Providing a financial reporting model based on management accounting principles

Providing a financial reporting model based on accounting requirements in the case of acute inflation economy

Subject Areas : Management Accounting

Masoud Khosh Mohammadi ¹ , javad ramezani ² , Seyed Javad Ebrahimian ³ , Mehdi khalilpour ⁴ , Ali Fallah ⁵

1 - PhD student in accounting, Noor branch, Noor, Islamic Azad University, Iran
2 - Assistant Professor of Accounting, Department of Accounting, Noor Branch, Noor Islamic Azad University, Iran (Corresponding Authors)
3 - Assistant Professor, Accounting, Accounting Department, Noor Branch, Noor Islamic Azad University, Iran
4 - Assistant Professor of Accounting, Department of Accounting, Noor Branch, Noor Islamic Azad University, Iran
5 - Assistant Professor, Accounting, Accounting Department, Noor Branch, Noor Islamic Azad University, Iran

Received: 2023-12-30 Accepted : 2024-03-11 Published : 2025-01-13

Keywords: Financial reporting, inflation economy, stock market, capital market, strategy,

Abstract :

Considering the sudden increase in inflation in recent years and the abnormal increase in the exchange rate and consequently the general price index, it seems that Iranian companies are subject to the use of the inflation accounting standard this year, and it is better to meet the reporting requirements of acute inflation. from the direction of management accounting principles, therefore, the aim of this article is to present a financial reporting model based on management accounting principles in the conditions of acute inflationary economy. The research method is mixed in terms of how to check the data; Because it uses both quantitative research strategies (in expert data) and qualitative method strategy (in interview content analysis). In terms of the nature of the data, the current research uses both quantitative and qualitative methods. From the point of view of the goal, this article is included in the category of applied research because its achievements are the benchmark for the managers of investment companies, and also from the point of view of data collection, it is descriptive of a mixed exploratory type because it seeks to identify the effective factors. ed that the identified factors include managerial approach, social responsibilities, continuity of the companies' activities, environmental driving factors, use of modern financial technology, strategies for the continuation of the companies' activities, binding factors and economic governance, application of the method These factors were designed in the form of interpretative structural modeling and were validated.

Full-Text:



نشریـه علمـی حسابداري مدیریت دوره 17 / شماره 62 /  پاییز 1403 صفحه 18  تا 36

 

ارائه مدل گزارشگری مالی مبتنی بر اصول حسابداری مدیریت در شرایط اقتصاد تورمی حاد

 

مسعود خوش­محمدی¹

جواد رمضانی*²

سید جواد ابراهیمیان ³

مهدی خلیل پور⁴

علی فلاح⁵

تاريخ دريافت: 09/10/1402 تاريخ پذيرش: 22/12/1402

چکیده

    با توجه به افزایش ناگهانی تورم در سال­های اخیر و افزایش غیر عادی نرخ ارز و به تبع آن شاخص عمومی قیمت­ها به نظرمی­رسد شرکت­های ایرانی، امسال مشمول استفاده از استاندارد حسابداری تورمی باشند و بهتر است الزامات گزارشگری تورم حاد را از مسیر اصول حسابداری مدیریت مورد توجه قرار دهند از همین رو، هدف از مقاله­ی حاضر ارائه­ی مدل گزارشگری مالی مبتنی بر اصول حسابداری مدیریت در شرایط اقتصاد تورمی حاد می­باشد. روش تحقیق از نظر نحوه بررسی داده­ها، آمیخته است؛ زیرا هم از استراتژی­های تحقیقات کمّی (در داده­های خبرگانی) استفاده می­کند و هم از استراتژی روش کیفی (در تحلیل محتوای مصاحبه) بهره می برد. از نظر ماهیت داده‌ها، پژوهش حاضر، هم از شیوه کمّی و هم از شیوه کیفی استفاده می­کند. مقاله­ی حاضر از منظر هدف در زمره پژوهش های کاربردی جای می­گیرد چون دستاوردهای آن ملاک عمل برای مدیران شرکت­های سرمایه­گذاری است و همچنین از منظر گردآوری داده­ها توصیفی از نوع اکتشافی آمیخته است چون به دنبال شناسایی عوامل مؤثر بر گزارشگری مالی در شرایط تورم اقتصادی است. جامعه­ی آماری تحقیق، شامل مدیران و فعالین در شرکت­های بورس در لایه­های گزارش­گیری و گزارش­دهی هستند که نمونه­گیری به صورت هدفمند و در دسترس به تعداد 15 نفر تا دستیابی محقق به اشباع نظری انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که عوامل شناسایی شده شامل رویکرد مدیریتی، مسئولیت های اجتماعی، تداوم فعالیت شرکت ها، عوامل پیش برنده محیطی، بهره گیری از فناوری نوین مالی، راهبردهای تداوم فعالیت های شرکت ها، عوامل الزام آور و حکمرانی اقتصادی، به کارگیری روش­های نوین و مسئولیت های اجتماعی می­باشد که این عوامل در قالب مدلسازی ساختاری تفسیری طراحی گردید و مورد اعتبارسنجی قرار گرفت.

کلمات کلیدی: گزارشگری مالی – اقتصاد تورمی – بورس – بازار سرمایه - راهب

---

[1]  دانشجوی دکترای حسابداری، واحد نور،دانشگاه آزاد اسلامی، نور ،ایران[e-mail]

[2]  استادیار حسابداری،گروه حسابداری،واحد نور،دانشگاه آزاد اسلامی نور،ایران(نویسنده مسئول) [e-mail]

[3]  استادیار،حسابداری،گروه حسابداری،واحد نور،دانشگاه آزاد اسلامی نور،ایران[e-mail]

[4]  استادیار حسابداری،گروه حسابداری،واحد نور،دانشگاه آزاد اسلامی نور،ایران [e-mail]

[5]  استادیار،حسابداری،گروه حسابداری،واحد نور،دانشگاه آزاد اسلامی نور،ایران[e-mail]

 

مقدمه

 بازار ها به سمت پیچیدگی و جهانی شدن در حرکت هستند و اختلافات بین دو مجموعه استاندارد های ملی و بین المللی به موضوعی با اهمیت تر و از دیدگاه سرمایه گاران و سایر ذینفعان و استفاده کننده گان از اطلاعات حسابداری به موضوعی غیر قابل اغماض بدل شده است. رشد تجارت جهانی و پیوستگی و وابستگی اقتصادی فزاینده در دهه های اخیر موجب شده است که تمایل به هماهنگ سازی استاندارد های حسابداری ملموس تر شود. بنابر این جامعه بشری بیش از پیش نیازمند استاندارد های پایدار، جامع، مبتنی بر اصولی روشن و در ارتباط با واقعیت های اقتصادی می باشد. همسان سازی استانداردهای بین المللی در اقتصاد جهانی، امری ضروری است. و حداقل از جنبه نظری این توافق وجود دارد که داشتن مجموعه ای واحد از استاندارد های با کیفیت بالا، منجر به تامین و حفظ منافع سرمایه گذاران می گردد. همسان سازی بین المللی بر راهبری شرکت ها، حسابرسی، استاندارد های اخلاقی و ساز و کار های نظارتی نیز مؤثر است. و می تواند مزایایی همچون افزایش شفافیت، تقویت پاسخگویی، مشارکت در کارایی اقتصادی، قابلیت اعتماد و کاهش هزینه سرمایه، کاهش هزینه گزارشگری و کاهش شکاف اطلاعاتی و ..... را به همراه داشته باشد.

  بر اساس قسمت هایی از بخشنامه شماره 005/440/ ب/95مورخ25/08/1395 صادره از سوی عضو هیئت مدیره و معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران، با موضوع الزام شرکت‌ها به رعایت استانداردهای بین­المللی گزارشگری مالی (IFRS) در تهیه صورت‌های مالی که در راستای افزایش شفافیت اطلاعاتی و توسعه بازار سرمایه و ارتقای جایگاه بین‌المللی بازار سرمایه کشور به استناد مصوبه مجمع عمومی سازمان حسابرسی تنظیم شده است مصادیق شرکت‌ها و مؤسساتی که ملزم به رعایت این استانداردها می‌باشند را مشخص نموده است. وکلیه بانک‌ها، موسسات اعتباری و شرکت‌های بیمه ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار که دوره مالی آنهاازتاریخ 01/01/1395 وبعدازآن شروع می‌شود، را ملزم به تهیه و ارائه دو مجموعه صورت‌های مالی سالانه، بر اساس (1) استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی (حسابرسی شده) و (2) استانداردهای حسابداری ایران (حسابرسی شده) نموده است. همچنین کلیه شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران که دوره مالی آنها ازتاریخ 01/01/1395و بعد ازآن شروع می‌شود و سرمایه ثبت شده آنها 000ر10 میلیارد ریال و بیشتر از آن است، را ملزم به تهیه و ارائه دو مجموعه صورت‌های مالی سالانه، بر اساس (1) استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی (حسابرسی شده) و (2) استانداردهای حسابداری ایران (حسابرسی شده) نموده است. بر اهمیت موضوع پژوهش افزوده است. مسلماً در چنین شرایط اقتصادی (تورم حاد) و افزایش سطح عمومی قیمت ها و متعاقب آن تجدید ارزیابی های انجام شده از سوی اکثر شرکت های حاضر در بازار، بر تعداد شرکت های مشمول الزام به رعایت استانداردهای بین­المللی گزارشگری مالی (IFRS) افزوده خواهد شد و شرکت های کم تجربه در عرصه تهیه و تنظیم و ارائه مجموعه صورت‌های مالی سالانه بر مبنای استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی دچار چالش جدی خواهند شد.

