهانی شدن حقوق بشر باعث گردیده تا مطالعات صلح مثبت در قالب نسل‌های حقوق بشر و مطالعات صلح منفی در قالب اصل مداخله بشردوستانه و اصل مسولیت حمایت تعاملی دوطرفه با همپوشانی یکدیگر به شکل‌گیری فرهنگ صلح یاری رساند.
اسدی و همکاران 1397	طرح‌های صلح جهانی در پرتو نقد	تحلیلی	نتایج تحقیق نشان می‌دهد، این طرح‌ها، علی‌رغم این که مورد توجه جامعه جهانی قرار گرفته و در جاهایی مبنای عمل قرار گرفته‌اند؛ لیکن در همه آنها دو کاستی یا غفلت مهم دیده می‌شود که سبب ناکارامدی آنها شده است. این دو کاستی عبارت است از: نگاه انتزاعی، غیر انضمامی‌و غیر میان فرهنگی به مفهوم صلح و دیگری، غفلت از موضوع آموزش صلح. در انتها، با توجه به اهمیت این دو موضوع، نکاتی را در خصوص اهمیت و ضرورت نگاه میان فرهنگی به صلح و نیز ضرورت آموزش صلح بیان کرده‌ایم.
هدایتی 1397	بررسی عملکرد سازمان بین‌المللی یونسکو در پیشبرد فرهنگ صلح	توصیفی	در پژوهش حاضر سعی شده است به عملکرد سازمان بین‌المللی یونسکو در زمینه ترویج و ارتقای صلح پرداخته شود. روش پژوهش مقاله مبتنی بر روش کتابخانه‌ای و توصیفی است که تلاش شده است که از ظرفیت‌های موجود اعم از کتاب‌ها و مقالات حداکثر استفاده صورت گیرد.

 

جدول 1- ابعاد و مولفه‌های ارتقای فرهنگ صلح در میان شهروندان ساکن در استان البرز

ردیف	ابعاد	مولفه‌ها
1	عوامل محوری (فرهنگ صلح)	شناخت و آگاهی
2		مهرورزی
3		خردگرایی
4	عوامل تقویت کننده	تکنولوژی‌های نوین رسانه ای
5		مسولیت اجتماعی
6	عوامل شکل دهنده	ساختارهای فرهنگی
7		آموزش
8	موانع شکل گیری	صفات ناپسند
9		سیاسی گرایی
10	‍پیامدها	شهروند جهانی
11		امنیت پایدار

منبع: محقق

 

 

یافته‌های تحقیق در بخش کیفی

سوال اول: ابعاد، مولفه‌ها و شاخص‌های مدل ارتقای فرهنگ صلح در میان شهروندان ساکن در استان البرز کدامند؟

پس از مطالعه منابع مکتوب و دیجیتالی در دسترس و با تجزیه تحلیل مبانی نظری پژوهش و بررسی دیدگاه‌های دانشمندان و صاحب نظران پیرامون مولفه‌ها و شاخص‌های مدل شناسایی مولفه‌های ارتقای فرهنگ صلح در میان شهروندان ساکن در استان البرز، جمله‌ها و پاراگراف‌های مرتبط با سوال‌های تحقیق استخراج گردیدند و پس از کدگذاری و دسته بندی، مفاهیم و مقوله‌های اصلی استخراج گردید 

که نتایج آن در جدول ذیل آورده شده و در نهایت مدل ارتقای فرهنگ صلح در میان شهروندان ساکن در استان البرز در پنج بعد اصلی شناسایی شدند.

سوال دوم: مدل ارتقای فرهنگ صلح در میان شهروندان ساکن در استان البرز کدام است؟

تحليل عاملی مولفه‌هاي بيان شده در مدل مفهومي

در شمایل زیربيضي‌ها، متغير‌هاي مكنون يا عامل‌ها، و مستطيل‌ها مواد پرسشنامه‌ي مدلی جهت ارتقای فرهنگ صلح در میان شهروندان ساکن در استان البرز را نشان مي‌دهد. همان طور كه مشاهده مي‌شود مدل مسير از 6 متغير پنهان و 11 متغير آشكار تشكيل شده است. پيكان‌هاي كوچك واريانس باقيمانده (خطا) را نشان مي‌دهد كه به وسيله‌ي عامل تبيين مي‌شود.

