The effect of implementing office health promotion policy on organizational health at the technical and vocational university (Study of Technical and Critical Centers of East Azarbaijan Province)
Subject Areas : Public Policy In AdministrationSaeed Karimi 1 , Jafar Ghahremani 2 , Abolfazl Qasimzadeh 3
1 - Department of Educational Management, Marand Branch, Islamic Azad University, Marand, Iran
2 - Assistant Professor of Educational Management, Marand Branch, Islamic Azad University, Marand, Iran
3 - Associate Professor of Educational Management, Marand Branch, Islamic Azad University, Marand
Keywords: East Azerbaijan, organizational health, Technical and Vocational University, Administrative Health,
Abstract :
Introduction & Objective: Organizational health is an important management structure that provides favorable environments for people to work and on the other hand, every organization has a duty to fight corruption to improve administrative health. Therefore, this study investigates the effect of administrative health promotion policy on organizational health of East Azarbaijan Technical and Vocational University. Method: The present study is a descriptive correlational research that has been conducted by survey method. The statistical population of this study is 520 faculty members and non-faculty staff of East Azarbaijan Technical and Vocational University. 221 people were selected as a statistical sample by simple sampling method and using two standard organizational health questionnaires OHI Miles Data and questionnaire of office health promotion policy have been collected. The required information has been collected. For data analysis, structural equation modeling using PLS method using Smart-PLS software has been used. Results: According to the value of t, the relationship between the components and the relevant variable is significant at the level of 99% (0.000). Examination of the factor loads of the model shows that the factor load of the components on the research variables is higher than 0.7 and the level is possible. Depending
_||_
تاثير اجراي خطمشي ارتقاء سلامت اداري بر سلامت سازماني دانشگاه فني و حرفه اي
(مورد مطالعه واحدهاي دانشگاه فني و حرفه اي استان آذربايجان شرقي)
چکيده
مقدمه: سلامت سازماني يک سازه‌ي مهم مديريت است که محيط‌هاي مطلوبي براي کار کردن افراد فراهم مي‌آورد و از طرفي هر سازماني وظيفه دارد براي بقاي خود نيازمند مبارزه با فساد ارتقاء سلامت اداري است. از اين رو اين پژوهش به بررسي تاثير خط مشي ارتقاء سلامت اداري بر سلامت سازماني دانشگاه فني و حرفه اي، واحد هاي آذربايجان شرقي مي پردازد.
روش پژوهش: پژوهش حاضر يک پژوهش توصيفي از نوع همبستگي که به روش پيمايشي اجرا شده است. جامعه آماري اين پژوهش، 520 نفر اعضاي هيئت علمي و کارکنان غير هيئت علمي واحدهاي دانشگاه فني و حرفه اي استان آذربايجان شرقي است که تعداد 221 نفر به روش نمونه‌گيري ساده به عنوان نمونه آماري انتخاب شده و با استفاده از دو پرسش‌نامه استاندارد سلامت سازماني مايلز داده‌هاي و پرسش نامه خطمشي ارتقاء سلامت اداري اطلاعات مورد نياز جمع‌آوري گرديده است براي تجزيه و تحليل داده‌ها از مدل يابي معادلات ساختاري به روش PLS با استفاده از نرم افزار Smart-PLS استفاده شده است.
يافته ها: با توجه به مقداره t رابطه مولفه ها با متغيره مربوطه در سطح 99 درصد (000/0) معني دار است. بررسي بار هاي عاملي مدل نشان ميدهد که بارعاملي مولفه ها بر متغيرهاي پژوهش بالاتر 7/0 و سطح قابل مي باشد، با توجه به مقداره t خطمشي ارتقاء سلامت اداراي (مغير مستقل) در سطح 99 درصد با سلامت سازماني دانشگاه فني و حرفه اي (متغير وابسته) رابطه دارد و با توجه به ضريب مسير 844/0 بر سلامت سازماني دانشگاه فني و حرفه اي تاثير دارد و با توجه به R2 سلامت سازماني، به ميزان 713/0 ، 71 درصد از تغييرات سلامت سازماني به وسيله خطمشي ارتقاء سلامت اداراي تبيين ميشود.
نتيجه گيري: نتايج اين پژوهش نشان ميدهد که با توجه ميزان ضريب مسير اين رابطه، خطمشي ارتقاء سلامت اداراي بر سلامت سازماني واحدهاي استان آذربايجان شرقي دانشگاه فني و حرفه اي تاثير مثبت دارد و اين به معني هست که هر تغيير مثبت در جهت ارتقاء خطمشي اداري در اين دانشگاه منجر به بهبود سلامت سازماني آن خواهد شد و مديران و برنامه ريزان براي ارتقاء سلامت سازماني، ميتوانند با برنامه ريزي در جهت تدوين و اجراي خطمشي سلامت اداري، به نتايج رضايت بخشي در افزايش سلامت سازماني دانشگاه دست پيدا کنند.
واژگان کليدي: سلامت سازماني، سلامت اداري، دانشگاه فني و حرفهاي، آذربايجان شرقي
The effect of implementing office health promotion policy on organizational health at the technical and vocational university
(Study of Technical and Critical Centers of East Azarbaijan Province)
Abstract
Introduction & Objective: Organizational health is an important management structure that provides favorable environments for people to work and on the other hand, every organization has a duty to fight corruption to improve administrative health. Therefore, this study investigates the effect of administrative health promotion policy on organizational health of East Azarbaijan Technical and Vocational University.
Method: The present study is a descriptive correlational research that has been conducted by survey method. The statistical population of this study is 520 faculty members and non-faculty staff of East Azarbaijan Technical and Vocational University. 221 people were selected as a statistical sample by simple sampling method and using two standard organizational health questionnaires OHI Miles Data and questionnaire of office health promotion policy have been collected. The required information has been collected. For data analysis, structural equation modeling using PLS method using Smart-PLS software has been used.
Results: According to the value of t, the relationship between the components and the relevant variable is significant at the level of 99% (0.000). Examination of the factor loads of the model shows that the factor load of the components on the research variables is higher than 0.7 and the level is possible. Depending on the path coefficient of 0.844, it has an effect on the organizational health of the Technical and Vocational University. Explained.