   تورم حاد زمانی رخ می­­دهد که کشوری افزایش سریع، پرشتاب و غیرقابل توقف نرخ تورم را تجربه می­کند. در واقع، سطح عمومی قیمت­ها در اقتصاد به سرعت افزایش می­یابد و ارزش واقعی ارز رایج یا همان سرعت کاهش می­یابد، در حالی که ارزش واقعی اقلام مشخص اقتصاد در ارتباط با یکدیگر ثابت است و سایر ارزهای خارجی در شرایط نسبتاً پایدار قرار دارند. در تورم حاد، کشورها شاهد افزایش سریع و دنباله­دار در عرضه­ی پول و هزینه کالاها می­باشند. همه­ی واحدهای تجاری که با واحدهای پولی در اقتصاد با تورم حاد، گزارشگری می­کنند باید از ساز و کارها و استانداردهای مشخصی را در دستور کار خود قرار دهند(دادبه و باقرآبادی،1397).  

  تدوین ساز و کارهای گزارشگری مالی در حوزه­ی حسابداری، برای حفظ و ارتقای کیفیت یک فرآیند و ستانده­های آن فرآیند ضروری است. تدوین استانداردهای حسابداری به یکپارچگی سیستم، مسئولیت­پذیری، پاسخگویی، نظام­مند شدن انجام فعالیت­ها، پیشگیری از اخلال سیستمی، کاهش هزینه و... کمک می­کند. گروه مشورتی مالی اروپا (2018) در گزارش خود در راستای امتیازات و ضرورت تدوین ساز و کارهای حسابداری و گزارگشری مالی، به موارد ذیل اشاره می­نماید:

الف) پاسخ به درخواست­های دولت و سایر سیاست­گذاران در عرصه­ی اقتصادی

  دولت­ها و سیاست­گذاران دیگری که قدرت استانداردگذاری را به نهادهای استاندارد محول نموده­اند، شواهد مؤید بیشتری را در زمینه­ی در نظر گرفتن پیامدهای اقتصادی و رفتاری استانداردهای وضع شده توسط نهادهای تدوین استانداردشان خواستارند. بنابراین، تدوین استانداردها می­تواند به توسعه، ارتقاء و پیشرفت زمینه­های اقتصادی و اجتماعی در کشور شود که یکی از مهمترین دغدغه­های سیاست­گذاران است.

ب) واکنش به بحران­های مالی

  تدوین و بهبود استانداردهای حسابداری می­تواند به ثبات مالی و رشد اقتصادی دنیا از طریق ارتقای شفافیت، کاهش پیچیدگی و احیای اعتماد کمک کند. بحران­های مالی دنیا پاسخ به این سؤال را با اهمیت کرده است که "آیا فرآیند تدوین استاندارد به بهبود گزارشگری مالی کمک می­کند یا خیر؟" و مباحثی در خصوص اثرات احتمالی استانداردهای حسابداری بر ثبات مالی ایجاد نموده است. بنابراین، تدوین و بهبود استانداردهای حسابداری می­تواند نسبت به پاسخی مناسب به کنشگران محیطی و بحران­های مالی، تأثیر داشته باشد.

ج) افزایش شفافیت و پاسخگویی 

 شاید بتوان گفت ضرورت اصلی تدوین استاندارد، تقویت فرآیندهای حسابداری و افزایش شفافیت، پاسخگویی و اعتباردهی به رویه­های سازمانی در حوزه­ی مالی است. استانداردهای حسابداری زمینه­ساز ایجاد سیستمی شفاف، پاسخگو و نظام­مند به منظور پیشبرد اهداف سازمانی است.

   پیاده­سازی استانداردها و ساز و کارهای حسابداری از ابتدای سال 1394 ظرف مدل سه سال به طور کامل در نهادهای بخش عمومی کشور الزامی شد. با توجه به این­که پیاده­سازی استانداردهای حسابداری بر مبنای تعهدی، در عملکرد نهادهای بخش عمومی سراسر کشور اثرگذار است؛ بنابراین، بی دقتی در برنامه­ریزی و نحوه­ی پیاده­سازی، پیامدهایی به همراه خواهد داشت. در این بین، حسابداری تورمی مجموعه‌ای از سیستم‌های حسابداری طراحی‌شده به‌منظور اصلاح مشکلات ناشی از به‌کارگیری حسابداری بهای تمام‌شده تاریخی به لحاظ وجود تورم بالا است. هیأت استانداردهای حسابداری بین‌المللی، استاندارد شماره ۲۹ را تحت عنوان گزارشگری مالی در اقتصادهای دچار تورم بالا صادر و اجرای آن را از اول ژانویه ۱۹۹۰ الزامی کرده است.استاندارد 29 بیان می‌کند که در شرایط تورمی حاد گزارشگری نتیجه عملیات و وضعیت مالی بر حسب واحد پول محلی و بدون تجدید ارائه صورت‌های مالی به‌دلیل کاهش قدرت خرید آن، سود بخش نیست. در شرایط تورمی سرمایه‌گذاران و مدیران شرکت‌ها مایلند بدانند که قیمت سهام آنها و سود هر سهم شرکت‌هایشان به چه میزان از تورم تاثیر می‌گیرند. اگرچه معمولا شرایط تورمی منجر به افزایش سود ابرازی می‌شود، اما از آنجا که بخشی از سود ابرازی از افزایش قیمت‌ها در شرایط تورمی ناشی شده است، نمی‌تواند به‌عنوان معیار ارزیابی مناسب مدیریت واحد تجاری تلقی شود. به عبارت دیگر در این شرایط سود تجاری و سود ناشی از تورم با هم ترکیب می‌شوند.

  امروزه حرفه حسابداری در کشور به این ضرورت دست یافته است که نیازهای اطلاعاتی از طریق صورت­های مالی می­تواند در تصمیم­گیری­های سرمایه­گذاری مؤثر باشد. مشکل اساسی در زمینه­ی اجرا نشدن حسابداری تورمی در ایران به فقدان استاندارد مناسب در این زمینه مربوط می­شود. به همین منظور، با توجه به ضرورت و اهمیت پرداختن به موضوعات اقتصاد در شرایط حاد تورمی و مباحث مربوط به گزارشگری مالی، در تحقیق حاضر، سعی می­شود الگویی به منظور گزارش­گری مالی در مواجهه با تورم حاد اقتصادی در شرکت­های بورس اوراق بهادار تهران ارائه شود.

  صندوق بین المللی پول پیش بینی تورم را در سال 2021 منتشر نمود. با بکارگیری شاخص های ارائه شده در استاندارد حسابداری 29، اقتصادهای زیر را باید اقتصادهای فوق تورمی برای اهداف گزارشگری مالی به ذینفعان مبتنی بر استاندارد 29 حسابداری در نظر گرفت که بر این اساس کشورهایی که دارای تورم حاد اقتصادی هستند شامل: 1-آرژانتین 2-جمهوری اسلامی ایران،3- لبنان، 4-سودان جنوبی، 5-سودان، 6-جمهوری عربی سوریه، 7-ونزوئلا، 8-یمن و 9-زیمبابوه می­باشد. در این راستا؛ لزوم توجه به شرایط اقتصاد کشور در موقعیت حاد تورمی قرار دارد نیاز است تا ساز و کارهای گزارشگری مالی با این شرایط تطبیق یابد. شرایط تورمی در ایران از اهمیت بالایی برخوردار است اما عمده ترین دلایل عدم بکار گیری حسابداری تورمی در ایران را می توان عدم آشنایی مدیران مالی با حسابداری تورمی و استاندارد های مربوط و همچنین عدم دسترسی کامل و واقعی بودن شاخص قیمت ها، افزایش بدهی مالیاتی ناشی از تجدید ارزیابی دارایی ها، فزونی هزینه تهیه اطلاعات مرتبط با حسابداری تورمی بر درآمد آن برشمرد. در همین راستا؛ در تحقیق حاضر، محقق به دنبال پاسخ به این سؤال اساسی است که مدل گزارشگری مالی در شرایط اقتصاد تورمی حاد ایران به چه صورت می­باشد به عبارت دیگر؛ عوامل مؤثر بر گزارشگری مالی در شرایط اقتصاد تورمی حاد ایران کدام­اند؟