 

 

 

 

شكل 1- الگوي ساخت و کاربست فرهنگ صلح در بین شهروندان جامعه ایران در حالت تخمن استاندارد

 

 

شكل 2- الگوي ساخت و کاربست فرهنگ صلح در بین شهروندان جامعه ایران در حالت معنی داری پارامتر

 

 

بارهای عاملی مدل در حالت تخمین استاندارد میزان تاثیر هر کدام از متغیرها و یا گویه‌ها را در توضیح و تبیین واریانس نمرات متغیر یا عامل اصلی نشان می‌دهد. به عبارت دیگر بار عاملی نشان دهنده میزان همبستگی هر متغیر مشاهده‌گر (سوال پرسشنامه) با متغیر مکنون (عامل‌ها) می‌باشد. با توجه به شکل (1) می‌توان بارهای عاملی هر یک از متغیرهای تحقیق را مشاهده نمود.

- متغیر «عوامل محوری» دارای بار عاملی (8/0) می‌باشد. به عبارت دیگر متغیر «عوامل محوری» تقریباً 64 درصد (8/0را به توان 2 می‌رسانیم) از واریانس عامل «فرهنگ صلح » را تبیین می‌نماید.

- متغیر «عوامل تقویت کننده» دارای بار عاملی (78/0) می‌باشد. به عبارت دیگر متغیر «عوامل تقویت کننده» تقریباً 60 درصد (78/0را به توان 2 می‌رسانیم) از واریانس عامل « فرهنگ صلح» را تبیین می‌نماید.

- متغیر «عوامل شکل دهنده» دارای بار عاملی (91/0) می‌باشد. به عبارت دیگر متغیر « عوامل شکل دهنده» تقریباً 82 درصد (91/0را به توان 2 می‌رسانیم) از واریانس عامل «فرهنگ صلح» را تبیین می‌نماید.

- متغیر «موانع شکل‌گیری» دارای بار عاملی (74/0) می‌باشد. به عبارت دیگر متغیر «موانع شکل‌گیری» تقریباً 54 درصد (74/0را به توان 2 می‌رسانیم) از واریانس عامل «فرهنگ صلح» را تبیین می‌نماید.

- متغیر «پیامده‌ها» دارای بار عاملی (88/0) می‌باشد. به عبارت دیگر متغیر « پیامده‌ها» تقریباً 77 درصد (88/0را به توان 2 می‌رسانیم) از واریانس عامل «فرهنگ صلح» را تبیین می‌نماید.

خروجی بعدی یعنی شکل (2)، مدل در حالت معناداری ضرایب و پارامترهای بدست آمده مدل اندازه‌گیری بارهای عاملی هر یک از سوالات تحقیق را نشان می‌دهد که تمامی‌ضرایب بدست آمده معنادار شده‌اند. زیرا مقدار آزمون معناداری بزرگتر از 96/1 یا کوچکتر از 96/1- نشان دهنده معناداری بودن روابط است. دو خروجی نرم‌افزار لیزرل (مدل در حالت تخمین استاندارد و مدل در حالت ضرایب معناداری) نشان داده شده است.

روایی همگرایی

معیار AVE نشان‌دهنده میانگین واریانس به اشتراک گذاشته شده بین هر سازه با شاخص‌های خود می‌باشد. به بیان ساده AVE میزان همبستگی یک سازه با شاخص‌های خود را نشان می‌دهد. که هر چقدر این همبستگی بیشتر باشد برازش نیز بیشتر می‌شود برای بررسی روایی همگرا استفاده می‌شود و مقدار بحرانی آن« برابر 5/0 می‌باشد و مقدار AVE بالای 5/0 روایی همگرایی قابل قبول است. طریقه محاسبه: با عاملی هر سوال معیار را به توان دو می‌رسانیم و میانگین آنها را می‌گیریم.

پایایی سازه

پایایی سازه بیان می‌کند نتایج به دست آمده از کاربرد یک ابزار اندازه‌گیری تا چه حد با نظریه‌هایی که آزمون بر محور آنها تدوین شده است تناسب دارد. پایایی سازه (متغیرهای مفهومی‌) را می‌توان براساس پایایی مرکب (CR) میزان واریانس (AVE) استخراج شده محاسبه کرد.