Conclusion: The results of this study show that according to the path coefficient of this relationship, office health promotion policy has a positive effect on organizational health of East Azerbaijan University of Technical and Vocational University and this means that any positive change to improve office policy In this university, it will lead to the improvement of its organizational health, and managers and planners to promote organizational health, can achieve satisfactory results in increasing the organizational health of the university by planning to formulate and implement administrative health policy.
Keywords: Organizational Health, Administrative Health, Technical and Vocational University, East Azerbaijan
1- مقدمه
لازمه توسعه و رشد هر جامعه‌اي داشتن سازمانهاي سالم و پوياست. هر جامعه سازمانهايي دارد که براي رسيدن اهداف بايد باهم هماهنگ باشند و شرط هماهنگي اين سازمانها اين است که از ويژگيهاي لازم و کافي يک سازمان سالم برخوردار باشند. در غير اين صورت نه تنها وظايف خود را به خوبي انجام نمي‌دهند بلکه در وظايف سيستم‌هاي ديگر هم اختلال به وجود مي‌آورند. (Kabiri & Seyed Alavi, 2018, P 56) سازمان سالم جايي است كه افراد با علاقه به محل كارشان ميآيند و به كاركردن در اين محل افتخار ميكنند. درحقيقت سلامتي سازمان از لحاظ فيزيكي، رواني، امنيت، تعلق، شايسته سالاري و ارزشگذاري به دانايي، تخصص، و شخصيت ذي نفعان، و رشد دادن به قابليتهاي آنها و انجام وظايف محول شده از سوي فراسيستمهاي خود در اثربخشي رفتار هر سيستمي تاثير بسزايي دارد. (Jahed, 2005, P 16)
نهاد آموزش و پرورش به عنــــوان اساس و زيربناي توسعه فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي هر جامعه است و نقش آموزش عالي در اين فرايند جايگاه حساس و با اهميتي است، از اين رو توجه به دانشگاه به عنوان يک سازمان آموزشي و کوشش در جهت ارتقاء بهروري آن ضرورتي انکار ناپذير است. از نظر ليکاتا و هارپر هدف عمدة دانشگاهها پرورش و توانمندسازي نيروي کار است دانشگاهها در صورتي خواهند توانست وظيفه خطيري را که بر عهده آنهاست به نحو احسن انجام دهند که سازمانهايي سالم و پويا باشند (Licata& Harper, 2001p 15).
برخي از صاحبنظران، سلامت سازماني را با بهداشت رواني در محيط کار مترادف دانسته و سازمان سالم را سازماني ميدانند که ميزان افسردگي، نا اميدي، نارضايتي، کم تحرکي و فشار رواني کارکنان را به حداقل ممکن برساند. نيوال سلامت سازماني را يک موضوع کلي ميداند که با سه مجموعه فشار رواني، بهداشت رواني و اخلاق در سازمان ها در ارتباط است (Abbaspour, 2018, p 253). برخي ديگر از صاحب نظران علوم رفتاري مديريت مانند وارن بنيس ، سلامت سازماني را معيار عملکرد سازماني شمرده اند. شبيه اندام سالم، سازمان سال، تطبيق پذير و در حال رشد است. (Alvani & Danaifard, 2015, P 35). عده اي نيز سلامت سازماني را وضعيتي ميدانند که کليه عوامل سازمان قابليت تأمين اهداف سازمان را به طور مطلوب داشته باشند و بتوانند انحراف از هنجارهاي اداري و قانوني و موانع اهداف سازماني را در اسرع وقت شناسايي و تدابير لازم و به هنگام را براي رفع آنها لحاظ نمايند. برخي نيز سلامت سازماني را به معناي تبعيت از هنجارهاي اخلاقي و قانوني در عملکرد سازماني و شغلي دانسته اند، که در مقابل آن، فساد اداري است و به معناي هنجار شکني و تخطي از هنجارهاي اخلاقي و قانوني و سوء استفاده از موقعيت و جايگاه شغلي و اداري براي مقاصدي غير از خاستگاه اصلي و قانوني براي منفعت شخصي يا گروهي است. (Sheykhi, 2011, P 35). فساد در همه جوامع بطور اعم و در جامعه دانشگاهي به طور اخص، امري غير عادي و نادرست شمرده ميشود اگر دانشگاه بتواند سلامت را تجربه کند و اين امر در دانشجويان نهادينه شود، در آينده آنها با سلامت اداري وارد سازمان ها و ساير مراکز ميشوند (Yasini, Aidi & Aghaee, H. 2018, P 41).
بسياري از فعاليت‌هاي بخش عمومي در چارچوب اجراي خطمشيهاي عمومي انجام ميگيرد. کارکنان بعنوان منابع انساني در بخش دولتي مجريان اصلي مرتبط با انجام خطمشيهاي دولت هستند. لذا ارتقاء کيفي و توسعه يافتگي اين منابع به عنوان يک خطمشي بسيار مهم قابل مطالعه است. ارتقاء کيفيت خدمات عامل مهمي از پيشرفت و توسعه سازمانهاي امروزي است (Mirsepasi, Memarzadeh, Najafbeigi, & Alizadeh, 2013, P 55).
در خط مشي گذاري در حيطه سلامت نظام اداري، کلافمن1 (2003) بر شاخص هاي اجتماعي تأکيد ميکند، دويگ و ريلي نيز افزايش آگاهي عمومي و اصلاحات اجتماعي را جهت سلامت نظام اداري مد نظر قرار مي دهند. ايلراس2 (2003) و هسن3 (2004) نيز نشان دادند ضعيف بودن حاکميت قلنون، فر هنگ فساد را در هر دو بخش عمومي و خصوصي ترويج ميکند لورنزو4 (2000) کنترل انتصابها را پيشنهاد ميکند. اکيچ توسعه منابع انساني را با سلامت نظم اداري مرتبط ميداند )اکيچ5 (2002) ازطرفي جهت شکلگيري اثربخش خطمشي، ويژگيهاي خط مشي با عنايت به موارد زير مورد تأکيد است نوع و ماهيت مشکل، اختصاص منابع در زمان تدوين خط مشي، عدم ابهام در خطمشي با تدوين صحيح خطمشي که تغييرات را به رفتار گروه هدف براي دستيابي به اهداف مطلوب ارتباط دهد و در نظر گرفتن ترکيب مناسب مکانيزم هاي اجبار، پاداش و فرهنگي يا متقاعدسازي جهت ضمانت اجرا، استفاده از شواهد در تدوين خط مشي نيز باعث ظرفيت سازي خط مشي در ساختاردهي اجرا ميشود (Hill & Hupe, 2014).