پیشینه تحقیق

  نادری و کریمی(1400) بیان کرد که تقسیم سود در شرکت­ها بر میزان سرمایه گذاری آنها تاثیر منفی داشته که این تاثیر از طریق کیفیت گزارشگری مالی بالا محدود می­شود که این موضوع در بین شرکت های حاضر در مرحله بلوغ نسبت به سایر شرکت ها شرکتهای با فرصت های رشد بالا قوی تر بوده و مصداق بیشتری دارد لذا بر این اساس، نقش چرخه عمر، فرصت رشد و کیفیت گزارشگری مالی در تعدیل اثر منفی سود تقسیمی بر سرمایه گذاری تایید تجربی گردید. قاسمی و همکاران(1400) بیان کرد که زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮان اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺳﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ، ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮔﺰارش ﻫﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺎﯾﯽ ﮐﻤﺘﺮی اراﺋﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺸﺨﯿﺺ رﻓﺘﺎر آن ﻫﺎ در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺳﻮد دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ؛ به عبارت دیگر هنگامی که عملکرد واقعی شرکت با آنچه گزارش می‌گردد متفاوت است، این انگیزه در مدیران وجود دارد تا با پیچیده و سخت‌تر کردن گزارشهای مالی شناسایی رفتار مدیریت سود را بر سرمایه‌ گذاران سخت نمایند  تلیه نوئی و همکاران در سال 1399 در مقاله خود به بررسی تأثیر اجتناب مالیاتی در رابطه بین کیفیت حسابرسی و کیفیت افشای گزارشگری مالی در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. تایج پژوهش نشان داد که کیفیت حسابرسی به طور مستقیم و مثبت بر کیفیت افشای گزارشگری مالی تاثیرگذار است اما به صورت غیرمستقیم و از طریق متغیر میانجی اجتناب مالیاتی، بر کیفیت افشای صورت‌های مالی تاثیر منفی دارد. شواهد گویای این مطلب است که ارتقاء کیفیت حرفه‌ حسابرسی از طریق شاخص‌هایی نظیر رتبه‌بندی موسسات حسابرسی و ادغام موسسات حسابرسی، موجب ارتقای کیفیت گزارشگری مالی می‌شود. افزون براین، با وجود ضعف مالیات‌ستانی در ایران، آموزش خدمات مشاوره مالیاتی در موسسات حسابرسی ضروری و لازم به نظر می‌رسد. مظفری و همکاران در سال 1399 در مقاله خود به بررسی تأثیر لحن افشا و خوانایی گزارشگری مالی بر عملکرد مالی در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. در این تحقیق دو فرضیه طراحی‌شده است که فرضیه اول تحقیق به بررسی تأثیر بین لحن افشا و عملکرد مالی شرکت‌ها پرداخته است. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از برآورد مدل اول تحقیق، نشان داده شد که فرضیه اول تحقیق تائید شده است. بنابراین ویژگی‌های لحن افشا نشان‌دهنده آن است که افزایش شدت لحن افشا سبب افزایش عملکرد مالی شرکت می‌شود؛ بنابراین لحن افشا بر عملکرد مالی اثر معناداری دارد. درنتیجه، این فرضیه در سطح اطمینان 95/0 مورد تایید قرار گرفت. همچنین فرضیه دوم تحقیق به بررسی تأثیر بین خوانایی گزارشگری مالی و عملکرد مالی شرکت‌ها پرداخت. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از برآورد مدل دوم تحقیق، این فرضیه رد می‌شود. بنابراین ویژگی‌های خوانایی گزارشگری مالی تأثیری بر عملکرد مالی شرکت ندارد. فرزین و همکاران در سال 1399 در مقاله خود به بررسی ارتباط تنوع هیئت‌مدیره و ویژگی‌های رفتاری هیئت‌مدیره با ریسک سقوط آتی قیمت سهام با توجه به کیفیت گزارشگری مالی، در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج تحقیق نشان داد که تنوع تحصیلات و تنوع تصدی هیئت‌مدیره رابطه منفی و معنی داری با ریسک سقوط آتی قیمت سهام دارند؛ کوته‌بینی مدیریت رابطه مثبت و معنی داری با ریسک سقوط قیمت سهام دارد؛ اما رابطه محافظه‌کاری مدیریت معنی‌دار نیست. همچنین کیفیت گزارشگری مالی بر ارتباط تنوع هیئت‌مدیره (تصدی و تحصیلات) با ریسک سقوط آتی قیمت سهام تاثیرگذار است و آن را تقویت می‌کند. به‌علاوه کیفیت گزارشگری مالی بر رابطه محافظه‌کاری با ریسک سقوط آتی قیمت سهام تاثیرگذار است؛ اما بر رابطه کوته‌بینی و ریسک سقوط آتی سهام تاثیرگذار نیست. کلباسی و خسروی­پور در سال 1399 در مقاله خود به بررسی کیفیت گزارشگری مالی بر مبنای ویژگی­های حسابرسی در زمان عرضه اولیه پرداختند. نتایج تحقیق نشان داد که با تغییر سطح اثر تعاملی کیفیت حسابرسی و رتبه موسسه حسابرسی مطابق طبقه­بندی جامعه حسابداران رسمی، کیفیت گزارشگری مالی شرکت نیز دچار نوسان و تغییر می‌شود. همچنین کیفیت حسابرسی تاثیر با اهمیتی بر کیفیت گزارشگری مالی دارد و بررسی کیفیت حسابرسی در زمان عرضه اولیه می­تواند در ارزیابی سهام شرکت‌ها سودمند واقع شود. اکبری و پورزمانی در سال 1399 در مقاله خود به بررسی تأثیر ساختار شرکت­ها بر رابطه بین حسابرسی زیست محیطی و کیفیت گزارشگری مالی پرداختند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که به طور کلی ساختار شرکت‌ها بر رابطه بین حسابرسی زیست محیطی و کیفیت گزارشگری مالی شرکت‌ها تأثیر دارد. تلیه نوئی و همکاران در سال 1399 در مقاله خود به بررسی تأثیر اجتناب مالیاتی در رابطه بین کیفیت حسابرسی و کیفیت افشای گزارشگری مالی در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. تایج پژوهش نشان داد که کیفیت حسابرسی به طور مستقیم و مثبت بر کیفیت افشای گزارشگری مالی تاثیرگذار است اما به صورت غیرمستقیم و از طریق متغیر میانجی اجتناب مالیاتی، بر کیفیت افشای صورت‌های مالی تاثیر منفی دارد. شواهد گویای این مطلب است که ارتقاء کیفیت حرفه‌ حسابرسی از طریق شاخص‌هایی نظیر رتبه‌بندی موسسات حسابرسی و ادغام موسسات حسابرسی، موجب ارتقای کیفیت گزارشگری مالی می‌شود. افزون براین، با وجود ضعف مالیات‌ستانی در ایران، آموزش خدمات مشاوره مالیاتی در موسسات حسابرسی ضروری و لازم به نظر می‌رسد. احمید در سال 2020 در مقاله خود به بررسی مشخصه­های اطلاعات و گزارش­های حسابداری در صنعت بانکداری پرداخت. این مطالعه از یک تجزیه و تحلیل محتوای کیفی برای گزارش­های سالانه به منظور امتیاز دهی به تمام اقلام QC استفاده نمود و 25 مورد اندازه گیری را ارایه کرد که شش مشخصه را شناسایی و ارایه می­دهد. نتایج تحقیق نشان داد که رابطه مثبت و معناداری بین مدیریت درآمد و کیفیت گزارشات مالی وجود دارد. سوریانتو و کومالاساری در سال 2019 در مقاله­ی خود به بررسی نقش استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی (IFRS)  در مدیریت زنجیره تأمین بود. برای دستیابی به این هدف، از روش تحقیق کمی استفاده شده است  و مطالعه به جای طرح تحقیق طولی، از نوع پژوهش مقطعی است. بر اساس ادبیات این تحقیق، شش فرضیه در مورد رابطه بین گزارشگری مالی بین المللی و مدیریت زنجیره تأمین ارائه شده است. داده ها از طریق تکنیک نمونه گیری خوشه ای ناحیه ای از کارمندان شرکت های لبنی در اندونزی جمع آوری شد. فقط آن دسته از کارمندان انتخاب شدند که ارتباط مستقیمی با زنجیره تأمین و فعالیت های حسابداری داشتند. برای آزمون فرضیه ها از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج تحقیق نشان از وجود رابطه معنادار میان گزارشگری مالی بین المللی و مدیریت زنجیره تأمین دارد. ابعاد کیفیت حسابداری زنجیره تأمین، یعنی؛ ارتباط ارزشی(محتوای اطلاعاتی) ، مدیریت درآمد و شناخت به موقع زیان با مدیریت زنجیره تأمین رابطه مثبت داشت. اجرای بهتر گزارشگری مالی بین المللی ، کلید بهبود مدیریت زنجیره تأمین است. نیچیتا در سال 2018 در مقاله خود به بررسی ارتقاء کیفیت اطلاعات از طریق کیفیت بیانیه گزارشات مالی پرداخت. همچنین در این مقاله، محققین به بررسی ویژگی­های کیفیت گزارشات حسابداری و چگونگی استفاده از این ویژگی­ها برای گزارش شفاف­تر به نفع ذینفعان و سهامداران پرداختند.