CR>0.7 AVE>0.5

همانگونه که در جدول (1) ملاحظه می‌گردد، پایایی مرکب بیشتر از 7/0 وواریانس هرسازه بزرگتر از 5/0 می‌باشد بنابراین همبستگی یک سازه با شاخص‌ها فراهم می‌باشد و ابزار اندازه‌گیری مناسب و منعکس کننده متغیر پنهان می‌باشد.

 

 

جدول 1- روایی همگرایی و پایایی مولفه‌ها

بعد	مولفه	بار عاملی	ضریب تعیین	اولویت	AEV	CR
عوامل محوری	خرد گرایی	0.87	0.75	اول	0.80	0.92
	شناخت و آگاهی	0.82	0.67	دوم
	مهرورزی	0.55	0.3	سوم
عوامل تقویت کننده	مسولیت اجتماعی	0.83	0.68	اول	0.72	0.83
	تکنولوژی‌های نوین رسانه ای	0.78	0.61	دوم
عوامل شکل دهنده	آموزش	0.85	0.72	اول	0.88	0.91
	ساختار فرهنگی	0.81	0.65	دوم
موانع شکل گیری	سیاسی گرایی	0.83	0.68	اول	0.76	0.82
	صفات ناپسند	0.56	0.31	دوم
پیامدها	امنیت پایدار	0.77	0.59	اول	0.85	0.93
	شهروند جهانی	0.67	0.44	دوم

 

جدول 2- روایی همگرایی وپایایی ابعاد

مفهوم	بعد	بار عاملی	ضریب تعیین	اولویت	AEV	CR
فرهنگ صلح	عوامل شکل دهنده	0.91	0.82	اول	792/0	886/0
	پیامدها	0.88	0.77	دوم
	عوامل محوری	0.8	0.64	سوم
	عوامل تقویت کننده	0.78	0.60	چهارم
	موانع شکل‌گیری	0.74	0.54	پنجم

 

 

نتیجه‌گیری و پیشنهادات:

از دیرباز و به ویژه پس از دو جنگ جهانی؛ شناخت مفهوم صلح و مؤلفه‌های آن به صورت قابلیتی پایدار و تحلیل وضعیت روابط فی‌مابین کشورها به منظور جلوگیری از وقوع جنگ و یا توقف منازعات و درگیری‌های موجود از دغدغه‌های بشری بوده است. سازمان ملل در واقع در راستای برقراری صلح و امنیت بین‌المللی ایجاد گردید تا ابناء بشر در صلح و آرامش زندگی کنند و در همین راستا، سازمان یونسکو، ایده صلح جهانی را دنبال می‌کند. در واقع صلح پایدار بایستی با بهره‌گیری از روش گفتگو و مذاکره و ایجاد زیرساخت‌های لازم فرهنگی، استقرار و تداوم یابد تا تفاهم بر پایه مشترکات فرهنگی و تاریخی تحقق یابد.

در فرهنگ و فقه سیاسی اسلام دو واژه «سلام» و «صلح» از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و بی‌دلیل نیست که اسلام در روابط بین‌الملل و پیامبر(ص)، نیز در رسالت و سیاست خویش، اصل همزیستی مسالمت‌آمیز را به عنوان یکی از مهمترین اصول حاکم بین پیروان خود و مناسبات آنها با سایر ملت‌ها مطرح کرده است، زیرا مقتضای فطرت انسان در مناسبات و روابط خود با هم نوعانش، همزیستی و مسالمت است. از منظر اسلامی، جنگ و ستیز حالت عارضی و موقت و نه طبیعی و دائم دارد (طاهری، ١٣٩٠).

یکی از مهم‌ترین اهداف انقلاب اسلامی ‌به مانند نظریه انتقادی، پایان دادن به این وضعیت و ارائه راهی نو برای تعامل میان واحدهای نظام بین‌الملل است. در حقیقت ماهیت انقلاب اسلامی ‌به مانند مکتب انتقادی روابط بین‌الملل، ماهیتی انتقادی نسبت به وضع موجود دارد. اعتقاد به وجود چنین شرایط ناعادلانه و ظالمانه برجسته ترین نقطه اشتراک میان اهداف امام خمینی (ره) با نظریه انتقادی می‌باشد (ستوده ارانی، ١٣٨٨).