همان‌طور که مشخص است، سلامت اداري نقطه مقابل فساد اداري است؛ يعني نظام اداري با رعايت اصول و مقررات اداري حاکم و با توجه به نظم اداري از قبل طراحي‌شده، وظايف خود را به‌خوبي و براي دستيابي به سازماني سالم اجرا ميکند و سازمان هاي امروزي بايد به گونه اي نظامند با پديده فساد اداري مبارزه نموده و در مسير سلامت اداري گام بردارند. خطمشي ارتقاء سلامت اداري به وضعي فراتر از اثربخشي کوتاه‌مدت سازمان دلالت دارد به مجموعه‌اي از خصايص سازماني نسبتاً پردوام اشاره ميکند. يک سازمان سالم به اين معنا فقط در محيط خود پايدار مي‌ماند. بلکه در درازمدت قادر است به‌اندازه کافي با محيط خودسازگار شود توانايي‌هاي لازم را براي بقاي خود پيوسته ايجاد کند و گسترش دهد (Zarandi, 2006, P 10). خطمشي ارتقاء سلامت اداري به‌عنوان يک شارح از عملکرد کامل و بدون مانع از تمام فرآيندهاي سازماني رسمي، غيررسمي، اصلي و فرعي است که موجب ميشود تمام فرآيندهاي سازماني، بروندادي سالم و قانوني ارائه دهند (Xenidis, & Kyriakos, 2014, P 564). به‌طورکلي، خطمشي ارتقاء سلامت اداري به رويه‌ها و دستورالعمل‌هايي اطلاق ميشود که کليه عوامل يک سازمان را در راستاي قابليت تأمين اهداف آن داشته باشد و بتواند انحراف از هنجارهاي اداري و قانوني و موانع اهداف سازماني را در اسرع وقت شناسايي و تدابير لازم و به هنگام را براي رفع آنها لحاظ نمايند (Jesarati, 2014, P 31).
مراکز آموزشي جامعه به‌خصوص مراکز دانشگاهي با توجه به اينکه، خود تربيت يافتگان متولي آموزش و تربيت نسل‌هاي بعدي ميشوند (Hajkhozeymh, Bagherianfar., & Shahryari, 2014, p. 20). و به واسطه نقشي که در تربيت نيروي انساني ماهر و متخصص مورد نياز بخش‌هاي اقتصادي و اجتماعي ايفا مي‌کنند، از سهم و اهميت قابل توجهي در توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي کشور برخوردار است (Qalavandi & Ahmadis, 2018, p. 149). دانشگاه فني و حرفهاي به‌عنوان متولي رسمي آموزش‌هاي فني و حرفهاي و دانشگاه تخصصي اين حوزه، اهميت و جايگاه غير قابل انکاري در زمينه دارد و توجه به الزامات توسعه و کارآمدي اين دانشگاه به‌عنوان يک سازمان، کاملاً ضروري است. سلامت سازماني به‌عنوان يکي از مباحث کلاني است که در زمينه افزايش بهره‌وري دانشگاه فني و حرفهاي مطرح ميباشد و از آنجايي که اين دانشگاه يک دانشگاه نوپا و اهداف و مأموريت جديد و متمايز ميباشد، بررسي و پژوهش در اين زمينه براي پيشبرد اهداف آن بسيار لازم و ضروري است. پر واضح است که وجود يک خطمشي ارتقاء سلامت اداري در سازمان به ارتقاء سلامت سازماني آن کمک مينمايد؛ از اين رو اين پژوهش سعي دارد تاثير اجراي خطمشي ارتقاء سلامت اداري بر سلامت سازماني دانشگاه فني حرفه اي را مورد مطالعه قرار دهد و با هدف بررسي تاثير خطمشي ارتقاء سلامت اداري بر سلامت سازماني در واحدهاي دانشگاه فني و حرفه اي استان آذربايجان شرقي اجرا شده است.
2- ادبيات و پيشينه پژوهش
2-1-سلامت سازماني
يکي از ابعاد بسيار مهم جو سازماني، سلامت سازماني است. پايه و اساس اين نظريه بر اساس مطالعات و تحقيقاتي است که پارسونز و همکاران (1967) انجام داده‌اند، قرار دارد. پارسونز معتقد بود که اگر جامعه بخواهد از بقاء و توسعه برخوردار باشد لازم است که چهار مشکل عمومي را که در مقابل همه‌ي سيستم‌هاي اجتماعي قرار دارد حل کند: اين مسائل عبارت‌اند از: انطباق (سازگاري با محيط اطراف)، کسب هدف (هدف سازي)، يگانگي يا حفظ وحدت در بين اعضاء، ايجاد و حفظ و انتقال الگوهاي انگيزش فرهنگي. (Hoy & Miskel, 2012) واژه‌ي سلامت سازماني مفاهيم گوناگوني را در ذهن مجسم ميکند. سلامت سازماني را با بهداشت رواني در محيط کار مترادف گرفته و سازمان سالم را سازماني ميدانند که بتواند ميزان افسردگي، نااميدي، نارضايتي و... را در کارکنان به حداقل برساند. انديشه سلامت سازماني جديد نيست و از چند دهه قبل نظر بسياري از انديشمندان علم سازمان و مديريت را به خود جلب کرده است. اصطلاح «سلامت سازماني» نخستين بار در سال ١٩٦٩ توسط مايلز به کار برده شد. مايلز براي تشريح سلامت سازماني ويژگيهاي آن را در ده بعد مهم پيکربندي کرد. اين ويژگي‌ها در تضاد هم نبوده و با يکديگر در تعامل هستند. هوي و ميسکل، سازمان سالم را سازماني ميدانند که مي‌تواند ما را در گزينش روش‌هاي مديريت و رهبري مناسب براي اثربخش سازي آن ياري کند. از اين جهت دو دسته نيازهاي عمده ابزاري (انطباق و تحقق هدف) و بياني (يگانگي اجتماعي و يکپارچگي هنجاري) را برآورده مينمايد و سطوح فني، اداري و نهادي آن هماهنگ و همخوان عمل مينمايد (Hoy & Miskel, 2012, P 65).