روش­شناسی تحقیق

در مقاله­ی کنونی، روش تحقیق از نظر نحوه برسی، آمیخته است. زیرا هم از استراتژی های تحقیقات کمی (در داده­های خبرگانی) استفاده می­کند و هم از استراتژی روش کیفی (در تحلیل محتوای مصاحبه­ها) بهره می برد. از نظر ماهیت داده‌ها، پژوهش کنونی، هم از شیوه کمی و هم از شیوه کیفی استفاده می کند. مقصود از داده های کیفی، جایی است که ضمن مطالعه اسنادی از ویژگی­ها و ابعاد گزارشگری مالی در شرایط اقتصاد تورمی حادم، به بررسی پژوهش های گذشته می پردازد منابع داخلی و خارجی را مورد بررسی قرار می­دهد. لیکن آنجا که با کار میدانی (پرسشگری) سعی دارد به هر یک از گزاره­های پرسشنامه (مؤلفه­ها، شاخص­ها و ...) نمره دهی کند، مبتنی بر یک روش کمی است. پس در مجموع، پژوهش کنونی از نوع آمیخته کمی و کیفی محسوب می گردد. لذا در مجموع، از نظر ماهیت داده­ها، کمی-کیفی است. البته ذکر این نکته لازم است که رویکرد قالب در این پژوهش، رویکرد کمی است. پژوهش حاضر در زمره پژوهش های بنیادی-کاربردی جای می­گیرد. چون تحقیق اکتشافی است و هدف  اصلی و اولیه روش اکتشافی شناخت است پس تحقیق از نوع بنیادی هست. در عین حال، دستاوردهای آن ملاک عمل برای شرکت­های سرمایه­گذاری قرار خواهد گرفت، لذا کاربردی نیز محسوب می شود. در نگاه کلان، این پژوهش از رویکرد آینده‌نگاری استفاده می کند. آینده پژوهی مشتمل بر مجموعه تلاش‌هایی است که با استفاده از تجزیه و تحلیل منابع، الگو‌ها و عوامل تغییر و یا ثبات، به تجسم آینده‌های بالقوه و برنامه ریزی برای آن ها می‌پردازد. آینده‌نگاری منعکس می‌کند که چگونه از دل تغییرات (یا تغییر نکردن) «امروز»، واقعیت «فردا» تولد می‌یابد. این اصطلاح معادل لغت لاتین «Futures Study» است . کلمه جمع Futures به این دلیل استفاده شده‌ است که با بهره گیری از طیف وسیعی از متدلوژی‌ها و بجای تصور «فقط یک آینده»، به گمانه زنی‌های سیستماتیک و خردورزانه، در مورد نه فقط «یک آینده» بلکه «چندین آینده متصور» مبادرت می‌شود. موضوعات آینده‌نگاری در برگیرنده گونه‌های «ممکن» ،«محتمل» و «مطلوب» برای دگرگونی از حال به آینده می‌باشند. آینده‌نگاری به منظور پایش تغییرات جهانی، بخصوص در حوزه فناوری اطلاعات و نیز مشخص نمودن آینده‏های ممکن، محتمل و مرجح و مطلوب می‏باشد. آینده‌نگاری یک رشته میان‏رشته‏ای است و در تمام حوزه‏ها کاربرد دارد، دانش و معرفتی است که چشم مردم را نسبت به رویدادها، فرصت‏ها، مخاطرات احتمالی آینده باز نگه دارد. ابهام‏ها و تردیدها و دغدغه‏های فرساینده مردم را می‏کاهد، توانایی انتخاب هوشمندانه جامعه و مردم را افزایش می‏دهد و به همگان اجازه می‏دهد تا بدانند که به کجاها می‏توانند بروند (رویکرد آینده تحلیلی یا اکتشافی)، به کجاها باید بروند (آینده هنجاری) و از چه مسیرهایی می‏توانند به سهولت بیشتری به آینده‏های مطلوب خود برسند (رویکرد تصویربرداری و یا راهبردهای معطوف به آینده‏سازی).        

جامعه و نمونه­ی آماری تحقیق

برای تعیین حجم نمونه آماری از جانب کارشناسان آماری فرمول‌ها و راه‌حل های متعددی مطرح شده است. حجم نمونه باید به‌ نحوی تعیین شود که محقق علاوه بر دسترسی به استنباط‌های درست و صحیح آماری، هزینه‌های گزافی را در این مورد متحمل نشود. مدل سازی ساختاری تفسیری، یک روش ساختاریافته جهت برقراری رابطه و درک ارتباط میان عناصر یک سیستم پیچیده است که در سال 1974 توسط وارفیلد معرفی شد(آتش سوز و همکاران، 1395). این مدل‌سازی یک فرآیند متعامل است که مجموعه‌ای از عنصر‌های مختلف و مرتبط با یکدیگر در یک مدل سیستماتیک جامع ساختاربندی می‌شوند(آذر و بیات، 1387). در واقع این نوع مدل‌‌سازی در پی جهت دهی به روابط بین مولفه‌ها در یک سیستم است. در روش مدل سازی ساختاری تفسیری نیاز است که نظرات افراد خبره اخذ شده و مورد تحلیل قرار بگیرد. از معیارهای انتخاب خبرگان می‌توان به تسلط علمی به مفاهیم گزارشگری مالی و اقتصاد تورمی حاد، تجربه عملی در زمینه گزارشگری مالی و همچنین تمایل به شرکت در فرآیند پژوهش اشاره کرد. نکته مهم بعدی اینکه با توجه به وسعت موضوعات در حوزه­ی گزارشگری مالی سعی بر این شد تا افرادی با تحصیلات مختلف برای این مصاحبه‌ها انتخاب شوند. در مقالات مختلف، اعداد خبرگان مختلف شرکت کننده در فرآیند مدل سازی ساختاری تفسیری 15 نفر انتخاب شده بودند که این نفرات، از کارشناسان و متخصصان دانشگاهی و مدیران کلان در حوزه حسابداری مدیریت، گزارشگری مالی و رویکرد اقتصاد تورمی حاد که مشخصات آن‌ها در ذیل قید شده است برای مشارکت در فرآیند تحقیق انتخاب شدند.

 

جدول(2): خبرگان تحقیق

جنسیت	مرد	13
	زن	2
تحصیلات	کارشناسی ارشد	3
	دکتری	12
سابقه کار	بین 5 تا 10 سال	2
	بین 10 تا 15 سال	1
	بین 15 تا 20 سال	2
	بین 20 تا 25 سال	5
	بین 25 تا 30 سال	3
رشته تحصیلی	مدیریت مالی	6
	مهندسی مالی	9
	حسابداری	2

 

یافته­ها

برای تحلیل مصاحبه های انجام شده از نرم افزار MAXQDA نسخه 2018 استفاده شده است. برای این کار 13 مصاحبه انجام شده به عنوان اسناد وارد نرم افزار شد و تحلیل خط به خط این متون به تشخیص تعداد 202 کد باز منتج شد. لازم به ذکر است که تعیین محور کدها به صورت مسئله محور بوده است. با مقوله بندی و تعیین محورهای اصلی این کدها نتایج زیر حاصل شد.

 در ادامه فراوانی موضوعات اصلی در هر محور آورده شده است.