همزیستی، تفاهم، گفت و گو، اتحاد و تقاربِ فرهنگ‌ها، هر کدام بُعدی از گوهر هزار گوشه تعامل فرهنگ‌ها را نمایش می‌دهند. هم‌افزاییِ فرهنگی نیز می‌تواند وجهی دیگر از تعامل سازنده میان فرهنگ‌ها را ارائه دهد. هم‌افزایی فرهنگ‌ها در فضای تنوع فرهنگی و همکاری و تعامل سازنده میان فرهنگ‌ها به همکاری ملت‌ها برای دستیابی به صلح پایدار در جهان منجر می‌شود.

امروزه، جریان‌های فکری و عملی افراطی از مرزهای سیاسی و جغرافیایی فراتر رفته و پدیده‌ای جهان شمول گشته است به طوری که خودمحوری و خودخواهی و زورگویی و خشونت در ابعاد و سطوح مختلف در گوشه و کنار جهان، آشکارا دیده می‌شود.

گفتگو، جزء ذات انسان است. انسان موجودی اجتماعی است و گفت وگو مهم‌ترین وجه این مدنیت است. گفت وگو فقط به معنای رد و بدل كردن افكار و احساسات و اطلاعات نیست. بلكه ذهن‌ها و شعورها را با هم مرتبط می‌سازد و وسیله‌ای می‌گردد برای دسترسی به حوزه‌های مشترك وجود انسان. حوزه‌های مشتركی كه بین انسان‌ها وجود دارد و بر رفتار و افكار و اعمال انسان تأثیرگذار است ولی آگاهی نسبت به آنها كم است و در صورت عدم آگاهی نسبت به آنها، تأثیر ناکارآمد بر اخلاق انسان دارد. (www.dialogueproject.ir)

گفت و گوی واقعی، امكان رسیدن به هوش جمعی را میسر می‌سازد. گفت و گو اگر واقعی باشد سازنده وجود است و اگر تظاهر باشد نابود كننده آن.

گفت و گوی واقعی، شیوه‌ای است برای جویایی مشترک و دست یافتن به ریشه‌های سوء تفاهمات و پیش داوری‌هایی که مانع فهم درست بین انسان‌ها می‌شود. گفت و گو در پی اجماع نیست بلكه در روند آن، دیدگاه‌های مختلف افراد گفت و گو کننده برای یکدیگر قابل فهم می‌شود و موانع همفکری برطرف می‌گردد. به عبارت دیگر، یافتن راه حل از طریق استدلال به معنی پذیرفتن عقل به عنوان داور، و باور به توانایی عقل برای حل و فصل اختلافات انسان می‌باشد که امکان دستیابی به صلح را میسر می‌کند.

از طرفی مقوله تبادل فرهنگی در عرصه بین‌الملل در دستیابی به بهبود و ارتقا روابط فی‌مابین دولت‌ها و ملّت‌ها اهمیت والایی دارد. دیپلماسی فرهنگی، معرفی چهره واقعی یک ملّت و ارزشهای آن و نیز اخذ همین مقوله از سایر کشورها و ملل مختلف را برعهده دارد و از رهگذر ابزارها و روش‌ها و زیرساخت‌های فرهنگی زمینه‌های صلح و دوستی میان ملّتها و توسعه همکاری‌های فرهنگی مشترک را تسهیل و فراهم می‌آورد و حتی به نوعی بسترساز توسعه روابط و مناسبات اقتصادی کشورها می‌گردد.

در واقع زمانی که دیپلماسی فرهنگی به عنوان ابزاری برای پیشبرد صلح و ایجاد امنیت جهانی جایگزین جنگ و درگیری شد، موضوع تأسیس یونسکو در سال 1945 میلادی رسمیت یافت.