يکي از مهم‌ترين مدل‌هاي بررسي سلامت (OHI) سازماني، مدل ارائه شده توسط هوي1 و فيلدمن2 ميباشد که شامل ابعاد يگانگي نهادي، نفوذ مدير، ملاحظه گري، ساخت دهي، پشتيباني منابع، تأکيد علمي و روحيه ميباشد. يگانگي نهادي عبارت است از توانايي سازمان براي تطابق با محيط و سازش با روش‌هايي است که سلامت برنامه آموزشي را حفظ کند و در برابر تقاضاي غير معقول مراجعان و محيط در امان باشد. نفوذ مدير نيز به توانايي مدير در تحت تأثير قرار دادن عملي فرا دستان خود اشاره دارد. ملاحظه گري هم رفتاري است که مدير را دوست، حامي و همکار کارکنان نشان ميدهد. چنين مديري به نتايج کارکنان توجه دارد و پذيراي پيشنهاد‌هاي آنها ميباشد. بعد ديگر ساخت‌دهي ميباشد، اين مفهوم رفتاري است که مدير به طور واضح انتظارات کار، استانداردهاي عملکرد و رويه‌ها را صراحتاً تعيين ميکند و به رفتاري از مدير اشاره ميکند که وظيفه‌مدار و موفقيت‌مدار است. بعد پشتيباني منابع نيز به سازماني اشاره دارد که داراي مواد و وسايل لازم و تجهيزات کافي بوده که اين مواد و وسايل به راحتي قابل حصول است. تأکيد علمي هم به تأکيد سازمان براي ارتقاء سطح تخصص و مهارت‌هاي فني کارکنان اشاره دارد و در نهايت بعد روحيه ميباشد که به احساس اطمينان، اعتماد، همدردي و دوستي که در بين کارکنان وجود دارد، اشاره مينمايد. (Kabiri & Seyed Alavi, 2018, P 57-58)
2-2-خطمشي سلامت اداري
تحقق آرمان هاي دموکراسي و حکمراني خوب در محيط امن و سالم ميسر ميشوند. از طرفي سلامت نظام اداري يکي از چالش هاي اصلي اداره امور عمومي در کشورهاي در حال توسعه است و مورد توجه بسياري از صاحب نظران و پژوهش گران خطمشي گذاري عمومي واقع شده است. (Rajaei, Daneshfard & Faghihi, 2018, P 10)
«سلامت اداري3» به عنوان يکي از ويژگي هاي مثبت سازمانهاي اداري مفروض ميشود که به صورت عام به معني آن است که افراد اداري شاغل در سازمانها از موقعيت اداري و سازماني خويش، از اموال و امکانات عمومي به نفع خود، وابستگان، خويشان نَسبي و سببي، هم مسلکان و نظاير آن ها سوء استفاده نکنند. «سلامت اداري» که در واقع در برابر «فساد اداري» به کار مي‌ورد، دير زماني است که مورد توجه صاحبنظران قرار گرفته است (Afzali, 2012, p 237). و از جمله پديده‌هاي سازماني است که جوامع، بويژه جوامع در حال توسعه با آن رو به رو هستند و به گونه‌اي است که روند توسعه کشورها را به تاخير مي‌اندازد (Yasini, Aidi & Aghaee, H. 2018, P 56). ساموئل هانتينگتون فساد اداري را رفتار آن دسته از کارکنان بخش دولتي ميداند که براي منافع خصوصي خود، ضوابط پذيرفته شده را ناديده مي‌گيرند. از ديدگاه ديگر فساد اداري يک عمل خاص نيست، بلکه مجموعه ي طرح‌ها، تصميمات، اقدامات و روابطي است که در محيط اداري بر خلاف خطمشي عمومي کشور، قوانين حاکم و اهداف و منافع جامعه رخ داده و موجب تباهي منافع عمومي و عدم کارآيي و بيهودگي اداره ميشود (Khoeini, Rahimi 2016, P 10). برخي از جنبه‌هاي رفتاري فساد نسبي بوده و مرتبط با نظام ارزشي هر جامعه يا سازمان است. بنابراين رفتار و عملکردي که در يک جامعه فساد تلقي ميشود، ممکن است در جامعه ديگري کامل عادي و طبيعي باشد (Farajpour, 2004, P 9).
بانک جهاني مواردي همچون مشارکت، حاکميت قانون، شفافيت، يکپارچگي، پاسخگويي و مسئوليت‌پذيري، اجماع، برابري، اثربخشي، کارايي را لازمه ارتقاء سلامت اداري ميداند (World Bank Group, 2012). از نظر لايدن و کلينگل سلامت اداري، مفهومي تقريباً تازه است و شامل توانايي سازمان براي اجراي وظايف خود و رشد و بهبود سازمان ميشود. سازمان سالم جايي است که افراد مي‌خواهند بمانند و کار کنند و خود افرادي مؤثر و سودمند باشند (Ahmadi, Khoshbakht, Hosseini, 2012, P 49).