 

 

 

 

جدول(3): فراوانی کدهای باز براساس محورهای اصلی

محور اصلی	فراوانی
رویکرد مدیریتی	39
عوامل پیش برنده محیطی	47
تداوم فعالیت شرکت ها	38
بهره گیری از فناوری نوین مالی	23
به کارگیری روش­های نوین	44
مسئولیت های اجتماعی	34
عوامل الزام آور و حکمرانی اقتصادی	17
راهبردهای تداوم فعالیت های شرکت ها	10
مجموع	252

جدول(4): فراوانی موضوعات اصلی در محور شفاف­سازی

ابعاد	پیشران های محیطی	فراوانی	ابعاد	پیشران های محیطی	فراوانی
رویکرد مدیریتی	مدیریت رفتاری	11	مسئولیت های اجتماعی	افشاء مسئولیت های اجتماعی	10
	مدیریت هوش تجاری	15		اعتباربخشی به گزارشات مالی	6
	مدیریت ارتباطات	6		حسابداری سبز	8
	مدیریت سرمایه و سود	7		ارتقا سرمایه اجتماعی	14
				مجموع	38
			به کارگیری روش­های نوین	توسعه رقابت	3
	مجموع	39		رقابت پذیری	5
تداوم فعالیت شرکت ها	شفاف سازی سیستمی تفکر راهبردی	12		افزایش قابلیت رقابتی	15
				مجموع	23
	تمهیدات درون سازمانی	14	عوامل الزام آور و حکمرانی اقتصادی	سیاست ها و قوانین دولتی	4
	مدیریت دعاوی مطلوب	10		حمایت­های دولتی	7
	شفاف سازی سیستمی	11		کنترل متغیرهای کلان اقتصادی توسط دولت	7
				تسهیل ساز و کارهای مالی و اداری	26
	مجموع	47
عوامل پیش برنده محیطی	فشار بازار سرمایه	5		مجموع	44
	فشارهای مالیاتی	3	راهبردهای تداوم فعالیت های شرکت ها	شناسایی نقاط بالقوه	9
	رقابت در بازار	6		تطبیق­پذیری با پیشرفت­های پیرامونی	5
	گزارشات کیفی	3		ریسک پذیری	3
	مجموع	17		بازارشناسی	6
بهره گیری از فناوری نوین مالی	به کارگیری تحول دیجیتال در حوزه مالی	5		استانداردگرایی مالی	4
	فناوری­های نوین مالی	3		توسعه سهم بازار	4
	توسعه پلتفرم ها و نرم افزارهای مالی	2		مشارکت سهامداران و ذینفعان	3
	مجموع	10		مجموع	34

 

غربال شاخص­های نمونه با استفاده از روش دلفی فازی تک راند

 پس از تهیه و آماده­سازی پرسشنامه­ها، با تعیین خبرگان که در بخش قبل به توصیف ویژگی­های آنان پرداخته شد، پرسشنامه­ها در اختیار آنان قرار گرفت.  در مرحله­ی نخست پس از تکمیل پرسشنامه­ها توسط خبرگان، نتایج آن مورد بررسی قرار گرفت. بدین ترتیب که مقادیر کیفی متغیرها به مقادیر کمی فازی تبدیل شده و میانگین فازی با استفاده از میانگین هندسی به صورت رابطه (۴-۳) مربوط به هر معیار به طور جداگانه تعیین شد. به عبارتی برای هر معیار به صورت  تعیین می­شود و با استفاده از رابطه (۴-۱) و (۴-۲) و (۴-۳) به غربالگری در دلفی فازی پرداخته می­شود که نتایج به صورت جدول (۴-۳) نشان داده شده است: 

 

 

 

MA=

 

جدول (5): نتایج شمارش پاسخ­های مرحله اول نظرسنجی مربوط به مؤلفه­های بُعد رویکرد مدیریتی

ردیف	مؤلفه­ها	میانگین فازی	MA
۱	مدیریت رفتاری	(۱۰و۲۲/۸و۷)	۲۲/۸
۲	مدیریت هوش تجاری	(۱۰و۲۸/۷و۱)	۲۸/۷
3	مدیریت ارتباطات	(۱۰و۹۵/۸و۷)	۹۵/۸
4	مدیریت سرمایه و سود	(۱۰و۶۵/۸و۷)	۶۵/۸

 

جدول (6): نتایج شمارش پاسخ­های مرحله اول نظرسنجی مربوط به مؤلفه­ی بعد تداوو فعالیت شرکت ها

ردیف	مؤلفه­ها	میانگین فازی	MA
۱	شفاف سازی سیستمی تفکر راهبردی	(۱۰و۸۳/۷و۷)	۸۳/۷
۲	مردمی سازی	(۱۰و۵/۸و۷)	۵/۸
۳	تمهیدات درون سازمانی	(۱۰و۳۲/۷و۱)	۳۲/۷
4	مدیریت دعاوی مطلوب	(۱۰و۷۴/۸و۷)	۷۴/۸

جدول (7): نتایج شمارش پاسخ­های مرحله اول نظرسنجی مربوط به مؤلفه­ی بُعد عوامل پیش برنده محیطی

ردیف	مؤلفه­ها	میانگین فازی	MA
۱	فشار بازار سرمایه	(۱۰و۱۵/۸و۷)	۱۵/۸
۲	فشارهای مالیاتی	(۱۰و۴/۸و۶)	۴/۸
۳	رقابت در بازار	(۱۰و۹۵/۸و۷)	۹۵/۸
4	گزارشات کیفی	(۱۰و۶۵/۸و۷)	۶۵/۸

جدول (8): نتایج شمارش پاسخ­های مرحله اول نظرسنجی مربوط به مؤلفه­ی بعد مسئولیت اجتماعی شرکت­ها

ردیف	مؤلفه­ها	میانگین فازی	MA
۱	افشاء مسئولیت های اجتماعی	(۱۰و۳۶/۹و۸)	۳۶/۹
۲	اعتباربخشی به گزارشات مالی	(۱۰و۷۴/۸و۷)	۷۴/۸
۳	حسابداری سبز	(۱۰و۴۲/۸و۷)	۴۲/۸
4	ارتقا سرمایه اجتماعی	(۱۰و۲۵/۹و۷)	۲۵/۹

  

جدول (9): نتایج شمارش پاسخ­های مرحله اول نظرسنجی مربوط به مؤلفه­ی بُعد به کارگیری روش­های نوین

ردیف	مؤلفه­ها	میانگین فازی	MA
۱	توسعه رقابت	(۱۰و۲۵/۹و۷)	۲۵/۹
۲	رقابت پذیری	(۱۰و۷۷/۸و۸)	۷۷/۸
۳	افزایش قابلیت رقابتی	(۱۰و۳۶/۹و۸)	۳۶/۹

جدول (10): نتایج شمارش پاسخ­های مرحله اول نظرسنجی مربوط به مؤلفه­ی بعد راهبردها

ردیف	مؤلفه­ها	میانگین فازی	MA
۱	شناسایی نقاط بالقوه	(۱۰و۳۲/۷و۱)	۳۲/۷
۲	تطبیق­پذیری با پیشرفت­های پیرامونی	(۱۰و۷۴/۸و۷)	۷۴/۸
۳	ریسک پذیری	(۱۰و۴۲/۸و۷)	۴۲/۸
4	بازارشناسی	(۱۰و۹۵/۸و۷)	۹۵/۸
5	استانداردگرایی مالی	(۱۰و۴۲/۸و۷)	۴۲/۸
6	توسعه سهم بازار	(۱۰و۹۵/۸و۷)	۹۵/۸

 

جدول (11): نتایج شمارش پاسخ­های مرحله اول نظرسنجی مربوط به مؤلفه­ی بعد تمهیدات ساختاری

ردیف	مؤلفه­ها	میانگین فازی	MA
۱	ایجاد ساختار ارگانیک	(۱۰و۵/۸و۷)	۵/۸
۲	ساز و کارهای هوشمند	(۱۰و۳۲/۷و۱)	۳۲/۷
۳	قوانین	(۱۰و۷۴/۸و۷)	۷۴/۸
4	ارگانیسم کارآمد و اثربخش	(۱۰و۴۲/۸و۷)	۴۲/۸
5	نوآوری اجتماعی	(۱۰و۴/۸و۶)	۴/۸
6	زیرساخت ها	(۱۰و۹۵/۸و۷)	۹۵/۸
7	بهبود کارایی عملیاتی و مدیریتی	(۱۰و۷۴/۸و۷)	۷۴/۸

 

 

تحلیل اثرات غیرمستقیم

 به منظور استفاده از نرم افزار میک مک تعداد 67 پارامتر در یک ماتریس متقاطع آورده شد و با استفاده از نظر 15 متخصص رتبه دهی شدند. ماتریس نهایی نظرات خبرگان با استفاده از مد (mode) نظرات این متخصصین ایجاد شد. پس از ورود متغیرها و ماتریس نهایی نظرات متخصصین در زمینه میزان ارتباط این متغیرها با هم به عنوان ورودی های نرم افزار با عناوین ماتریس تاثیرات مستقیم (MDI) و ماتریس تاثیرات مستقیم بالقوه (MPDI)، ماتریس های خروجی با عناوین ماتریس تاثیرات غیرمستقیم (MII) و ماتریس تاثیرات بالقوه غیرمستقیم(MPII) حاصل شد.