ضمن یادآوری تأکید اساسنامه کمیسیون ملّی یونسکو در ایران مبنی بر «مشارکت در فعالیت‌های یونسکو به منظور استقرار صلح و ایجاد تفاهم متقابل میان ملت‌ها از طریق اشاعه دانش و معرفت و اهتمام در امر نشر فرهنگ و آموزش»؛ باید اذعان نمود، از آنجا که دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ‌ایران در گستره روابط خارجی نیز از طریق فعالیت‌های فرهنگی در خارج از کشور اهتمام به نشر و ترویج چهره صلح طلبی دین اسلام می‌پردازد؛ لذا ترویج درک متقابل و همکاری‌های فرهنگی تأثیر قدرتمندی بر ارتقاء صلح و همبستگی میان ملّت‌ها خواهد گذارد.

پیشنهاداتی برای تحقیق:

الزام دست اندرکاران سازمان‌های فرهنگی استان البرز به حفظ محیط زیست، تامین رفاه اجتماعی، دمکراسی‌سازی و تامین حقوق و آزادی‌های بنیادین در حقوق بین‌الملل جدید، زیرا در فرایند جدید تامین صلح، از حاکمیت و استقلال مطلق دولت‌ها کاسته شده است و جامعه بین‌المللی در مواردی می‌تواند به منظور حفظ صلح و امنیت بین‌المللی حتی در امور داخلی دولت برخوردار از استقلال و حاکمیت، مداخله کند.

الزام دست اندرکاران سازمان‌های فرهنگی استان البرز به حفظ و برقراری صلح، زیرا اولین و مهم‌ترین هدف روابط بین‌الملل مدرن حفظ و برقراری صلح بوده است. در حال حاضر، علیرغم اینکه جنگی بین کشورها نیست ولی ممکن است روابط صلح‌آمیزی هم بین کشورها وجود نداشته باشد و این بدان معنی است که معنای صلح در روابط بین‌الملل دچار تغییر و تحول شده است.

پیشنهاد می‌گردد که هر کدام از مولفه‌های تحقیق (عوامل محوری (فرهنگ صلح)، عوامل تقویت کننده، عوامل بسترساز، موانع شکل‌گیری و پیامدها) بطور جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.

با توجه به این که ابزار جمع‌آوری داده‌ها در تحقیق حاضر به پرسشنامه محدود گردیده، پیشنهاد می‌گردد که، از طریق استفاده از سایر ابزارهای گردآوری داده‌ها، مانند مصاحبه یا مشاهده تحقیقات جدیدی صورت پذیرد تا نتایج جامع‌تری حاصل گردد.

پیشنهاد می‌گردد که به منظور گسترش مدل تحقیق حاضر، از طریق آزمون‌های تحلیل اکتشافی، مدل‌های بیشتری را طراحی نمایند که به صورت دقیق‌تر و تخصصی‌تر به بررسی ساختاری و اکتشافی گویه‌ها پرداخته شود به طوری که این گویه‌ها برای جوامع مختلف بومی‌سازی شده و به صورت تخصصی‌تر به این بحث پرداخته شود.

 

منابع

قرآن کریم

نهج‌البلاغه

استراوس، آنسلم و کوربین، جولیت (1393). اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها ترجمه بیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

افروغ، عماد (١٣٩٠). «مفهوم شناسی صلح مثبت و منفی»، تاریخ مراجعه ٢/١١ /١٣٩٤

ایرینا بوکووا مدیرکل یونسکو به مناسبت روز جهانی صلح (۲۱ سپتامبر ۲۰۱۴)، ۲۶ شهریور ۱۳۹۳، سایت سازمان یونسکو در ایران/ همشهری، ۲۷ شهریور ۱۳۹۳.

حافظ‌نیا، محمدرضا (1386). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، تهران. 

خمینی، روح‌الله (امام خمینی). (١٣٨٩) صحیفه امام، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

ساعد، محمدجعفر (1389). "وجاهت منزلت انسانی در گستره حق بر صلح"، فصلنامه صلح عادلانه (مجمع جهانی صلح اسلامی )سال اول، شماره 2).

گودرزی، مهناز؛ کفاش نیری، محمد (1398). «جهانی شدن حقوق بشر: فرهنگ صلح و روابط بین الملل». دوفصلنامه حقوق بشر، سال چهاردهم، شماره 1.