2-3-فساد در نظام آموزشي
فساد در نظام آموزش، يک پديده جهاني بوده و معاني زيادي از آن در ميان صاحب نظران وجود دارد که عمدتا حول تخطي از قوانين آموزشي و هنجارهاي علمي و اخلاقي مي‌چرخد (Hoseynzadeh, 2012, P 62). فساد در مراکز آموزشي مي‌تواند بگيرد که همگي آنها ملموس نيستند، در بررسي فساد در مراکز آموزشي ميتوان به دو دسته از انواع آن اشاره کرد. گروه اول آن دسته از انواع فساد است که به طور مشابه در سازمان ها و دستگاه هاي ديگر قابل شناسايي است، همانند فساد موجود در مناقصه ها، مزايده ها، اجراي پروژه، خريد و ساير موارد که در اين زمينه ميتوان اين دسته را از جمله مصاديقي از فساد دانست که به طور کاملا غير مستقيم، دانشجويان، کادر آموزشي و اجرايي را تحت تاثير قرار خواهد داد. در گروه دوم نيز ميتوان آن دسته از موارد را ذکرکرد که به طور مستقيم بر دانشجويان و اساتيد و يا کارمندان موسسات آموزشي تاثير مي‌گذارد و بر فعاليت هاي دانشگاهي سايه مي‌افکند که ميتوان به گزينه هايي چون سرقت ادبي، تقلب، فروش سوال هاي امتحاني، پرداخت رشوه براي کسب نمره و يا صدور مدارک جعلي اشاره نمود.
هالاک و پويسون (2007) در اقدامي قابل ملاحظه، يک مدل مفهومي را درباره عوامل مؤثر بر بروز فساد در بخش آموزشي معرفي کرده است. اين مدل مفهومي شامل سه بخش است: عوامل دروني، عوامل بيروني، و عوامل چالشي. عوامل دروني در اين مدل با تصميم گيري و ساختار مديريتي سيستم آموزشي مرتبط است که تأثير مستقيمي بر بروز فساد در بخش آموزش دارد. مانند: فقدان هنجارها و مقررات شفاف؛ ابهام و گنگي رويه ها؛ قدرت انحصاري؛ فقدان هنجارهاي حرفهاي و شغلي؛ حقوق پايين و سيستم تشويقي ضعيف؛ ظرفيت مديريتي محدود؛ کمبود ظرفيت جذب؛ سيستم هاي حسابداري و نظارتي ضعيف؛ عدم کنترل و نظارت ؛ اطلاع رساني ضعيف به عموم مردم. (Hallak, poisson, 2007, P 67).
2-4-پيشينه پژوهش
در زمينه سلامت سازماني و سلامت اداري در سازمان هاي آموزشي و دانشگاهها پژوهش هاي متعددي انجام گرفته و هر يک از پژوهش ها به فراخور زمينه پژوهشي خود اين موضوع را به تنهايي يا در ارتباط با متغيرهاي متعدد مورد پژوهش قرار داده اند؛ ولي تاکنون پژوهشي به بررسي رابطه و تاثير خطمشي ارتقاء سلامت اداري بر سلامت سازماني دانشگاه نپرداخته است.
معدني و همکاران در پژوهشي به عنوان «تحليل تأثير پاسخگويي عمومي بر خطمشي ارتقاء سلامت اداري و شفافيت سازماني در بخش دولتي» رابطه تاثير پاسخگويي بر خطمشي ارتقاء سلامت عمومي پرداخته اند که نتايج پژوهش نشان ميدهد نتايج نشان داد که پاسخگويي عمومي بر بهبود خطمشي ارتقاء سلامت اداري و شفافيت سازماني در بخش دولتي تأثير مثبت، مستقيم و معناداري دارد (Madani, Zarandi & Abdollahi, 2018, P22). در پژوهشي ديگر قيصري و همکاران در پژوهشي با عنوان « شناخت بازيگران تدوين خطمشي عمومي مؤثر بر اجراي خطمشيهاي سلامت نظام اداري» به شناسائي بازيگران تدوين خطمشي عمومي مؤثر بر اجراي خطمشيهاي سلامت نظام اداري در دستگاههاي اجرايي پرداخته اند. يافتهها نشان داد که بازيگران تدوين خطمشي عمومي شامل سيزده بازيگر بوده که به بازيگران رسمي و غيررسمي تقسيم شدند و خطمشيهاي سلامت نظام اداري شامل چهارده خطمشي هستند و بين بازيگران تدوين خطمشي عمومي و اجراي خطمشيهاي سلامت نظام اداري رابطه معناداري وجود دارد. (Gheisari and Et al, 2019, p 175) از ديگر پژوهش هاي مرتبط با سلامت سازماني پژوهش کبيري و سيد علوي ميباشد که با عنوان «تحليل کانونيکالي رابطه بين سلامت سازماني و تعهد سازماني در بين کارکنان دانشگاه آزاد اسلامي واحد پزشکي تهران» به بررسي رابطه تعهد سازماني با سلامت سازماني پرداخته اند. يافته‌هاي پژوهش نشان ميدهد که تعهد سازماني در بين کارکنان واحد پزشکي دانشگاه آزاد اسلامي با کليه سطوح و مؤلفه‌هاي سلامت سازماني رابطه معناداري دارد و ملاحظه‌گري و تعهد عاطفي بيشترين ارتباط را با هم دارند. (Kabiri & Seyed Alavi, 2018, P 55). ترک زاده و همکاران در پژوهشي به مدل سازي سلامت سازماني در سازمان فني و حرفهاي استان فارس پرداخته است. در اين پژوهش مدلي مشتمل بر ابعاد رهبري، انسجام، اثربخشي و پاسخگويي به محيط و همچنين مولفه‌هاي موبوط به هر بعد براي ارزيابي سلامت سازماني تدوين و اعتبار يابي شد. (Torkzadeh, Basiri, Aghili, 2018, P 45).
3- روش پژوهش
پژوهش حاضر يک پژوهش توصيفي از نوع همبستگي که به روش پيمايشي اجرا شده است. جامعه آماري اين پژوهش، کل 520 نفر اعضاي هيئت علمي و کارکنان غير هيئت علمي واحدهاي دانشگاه فني و حرفه اي استان آذربايجان شرقي است که از بين آنها با استفاده فرمول نمونه‌گيري مورگان تعداد 221 نفر به روش نمونه‌گيري ساده به عنوان نمونه آماري انتخاب شده و با استفاده از دو پرسش‌نامه استاندارد سلامت سازماني OHI مايلز داده‌هاي و پرسش نامه خطمشي ارتقاء سلامت اداري اطلاعات مورد نياز جمع‌آوري گرديده است. پايايي و روايي پرسش‌نامه سلامت سازماني پيش‌تر توسط کبيري و علوي (1396) (Kabiri & Seyed Alavi, 2018) و مظلومي (1391) (Mazlomi, 2012) مورد تأييد قرار گرفته است. پرسش نامه خطمشي ارتقاء سلامت اداري نيز توسط معدني و همکاران (1396) (Madani, Zarandi, Abdollahi, 2018) طراحي گرديد و پايايي و روايي مورد تأييد قرار گرفته است. در اين پژوهش براي تجزيه و تحليل داده‌ها از مدل يابي معادلات ساختاري به روش PLS با استفاده از نرم افزار Smart-PLS براي برآورد ضرايب مسير(Beta)، محاسبه معني داري ضرايب مسير، بدست آوردن آماره T از آزمون بوت استراب و آزمون مدل نهايي پژوهش استفاده شده است.