 

 

شکل(2): نقشه تاثیرات متقاطع براساس ماتریس اثرات غیرمستقیم (MII)

 

متغیرهایی که در نزدیکی شمال غربی هستند، عامل‌های تاثیرگذار را نشان می‌دهند، 7 عامل بر کل سیستم تاثیرگذار هستند. این متغیرها مهمترین عوامل تاثیرگذار بر اقتصاد تورمی حاد بر گزارشگری مالی در شرکت­های بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. این متغیرها دارای دو ویژگی مشترک تاثیرگذاری بالا و تاثیرپذیری بالا هستند که به دو دسته متغیرهای ریسک و هدف تقسیم می‌شوند. متغیرهای ریسک بالای خط قطری ناحیه شمال شرقی شکل گرفته و ظرفیت بسیار زیادی برای تبدیل شدن به بازیگران کلیدی سیستم دارد. عامل گزینه‌های متنوع حمل و تقل عمومی در این ناحیه قرار می‌گیرد. متغیرهای تاثیرپذیر در قسمت جنوب شرقی شکل قرار گرفته‌اند و می‌توان آن‌ها را متغیرهای نتیجه نیر نامید. این متغیرها، نتیجه متغیرهای مستقل هستند و اگر متغیرهای مستقل و تاثیرگذار روند مثبتی داشته باشند، تاثیرگذاری و تاثیرپذیری پایینی دارند. در واقع این متغیرها به نوعی فاقد نقش کلیدی و مهم در آینده نگاری هستند ولی نباید کاملا آن‌ها را فراموش کرد. متغیرهای تنظیم کننده در نزدیکی مرکز شکل قرار گرفته‌اند. در واقع، حالت تنظیمی دارند و گاهی به عنوان اهرم ثانویه عمل می‌کنند.

همانگونه که مشخص است، کلیدی ترین متغیر که هم تاثیرپذیری بالایی دارد و در واقع قابل کنترل است و هم بر روی سایر متغیرها تاثیر زیادی می گذارد، رتبه بندی متغیرها بر حسب تاثیرگذاری (influence) به شرح زیر است.

جدول(5): دسته بندی متغیرها براساس خروجی نرم افزار

متغیرهای تاثیرگذار			مدیریت هوش تجاری، مدیریت ارتباطات، تطبیق­پذیری با پیشرفت­های پیرامونی، کنترل متغیرهای کلان اقتصادی توسط دولت، توسعه پلتفرم ها و نرم افزارهای مالی، رقابت در بازار
متغیرهای دو وجهی			مدیریت سرمایه و سود، شفاف سازی سیستمی تفکر راهبردی، مدیریت دعاوی مطلوب، شناسایی نقاط بالقوه
متغیرهای تاثیرپذیر			تمهیدات درون سازمانی، فشار بازار سرمایه، افشاء مسئولیت های اجتماعی
متغیرهای مستقل	گسسته(نزدیک مبدا مختصات)		شفاف سازی سیستمی، ریسک پذیری، تسهیل ساز و کارهای مالی و اداری، ارتقا سرمایه اجتماعی، اعتباربخشی به گزارشات مالی، مدیریت رفتاری
اهرمی ثانویه(بالای برش قطری)		حمایت­های دولتی، سیاست ها و قوانین دولتی، افزایش قابلیت رقابتی، رقابت پذیری، توسعه رقابت، حسابداری سبز، به کارگیری تحول دیجیتال در حوزه مالی، فشارهای مالیاتی، توسعه سهم بازار
سایر		استانداردگرایی مالی، فناوری­های نوین مالی
متغیرهای تنظیمی (نزدیک مرکز نمودار)			مشارکت سهامداران و ذینفعان، بازارشناسی

 

        

رتبه بندی متغیرها بر حسب تاثیرگذاری

شکل(3): رتبه بندی متغیرها بر حسب تأثیرگذاری

 

رتبه بندی متغیرها بر حسب تاثیرپذیری (dependence) به شرح زیر است.

رتبه بندی متغیرها بر حسب تاثیرپذیری

 

شکل(4): رتبه بندی متغیرها بر حسب تأثیرپذیری

 

 

مدل ساختاری تفسیری تحقیق

   در این مرحله با توجه به سطوح عوامل و ماتریس دسترسی نهایی یک مدل اولیه ترسم می‌شود و با حذف انتقال‌پذیری‌ها در مدل اولیه، مدل نهایی به‌دست می‌آید. بنابراین الگوی ساختاری تفسیری مرتبط با گزارشگری مالی در شرایط تورم افتصادی حاد که از عوامل کلیدی شناسایی شده حاصل شده است، به‌صورت شکل(5) خواهد بود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل (5): الگوی مفهومی تحقیق

 

 

 

 

 

نتایج و پیشنهادات

در این تحقیق با مهمترین مسئله­ی موجود در سطح شرکت­های بورسی همانا ارائه­ی گزارش­گری مالی در شرایط تورم حاد اقتصادی می­باشد، آغاز شد. مشکلات و چالش­های موجود در زمینه­ی شفاف­سازی، یکپارچه­سازی و متناسب­سازی سطح گزارشات در حوزه­ی مالی به شرح ذیل است:

·       ضعف در ایجاد ساز و کارها و بسترهای مورد نیاز در راستای گزارشگری مالی به منظور شفاف­سازی و ایجاد دسترسی اطلاعاتی در بین ذینفعان؛

·       ضعف در چارچوب بندی گزارش­های مالی با توجه به شرایط اقتصادی کشور؛

·       انجام نامناسب، غیرکارآمد و اشتباه ساز و کارها در حوزه­ی گزارشگری مالی؛

·       ضعف در استقرار سیستم­ها و سامانه­های نرم افزاری به منظور هدایت و راهبری ذینفعان متناسب با اهداف مالی شرکت؛

·       فقدان توجه به ابزارهای نوین در راستای گزارشگری مالی.