اشرافی، داریوش (1393). «تفسیر جدید از صلح و امنیت بین‌المللی و تاثیر آن بر مفهوم حاکمیت ملی» فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال پانزدهم، شماره 42.

ساعد، نادر (1389). "چارچوب گفتمانی صلح و ابهامات رهیافت حقوقی"، در حق بر صلح عادلانه، به اهتمام نادر ساعد، تهران: انتشارات مجمع جهانی صلح اسلامی، چاپ اول. 

ساعد، نادر (1389). "گفتمان صلح عادلانه: مبنا و معنا"، در حق بر صلح عادلانه، به اهتمام نادر ساعد، تهران: انتشارات مجمع جهانی صلح اسلامی، چاپ اول 

ساعد، نادر (1390). "تروریسم و نظام حقوقی ناظر بر حمایت از صلح و حقوق بشر"، در تروریسم و مقابله با آن، به اهتمام عباسعلی کدخدایی و نادر ساعد، تهران: انتشارات مجمع جهانی صلح اسلامی‌به سفارش کنفراس بین‌المللی ائتلاف جهانی علیه تروریسم برای صلح عادلانه 

ساعد، نادر (1389). حق بر صلح عادلانه، تهران: نشر مجمع جهانی صلح اسلامی جعفری، محمدتقی، فرهنگ پیرو فرهنگ پیشرو، مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، ،۱۳۷۹.

ستوده آرانی، محمد و دانشیار، علیرضا (١٣٨٨). «آسیب شناسی روابط بین‌الملل از دیدگاه امام خمینی (ره)»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره ١٩، زمستان.

ضیایی بیگدلی، محمدرضا (۱۳۸۰). حقوق جنگ، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی،

کافی، مجید و کاظمی ‌مهرآبادی، رعنا و هوشیار آزاد (1392). «نظریه پردازی ایرانی در حوزه مطالعات صلح: گامی ‌فراتر از صلح دموکراتیک»، اطلاعات سیاسی – اقتصادی سال بیست و هشتم، شماره 294.

طاهری، نرجس (١٣٩٠). تاثیر رفتارهای حمایت‌گرایانه بر ایجاد صلح پایدار منطقه‌ای، مجموعه مقالات پنجمین همایش امام خمینی (ره) و سیاست خارجی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه.

عامری، داوود (1389). "حق بر مطالبه صلح عادلانه"، در حق بر صلح عادلانه، به اهتمام نادر ساعد، تهران: انتشارات مجمع جهانی صلح اسلامی‌.

کفاش نیری، محمد و گودرزی، مهناز (1398). جهانی شدن حقوق بشر: فرهنگ صلح و روابط بین‌الملل. فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، شماره ۲۵.

عامری، داوود (1389). صلح عادلانه و پارادوکس رفتاری غرب در مواجهه با اسلام و حقوق مسلمانان، در: تروریسم و نقض حقوق مسلمانان، به اهتمام نادر ساعد، تهران: انتشارات مجمع جهانی صلح اسلامی، چاپ اول. 

فراستخواه، مقصود (1395). روش تحقیق کیفی درعلوم اجتماعی با تاکید بر نظریه گراندد تئوری GTM. تهران: انتشارات آگاه.

قربانی، زین العابدین (۱۳۷۵). اسلام و حقوق بشر، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم، تهران. 

 

Galtung, Johan (1985). "Twenty-five years of peace research: ten challenges and some responses", Journal of peace Research, vol. 22.

Mercier. J & Mc Donvrg (2015). “Family Planning Education. How Do Adilts Feel about it? “Family relation. Vol:33, No: 4.

Moreillon, J (2013). Building bridges for global understanding: Cultural literature collection development and programming. Children & Libraries, 11(2), 35.

Richmond. P O (2008). Peace in international relations, New York, Routledge

Taylor, L (2010). “From Ways of Life to Lifestyle TheOrdinari-ization'of British Gardening Lifestyle Television, European Journal of Communication, 17(4).

Malesevic, Sinisa (2017). The Rise of Organized Brutality, London: Cambridge University Press.

 

یادداشت‌ها

---

[1] Srite 

[2] Moreillon 

[3] Edward