4- يافته هاي پژوهش
براي سنجش رابطه و ميزان تاثير خطمشي ارتقاء سلامت اداري بر سلامت سازماني دانشگاه فني و حرفه اي در واحدهاي آذربايجان شرقي از روش معادلات ساختاري به روش PLS استفاده شده است. با استفاده از داده‌هاي واقعي جمع آوري شده از جامعه آماري پژوهش معني داري، بار عاملي و ضريب تاثير هر يک از روابط تعيين گرديد. در ابتدا براي معني دار بودن روابط مدل با استفاده از نرم افزار Smart-PLS و از آزمون t آزمون گرديد که نتايج پژوهش معني دار بودن روابط مدل را تاييد کرد. اين نتايج که در جدول شماره 1 ارائه شده همانند آزمون t تفسير ميشوند.
ابتدا ميزان تاثير هر يک از شاخص ها و مقدار بار عاملي آنها بر مولفه هاي پژوهش مشخص شد؛ تمامي‌متغيرهاي مشاهده پذير پژوهش (گويه) داراي بار عاملي بيروني (وزن‌هاي بيروني) بيش از 5/0 بر روي متغيرهاي پنهان پژوهش (مولفهها) بوده تاثير آنها در مدل پژوهش قابل قبول بود. در مرحله بعد معني داري روابط بين مولفه هاي هر يک از متغيرهاي با متغير مربوط و بار عاملي آنها و معني داري و ضريب مسير رابطه متغير مستقل (خطمشي ارتقاء سلامت سازماني) و متغير وابسته (سلامت سازماني) مورد آزمون قرار گرفت ماتريس شماره 1 معني داري روابط و ماتريس شماره 2 بار عاملي بين مولفه و متغيرها و ضريب مسير بين بين متغير مستقل و متغير وابسته را نشان ميدهد. ضريب مسير (ضريب بتا) نشان دهنده ي شدت و نوع رابطه بين دو متغير پنهان است. عددي بين 1- تا +1 است که اگر برابر با صفر شوند، نشان دهنده‌ي نبود رابطه ي خطي بين دو متغير است. در اين پژوهش هم روابط بالاتر از صفر است که نشان دهند رابطه خطي مثبت و معني دار بين خطمشي ارتقاء سلامت سازماني و سلامت سازماني و تاثير خطمشي ارتقاء سلامت سازماني بر سلامت سازماني است.
شکل 1: ماتريس بار عاملي مولفه ها و ضرايب مسير متغير مستقل و متغير وابسته
شکل 2: مقدار t و معني داري روابط بين مولفه هاي متغير مستقل و متغير وابسته
جدول 1: بار عاملي مولفه ها و ضرايب مسير، مقدار t و معني داري متغير مستقل و متغير وابسته
رابطه | بار عاملي4 | ضرايب مسير اصلي5 | آماره t6 | سطح معني داري7 |
اقتصادي(Eeconomic) ç خطمشي سلامت اداري | 0.842048 | - | 27.584162 | 0.000 |
اجتماعي(Social) ç خطمشي سلامت اداري | 0.822876 | - | 20.854447 | 0.000 |
حقوقي و قضايي(Legal) ç خطمشي سلامت اداري | 0.826185 | - | 23.436157 | 0.000 |
اداري و مديريتي(Administrative) ç خطمشي سلامت اداري | 0.803276 | - | 19.038932 | 0.000 |
آگاهي بخشي(Informing) ç خطمشي سلامت اداري | 0.844313 | - | 31.411221 | 0.000 |
ساخت دهي (Initiating Structure) ç سلامت سازماني | 0.787091 | - | 22.215333 | 0.000 |
ملاحظه گري (Consideration) ç سلامت سازماني | 0.843304 | - | 25.521438 | 0.000 |
حمايت منابع (Resource Support) ç سلامت سازماني | 0.823318 | - | 25.364352 | 0.000 |
روحيه (Morale) ç سلامت سازماني | 0.752013 | - | 14.199280 | 0.000 |
تاکيد علمي (Academic Emphasis) ç سلامت سازماني | 0.820927 | - | 24.540487 | 0.000 |
يگانگي نهادي (Institutional Integrity) ç سلامت سازماني | 0.612579 | - | 6.775900 | 0.000 |
خطمشي سلامت اداري ç سلامت سازماني | - | 0.844327 | 28.629621 | 0.000 |
نتايج پژوهش نشان ميدهد که با توجه به مقداره t رابطه مولفه ها با متغيره مربوطه در سطح 99 درصد (000/0) معني دار است. بررسي بار هاي عاملي مدل نشان ميدهد که مولفه آگاهي بخشي با بارعاملي 844/0 بيشترين تاثير را بر متغير خطمشي ارتقاء سلامت اداراي دارد و مولفه هاي اقتصادي با بارعاملي 842/0، حقوقي با 826/0، اجتماعلي با 823/0 و اداراي و مديريتي با 803/0 به ترتيب در جايگاه هاي بعدي قرار دارند. در رابطه با متغير سلامت سازماني هم مولفه ملاحضه گري با بارعاملي 843/0 بيشترين تاثير را دارد و مولفه هاي حمايت منابع با 823/0، تاکيد علمي 820/0، ساخت دهي با 787/0، روحيه با 752/0 و يگانگي نهادي با 613/0 در جايگاههاي بعدي قرار دارند.