پس از تبیین چالش­ها و دغدغه­های موجود در حوزه­ی گزارشگری مالی در شرایط تورمی حاد اقتصادی، به ارائه­ی مبانی نظری تحقیق و پژوهش­ها و نظریه­ها و مدل­های مبنایی و تبیین روند مطالعات مرتبط با تحقیق پرداخته شد. در بررسی و تحلیل نظریات سعی شد که مبانی و نظریه­هایی مرتبط با مد نظر قرار داده شوند و مورد بررسی قرار گیرند. همچین در این بخش تاریخچه، تعاریف، اصول، مدل­های مربوطه بررسی شد و تئوری­های مرتبط با گزارشگری مالی، اقتصاد تورمی و... از منظر تئوری­پردازان مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. در مرحله­ی بعد و در بخش کیفی با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی به شناسایی ابعاد و مؤلفه­های مؤثر بر گزارشگری مالی پرداخته شد و سپس از طریق روش دلفی فازی نسبت به صحه گذاری ابعاد و مؤلفه­ها اقدام شد. در بخش کمّی و با توجه به اهداف اصلی تحقیق، اثرگذاری و اثرپذیری متغیرهای تحقیق در مدل پیشنهادی تحقیق با استفاده از روش مدل­سازی ساختاری تفسیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از آن­جایی که بازارها به سمت پیچیدگی و جهانی‌شدن درحرکت هستند و اختلافات بین دو مجموعه استاندارد­های ملی و بین‌المللی به موضوعی بااهمیت‌تر و از دیدگاه سرمایه‌گذاران و سایر ذینفعان و استفاده‌کنندگان از اطلاعات حسابداری به موضوعی غیرقابل‌اغماض بدل شده است. رشد تجارت جهانی و پیوستگی و وابستگی اقتصادی فزاینده در دهه‌های اخیر موجب شده است که تمایل به هماهنگ‌سازی استانداردهای حسابداری ملموس‌تر شود. بنابراینجامعه بشری بیش‌ازپیش نیازمند استانداردهای پایدار، جامع، مبتنی بر اصولی روشن و در ارتباط با واقعیت‌های اقتصادی می‌باشد. همسان‌سازی استانداردهای بین‌المللی در اقتصاد جهانی، امری ضروری است و حداقل از جنبه نظری این توافق وجود دارد که داشتن مجموعه‌ای واحد از استاندارد­های باکیفیت بالا، منجر به تأمین و حفظ منافع سرمایه‌گذاران می­گردد. همسان‌سازی بین‌المللی بر راهبری شرکت‌ها، حسابرسی، استانداردهای اخلاقی و سازوکارهای نظارتی نیز مؤثر است و می‌تواند مزایایی هم چون افزایش شفافیت، تقویت پاسخ‌گویی، مشارکت در کارایی اقتصادی، قابلیت اعتماد و کاهش هزینه سرمایه، کاهش هزینه گزارشگری و کاهش شکاف اطلاعاتی و..... را به همراه داشته باشد(وان زیلی و مارون،2017). بررسی لزوم پیاده­سازی استاندارد بین‌المللی حسابداری ۲۹ حسابداری تورمی در ایران از اهمیت بالایی برخوردار است اما عمده‌ترین دلایل عدم به‌کارگیری حسابداری تورمی در ایران را می‌توان عدم آشنایی مدیران مالی با حسابداری تورمی و استانداردهای مربوط و همچنین عدم دسترسی کامل و واقعی بودن شاخص قیمت‌ها، افزایش بدهی مالیاتی ناشی از تجدید ارزیابی دارایی‌ها، فزونی هزینه تهیه اطلاعات مرتبط با حسابداری تورمی بر درآمد آن برشمرد. مهم‌ترین مخاطره پیش‌ روی شرکت‌ها در شرایط تورمی حاد، تأمین منابع مالی لازم به‌منظور حفظ توان عملیاتی خود در سطح گذشته است(ویجای و همکاران،2021). شاید بتوان تأکید داشت که بدون توجه به‌صورت مالی تجدید ارائه‌شده مبتنی بر تغییر در سطح عمومی قیمت‌ها اساساً هرگونه تصمیم‌گیری پیرامون تقسیم سود بنگاه‌ها، تأثیرات نامطلوبی بر حفظ توان عملیاتی و تداوم فعالیت آن‌ها خواهد داشت.  بر اساس نتایج تحقیق، عوامل اصلی تأثیرگذار بر گزارشگری مالی مدیران مبتنی بر اقتصاد حاد تورمی در شرکت­های بورس اوراق بهادار تهران در قالب مدل ساختاری تفسیری بر اساس نظر خبرگان شناسایی و تدوین گردید. عوامل شناسایی شده شامل عوامل پیش برنده مدیریتی که مشتمل بر عوامل رفتاری و شناختی مدیران، عوامل هوش تجاری مدیران، عوامل ارتباطی مدیران، عوامل سازمانی مدیریتی و عوامل پیش برنده محیطی که مشتمل بر شبکه های اجتماعی، ارتباط با صنعت، رصد محیطی، سیاست ها و قوانین دولتی، حمایت های دولتی، کنترل متغیرهای کلان اقتصادی توسط دولت و تسهیل ساز و کارهای مالی و اداری می­باشد، بهره گیری از فناوری نوین مالی که مشتمل بر شبکه های اجتماعی اینترنتی، فناوری های نوین مالی، به کارگیری روش های نوین که مشتمل بر رقابت پذیری، مسئولیت های اجتماعی مشتمل بر مسائل زیست محیطی و برندسازی، اعتباربخشی به محصول و خدمات و قیمت گذاری می­باشد.

  در این مقاله، به بررسی مؤلفه­های مؤثر بر گزارشگری مالی مدیران و هیات مدیره و گزارش حسابرسی پرداخته شد که ضمن تاکید مصاحبه شوندگان برآن، از حیث دسته بندی در مقوله راهبردهای حسابرسی قرار گرفتند.

پیشنهادات تحقیق

-       با توجه به نتایج ارائه شده، به نظر می­رسد دقت نظر و اعمال کنترل­هایی هوشمند بر شرکت­ها در شرایط اقتصادی فعلی کشور که دارای سرعت گزارشگری پایینی هستند، دارای اهمیت است بنابراین مدیران در بازار سرمایه باید با وضع قوانین و مقررات سخت گیرانه­تری در جهت بهبود به موقع بودن، بهنگام بودن و واقعی بودن گزارشات متناسب با شرایط اقتصادی تحوری گام بردارند؛

-       مؤسسات حسابرسی می­توانند با توجه به معیارهای ارائه شده در این رساله، میزان ریسک عدم تطبیق گزارشات مالی با شرایط اقتصادی تورمی را بررسی و اقدامات لازم را برای جلوگیری از انتشار اطلاعات غیرواقع به عمل آورند؛

-       تحلیل­گران مالی و بازیگران بازار سرمایه در هنگام تحلیل و تصمیم­گیری به این متغیرها توجه نموده و در بکارگیری گزارش­های مالی برای تصمیمات اقتصادی تأثیر این عوامل را در مطلوبیت گزارشگری مدنظر قرار دهند؛

-       هیئت مدیره شرکت­ها در فرآیند حسابدهی، پاسخگویی و نشان دادن ایفای مسئولیت در مقابل سهامداران از یک طرف و نیاز به تصویب گزارش­های مالی توسط سهامداران و دریافت مفاصا حساب، باید سعی به رفع موارد اشکال در صورت­های مالی نمایند و در برنامه­ی فعالیت سال­های آتی، کاهش تعداد بندهای شرط را از جمله اهداف معرفی نمایند تا در آینده موفق به دریافت گزارش حسابرسی با اظهار نظر مطلوب شوند؛

-       سازمان بورس اوراق بهادار در مقام ناظر بر عملکرد شرکت­های پذیرفته شده در مقام مسئول برای حفظ منافع عموم، بر واگذاری سهام سهامداران عمده به دیگر سهامداران بخش خصوصی تأکید نماید ضمن آن ­که سهامداران این گونه شرکت­ها به هنگام پذیرش سهام تعد لازم برای واگذاری چنین سهام عمده را نموده­اند. سازمان بورس باید این وظیفه قانونی را به طور جدّی به اجرا درآورد.

-       با توجه به این که اندازه مؤسسه حسابرسی بر مطلوبیت گزارشگری مالی تأثیر دارد. وجود مؤسسات حسابرسی کوچک آن­هم در شرایطی که اولاً اطلاعات این مؤسسات جهت اندازه­گیری مؤسسات و کیفیت کار آن­ها موجود نبوده ثانیاً نظر به محدودیت تعداد کم شریک و به تبع آن تعداد اندک کارکنان، قابلیت رقابت و ایجاد زمینه­ی شناسایی آن­ها فراهم نمی­باشد. پیشنهاد می­شود مؤسسات حسابرسی با افزایش شرکاء و به تبع آن افزایش کارکنان و یا ادغام با یکدیگر، مؤسسات بزرگتری را به وجود آورند تا زمینه­ی شناسایی کیفیت مؤسسات حسابرسی مستقل بر اساس توان کاری و گزارشگری آن­ها فراهم بوده تا در افزایش مطلوبیت گزارش­های مالی و شفافیت اطلاعاتی در بازار سرمایه نقش خود را به نحو مناسب­تری ایفا نمایند؛

-       اگر چه در تحقیق انجام شده روند رو به رشد مالکیت خصوصی ملاحظه گردید؛ لیکن در عمل به دلیل وجود انحصار فعالیت اقتصادی و تصدی­گری دولت از یک طرف؛ و جایگزینی شبه دولتی­ها در دهه­ی 80، در سیاست خصوصی­سازی محدود، عملاً مالکیت غیرمستقیم در این محدوده نیز با مدیریت دولتی بوده است. ضمن این که فضای رقابتی بسیار دشواری را بر فعالیت بخش خصوصی تحمیل نموده است.

با اجرایی شدن لایحه­ی اصل 44 مانع اصلی خصوصی سازی رفع گردیده و باید انتظار داشت با به اجرا درآمدن این لایحه، انتقال مالکیت به بخش خصوصی به طور سریع انجام گیرد.

منابع و مآخذ

ابراهیم پور، شهرام.(1398). الگویی برای پیاده‌سازی استانداردهای حسابداری مصوب سازمان حسابرسی در نهاد های بخش عمومی جمهوری اسلامی ایران، پایان نامه دکتری حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی.

اسفندیاری، ابراهیم. خان احمدی، محبوبه(1396). استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی(IFRS) و آنچه حسابرسان داخلی باید بدانند، حسابداررسمی، شماره 38. صفحه 62-67.

اسفندیاری، ابراهیم. خان احمدی، محبوبه(1396). استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی(IFRS) و آنچه حسابرسان داخلی باید بدانند، حسابداررسمی، شماره 38. صفحه 62-67.

اسکافی اصل، مهدی. حیدر پور، فرزانه(1400). طراحی مدلی برای پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی شماره (17). پژوهش‌های حسابدار مالی و حسابرسی، سال سیزدهم، شماره 49. صفحه 233-257.