نتايج تکميلي پژوهش نشان ميدهد که با توجه به مقداره t خطمشي ارتقاء سلامت اداراي (مغير مستقل) در سطح 99 درصد با سلامت سازماني دانشگاه فني و حرفه اي (متغير وابسته) رابطه دارد و با توجه به ضريب مسير 844/0 بر سلامت سازماني دانشگاه فني و حرفه اي تاثير دارد و اين تاثير با توجه به نزديک بودن ضريب مسير به عدد 1 يک تاثير نسبتا بالايي است.
R2 (واريانس تبيين شده) نشان دهنده‌ي ميزان واريانس تبيين شده سلامت سازماني به وسيله متغيرهاي مستقل هستند که در واقع نشان مي‌دهند که چند درصد از تغييرات متغير وابسته توسط متغيرهاي مستقل تبيين ميشود. با توجه به R2 سلامت سازماني، به ميزان 713/0 در اين پژوهش (شکل شماره 1)، ميتوان گفت در مجموع 71 درصد از تغييرات سلامت سازماني به وسيله متغير مستقل خطمشي ارتقاء سلامت اداراي و مولفه آن تبيين ميشود.
براي بررسي توانايي پيش بيني متغيرهاي وابسته از روي متغيرهاي مستقل از ضريب Q2 استون-گيسر8 استفاده شد. مقادير مثبت اين ضريب نشانگر توانايي پيش بيني است (Vinzi, Henseler Wang, 2010, P47-82). شکل شماره 3 سومين ماتريس محاسبات شاخص افزونگي9 را نشان ميدهد. هدف اين شاخص بررسي توانايي مدل ساختاري در پيش‌بيني کردن به روش چشم پوشي10 ميباشد. ماتريس و جدول زير محاسبات شاخص Q2 مدل پژوهش نشان ميدهد با توجه به شاخص افزونگي 421/0 سلامت سازماني، مدل از قدرت پيش بيني بسيار بالايي برخوردار نيست و به اين معني است که 42 درصد تغييرات سلامت سازماني در واحد هاي دانشگاه فني و حرفه اي استان آذربايجان شرقي را با توجه به تغييرات خطمشي ارتقاء سلامت اداراي در اين دانشگاه قابل پيش بيني است و مابقي تغييرات آن مربوط عواملي غير از عوامل شناسائي شده در اين مدل ميباشد.
شکل 3: ماتريس مقدار Q2 رابطه خطمشي ارتقاء سلامت اداراي با سلامت سازماني دانشگاه فني و حرفه اي
5- نتيجه گيري و پيشنهادات
هدف اين پژوهش بررسي تاثير رابطه خطمشي ارتقاء سلامت اداراي با سلامت سازماني دانشگاه فني و حرفه اي است و نتايج اين پژوهش نشان ميدهد که با توجه ميزان ضريب مسير اين رابطه، خطمشي ارتقاء سلامت اداراي بر سلامت سازماني واحدهاي استان آذربايجان شرقي دانشگاه فني و حرفه اي تاثير مثبت دارد و اين به معني هست که هر تغيير مثبت در جهت ارتقاء خطمشي اداري در اين دانشگاه منجر به بهبود سلامت سازماني آن خواهد شد. بررسي مقدار ضريب تعيين R2 سلامت سازماني در اين پژوهش نشان ميدهد با استفاده از تغييرات خطمشي ارتقاء سلامت اداري، ميتوان بيش از 70 درصد تغييرات سلامت سازماني در اين دانشگاه را تبيين نمود و اين يک نکته با اهميت بالاي نتايج اين پژوهش است. با توجه به اهميت سلامت سازماني در روند حال و آينده هر سازمان، با استناد به نتايج اين پژوهش ميتوان نتيجه گرفت که مديران و برنامه ريزان براي ارتقاء سلامت سازماني، ميتوانند با برنامه ريزي در جهت تدوين و اجراي خطمشي سلامت اداري، به نتايج رضايت بخشي در افزايش سلامت سازماني دانشگاه دست پيدا کنند. از ديگر نتايج اين پژوهش امکان پيش بيني تغييرات سلامت سازماني دانشگاه با استفاده از خطمشي ارتقاء سلامت اداري است. شاخص افزونگي محاسبه شده مدل نشان ميدهد که بيش از 42 درصد روند تغييرات آينده سلامت سازماني را ميتوان با توجه به تغييرات خطمشي ارتقاء سلامت اداري پيش بيني نمود و اين يک موضوع قابل توجه است چرا که يکي از دغدغه مديران در زمينه سلامت سازماني، برنامه ريزي براي ارتقاء آن است و نتايج اين پژوهش نشان ميدهد که مديران در صورت برنامه ريزي در زمينه خطمشي ارتقاء سلامت اداري ميتوانند ارتقائ قابل توجهي در زمينه سلامت سازماني دست پيدا کنند.
از ديگر نتايج تفضيلي پژوهش اين است که دو مولفه اقتصادي و آگاهي بخشي به نسبت ساير مولفه ها تاثير نسبتا بالايي بر خطمشي ارتقاءسلامت اداري در اين دانشگاه دارد و اين نتايج، در راستاي يافته هاي پژوهش معدني و همکاران ميباشد. در زمينه مولفه هاي سلامت سازماني نتايج پژوهش نشان ميدهد در اين دانشگاه دو مولفه ملاحظه گري و حمايت منابع بيش از ساير مولفه بر سلامت سازماني تاثير دارند و از اين جهت يافته هاي اين پژوهش يافته هاي کبيري و همکار را تائيد نمي کند ولي در خصوص تاثير مثبت متغيرهاي سازماني بر سلامت سازماني يافته هاي پژوهش کبيري و همار و ترک زاده و همکاران را تاييد ميکند.