بابائی، مجید. توکلیان، حسین و شاکری، عباس.(1397). پیش‌بینی نحوه اثر گذاری عوامل مؤثر بر تورم با استفاده از مدل های میانگین گیری پویا، پژوهش نامه اقتصادی، سال 18، شماره 71. صفحه 261-311.

برزیده، فرخ. باباجانی، جعفر و عبدالهی، احمد(1397). طراحی الگوی هویت در قضاوت حسابرسی با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد، دانش حسابرسی، سال هجدهم، شماره 71. صفحه 5-36.

بهادری،علی.(1397). پژوهش کیفی داده بنیاد، "کدگذاری" و اهمیت، مراحل و شیوه اجرای آن در کارورزی دانشگاه فرهنگیان. دوفصلنامه داهبرد های نوین تربیت معلمان، سال چهارم، شماره 5. صفحه69-88.

چالاکی، پری. صیفی، گلستان و حیدری بهاری، ریحانه(1395). بررسی وضعیت به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی(IFRS)در کشورهای مختلف جهان، چهاردهمین همایش ملی حسابداری ایران.

حقیقت، حمید. معنوی­مقدم، امیر هادی(1396). مروری بر چارچوب مفهومی گزارشگری مالی هیئت استانداردهای بین‌المللی حسابداری، حسابرس، شماره 93. صفحه 44-50

دادبه، فاطمه. باقر آبادی، سید محمد(1397). تورم حاد و گزارشگری مالی، حسابدار رسمی، شماره 43. صفحه 16-17.

ذبیح اله نژاد، وحید(1398) ضرورت به‌کارگیری و پیادهسازی حسابداری تعهدی در بخش عمومی و ارزیابی آن در سطح پاسخگویی و گزارشگری مالی برای استفاده در بخش عمومی ایران، توسعه سازمانی پلیس، شماره 68 ،صص 97-121.

ساعی، محمد جواد. لاری دشت بیاض، محمود و رستمی، امین(1396). بررسی دیدگاه استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی در خصوص پذیرش و به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی، تحقیقات حسابداری و حسابرسی، شماره 36. صفحه 51-64.

ستایش، محمد حسین. مهتری، زینب(1397). چارچوبی برای کلیات مبانی نظری گزارشگری یکپارچه در ایران، پژوهش‌های حسابداری مالی، سال دهم، شماره دوم، پیاپی 36. صفحه 85-106.

سهرابی، اعظم. سعیدی، پرویز (1398). کیفیت اطلاعات خسابداری و سودمندی تصمیم‌گیری گزارش مالی دولتی، فصلنامه رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، سال سوم، جلد اول. صفحه 93-103.

طیبی ابوالحسنی، سید امیر حسین.(1398). درامدی بر روش تحقیق: رویه های استاندارد تحلیل داده‌های کیفی. سیاست نامه علم و فناوری، دورهُ 9، شمارهُ 2. صفحه 67-94.

نظری، شعبان.(1399). گزارشگری مالی بخش عمومی، ورای صورت‌های مالی، حسابداری و بودجه ریزی بخش عمومی، سال اول، شماره1. صفحه 58-68.

Kelikume, Ikechukwu. (2018). An estimation of inflation threshold for Africa, International Journal of Management, Economics and Social Sciences (IJMESS), ISSN2304-1366, IJMESS International Publishers, Jersey City, NJ, Vol. 7, Iss. 4, pp. 283-300.

Limijaya, A.(2017). IFRS Application in Southeast Asian Countries: Where Does Indonesia Stand?May 18-20,2017. Paper ID: J733.

Loayza, Norman.V.& Steven, Pennings.(2020).Macroeconomic Policy in the Time of COVID-19: A Primer for Developing Countries. The World Bank: Available online: https://pdfs.semanticscholar.org/743b/8cc6b118771cc8a0621931851b6d456b49e0.pdf (accessed on 15 January 2021).

Mack, Janet. (2004). An Investigation OF Information Requirements OF Users OF Australian public Sector Financial Reports. thesis. Queensland University of Technology.

Madawaki, A.(2012). Adoption of international financial reporting standard in developing countries: The case of Nigeria. International Journal of Business and Management, 7(3), 152-161.

Marta, Kulesza.(2017). Inflation and hyperinflation in Venezuela (1970s-2016): A post-Keynesian interpretation. Working Paper, No. 93/2017, Hochschule für Wirtschaft und Recht Berlin, Institute for International Political Economy (IPE), http://hdl.handle.net/10419/171264

Richard G. Schroeder, Myrtle W. Clark, Jack M. Cathey.(2016). Theory and nalysis: Text and Cases, 12th Edition, Publisher Wiley, Business & Economics. pp 1-606.

Richard, Pucci.& Peter, Skærbæk.(2019).nancial economics in accounting standard-setting: A study of the translation of the expected credit loss model in IFRS 9. Accounting, Organizations and Society. Vol 81, February 2020, 101076.

Suryanto, T & Komalasari, A. (2019). Effect of mandatory adoption of international financial reporting standard (IFRS) on supply chain management: A case of Indonesian dairy industry.Uncertain Supply Chain Management, 7(2), 169-178.

Van Zijl, W. , & Maroun, W. (2017). Discipline and punish: Exploring the application of IFRS 10 and IFRS 12. Critical Perspectives on Accounting, 44, 42-58.

Vijay, Victor., Joshy, Joseph Karakunnel., Swetha, Loganathan & Daniel, Francois Meyer. (2021). From a Recession to the COVID-19 Pandemic: Inflation–Unemployment Comparison between the UK and India Journals Economies Vol.9 Iss.2, 10.3390/economies9020073.

Suryanto, T & Komalasari, A. (2019). Effect of mandatory adoption of international financial reporting standard (IFRS) on supply chain management: A case of Indonesian dairy industry.Uncertain Supply Chain Management, 7(2), 169-178.

Van Zijl, W., & Maroun, W. (2017). Discipline and punish: Exploring the application of IFRS 10 and IFRS 12. Critical Perspectives on Accounting, 44, 42-58.

Vijay, Victor., Joshy, Joseph Karakunnel., Swetha, Loganathan & Daniel, Francois Meyer. (2021). From a Recession to the COVID-19 Pandemic: Inflation–Unemployment Comparison between the UK and India Journals Economies Vol.9 Iss.2, 10.3390/economies9020073.

 

 

 

Providing a financial reporting model based on accounting requirements in the case of acute inflation economy

Masoud Khoshmohammadi¹

Javad Ramezani²

Seyed Javad Ebrahimian³

Mehdi Khalilpour⁴

  Ali Falah⁵

Abstract

Considering the sudden increase in inflation in recent years and the abnormal increase in the exchange rate and consequently the general price index, it seems that Iranian companies are subject to the use of the inflation accounting standard this year, and it is better to meet the reporting requirements of acute inflation. Therefore, the purpose of this article is to examine the effect of acute inflationary economic conditions on financial reporting in Tehran Stock Exchange companies. The research method is mixed in terms of how to check the data; Because it uses both quantitative research strategies (in expert data) and qualitative method strategy (in interview content analysis). In terms of the nature of the data, the current research uses both quantitative and qualitative methods. From the point of view of the objective, this dissertation is included in the category of applied research because its achievements are the benchmark for the managers of investment companies, and also from the point of view of data collection, it is descriptive of a mixed exploratory type because it seeks to identify the effective factors. on financial reporting in the context of economic inflation. The statistical population of the research includes managers and activists in stock exchange companies in the reporting and reporting layers, and a targeted and accessible sampling of 15 people was done until the researcher reached theoretical saturation. The results of the research showed that the identified factors include managerial driving factors that include managers' behavioral and cognitive factors, managers' business intelligence factors, managers' communication factors, managerial organizational factors and environmental driving factors that include social networks, communication with Industry, environmental monitoring, government policies and laws, government support, control of macro-economic variables by the government and facilitation of financial and administrative mechanisms, use of new financial technology that includes internet social networks, new technologies Finance, applying new methods that include competitiveness, social responsibilities including environmental issues and branding, product and service accreditation and pricing.

 

Keywords: Financial reporting - Inflationary economy - Stock market - Capital market - Strategy

 

 

---

[1] PhD student in accounting, Noor branch, Noor, Islamic Azad University, Iran. [e-mail]

[2]  Assistant Professor of Accounting, Department of Accounting, Noor Branch, Noor Islamic Azad University, Iran (Corresponding Authors) [e-mail]

[3]  Assistant Professor, Accounting, Accounting Department, Noor Branch, Noor Islamic Azad University, [e-mail]

[4]  Assistant Professor of Accounting, Department of Accounting, Noor Branch, Noor Islamic Azad University, Iran (Corresponding author).  [e-mail]

[5]  Assistant Professor, Accounting, Accounting Department, Noor Branch, Noor Islamic Azad University, Iran. [e-mail]