پيشنهادات
با توجه به نتايج به دست آمده، پيشنهاد ميشود:
· دانشگاه فني و حرفه اي به بحث خطمشي سلامت اداري دانشگاه توجه ويژه نمايد و با برنامه ريزي در جهت ارتقاء سلامت اداري با تدوين و اجراي خطمشي مناسب، به ارتقاء جايگاه اين دانشگاه در زمينه سلامت سازماني اهتمام بورند؛
· دانشگاه با تهيه دفترچه و بروشور و همچنين دوره هاي کوتاه مدت به افزايش آگاهي پرسنل در سطوح مختلف در خصوص فساد و زمينه و راههاي بروز آن در سازمان اقدام نمايد؛
· دانشگاه به منظور افزايش آگاهي دانشجويان، مراجعان و ذي نفعان دانشگاه به تهيه بروشور و تابلوهاي راهنما برا آشنايي و آگاهي آنها براي شناسائي زمينه ها فساد و راههاي گزارش و مبارزه با آن آگاهي رساني نمايد.
Afzali, A. (2012). Official Corruption and Its Effect on Development: Causes and Solutions. International Law Review, 28(45), 235-264. doi: 10.22066/cilamag.2011.16961 (In Persian)
Ahmadi, Ali Akbar, Khoshbakht Mirza Ali, Hosseini Sayed Timur. (2012). Evaluating the effect of managers' performance on organizational health. Traffic management studies. Winter 2012, No. 27; 47 – 66. (In Persian)
Farajpour, Majid (2004). Poverty, corruption and discrimination, obstacles to development in Iran. Tehran: Rasa.
Gheisari, Farhad , Sanjar Salajegheh, farzaneh Bigzade Abbasi & Ayyub sheikh. (2019). Understanding the actors in formulating a public policy affecting the implementation of administrative health policies. Journal of Strategic Management Studies. Volume 10, Issue 38, Summer 2019, Pages 175-205. (In Persian)
Hallak, J., poisson, M. (2007). Corrupt schools, corrupt universities: what can be done?. International Institute for Educational Planning. publication at: https: //www.researchgate.net/publication/44837473
Hill, M., & Hupe, P. (2014). Implementing public policy: An introduction to the study of operational governance. London: Sage.
Hoseynzadeh, O. (2012). Providing a model for promoting organizational health in Sama schools of Islamic Azad University [dissertation] [Tehran]: Iislamic Azad University, Science and Research Branch; 2012.
Hoy W, Miskel C. (2012). Educational Administration: Theory, Research, and Practice. 9th Edition. New York: Graw Hill.
Jahed. Hoseyanali. (2005). Organizational Helth. Tadbir on Management. (In Persian)
Jesarati, A. (2014). Relationship between motivational factors with administrative health of police command staffs of Ardabil. Ardabil Police Science, 2014 (3), 25-45. (In Persian)
Kabiri, Afshar, Seyed Mohammad Seyed Alavi. (2018). Canonical analysis of the relationship between organizational health and organizational commitment among the employees of Islamic Azad University, Tehran Medical Branch. Iranian Journal of Public Policy in Management. Volume 9, Issue 3. Autumn 2018. Pages 55-66. (In Persian)
Khoeini, Ghafoor, Rahimi Amin Hossein. (2016). Practical review of the implementation of the law on promoting the health of the administrative system and combating corruption in 2011. Auditing knowledge. 2016 ; 15 (62): 5-24. (In Persian)
Licata, J. W and Harper, G.W (2001). Organizational Health and Robust School Vision, Educational Administration Quarterly, 37 (1), pp 5-26
Madani, Javad, Saeed Zarandi & Mohammad Reza Abdollahi. (2018). Analysis of the impact of public accountability on the policy of promoting administrative health and organizational transparency in the public sector (Case study: Ministry of Industry, Mine and Trade of the Islamic Republic of Iran). Iranian Journal of Public Policy in Management. Volume 9, 2(30), Autumn 2018, Pages 23-41. (In Persian)
Mazlomi S. (2012) Examine the relationship between organizational health and organizational commitment in public libraries, public libraries under the authority of Tehran [Dissertation]. Tehran: IAU science & research Branch. (In Persian)
Mirsepasi, N., Memarzadeh, G., Najafbeigi, M., & Alizadeh, M. (2013). Presenting Value Model for Public Organizations of Iran. Quarterly Journal of Public Organzations Management, 1(2), 53-70
Rajaei, Zahra, Kramollah Daneshfard & Abolhasan Faghihi. (2018) Policy Making in the Field of Administrative Integrity System. journal of Public Management Researches,Volume 10, Issue 38, Winter 2018, Pages 5-34
Saunders , Mark ; Lewis, Philip; Thornhill, Adrian. (2009). Research methods for business students. Fifth edition. Harlow: Pearson Education; 2009.
Sheykhi, Mohammad Hussein. (2011). Administrative System and Development of Moral Values in It. Islām va Pazhūheshhāye Modirīyatī, Vol.1. No.2, Fall 2011. (In Persian)
Skinner J, Edwards A, Corbett B. (2014). Research methods for sport management. New York: Routledge; 2014.
Torkzadeh, J., Basiri, S., Aghili, R. (2018). Organizational Health Modeling: A Case Study of Fars Provincial Teaching and Training Organization. Public Policy In Administration, 2018; 8(4): 45-63.
Vinzi, W. W. Chin, J.Henseler & H. Wang (2010.), Handbook of Partial Least Squares: Springer Berlin Heidelberg.
World Bank Group (2012). Anti-corruption, www. World Bank.org /publicsector/anticorrupt. (In Persian)
Xenidis, Y., & Kyriakos, T., (2014). Organizational health: Definition and assessment. Creative Construction Coonference 2014, 562-570.
Yasini, A., Aidi, F., Aghaee, H. (2018). Identifying the Components of Religious Culture Influencing the Promotion of Organizational Health in Higher Education System of Iran. Scientific Journal of Islamic Management, 26(1), 39-60. (In Persian)
Zarandi, Saeed. (2006). Designing a framework for office health. Master Thesis, University of Tehran. (In Persian)
يادداشت ها
[1] Kaufmann
[2] Eiras
[3] Hassan
[4] Lorenzo
[5] Lorenzo
[1] Hoy
[2] Fildman
[3] Integrity
[4] Factor load
[5] Original Sample(O)
[6] T Statistics (|O/Stdev|)
[7] P Values
[8] Stone – Giesser
[9] CV Red
[10] Blindfolding
